Kaya Bahçelerinde Bitkilendirme Kaya Bahçesi Tipleri Doğal Görünümlü Kaya Bahçeleri Formal Kaya Bahçeleri Diğer Kaya veya Taş Bahçesi Formları

Transkript

1

2 Kaya Bahçelerinde Bitkilendirme Kaya Bahçesi Tipleri Doğal Görünümlü Kaya Bahçeleri Formal Kaya Bahçeleri Diğer Kaya veya Taş Bahçesi Formları Bitkilendirme İlkeleri ve Dikim Teknikleri Yer Seçimi ve Alanın Düzenlenmesi Kayaların Seçimi ve Yerleştirilmesi Uygun Tür Nitelikleri Bitkilendirme ve Dikim Teknikleri Doğal Görünümlü Kaya Bahçelerinde Bitkilendirme ve Dikim Formal Kaya Bahçelerinde Bitkilendirme ve Dikim Diğer Kaya veya Taş Bahçesi Formlarında Bitkilendirme ve Dikim Kaya Bahçelerinde Bakım

3 Taş yada kayalar peyzaj düzenlemelerinin önemli tasarım elementlerinden biridir. - yalın halde, - su ile birlikte, - arazi plastiği ile ilişkili şekilde, - bitkilendirmelerle kombineli olarak özgün tasarımlara olanak sağlar

4 Petra Ürdün Kayalar tüm canlılar için yaşama ortamlarıdır

5

6 Rock n roll

7 National Park Lovcen Montenegro

8

9

10

11 Taş yada bahçeleri; - yıllık, çok yıllık otsular ve bodur karakterli odunsu türlerle hareketli bir arazi plastiği (morfolojisi) üzerinde değişik tarzlarda yerleştirilen kaya blokları ile - yada taş duvarlar, teraslar şeklindeki ortamlarda yapılan bitkilendirilmeleri esas alan düzenlemelerdir. Amaç, belirtilen özelliklere sahip türleri, uygun karakterdeki taşlarla birlikte kendilerine özgü mikro yaşam ortamları oluşturarak sergilemektir

12

13 Taş bahçelerinin kökeni yüksek dağ kuşağı bitkilerinin doğal yaşam ortamlarındaki ilginç ve gizemli dünyasının sergilenmesini amaçlayan alpinum tesisleri ne dayanır Von Marilaun 1864 Avusturya, Prof. Lacman 1892 Fransa Jean Jacques Rousseau ( )

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32 Kaya Bahçesi Tipleri Kaya bahçeleri; - doğal görünümlü taş bahçeleri, - mimari yada formal tarzdaki taş bahçeleri, - diğer taş bahçesi formları (taş yastıklar, taş duvarlar, yalaklar) başlıca 3 gruba ayrılabilir.

33 Doğal Görünümlü Kaya Bahçeleri - bir şev yada yamaç boyunca, - düz bir alanda yapay olarak oluşturulmuş bir yükselti üzerinde farklı büyüklüklerdeki kayaların informal düzende dizilmesi ile oluşturulan bahçelerdir.

34 Bu tip düzenlemelerde taşlar tüm yüzeye eşit şekilde dağıtılmamalı, farklı görünümler yaratılmalıdır. Bu tür kaya bahçelerinin her birinde tek bir taş türünün kullanılması gerekir ve buna ait olan basamaklar, plakalar ve yer kaplamaları da aynı materyalden seçilmelidir. Doğala yakın kaya bahçelerinde büyük taşlara yada bloklara yer verilmesi daha dekoratif olur. Kayaların bitkilerle uyumlu şekilde yerleştirilmesi halinde etkinlikleri daha da belirginlik kazanır

35

36

37

38

39

40 Formal Kaya Bahçeleri Taş merdivenler, geometrik teraslar şeklinde tasarımlanmış alanlarda tesis edilirler. Taşların diziliş biçimi ve işlenmiş olmaları bakımından doğal tarzda düzenlenmiş taş bahçelerinden farklılık gösteririler. Şekil: Doğala yakın taş örgülerle oluşturulan taş merdivenler arazi formları ile çok iyi uyum sağlar. Bitkilendirme tüm alanda taşlar arasında kalan küçük boşluklara dağıtılmıştır. Üst kısımda ise kısa boylu çok yıllıklar ve çim alanlara yer verilir.

41 Şekil: Tortul kayaçlarla inşaa edilen ve farklı yükseklikteki iki kuru taş duvardan oluşan geometrik teras veya mimari tarzda tesis edilmiş taş yada teras bahçesi. Duvarı eğimi % olup, yol ile üst duvar boyunca uzanan bitkilendirme alanının sınırı doğal ya da farklı büyüklükteki yapay döşeme plakaları ile kaplanmıştır. Terasa bakım patikası olarak plakalar yerleştirilmiştir. Bitkilendirme 2 duvar arasındaki az eğimli alanda, üst duvar boyunca uzanan şeritte ve derzlerde yapılacaktır. Plakaların oluşturduğu sınırdan itibaren çim alanı başlar

42

43

44

45

46 Kyoto Tapınak Bahçesi Japonya

47 Kyoto Tapınak Bahçesi Japonya

48

49 Diğer Kaya veya Taş Bahçesi Formları Taş yastıklar, duvar yastıkları yada yaşayan duvarlar ve taş yalaklar şeklinde düzenlenen taş bahçeleridir Taş yastıklar Doğal bir yükselti oluşumundan yararlanılarak yada düz alanlarda yapay yükseklikler oluşturularak tesis edilebilirler. Bitkilendirilecek alanlar 2-3 m. genişliğinde ve metrelerce uzunlukta olup, yatay kesitte az ya da çok geometrik formlar gösterirler.

50 Duvar yastıkları (yaşayan duvarlar) Kuru taşlarla geniş derzli olarak işlenen, derzleri yetiştirme toprağı ile doldurulan, yüksekliği genellikle cm, uzunluğu da koşullara göre değişebilen küçük hacimli tesislerdir. Duvar temeli cm olup, işlenmiş taşların kullanımı söz konusudur

51 Taş oyuntuları ve yalaklar Doğal bir oyuntuya sahip olan yada su yalağı gibi oyulan kayalardaki bitkilendirmeleri esas alan minyatür örnekleridir. İçi boşaltılmış büyük taşlar da aynı şekilde kullanılabilir. Eski su yalakları, dibekler, yemlikler ve taştan yapılmış dar küçük alanlar, kaya bahçelerinin küçük birer kopyaları gibi düzenlenebilirler.

52

53

54 Kyoto Botanik Bahçesi Japonya

55

56 Karesansui (kaya bahçesi) - Zen bahçesi Kyoto

57 Karesansui (kaya bahçesi) - Zen bahçesi Kyoto

58 Karesansui (kaya bahçesi) - Zen bahçesi Kyoto

59 Kyoto Botanik Bahçesi

60

61 Taş Bahçelerinde Bitkilendirme İlkeleri ve Dikim Teknikleri Yer Seçimi ve Alanın Düzenlenmesi Kaya bahçeleri peyzaj düzenlemelerinin tamamlayıcı elementleridir. Ancak her bahçe stiline uygun olduğu söylenemez. Bu nedenle kaya bahçelerinin kuruluşunda öncelikle düzenleme konsepti ile uyumu gözetilmelidir.

62 Doğal görünümlü kaya bahçeleri Doğal görünümlü kaya bahçeleri yamaçlar ve şevler gibi eğimli alanlar için oldukça uygundur Düz arazilerde yapay eğim yada tepeciklerle oluşturulmalıdır. Tepecikler için m lik yükseltiler görsel açıdan yeterlidir. Eğim yada tepecikler güneşe açık yönlerde (güney - doğu, güney, güney - batı), gölge etkilerinden ve kuvvetli esen kurutucu rüzgarlardan koruntulu konumda olmalıdır. Kaya bahçelerinde hareketli arazi plastiği, estetik görünümlü kayalar ve bu ortamla bütünleşen bitkilere hareketli ve durgun su ögesinin eklenmesi düzenlemeyi zenginleştirir. Genel bir yaklaşımla kaya bahçelerini m 2 (en uygunu 50 m 2 ) arasında değişen alanlara göre tasarlamak uygundur

63 Formal kaya bahçeleri Basamaklı taş yerleşimlerini yada katlı teras formlarını esas aldığı için yeterli eğime sahip şev yada yamaçları zorunlu kılar. Düz arazilerde ise geniş tepecikler şeklinde oluşturulan eğimli alanlarla mimari tarzda taş bahçeleri düzenlenebilir Taş duvar yastıkları Katı geometrik formlarından dolayı teras yakınlarında tesis edilmelidir. 80 cm yükseklikte kuzey güney yada kuzey - batı güney - doğu yönünde uzanan formda düzenlenirler. Taş yalaklar Doğal yada yapay bir oyuntuya sahip olan kaya bitkilendirmelerini esas alan minyatür düzenlemelere ise, oturma yerleri ve terasların kenarlarında yer verilmesi uygundur.

64 Kayaların Seçimi ve Yerleştirilmesi Doğala yakın taş bahçeleri için tortul kayaçlar, kireç taşları, kum taşları, kuvarsitler ve şistler vb. en uygun materyallerdir. Taşlar tek tek bloklar halinde yatık olarak sıralanabilir, yığılabilir, biri birine dayandırılabilir Delikli boşluklu yapıdaki kalker tüfleri çok çabuk aşınması, yabani ot istilaları ve yosunlarla kaplanması gibi nedenlerle tercih edilmemelidir.

65 Bölge iklimine uyum sağlamış çevre peyzajı ile bütünleşen doğal nitelikli kayaçlar kullanılmalıdır. Yapay olarak şekillendirilmiş taşlar tercih edilmemelidir. Kaya blokların boyutları kaya bahçesi ölçeğine uygun olmalı, gösterişli renklerde ve farklı büyüklüklerde seçilmelidir. Kayalar doğadaki duruş, diziliş ve aşınım düzenine göre, düzenleme alanında çok eskiden beri varmış havasında yerleştirilmelidir. Bunun için mezar taşlarını andıran dikey dizilişler yerine doğal peyzaja uygun yatay konumlu düzenlemeler tercih edilmelidir.

66 Üzerlerinde yosun, liken figürleri taşıyan kayalar, doğal konumuna göre yerleştirilmeli ve böylelikle söz konusu figürlerinin de sergilenmesi sağlanmalıdır.

67

68 Taşlar değişken mesafelerle yerleştirilmeli stabilite az ısınma ve toprak nemini koruma açısından 1/3-2/3 ü toprak altında kalacak şekilde gömülmelidir. Büyük blokların 1/3-1/2 m 3, en küçük taşlarında dm 3 hacim ölçülerinde olması uygundur. Alana önce büyükler sonra küçükler yerleştirilmeli büyük kayalar kum, çakıl ve gerektiğinde betonla sağlamlaştırılmalıdır. Küçük alanlı düzelemelerde taşları fazla dağıtmamak biri birine yakın kullanmak daha doğrudur.

69 Su kenarlarındaki düzenlemelerde doğada suyun etkisiyle şekillenmiş yuvarlak ve aşınmış kaya formları daha doğal ve uygun olur

70 Mimari tarzdaki taş bahçeleri taş yastıkları ve kuru taş duvarlar, geometrik biçimli taşların kullanımını gerektirirler. Tortul kayaçlar uygun kaya tipini oluşturur. Taşlar yatay düzende yamaç boyunca tekli, ikili veya üçlü kademelerle merdiven biçiminde dizilerek yada içe doğru eğimli teraslar şeklinde örülerek düzenlenir

71

72

73 Taş yastıkları ve yaşayan duvarlarda biçimli taşlar uygun hacimli derzler bırakılarak çizgisel formda örülürler. Duvarlar içe doğru eğimli tesis edilir. Plakalar şeklinde çıkarılan tortul kayaçlarla şist, kalker, kum taşı gibi ilginç renklere sahip taşlar en çok tercih edilenlerdir. Kurutaş duvarlar (Yaşayan duvarlar) Taş yastıklar

74 Uygun Tür Nitelikleri - otsu türler alpin kuşaktaki gibi zengin ve dekoratif çiçeklere sahip olmalı ve çiçeklerini uzun süre üzerinde taşımalı, - odunsu türler bodur, sürünücü ve pendul formlarla ince tekstür ve kompakt bir dallanma sergilemeli, dekoratif yapraklara sahip olmalı ve yapraklarını uzun süre dökmemeli, - seçilen türler ekstrem iklim koşullarına ve kaya bahçelerine özgü eğimli, dar hacimli ve çabuk kuruyan toprak koşullarına uygun olmalı, - sık dikimlere ve kompozisyon içinde yer almaya uygun gelişme özellikleri taşımalı

75 Bitkilendirme ve Dikim Doğala Yakın Tarzda Düzenlenen Kaya Bahçeleri: Dikimden en az 3 hafta önce mevcut yabani otlar kimyasal yöntemlerle etkili bir şekilde uzaklaştırılmalıdır. Düzenleme öncesinde geçirgen özellikli üst toprakla birlikte bunun altına etkili bir drenaj sistemi kurulmalıdır.

76 Dolgu toprak, dikim anına kadar çökme ve oturmalarla dengeye gelebilmesi için dikimden 15 gün önce hazırlanmalıdır. Bitkilendirme için 40 cm derinlikte geçirgen, organik madde oranı yüksek olan fakat besin elementleri bakımından fazla zengin olmayan hafif asit reaksiyonlu (Ph ) topraklar kullanılmalıdır. Gübre kullanılmamalıdır ortalama bir düzenleme için; 1/3 oranında bitkisel toprak, 1/3 oranında kabuk kompostu veya turba, 1/ 3 oranında iri dişli kum, - etkili yada entanzif bir düzenleme için; 1/5 oranında sterilize edilmiş bitkisel toprak, 1/5 oranında turba veya funda toprağı, 2/5 oranında iri dişli kum ve 1/5 oranında ince kum, - alpin bitkileri için; 1/5 oranında funda toprağı, 1/5 oranında iyi nitelikli bitkisel toprak, 1/5 oranında yaprak çürüntüsü, turba veya ayrışmış kabuk, 2/5 oranında ince veya iri dişli kum

77 Bitkilendirmelerde mümkün olduğunca doğal kayalıkları çağrıştıran bir yaklaşım ve aşağıda sıralanan ilkeler izlenmelidir: - Genel ekolojik koşullara ve kaya bahçelerine uygun türler kullanılmalıdır. - Kaya blokları, hareketli topografya ve su öğeleri ile görsel bütünlük oluşturan, form varyasyonları ve renk lekeleri yaratma özelliğine sahip odunsu ve otsu türlerle zengin bir bitki kompozisyonu öngörülmelidir

78 - Kalıcı, katılımcı ve geçici türlerin seçimi ve kullanımı, tasarım ilkelerine ve tür özelliklerine uygun olmalıdır. - Herdem yeşil çalılar ve bodur koniferler değişken formları ile taş bahçelerinin mimari yapısı üzerinde belirleyici rol oynarlar. Öncelikle bu gibi odunsu türlerle dengeli bir bitkilendirme iskeleti oluşturulmalı, diğer türlere iskeleti zenginleştiren ve renklendiren unsurlar olarak yer verilmelidir.

79 Form, renk, doku ve sekil, kullanılan materyallerin karakteristik özellikleridir. Gelisigüzel kompozisyonlar birbirlerini panayır yerindeki müzik veya aynı anda çalan iki radyo gibi iptal ederler. Kompozisyon rastgele olmadığında farklı büyüme özellikleri taşıyan bitkilerin, tıpkı kontrpuan müzikte birbirini takip eden temalar gibi biri birlerini tamamlayarak oluşturdukları zengin kombinasyonlarla oldukça ince ve tatmin edici etkiler yaratılabilir. Nan Fairbrother

80

81 - Bitkilerin olgun çağdaki boyu düzenleme alanı ve kaya blokları ile orantılı olmalı ve gelişim sürecinde kompozisyondaki türler biri birini bastırmamalı.

82

83 - İstenen hacimlerin bir an önce oluşmasını sağlamak için aynı türün bitkileri tek tek değil en az m 2 lik gruplar halinde kullanılmalı - Gruplarda başlangıç aşamasındaki dikim aralıkları, türlerin; kalıcı, katılımcı refakatçi karakterlerine, yayılma ve rejenerasyon yeteneklerine, öngörülen bakım yoğunluğuna göre belirlenmeli.

84

85 - Odunsu ve otsu türlerin kullanımında çizgisellikten kaçınılarak informal kitlesel görünümler yaratılmalı, tür grupları kaya blokları arasında renk lekeleri oluşturabilmelidir. - İstilacı özellikler taşıyan türlere (Örn: Tymus, Carex) zamanla düzenleme alanının bitkisel dengesini bozdukları için yer verilmemelidir.

86 Bodur, sürünücü, yayılıcı karakterli odunsular Chamaecyparis lawsoniana Ellwoodii, Chamaecyparis psifera, Chamaecyparis obtusa Gracilis Nana Juniperus squomata Blue - carpet, Juniperus squomata Blue - star, Pinus mugo, Pinus strobus Nana, Abies pumila, Thuja orientalis Compacta Nana, Criptomeria japonica Globosa Nana, Cotoneaster, dammeri, Cotoneaster microphilla, Berberis ve Eonymus türleri, Acer palmatum ve diğer bodur sürünücü formlu yapraklı ağaççık ve çalı türleri vb kaya bahçelerinin iskeletini oluşturmaya elverişli türlerdir.

87 Yıl boyunca etkili olan ilginç yaprak renklenmelerine ve çiçeklere sahip herdem yeşil kaya bahçesi türleri iskeleti oluşturan minyatür ağaçcıkların arasına dağıtılarak istenen görsel etkinlik (renk şelaleleri) yaratılabilir. Mozaik görünümlü ve küçük çiçekleri ile ilginç görünümler yaratan çiçekli çok yıllık bitkiler de kaya bahçelerinin temel elementlerindendir. Bu karakterli bitkiler türlere göre nisan - eylül dönemindeki çiçeklenmeleri ile kaya bahçelerini renklendirir. Soğanlı, yumrulu, rizomlu türler de ilginç çiçekleri ile kaya bahçelerine renk katarlar

88

89 Kaya bahçelerinde kullanılmaya elverişli çoğu çiçekli türler genel olarak güneşli ortamlardan hoşlanırlar (Örneğin; Achilea, Alyssum, Arabis, Armeria, Aubrietia, Campanula, Centranthusou, Festuca, Geranium, Gypsophilla, Iberis, Lavandula türleri). Bununla birlikte düzenleme alanının gölge yada kısmı gölge etkisi altında kalan bölümlerinde Pteridium, Prunella, Saxifraga, Pulmonaria, Tiarella, Trillium, Waldsteinia, Ajuga, Alchemilla, Arabis, Viola, türleri gibi gölgeye dayanıklı bitkilere yer verilebilir.

90 Dikimler, fidanların kök kitlesine uygun hacimlerde çukurlar açılarak gerçekleştirilmelidir. Alpin kaya bahçesi bitkilendirmeleri ya da alpin karakterli türlerin dikimleri donlu günler dışındaki soğuk dönemde (kış sonu) yapılabilir. Renk vurgusu gözetilerek çiçekli bitkilerin kullanımına ağırlık verilen düzenlemelerde ise dikimlerin ilkbaharda yapılması daha uygundur. Geofitler türe özgü dönemlerde dikilmelidir

91 Mimari tarzda düzenlenen taş bahçeleri Mimari tarzdaki taş bahçelerinde taşlar eğimli bir yüzeye basamaklı bir düzende yerleştirilmişse, taşlar arasında kademeli bir bitkilendirme ön görülmelidir. Türlerin gerek grup büyüklükleri gerek se yamaç boyunca biribirini tamamlamaları, doğal tarzda düzenlenen kaya bahçelerinde olduğu gibi görsel bir bütünlük oluşturacak şekilde yerleştirilmelidir.

92 Teraslamaya dayalı taş bahçelerinde duvarların eğimi genellikle % dir. Teras yüzeyi hafif eğimli şekilde düzenlenmeli ve bakım patikası olarak taş plakalar yerleştirilmelidir. Bitkilendirmeler duvarlar arasındaki az eğimli alanlarda, üst duvar boyunca uzanan şeritte ve derzlerde yapılmalıdır. Üst duvarın arkasında plakalarla oluşturan sınırdan itibaren çim alanı başlamalıdır. Mimari tarzda düzenlenen taş bahçeleri eğimli yüzey ve teras formlarını esas aldığı için drenaj önlemlerini gerektirmez. Ancak sağanak yağışlar ve drenaj güçlükleri olan koşullarda uygulanması düşünülmelidir.

93

94

95 Eğimli yüzey ve teraslama işleminin uygulanmasından sonra dolgu yapılan toprağın oturması için 2 hafta beklenmeli ve oturuşu hızlandırmak için sık sık sulanmalıdır. Sulama, aynı zamanda yabani ot tohumlarının çimlenmesini de sağlar ve bitkilendirme öncesinde elle yada kimyasal yöntemlerle etkili bir şekilde uzaklaştırılmasını kolaylaştırır. Yetiştirme ortamı olarak doğala yakın tarzda düzenlenen kaya bahçelerinde öngörülen toprak yada ortam koşulları hazırlanmalıdır. Bitkilendirme ve dikim doğala yakın tarzda düzenlenen kaya bahçelerine benzerdir.

96 Diğer Taş Bahçesi Formları Taş Yastıklar Taş yastıkların tesisinde önce yastık tabanına drenajı sağlamak amacıyla çakıl tabakası yerleştirilmelidir. Duvarın üst kısmı ve derzleri ise doğal taş bahçelerinin tesisinde kullanılan harç ile doldurulmalıdır. Bitkilendirmeler duvarlar arasındaki ortamda ve duvar derzlerinde yapılmalıdır.

97

98 Taş duvarlar: Taş duvarlarda yapılacak bitkilendirmeler için taşlar arasındaki yarıklar yada cepler - 3 kısım sterilize edilmiş bitkisel toprak, - 2 kısım turba, humus yada yaprak çürüntüsü, kısım ince kum ve organik gübre karışımlı ortamlarla doldurulmalı, bitkiler bu ceplere rozet şeklinde plante edilmelidir. Dikilen bitkilerin tutunmasını sağlamlaştırmak ve ceplerdeki toprağın boşalmasını önlemek için kök boğazlarının kil, balçık yada Sphagnum yosunları ile sıvanması yararlıdır.

99

100 Duvar bitkilendirmelerinde Lewsia, Ramonda gibi kuraklığa ve yağış sularından siperlenmiş ortamlara dayanıklı türler seçilmelidir.

101 Duvarlar üzerinde renk şelaleleri yaratabilmek için Aubetria, Campanula, Sedum, Dianthus, Cerastium gibi yer örtücüler taş sıralarının arasındaki dikey ceplere dikilmelidir. Ayrıca duvar boyunca Saponaria, Saxifraga (Türk çimi) gibi yayılıcı, sarılıcı türleri sıralamak ta mümkündür.

102

103 Kyoto Tapınak Bahçesi Japonya

104 Yalaklar, Oyuntulu Taşlar Doğal bir oyuğa sahip olan yada yapay olarak yalak şeklinde oyulmuş kayalar üzerinde yapılacak bitkilendirmelerde öncelikle oyuntu içinde su birikimini önlemek için drenaj deliği ve filtre tabakası oluşturulması gerekir. Bu tip kayalar blok olduğunda drenajı kolaylaştırmak için akıntıya uygun eğik şekilde yerleştirilebilir. Yalak yada oyuklar dikim ortamı olarak; - 2 kısım bitkisel toprak, - 1 kısım doğal toprak, kısım kum ile doldurulmalıdır. Bitkilendirmelerde kumlu çakıllı ortamla bu ortamlara uyum sağlayan Miyosotis gibi türlerin kullanılması uygundur.

105

106

107

108 Modern kaya bahçeleri

109

110

111 4. Bakım Kaya bahçesi bitkilerinin bakımında yabani otlar elle yada çeşitli el aletleri ile düzenli olarak temizlenmeli. İyi tasarımlanmamış kaya bahçelerinde çoğunlukla 2-3 yıl içinde kayaların kapanması ve yayılma gücü yüksek olan türlerin alana hakim olması sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bunun için türler budamalarla düzenli olarak kontrol altında tutulmalı, gereken durumlarda da tür değişimine gidilmelidir. Springler ve damlama tiplerini kombine eden otomatik sulama sistemleri ile düzenli olarak sulanmalı, Zaman zaman kaya bloklar yıkanarak temizlenmeli

112 Kaya bahçeleri; sümüklü böcekler, salyangozlar ve kertenkeleler gibi bazı istenmeyen hayvan türlerinin yaşama ortamı olarak tercih ettiği alanlardır. Bunlara karşı granül formdaki özel kimyasallar kullanılmalıdır. Çiçekleri solan bitkilerde, gelecek yıl daha iyi ve bol çiçek açmasını sağlamak için solduktan hemen sonra tohuma dönmeden uzaklaştırılmalı. Kaya bahçelerinde çöküntü yada toprak eksilmeleri 2-3 yılda bir kontrol edilmeli ve eksiklikler bahçe ve funda toprağı ile tamamlanmalı, fazla eğimli yerlerde aşırı sağnaklarda oluşabilecek akıntılara önlem olarak graviye malzeme serilmeli.

113

114 Kaynak: Prof.Dr. Hüseyin DİRİK Ders Notları İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi