Dersin Haftalık İçeriği. * 1. Uluslar arası İlişkiler teorisinin doğuşu * 2. Realizm * 3. Liberalizm * 4. Neorealizm ve neoliberalizm

Transkript

1

2 Dersin Haftalık İçeriği * 1. Uluslar arası İlişkiler teorisinin doğuşu * 2. Realizm * 3. Liberalizm * 4. Neorealizm ve neoliberalizm

3 Doğuş Uluslararası İlişkiler Teorisinin Doğuşu Bugünden geriye doğru uluslararası ilişkiler ile irtibatlandırılan klasik metinler Sun Tzu nun Savaş Sanatı (MÖ. 6 yy.) ve Thucydides in Peloponnesian Savaşı Tarihi (MÖ. 5. yy.) başlıklı kitaplarıdır. Modern dönemde ise Thomas Hobbes in Leviathan ı ve Niccolo Machiavelli nin Prens i realist teorinin öncüleri olarak değerlendirilirken Immanuel Kant, Jean Jacques Rousseau nun çalışmaları (demokratik barış teorisi) ile Hugo Grotius ve John Locke ın çalışmaları (insan hakları ve hukukun üstünlüğü) liberalizmin öncü metinleri olarak değerlendirilir.

4 Uluslararası İlişkiler Disiplinin Doğuşu Farklı bir disiplin olarak Uluslar arası ilişkiler ilk kez 1919 da Aberystwyth Üniversitesi nde (Galler-İngiltere) Woodrow Wilson kürsüsünün kurulmasıyla başlamıştır. Buradan hareketle disiplinin başlangıçta İngiliz merkezli olduğu söylenebilir. Bu ilk bölüm kısa süre içinde başka üniversiteler tarafından da izlendi ve birçok ABD üniversitesi ile Geneva Üniversitesi nde (İsviçre) uluslar arası ilişkiler bölümü açıldı. 1920lerin başında London School of Economics de kurulan bölüm ile birlikte farklı alanlarda diploma verilmeye başlandı ve Uluslar arası İlişkiler bölümü hızla popülerleşti. Buradaki bölüm ayrıca teorik alana katkıda bulunmaya başlamıştır.

5 Erken Teori Tartışmaları İlk uluslararası ilişkiler uzmanları birinci dünya savaşı sonrası güç dengesinin nasıl kollektif güvenliğin yerini alabileceği sorusu üzerinde durdular ve Milletler Cemiyeti gibi kurumlarla desteklenen bir güç dengesinin yeni bir savaşı engelleyebileceğini savundular. Bu uzmanlar kendilerine İdealist/ütopyacı adı verdi.

6 İlk Tartışma: E. H. Carr 1929 Ekonomik bunalımı ve Avrupa da Faşizmin yükselişi, I. Dünya Savaşı sonrası iyimserliği sona erdirdi. İdealist teori aşırı iyimser olmakla suçlandı ve eleştirilmeye başlandı. İdealizme en güçlü eleştiri Edward H. Carr dan geldi. Carr a göre, evrensel ahlakçılık ve idealizm hakim devletlerin değerlerini yaygınlaştırmaya yarıyor ve savaşta galip gelen devletlerin oluşturduğu statükonun devamına hizmet ediyor. Carr olanın anlaşılması gerektiğini olması gerekene odaklanmanın yanlış olduğunu ileri sürmüş Carr Olanın anlaşılması için de güç ilişkilerine odaklanmanın gerekliliğini savunmuştur. 2. Dünya Savaşı nın çıkması ise idealizmin sonu olmuştur.

7 Realizm / İsimler ve Tezleri Thucydides, (M.Ö ) [Pelaponezya Savaşı]: Uluslararası siyaset kökleri insan doğasında bulunan bitmeyen bir güç mücadelesiyle şekillenir. Adalet, kanun ve toplumum ne yeri vardır ne de kısıtlayıcı etkisi. Machiavelli, [Prens]: Siyasi gerçekçilik prensiplerin siyasete kurban edilebileceğini kabul eder; devlet yöneticisinin nihai yeteneği dünya siyasetindeki değişen siyasi güç dengelerini kabullenmek ve onları benimsemektir. Morgenthau (1948), [Uluslararası Siyaset]: Siyaset insan doğası tarafından yaratılan kanunlarla yönetilir. Bizim uluslararası siyaseti anlamada kullandığımız mekanizma güç ile tanımlanan çıkar kavramı yoluyladır.

8 Tarih tanmlayabilecek Realizm: Temel Tezler 1. Uluslararası sistem anarşik yapıdadır Devletler arası ilişkileri düzenleyebilecek herhangi bir üst merci yoktur (içeride insanlar arası ilişkileri yargının ve yasamanın gücü düzenler) devletler diğer devletlerle ilişkilerinde olan sorunları kendi başlarına çözerler. Uluslar arası sistem sürekli bir çatışma durumundadır. 2. Devletler temel ve en önemli aktörlerdir. Devlet dışında uluslararası sistemde aktör yoktur. 3. Tüm devletler bütüncül bir yapıya sahiptir (bilardo topu örneğinde olduğu gibi) ve hepsi rasyonel aktörlerdir. Rasyonel aktörler oldukları için kendi çıkarları peşinde koşarlar ve bu çıkarları maksimize etmeye çalışırlar. 4. Devletlerin temel kaygısı anarşik uluslar arası sistem içinde hayatta kalmaktır. Hayatta kalmak için temel dayanakları askeri güçtür. Bir devlet askeri gücünü artırmaya çalışınca diğer de bunun kendisi için mi yoksa başka bir nedenle olduğunu bilmediği için o da askeri gücünü artırır. Bu güvenlik ikilemi denen durumu doğurur.

9 Realizm / varsayımlar özet Devlet temel aktördür Evrensel ahlaki değerler devletler için geçerli değildir Devletler çıkarlarını güce göre belirlerler Uluslararası hukuk ve kurumlara şüphecilik Uluslar arası politika çatışmacıdır Aklın ilerlemesi insanlığın çatışmalarını çözmesine gitmez Güç dengesi temel siyasettir Uluslar arası sistem anarşiktir Uluslar arası sistem belirsizdir Güç temel belirleyendir Siyaset etiğin değil devlet aklının ürünüdür Devletin temel çıkarı hayatta kalmadır Devletler ve insanlar kötülüğe eğilimlidir.

10 Realizm / Görseller Güç dengesi konulu bir video: (masanın üzerindeki insanlar devletleri temsil ediyor kutu gücü temsil ediyor) kxohd7-3e8

11 Realizme Yönelik Temel Eleştiriler Devletler önemini kaybediyor (liberalizm) Askeri güç değil ekonomi en önemli araçtır (Marksistler) İnsan doğası değil, insanın nasıl geliştiği (gelişim süreci yaşadığı) davranışları belirler (inşacılar) Bireyler (karar vericiler) rasyonel davranmazlar, psikolojik durumlar yada diğer bir çok faktör karar verme sürecini etkiler, dolayısıyla her karar rasyonel değildir (davranışsalcılar) Realizm güç ilişkilerinde güçlü olanın davranışını meşrulaştırmak için vardır (Post-yapısalcılar)

12 Liberal teori 3 analiz düzeyi belirlendiğinde (birey, devlet ve sistem), uluslararası ilişkilerde çatışma ve barış tablodaki şekillerde açıklanır. Liberalizm

13 Liberal Teori içindeki Tartışmalar Demokratik Barış Teorisi: iç siyasal rejimler devlet davranışını belirler. Demokrasiler birbirleri ile savaşmazlar. Ticaret Barış Teorisi: serbest ticaret devletleri daha barışçıl ilişki kurmaya zorlar. Globalleşme ve karşılıklı bağımlılık savaşın koşullarını sınırlandırır. Kurumsal Barış Teorisi: Anarşik sistem içinde kurulacak uluslar arası kurumlar barışın sürdürülmesine imkan sağlar. Uzun dönemli çıkarlar kısa dönemli çıkarlara üstün geldiği için devletler bu kurumları kurarlar. Göreli kazanç yerine mutlak kazancı tercih ederler. Uluslararası Hukuk ekolü: uluslararası hukukun devlet davranışlarını belirlediğini savunurlar. (BM,Adalet divanı,uluslararası sözleşmeler.) Liberal normalar teorisi: liberal devletler arasındaki normalar bu devletler arasındaki savaşı engeller. (serbest ticaret, açık Pazar vs.)

14 Üç Liberalizm Karşılıklı Bağımlılık Liberalizmi: (Richard Cobden, Robert O. Keohane ve Joshep Nye) devletler arasındaki bağımlılık ne kadar artarsa barış o kadar imkanlı olur. Cumhuriyetçi liberalizm: (Woodrow Wilson, Francis Fukuyama) liberal demokrasilerin barışa daha eğilimli olduğunu savunurlar. Liberal kurumsalcılık: (Robert O. Keohane) Uluslararası sistemde kurumların (yasal ve pratik) inşa edilmesi barışa imkan sağlar.

15 Demokrasiler daha az mı Savaşır? Yukarıdaki tablo 1950lerden bugüne devlet yapılarındaki değişimi gösteriyor.

16 Yukarıdaki tablo 1950lerden bugüne çatışmalarda ölen insan sayılarını gösteriyor, Mavi renk devletler arası savaşlar

17 Tarih tanmlayabilecek Neo-realizm: İsimler ve Temel Tezler Rousseau (1750) [Savaş Hali]: Korkuyu, kıskançlığı, şüpheyi ve güvensizliği besleyen insan doğası değil anarşik sistemdir. Waltz (1979) [Uluslararası Siyasetin Teorisi]: Anarşi devletleri güvenliklerini artırmanın yollarını aramaya zorlar ve bu durum «kendi kendine yardım» (selfhelp) mantığına yol açar. En istikrarlı güç dağılımı çiftkutuplu sistemdedir. Mearsheimer (2001) [Büyük Güç Siyasetinin Trajedisi]: Anarşik kendi kendine yardım sistemi devletleri göreceli güç konumlarını artırmaya zorlar.

18 Neorealizm, Sistem ve istikrar Neorealizm temelde açıklama zemini olarak sistemin yapısına baktığı için tek kutuplu, iki kutuplu ve çok kutulu gibi yapıların istikrar üretip üretmeyeceği sorusu ile ilgilenir. Tabloda neden iki kutuplu sistemin çok kutupluya göre daha istikrarlı olduğu anlatılıyor.

19 Neoliberalizm Temel iddia: devletler göreli kazanç yerine mutlak kazancı tercih ederler. Temel İsimler: Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye Sonuç: Devlet mutlak kazancı tercih ettiklerinden dolayı uluslar arası kurumları oluşturma konusunda isteklidirler. Bu kurumların işlediği bir sistem barışı garanti eder. İtiraz: Mearsheimer (neorealist) uluslararası kurumların devletleri kısa süreli çıkarlardan vazgeçirip barışı sağlayamayacağını savunur.

20 Neorealizm vs. neoliberalizm

21 1. Uluslar arası İlişkiler teorisinin doğuşu 2. Realizm 3. Liberalizm 4. Neorealizm ve neoliberalizm -Bu derste olmaması gerekenler Komplo nun bir kuramı yoktur. 21

22 1. Uluslar arası İlişkiler disiplini nasıl ortaya çıkmıştır? 2. Uluslar arası siyaset güç ve çıkar üzerine mi şekillenir? 3. Realistlere göre barış ve istikrar nasıl sağlanır? 4. Neo-realistler ve neoliberaller arasındaki farklılıklar nelerdir? 5. Dünya sistem teorisinde yarı-çevrenin rolü nedir? 6. Gramscicilere göre teori ev bilginin temel fonksiyonu nedir? 7. Aktörü ve materyal unsurları merkeze alan teoriler hangileridir?

23 Kaynakça 1. Andrew Heywood, Küresel Siyaset, Çevirenler: Nasuh Uslu ve Haluk Özdemir, Adres Yayınları, İstanbul, Faruk Sönmezoğlu, Deniz Ülke Arıboğan ve Gülden Ayman, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, DER Yayınları, İstanbul, John Baylis, Steve Smith, and Patricia Owens, eds. The globalization of world politics: An introduction to international relations. Oxford University Press, Burcu Bostanoğlu ve Mehmet Akif Okur. Uluslararası İlişkilerde Eleştirel Kuram, İmge Yay., Eylül Atilla Eralp, Devlet, sistem ve kimlik: uluslararası ilişkilerde temel yaklaşımlar. İletişim, 1996.