İNSANLIK ÖZLEMİ. Âşık Ali Cemal (Tuncelili Dertli Cemo), İnsanlık Özlemi, Ozanlar Vakfı Yayınları, 1. Basım, Ağustos 2002, Ankara

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İNSANLIK ÖZLEMİ. Âşık Ali Cemal (Tuncelili Dertli Cemo), İnsanlık Özlemi, Ozanlar Vakfı Yayınları, 1. Basım, Ağustos 2002, Ankara"

Berna Başak
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 İNSANLIK ÖZLEMİ Ayşegül FINDIK Âşık Ali Cemal (Tuncelili Dertli Cemo), İnsanlık Özlemi, Ozanlar Vakfı Yayınları, 1. Basım, Ağustos 2002, Ankara ÖZET Bu yazıda, Âşık Ali Cemal tarafından hazırlanan, İnsanlık Özlemi adlı eser tanıtılmaktadır. ABSTRACT In this writing, the work of Âşık Ali Cemal that is named İnsanlık Özlemi, is introduced. Anahtar Kelimeler: Âşık Ali Cemal, Şiir, İnsanlık Özlemi Key words: Âşık Ali Cemal, Poem, İnsanlık Özlemi Tanıtımını yapacağımız İnsanlık Özlemi adlı kitabın daha iyi anlaşılması ve değerlendirilebilmesi için öncelikle yazarı hakkında kısa bir bilgi verelim: Yazar Dertli Cemo olarak da bilinen şair, Tunceli ilinin Mazgirt ilçesinin Akpazar(Peri) bucağına bağlı Velişeğ mezrasında çiftçi bir ailenin ilk çocuğu olarak dünyaya gelir. Yedi yaşına gelince yakınlarında

2 olan İlanlı Çangal Köyü İlköğretim Okulu na başlar; ancak o günkü şartlar nedeniyle yüksek öğrenim göremez. Aile, Seyit Baba Mansur un büyük oğlu Seyit Kasım ın torunları olarak tanındığı için sayılır, sevilirdi. Bu nedenle din bilginleri, hocalar, felsefeci ve tasavvufçu âşıklar, sâdıklar, seyit dedeler ve muhabbet severlerle erken yaşlarda tanışma imkanı bulmuştur. Şair bu durumun kendi üzerindeki etkilerini şu şekilde ifade eder: Bilakis aylak zamanlarda, kış aylarında, sabahlara kadar sazlı sözlü olarak akla gelen insan amaçlı muhabbet yorumları devam ederdi. Anadolu nun bu tabii inancı, ruhuma işlenip can evimde demlenmeye başladı. Aşka, sevdaya dönüştü. Bu, hayal ve özlemlerimde tasarlanan güzellikleri aramamı zorladı. Bütün benliğime hakim olan sevda özümde ateş, gözümde yaşa döndü. Teselliyi ara bul sözünde arayıp bulmam lâzımdı, diyerek yollara düşer de Ankara ya gelir ve burada Âşık Veysel, Âşık Dursun Cevlani ve Âşık Davut Sulari ile tanışır. Konserlere, mahalle düğünlerine sanatçı olarak katılır. Daha sonra İstanbul a gider, orada da Âşık Daimî, Ali Ekber Çiçek, Âşık Beyhani, Âşık Mahsuni, Âşık Hüdai gibi zamanın üstadları ile tanışır yılında Diyarbakır Radyosu nun açtığı halk müziği sınavına girerek mahalli sanatçı olur. Ankara ya yerleşerek Halk Ozanları Derneği ne üye olur. Dostlar Tiyatrosu nun Pir Sultan oyunlarında sanatçı ve oyuncu olarak 1975 e kadar çalışır de İzmir e yerleşir yılında İzmir Radyosu nun mahalli sanatçı sınavını kazanarak radyonun mahalli sanatçısı olur yılında katıldığı bir şiir yarışmasında yüzlerce âşık arasından ikinci olur de Uluslar Arası Hünkar Hacı Bektaş Velî Törenlerine ziyaretçi olarak katılır. Çeşitli illerde konserler vermiş, programlara çıkmıştır. Ayrıca eserleri birçok sanatçı tarafından seslendirilmiştir. alınır. Evli ve yedi çocuk babası olan şair, 1992 yılında Çankaya Belediyesi ne eser yazarı olarak Eserin Tanıtımı 144 sayfa olan eserde 88 şiir vardır, ayrıca şiirlere bir ön bilgi ya da açıklama amaçlı şiirin konusuyla bağdaşan 25 açıklama bölümü vardır. Kitabın sonunda da kendi yaşadıklarını anlattığı sekiz anısı mevcuttur. Şair, eserlerinde genellikle, kültür, barış, sevgi, saygı, insan ve insan sevgisi, kadın ve ailenin önemi, inancın önemi, eşitlik, insan hakları, ölüm, çalışmak, temizlik, aşk, ayrılık, dostluk, tabiat, vatan sevgisi ve Hacı Bektaş Veli yi konu olarak seçmiştir. Şair, kitabımızda yazılan eserlerimizde dile getirdiğimiz, bütünlük içinde insanca yaşamın özlemleridir, diyerek sanki bir bakıma kitabın yazılış amacını ve içeriğini özetler. Bunların yanında sosyal yaşamdan resimler sunduğu; Küçük yavru koynundadır, Dileniyor Zeko Bacı Yaşam geçim derdindedir

3 Dileniyor Zeko Bacı (s. 84) dizeleriyle başlayan Zeko Bacı adlı bir şiiri olduğu gibi, kendi hayatından kesitler sunduğu; Dertli yar dört oğlan üçte kız oldu Döndü yaz baharım gelen güz oldu Çok hayaller kurdum akşam tez oldu Arzumu kağıda yazdırdı hayat (s.75) dizelerinin geçtiği Yazdırdı Hayat gibi şiirleri de vardır. Aşk konulu şiirlerinde ise şair, eski şiir mazmun ve örneklerinden de yararlanmıştır: Mah yüzde ben dirhem dirhem Ali Cemal dertli Kerem Lal dudağın bağı irem Dökünce yar seni gördüm (s.91) Şairin bu adlı bu eserinde yer alan şiirlerinde Âşık Veysel den hususiyetler olduğu da görülür. Dertli Cemo nun şu dizeleri; Gerçek insan ölmez insan Şekli Hak tan bilmez insan İkilikten gülmez insan Sen benimle ben seninle (s.45) Âşık Veysel in; Veysel sapma sağa sola Sen Allah tan birlik dile İkilikten gelir bela Dava insanın davası dizelerini andırmaktadır. Yine Âşık Veysel de de Dertli Cemo da da ortak olan bir anlayış daha vardır: Dünyayı iki kapılı bir hana benzetme: Dünya iki kapılı han Ne şah kalır ne sultan Ali Cemal döner devran

4 Hakikati yar bilesin (s.55) Dertli Cemo bu eserinde kimi zaman: Boşa atma gerçek insan sözünü Öp büyük elini küçük yüzünü Saygı sevgi denen hakkın izini Yurdunda yuvanda söz olsun yavrum (s.63) diyerek öğüt verir. Kimi zaman ise şikâyetçidir hayattan: Döne döne kuran denge Boyanırsın yüz bin renge Ömür boyu düştüm cenge Hep yenildim yenemedim (s.76) Ama buna rağmen umutludur, umutla bakar geleceğe: Hayatın baharı yazı gelecek Keder dolu yüzler gözler gülecek Yaşamda eşitlik hakkı olacak Bir barış gelecek gelmek üzere (s.72) Kimi zaman güncel konuları, siyasi olayları anlatan şair; Mezhepler ikilik koymuş araya Çıkarcılar tuzu ekmiş yaraya Birliğimizi bir toplu sıraya Yanlışla doğruyu gör devlet baba (s.66) Kimi zaman da kurtuluş yolunu velîlerden bekler: Musevi, İsevi, Muhammedi ler

5 Doğu batı kuzey hem güneyliler İnsanlık öncüsü cümle veliler Barış yolı buzlu kar demesinler (s.44) Âşık Cemal âşıktır okumaya, öğrenmeye, ilime, bilime: Hayat döne döne dengeyi sağlar Denge bilen güler dengesiz ağlar Bilene bağ olur şu kuru dağlar Oku ilim öğren bilen olasın (s.59) Âşık Cemal in her biri birer atasözü niteliği taşıyan mısraları da mevcuttur: Bir kâmil ne kadar seni dövse de Bil ki uyarına götürür seni Bir cahil ne kadar seni övse de Kendi ayarına götürür seni (s.61) Birlik mesajları verir Dertli Cemo insanlığa, Yunus Emre yi andıran mısraları ile: Birlik ile buluşalım Engelleri hep aşalım Mutluluğa çalışalım Yarışalım bu bayramda (s.123) Ayrıca Hz. Ali den de direkt olarak bahsettiği bir şiiri vardır: Dört kitap içine ismini yazmış Kelamın ruhuna dolandır Ali Gerçeğin gönlüne resmini asmış Can içinde canan kalandır Ali (s.111) Şairin Hacı Bektaş Veli nin adını kullandığı, ondan direkt olarak bahsettiği, onun öğretilerini ve idealini anlattığı 5 şiiri vardır. Şair, Hacı Bektaş Velî yi kimi zaman Hünkar olarak görür: Adınla büyüdü bu Anadolu İlimde anlamın insanlık yolu Ruhen zapt olmayan çıkarın kulu Şaşkınca rollere düştü Hünkarım (s.114) Kimi zaman ise Hacı Bektaş Veli; bir güneştir, haldaştır: Karanlığa doğan bir güneş gibi

6 Kalbe ruha sızan Pir Hacı Bektaş Çaresize çare bir haldaş gibi Derde deva çözen Pir Hacı Bektaş (s.112) Hacı Bektaş Veli nin bir barış ideali vardır: Barış idealin evrensel hazı Hacı Bektaş Veli inancında var İnsani amacın esası, özü Hacı Bektaş Veli inancında var (s.113) Dertli Cemo bir başka şiirinde ise Atatürk ile Hacı Bektaş Veli yi özdeştirerek onlardan şöyle bahseder: Toplum hayatına çözüm bilenler Biri Hacı Bektaş biri Atatürk Kara düşünceyi ruhta silenler Biri Hacı Bektaş biri Atatürk (s.129) Şairin bir ön bilgi veya açıklama niteliği taşıyan paragraflarda şiirin içeriğine de uygun olarak felsefe tarihi ile Alevi-Bektaşi inacı ile ilgili bilgilerin yanı sıra Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli den ve kimi düşünür ve sanatçılardan aktarma sözler de vardır. Ancak bu paragraflarda kimi zaman gerçekle bağdaşmayan bir takım bilgiler de mevcuttur. Bu bölümlerdeki yorumlarda, önyargılı ifadelerle de karşılaşmak mümkün. Kanıtlanmamış, gerçekliği tartışılabilir bilgiler de eserde yer almıştır. Bunlar kitabı okuyacak kişiler üzerinde bir yönlendirmeye yol açabilir. Yanlış bilgilerden birine aşağıdaki örneği verebiliriz: Hz. Muhammed: Kaf Suresi, Ayet 16: Asıl insanların ihtiyaç duyduğu kuvvet, kudret insanların şah damarında mevcuttur. buyuruyor. (s.30), ibaresinde geçen ayet, Hz. Muhammed in söylediği bir söz olarak aktarılmış. Oysa âyet Kur an-ı Kerim e ait bir kavramdır ve Allah Kelamı dır. Hz. Muhammed in sözlerine âyet değil, Hadis-i Şerif denir. Kaldı ki belirtilen bu ayet, Biz insana şah damarından daha yakınız. şeklindedir. Şair, bu eserindeki şiirlerinin çoğunda ölçü olarak 11 li ve 8 li hece ölçüsünü kullanmıştır. Nazım birimi olarak ise dörtlükleri tercih eden şair alışıldığı üzere son dörtlükte kendi ismini kullanmıştır. Kafiye düzeni ise genellikle koşma şeklindedir. Dili oldukça sadedir, şairin öğrenim düzeyine de uygun olacak şekilde anlaşılması zor olan terim ve sözcükler yoktur. Şiirleri anlamak ve açıklamak için ayrıca bir birikim lüzumlu değildir. Halkın kullandığı dilde, herkesin anlayabileceği açık bir dil kullanmıştır: Aşkla dolu imanı var Zafer dolu çok şanı var Bayrağında al kanı var

7 Türk ordusu Türk askeri (s.130) Kitabın sonunda ise Serüvenlerim ve Bazı Hikmetli Olaylar adlı genel bir başlık altında, İstemesini Bilen Alır, Kıyametin Sofrası, Kaba Sevgide Felaket, Murat Oğlan, Tavuğu Esirgeyen Tosundan Oldu, Hasan ın Kayıp Oğlu, Âşık ve Hoca adlarıyla yazdığı sekiz anısına yer vermiştir. Son olarak da Her Şeyin Önü Olduğu Gibi Sonu da Vardır başlığı ile şair, son sözü söylemiş; Sizinle tamamlanma en büyük arzumdur, özlemlerimizdir diyerek eserine son noktayı koymuştur. Eser, Gazi Üniversitesi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Kütüphanesinde 2383 kayıt numarası ile bulunmaktadır.

Benzer belgeler

EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 12. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ

EKİM 2017-2018 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI 12. SINIF DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ DESTEKLEME VE YETİŞTİRME KURSU KAZANIMLARI VE TESTLERİ Ay Hafta Ders Saati Konu Adı Kazanımlar Test No Test Adı Hayat Amaçsız