DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ VE ÇEVRE DÜZENLEME

Transkript

1

2 DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ VE ÇEVRE DÜZENLEME

3 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 1 Dış Mekan Süs Bitkileri; çevre düzenlemesinde kullanılan süs bitkileridir. Bu bitkiler; kullanıldıkları alanı güzelleştirmekten başka sosyal, kültürel, insan ve çevre sağlığı ve turizm açısından çok büyük önem taşımaktadır.

4 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 2 1. Genel Durumu Dış mekan süs bitkilerinin bir kısmı bazı bölgelerde çok iyi yetişirken, diğer bazı bölgelerde ise gelişemeyebilir. Bu nedenle üretim yapılacak uygun bitkileri seçmek gerekir. Bölgeye uymayan türleri üretmek boşa giden emek demektir. Yetiştirilecek olan dış mekan bitki türlerinin seçiminde ihtiyaç en önemli unsurlardan biridir. Her bölgede çok sevilen ve kullanılan bitkiler yetiştirme tercihi olmalıdır. Arz talep durumuna göre bitki çeşidi ve miktarı belirlenmek zorundadır. Ülkemizde süs bitkileri üreticileri kendileri için önemli gördükleri bitkilere ve yetiştirme tekniklere ağırlık vererek daha başarılı olmaktadır.

5 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 3 2. Dış Mekan Süs Bitkilerinin Gruplandırılması Çevre düzenlemesinde kullanılan dış mekan süs bitkileri çeşitli özelliklere göre aşağıdaki gibi gruplandırılmaktadır. 1. Ağaç ve ağaççıklar İbreli ağaç ve ağaçcıklar Yapraklı ağaç ve ağaçcıklar 2. Çalı formlular 3. Sarılıcı ve tırmanıcılar 4. Çim ve yer örtücü bitkiler 5. Çiçekler ve otsu bitkiler

6 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 4 AĞAÇ VE AĞAÇCIKLAR Ağaç ve ağaççıklar ikiye ayrılır: İbreliler (iğne yapraklılar) Yapraklılar İbreliler:Bu grupta yer alan ağaç ve ağaççıklar genelde herdem yeşil ve iğne yapraklı formdadırlar. İbreli ağaç ve ağaççıklar çevre düzenlemesinde en önemli bitkilerden biridir. Peyzaj mimarisinin temel ilkelerine uygun olarak yapılan düzenlemelerde estetik açıdan, form ve norm değerleri bakımından en önde gelen bitkilerdir. Tüketim ve üretimleri göz önüne alınarak belli başlı ağaçları şöyle sıralayabiliriz; Göknar,Doğu Karadeniz Göknarı, Atlas Sediri, Yalancı Servi, Mezarlık Servisi, Ardıç, Ladin, Karaçam, Sahil Çamı, Porsuk, Batı Mazısı, Doğu Mazısı

7 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 5 göknar servi ardıç Ladin Çam

8 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 6 Yapraklılar: Yapraklı ağaç ve ağaççıklar bahçe ve park çevre düzenlemesinde, karayolları peyzajında, çeşitli çevre düzenlemelerinde, ibreliler gibi en önemli bitki türlerindendir. Gövde yapıları, yaprak şekilleri, renkleri, formları, değişik mevsimlerde oluşan çiçek, meyve ve yaprak renkleri ile istenilen renk cümbüşünü sağlayan bitkilerdir. İbrelilerle birlikte koruluk ve ormanlık alan oluşturmalarda kullanılmaları daha sağlıklıdır. Yapraklı ağaç ve ağaççıklar peyzaj planlamada ibreliler gibi temel taşlardan biridirler. Üretim ve tüketim açısından önemli bazı yapraklı ağaç ve ağaççıkları şöyle sıralayabiliriz; Akçaağaç ve çeşitleri, At Kestanesi, Mimoza, Kızılağaç, Huş, Şimşir, Gürgen, Çitlembik, Erguvan, Kızılcık, Fındık Alıç, Kayın, Ceviz, Sarı Salkım, Manolya, Çınar, Kavak, Meyve ağaçları, Meşe, Akasya, Söğüt ve Güllük gibi bir çok çeşit bulunmaktadır.

9 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 7 Akçaağaç Mimoza Huş Gürgen Meşe Çınar

10 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 8 Çalı Formlular Çalı formlu bitkiler çevre düzenlemesinde tamamlayıcı olarak rol alırlar. Özellikle çevre düzenleme ölçeği küçüldükçe çalıların önemi artar. Küçük park ve bahçelerde, teras katlarında, bina boşluklarında üstün peyzaj etkileri nedeniyle kullanılırlar. Üretim ve tüketim açısından önemli çalıları şöyle sıralayabiliriz; Kırmızı Yapraklı Akça Ağaç, Badem, Japon Akübası, Kadın Tuzluğu, Kamelya, Demirağacı, Japon Ayvası, Turunç, Kızılcık, Muşmula, İğde, Taflan, Altınçanağı, Yasemin, Defne, Mersin, Zakkum, Ateş Dikeni, Gül, Leylak, Kartopu

11 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 9 Japon Akübası, Ateş Dikeni Kadın Tuzluğu Gül Kartopu Defne

12 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 10 Altın Çanağı Taflan Yasemin Zakkum Leylak Kamelya

13 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 11 Sarılıcı ve Tırmanıcılar: Sarılıcı ve tırmanıcılar çevre düzenleme çalışmalarında tamamlayıcı rol üstlenirler. Balkon, kameriye, oturma grupları, ağaç altı düzenlemelerinde kullanılırlar. Ayrıca kamuflaj malzemesi olarak görüntüsü istenmeyen objelerin kapatılmasında kullanılır. Önemli sarılıcı ve tırmanıcı bitkilerden bazıları şunlardır; Gelin Duvağı, Asma, Orman Sarmaşığı, Mavi Sarmaşık, Acem Borusu, Hanımeli, Amerikan Sarmaşığı, Çarkıfelek, Turna Gagası, Sarmaşık Gül, Mor Salkım Gelin duvağı Orman Sarmaşığı Acem borusu

14 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 12 Çim ve Yer Örtücü Bitkiler: Park ve bahçelerde; toprak yüzeyini örten ve düz bir satıh elde etmede kullanılan, yürüyüş parkurları, spor tesisleri ve daha bir çok etkinliklerde yeşil halı örtüsü amaçlı çimler veya diğer yer örtücü bitkiler kullanılır. Çim yer örtücü bitkilerin en önemlisi ve vazgeçilmeyen ilk peyzaj elemanıdır. Çim alansız park, bahçe ve yeşil mekan düşünülemez. İnsanda en çok doğal ortam hissi uyandıran eleman çimdir.

15 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 13 Çiçekler ve Otsu Bitkiler Çevre düzenlemesinde renk olarak ve birim alanda en fazla etki yaratan bitki türleridir. Çiçekler olmadan herhangi bir bahçe, park, spor tesisi düşünülemez. Kişilerde yaşama sevincini uyandıran, hayata bağlayan ve neşe veren bitkiler çiçeklerdir. Çiçekler tek yıllık ve çok yıllık diye sınıflandırılabilir. Tek yıllık çiçekler yazlık ve kışlık yetiştirilmeleri nedeniyle de sınıflandırılabilirler. Dış mekan bitkilerinin bu son bölümünü kapsayan bitkileri önem ve kullanım açısından şöyle sıralayabiliriz; Gelin duvağı, Manisa lalesi, Haseki küpesi, Saraypatı, Vapur dumanı, Aslan ağzı, Koyungözü, Begonya, Horoz ibiği, Kasımpatı, Karanfil, Yıldız, Yüksük otu, Müge, Ortanca, Süsen, Fırça çiçeği, Nilüfer, Sardunya, Alev, Petunya, Menekşe, Rozet, İran halısı

16 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 14 Ateş Dikeni haseki küpesi Saraypatı Vapur Dumanı Koyun gözü Defne Aslanağzı Begonya

17 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 15 Kasımpatı Ateş Dikeni Ortanca Defne Nilüfer Menekşe Rozet

18 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 16 Çim Ekilmesi Çim ekilmeden önce yabani otlarla mücadele yapılmalıdır. Alan bellendikten veya sürüldükten sonra yabancı maddeler alandan uzaklaştırılmalıdır. İlk tesviyeden önce toprağın besin durumuna göre ihtiyacı duyulan gübreler verilmelidir. İkinci tesviyeden sonra bölgelere göre en uygun çim tohumu karışımı mibzerle veya elle saçılarak ekilir. Bunun üzerine yanmış elenmiş ahır gübresi 2 cm olacak şekilde kapatılır. Bunun çim tohumunun rüzgarla uçmasını önlemek ve kuşlardan korumaktadır. Bundan sonra hafif bir silindirle üzeri batırılarak merdaneleme yapılır. Tohumun toprakla gübre arasında teması sağlanır. İnce zerrecikler halinde sulama sistemiyle iyice sulanır gün sonra çim haline gelir. Çok eğimli alanlarda atılan tohumlar su ve rüzgarlarla aşağı doğru taşınır. Bunu için şev 8-10 cm kalınlıkta samanla kapatılır. Kaplamadan önce samanlar hafif ıslatılıp m2 ye g saman kullanılır İnce gözenekli tellerle samanın araziye tespiti sağlanır. Daha bu samanın üzerine m2 ye g Suni gübre veya g organik gübre verilir. Çim tohumu nemli bölgelerde m2 ye gr iken kurak bölgelerde gr a kadar çıkabilir.

19 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 17 Çim Alanlarında Bakım İşleri Sulama: Ekimden sonra hemen sulama işi genellikle sabah erken ve akşam geç saatlerde olmak üzere günde 2 defa yapılmalıdır. Sık ve kısa aralıklarla biçilen çimlerin su ihtiyacı daha yüksektir. Ayrıca biçilen çim vegetatatif gelişme göstereceğinde su isteği fazlalaşır. Kurak periyotlarda suyun azalması çimin taze yeşil rengini kaybetmesine yol açar. Nisbi nemin değişmesi ise çimin karakteriyle, toprağın kimyevi yapısına göre değiştirir. Çim köklerinin yayılma hızı 2-6 cm dir. Toprak tamamen kurumadan ve sertleşmeden sulanmalıdır. Ortalama çim alanların su istekleri m2 ye 5-10 lt dir. Bu oran sulama yapıldığı zamana göre değişir. Gündüz yapılan sulamalarda ısı ile oluşacak transpirasyon nedeniyle su tüketimi artar. Sabahın erken ve akşamın geç saatlerinde sulamak esastır.

20 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 18 Çim Alanlarında Bakım İşleri Biçme: Çim sık sık ve kısa biçilerek kadife görünümlü sahalar elde edilir. Bununla çiçek ve tohuma kalkmaları önlenir ve vejetatif gelişmeleri daha kuvvetli olur. İlk biçim çim 15 cm boylanınca yapılır. İlk iki biçimden sonra çim biçme makinesi kullanmak faydalıdır. Yeni tesis edilen saha kurak havalarda nemli tutulmalı, çim boyu 6 cm yi geçince merdanelenmeli ve tırpanla ilk biçim yapılmalıdır. İlk biçimden sonraki merdaneleme vejetatif gelişmeyi kuvvetlendirir. Erken İlkbaharda yapılacak İlk 2 biçim daha sonraki biçimlerden daha uzun olmalıdır. İdeal çim biçme uzunluğu 4-5 cm dir. Soğuk ve sıcak dalgalarının ani olduğu zamanlarda biçim yapılmamalıdır. Ortalama günde bir biçim yapılması esastır. Dikkat edilecek önemli bir husus ta her biçimde aynı istikametin kullanılmasıdır. Buna uyulursa çim kökleri daha sağlıklı ve sağlam olur.

21 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 19 Gübreleme: Tesis edilen çim sahalarına değişik organik ve inorganik gübreler toz veya eriyik halde verilir. Gübreleme sadece besin takviyesi bakımından değil toprak strüktürünün düzelmesinde de rol oynar. Verilecek gübrenin seçiminde mevcut toprağın yapısı ve çim alandan faydalanma şekli tesir eder. Çim sahalarında yılda iki defa 0,5 cm yi geçememek üzere ince elenmiş komposto toprağı serpilir. Bu kompostun zararlı ot tohumundan arınmış olması gerekir. Kompost toprağı besince fakirse m3 üne 800 gr Süper fosfor 300 gr kalsiyum, 500 gr azotlu gübre karıştırılır.asitliliği fazla ise m3 ne 1-3 kg CaCo3 karıştırılır. Kompost toprak Şubat-Mart aylarında yapılır Bunun için 100 m2 ye 0,3-0,5 m3 kompost gereklidir. Çim sahalarda periyodik olarak suni gübre verilmesi vazgeçilmez bir ihtiyaçtır. Yılda en az iki defa uygulanması gerekir. En uygun zaman İlkbaharda kompost toprağa karıştırılarak verilmesidir. Mayıs-Ağustos ayları arasında 4-6 haftada bir yapılan azotlu gübreleme (100 m2 ye 1 kg amonyum sülfat) başarı sağlar. Çim bitkilerine yapraklarının yaş olduğu zamanlarda inorganik gübre verilmemelidir. Çünkü yaş yaprak üzerine düşen gübre ayrışarak asit meydana getirir ve bitkiyi yakar. Bu bakımdan yapraklar kuru iken verilen inorganik gübre, gübrelemeden hemen sonra sulanmalıdır.

22 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 20 Kireçleme: Kireç verilen topraklarda yabani otlar fazla gelişme gösterdiğinden solucan faaliyeti gözlenen yerde kirece ihtiyaç yoktur. Çimler genellikle orta asit ve az asitli topraklardan hoşlanırlar. Ancak fazla asit nedeniyle çimin zarar gördüğü topraklarda kireçleme yapılır. Asit fazlalığın belirtileri yosunlaşma, sazlar ve benzeri zararlı bitkilerin gelişmeye başlamasıdır. Bu durumlarda hektara kg CaCo3 sonbahar ve İlkbaharda çimin üzerine serilmelidir. Fazla asitliliğe rağmen çim bitkileri zarar görmüyorlarsa kireçleme yerine ha a 250 kg kalkerli gübre verilmelidir. Çim sahalarda en erken kireçleme 3-4 senede bir yapılır.

23 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 21 Merdaneleme: Çim alanlarının merdanelenmesi herşeyden önce geçirgen ve orta derece geçirgen topraklar içindir. Merdaneleme çimin vejetatif gelişmesini artırır. Fakat sık sık çiğnenen ve killi karakterli topraktaki bu işlem fayda yerine zarar getirir. 100 kg ağırlığındaki yeterlidir. Yeni tesis edilmiş çim sahalarda ilk biçimden evvel ve sonra 50 kg lık merdane yeterlidir. Bu işlemle yeni çim fidelerinin toprağa daha sıkı yerleşmesi sağlanır. Spor sahalarında merdane ağırlığı 250 kg a kadar çıkabilir. Don ve nemli koşullarda merdaneleme yapılmaz. Fazla merdaneleme çim gövde aksamına zarar vereceğinde sıkça yapılmamalıdır. Havalandırma: Sık yapılı topraklarda çimin kökleri genellikle rahat gelişemezler Bu nedenle de gerekli su ve besin maddelerinden tam olarak yararlanamazlar. fazlaca çiğnenen spor ve oyun sahalarında da aynı durum gözükür. Bu amaçla kullanılabilecek tahta yada demir uçlu aletlerle hem sıkışık toprağın yer yer gevşemesi hem de havalandırılması sağlanır. Hava deliklerinin derinliği toprağın sıkışıklık derecesiyle ilgili olarak 5-12 cm arasında değişir. Fazla geçirgen kumu bol topraklarda bu işleme gerek yoktur.

24 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 22 Tırmıklama: İlk ve Sonbaharda çim sahalarda kesilmiş çim, yosun yaprak v.b. gibi artıkların temizlenmesi gerekir. Tırmıklama yapılırken çim gövde ve köklerinin zarar görmemesi gerekir. Yer örtücü bitkiler dikiminden önce büyüyünce alacakları büyüklük ve boyutların bilinmesi gerekir. Bunun yanı sıra çeşitler için uygun yer seçimi yapılır. Küçük alanlarda, bina çevrelerinde kısa zamanda örtüye sahip olmak için daha sık dikim yapılır. Buna karşın geniş alanlarda daha seyrek dikim yapılır. Yer örtücü bitkilerle çalışmanın amacı toprağı en uygun nemi tutabilecek hale getirmektir. Kumlu topraklarda çok az odunsu bitki iyi bir gelişme gösterebilir. Buna karşılık kötü drenajlı killi topraklarda yetişme açısından zorluk çekebilir. Yer örtücü bitkilerin en önemli işlevlerinden biriside toprak erozyonunu önlemektir. Aslında tüm bitkiler bu görevi bir noktaya kadar yaparlar. Eğimli alanlarda eğim artıkça toprağı korumak zorlaşır. Düşük eğimlerde her cins bitki dikimi yapılabilmesine rağmen eğim arttıkça daha özel bitki seçimi yapılmalıdır. Bu seçilecek bitkiler büyük ve sağlıklı bitkiler olmalıdır.

25 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 23 DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ İLE BAHÇE DÜZENLEMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSULAR - Öncelikle bahçenin bir krokisi çıkartılmalı; - Kroki üzerinde rüzgar koridorları, güneşlik ve gölgelik alanlar, bina girişi, varsa yol, gizlenmesini istediğimiz kötü görüntüler vs. belirtilmelidir. - Sonra kroki üzerinde karalamalar yaparak istediğimiz düzenlemeyi önce kağıt üzerinde gerçekleştirebiliriz. - İlk yapılması gereken istenmeyen görüntü ya da gürültü gelen bölümlerin perdelenmesidir. Bahçenin o yöndeki sınırına bitki perdesi oluşturabiliriz. Bunun için boylu ve sık yapraklı, her dem yeşil bitkiler seçilmelidir. - Bahçe sınırına doğru büyük bitkiler binaya yaklaştıkça daha alçak bitkilerin seçilmesi gerekmektedir. - Bahçenin ana çerçevesini çizdikten sonra bahçe içi bitki seçimine başlanabilir. - Bahçe düzenlenirken estetik kuralları geçerli olacaktır. Bunlar; orantı, uyum, simetri, denge ve tarzdır. Yani bahçenin bir kişiliği olmalıdır. Bu da bitkilerin rast gele fırlatıldığı bir mekan olmaktan çok, birbirine uyan, benzer tarzda malzemelerin seçilmesi ile ve bu malzemelerin de bahçenin ve binanın mimari tarzıyla uyumlu olması ve uygun yerde kullanılması ile mümkündür. -Toprak yapısı kötü ise üst toprak değiştirilmeli ya da hayvan gübresi ilave edilmelidir.

26 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 24 DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ İLE BAHÇE DÜZENLEMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSULAR - Toprak iyi etüt edilmeli yani aşırı sulamalarda fazla su kolayca süzülebilmelidir. Önce büyük ağaçlar, sonra çalılar ve yer örtücüler ile çiçekler dikilmeli en son çim ekimi yapılmalıdır. - Bitkiyi tanımak önemlidir. Aldığımız bitki çok küçük olabilir. Fakat bitki yıldan yıla değişir. Bitkiyi seçerken büyüdüğünde alacağı şekil ve boy dikkate alınmalıdır. Tüm bunlar düşünülürken bitki seçiminde onların iklim ve toprak istekleri, gölgeye toleransları göz önünde bulundurulmalıdır. Burada dış mekanlarda kullanılan bazı bitki türleri hakkında bilgi verelim:

27 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 25 MANOLYA (Magnolia): Manolyanın büyümesi yavaştır. Dolgun yapıda küre biçimi oluşturan çalımsı ağaççık, yaklaşık 3m boylanıp, 3,5m kadar genişlemektedir. Yapraklarını dökerler. Kokulu beyaz çiçeklerini yaprakları çıkmadan, Mart ve Nisan ayında açarlar. Yıldız biçimli taç yapraklı, cm çapında çiçekleri olur. Çiçekleri koklarken nefes verilirse çiçeklerin beyaz rengi solar ve kararır. Manolyalar, suyu çok iyi geçiren verimli, killi toprakta iyi gelişmektedir. Yeni dikilen genç fidanlar ilk yıllarda bir desteğe alınıp, ilkbaharda dibi turba veya yaprak çürüğü ile örtülmelidir. -10 ` C kadar dayanır. Işık-yarı gölge ağacıdır. Kurak dönemlerde bolca sulanarak, suya doyurulmalıdır. Budama gerekli değildir. Tohum, çelik ve aşı ile üretilir. Tohumlar toplanıp temizlendikten sonra kurumadan hemen veya haftalık soğuk katlamadan sonra ilkbaharda ekilir. Ekimden sonra toprak neminin muhafazasına dikkat edilmelidir.

28 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 26 HANIMELİ (Lonicera): Hanımeli familyasında yüzlerce çalımsı ve tırmanıcı bitki türü vardır. Bizim ele alacağımız hanımeli dolgun yapılı, çok dallanan, yapraklarını döken, her türlü bahçede kullanılan ağaççıklardır. Çekici, çoğunda kokulu 1-3 cm büyüklükte pembe, beyaz veya kırmızı ve eflatun çiçekleri ile tanınırlar. Meyve büyüklüğü 1 cm den biraz küçük olur. Yaprakları 3-7 cm büyüklükte olup ilkbaharda erken dönemde çıkar, sonbaharın sonlarında dökülür. Bu bitki çok az bakıma gerek duyar ve zararlı böceklerden nadiren etkilenirler. Hatta şehirlerin kötü çevre koşullarında bile büyüme güçlüğü göstermeyerek çiçek tarhlarında veya bahçe kenarlarında rahatlıkla kullanabilirler. Ağaççık olan hanımelilerin hemen her türlü toprakta, güneşli veya hafif gölge yerlerde kolaylıkla yetiştirilebilirse de çiçek sayısı az olur. Hanımeliler erken ilkbaharda çiçek açtıklarından, sonbaharda dikimi uygundur. Bitki yeterli alan bulduğunda, yaşlanmış dallarının temizlenmesi dışında budama istememektedir. Ilkbahar sonundan itibaren bitkilerden alınan çelikler ile çoğaltılabilir.

29 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 27 KARTOPU (Viburnum): Kartopu, çiçek açan ve bunu takiben meyve oluşturan önemli bir çalıdır. Yükseklikleri 50 cm ile 6 m arasında değişir. Çalımsı ağaççıklardan oluşan tarhlara, çit aralarına veya güzel görünüm oluşturacağı bir yerde ya da tek başına kullanılabilir. Yaprağını döken ve her dem yeşil kalan çeşitleri vardır. Çiçekleri genelde beyaz renklidir; ancak, pembe renkli olanları da vardır. Birçoğu da oldukça hoş kokuludur. Yaprağını döken tüm kartopları, bol güneşte daha iyi büyüme gösterirler. Gece donlarından hemen sonra sabah güneşi olursa bundan zarar görürler. Suyu iyi geçiren hemen her türlü toprakta yetişebilir. Çitlerde 1-2,5 m yükselenleri, cm mesafe ile dikilmelidir. Kartopları, sonbahardan ilkbahara kadar toprağın işlenebilecek durumda olduğu, istenilen her zamanda dikilebilir. Meyveleri için yetiştirilmesi söz konusu olduğunda iki veya üç tanesinin, tozlama ve dölleme amacıyla yan yana dikilmesi tavsiye edilir. Kartoplarının süslü yapısını korumak için ölü dalları temizlenirse de kısıtlı budama yapılmalıdır. Ilkbahar sonundan itibaren bitkilerden alınan çelikler ile çoğaltılabilir.

30 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 28 DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ İLE BAHÇE DÜZENLEMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSULAR Dış Mekan Süs Bitkilerinin Bakımı Dış mekan süs bitkilerinde sulama, ot alma, çapalama, gübreleme, uç alma ve açmış çiçeklerin uzaklaştırılması, hastalık ve zararlılarla savaşma en önemli bakım işleri arasındadır. Sulama: Dış mekan süs bitkileri sık ve düzenli sulamaya gereksinim gösterir. Sulama sabah ve akşam saatlerinde yapılmalıdır. Öğle sıcağında yapılan sulama yanmaya ve su kaybına neden olur. Sulamalar, toprağın havalanmasına olanak verecek şekilde belirli aralıklarla ve bitkilerin kök aksamının bulunduğu cm lik toprak tabakası su ile doygun hale gelinceye kadar yapılmalıdır. Çok sık ve yüzeysel sulama bitkilerin yüzeysel kök sistemi oluşturmasına neden olduğundan önerilmez. Çapalama ve ot alma: Sulamalar, yabancı otların gelişimini teşvik ettiği gibi, organik maddece fakir toprakların yüzeyinde kaymak tabakası oluşumuna da neden olmaktadır. Yabancı otları temizlemek, kaymak tabakasını kırmak ve toprağı kabartarak havalandırmak amacıyla çapalama yapılmalıdır. Çapa işlemi, iki sulama arasında toprak yüzeyinin kurumaya başladığı zamanda yapılmalıdır. Bu, toprağın havalanmasına, bitkilerin daha iyi gelişmesine olanak verir. Çapalama ve ot alma sırasında bitki köklerinin zedelenmemesine dikkat edilmelidir.

31 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 29 DIŞ MEKAN SÜS BİTKİLERİ İLE BAHÇE DÜZENLEMESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSULAR Gübreleme: Bitkiler azot (N), fosfor (P), potasyum (K), olmak üzere üç ana besin maddesine öncelikle ihtiyaç duydukları gibi, magnezyum, demir, kükürt gibi diğer maddelere de ihtiyaç gösterir. Mevsimlik çiçekler gelişme sürelerinin başlangıcında çiftlik gübresiyle gübrelenmelidir. Inorganik gübre ise gelişme süresince verilir. Toprağa verilecek organik gübrenin tamamen çürümüş olması gerekmektedir. Uç alma ve açmış çiçeklerin uzaklaştırılması: Çiçeklenme süresini uzatmak, daha bakımlı ve güzel görünüş elde etmek amacıyla solmuş çiçekler, üzerinde bulundukları sürgünün biraz alt tarafından kesilmek suretiyle uzaklaştırılmalıdır. Bu uygulama çiçek sayısının artmasına neden olmaktadır. Tohum toplanması söz konusu olduğunda yeteri kadar bitkinin bu amaçla ayrılması gerekmektedir.

32 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 30 GÜL YETİŞTİRİCİLİĞİ

33 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 31 Dikim Zamanı Güller saksı içinde satın alındığı zaman, her mevsim dikilebilir. Fidanları almadan önce dikkatle incelemek gerekir. Aşılanmış güllerin üzerinden çıkan en az üç-dört dal bulunması gerekmektedir. Yapraklar canlı, lekesiz ve sağlıklı görünmesi önemlidir. Saksıdaki toprak temiz ve ot bürümemiş olması dikkat edilmesi gereken diğer bir husustur. Toprak içinden dışarıya dönük kök parçaları bitkinin ileri yaşda olduğunu gösterir. Gül seçimi ilkbahar ve sonbaharda yapılması çeşitlilik açısından daha uygun olacaktır. Sonbaharda seçilmiş ve saksısından alınarak dikilen güller yerine alışma, gelişme ve bir sonraki bahara açaçağı güller açısından daha verimli olacaktır.

34 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 32 Toprak Nasıl Olmalı? Güller dayanıklı bitkilerdir. Demiri bol kırmızı kumlu ve killi toprakları severler. Az mineralli ve asitli topraklarda verimi ve gelişmeleri düşüktür. Bu durumlarda gübreleme ile bitki desteklenmelidirler. Güller bol güneş ışığını severler. Gölge ve kuytulara gül dikmekten kaçınmak gerekir. Eski güllerinizin yerine yeni gül fidanlarınızı dikmeden önce toprak derin ve geniş açılmalı, çıkan bu toprak yerine başka yerden veya hazırlamış olduğunuz toprağı koyduktan sonra dikim uygulamasına geçmeniz gerekmektedir. Güller drenajlı toprakları sever. Su tutan topraklara gül dikildiğinde verimli sonuç alınmaz. Güller dikilmeden önce dikim yeri hazırlanır 50 cm derinlik ve 50 cm genişlikte yer açılır taş ve otlar temizlenir. Toprak gübre ile karıştırılır, eğer toprak uygunsa harman yapılarak uygulama yapılır.

35 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 33 Ne Kadar Mesafe Gereklidir? Gül dikiminde birbirleri ile aralarındaki mesafe önemlidir. Küçük güller için en az bu mesafe 25 cm., kısalar için 50cm., ortalar boy guller için 75cm. ve büyük güller için en az 1 metre olmalıdır. Sarmaşık güllerinde ise bu açıklık 2,50 metre yeterlidir. Güllerin bu değerlerin altında daha sık dikilmesi ileride hava dolaşımı azalacağından mantar ve benzeri hastalıklara yol açabilir. Yer Değiştirme Güllerinizin yerini değiştirmek istediğinizde en uygun zaman Kasım ve Aralık aylarında olacaktır. Yer değiştirme işleminizde en önemli husus bitki çıkartma işleminde ana köke zarar vermeden çıkarılmış gülün, daha önce hazırlanmış yeni yerine hızla dikilmesidir. Dikim sonunda verilecek su bol olmalıdır.

36 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 34 Gübreleme Güller sürekli besin kaynağına ihtiyacı olan bitkilerdir. Her yıl gübrelemek önemlidir. Sonbahardaki gübrelemede dikkat edilecek husus ise gübrenin gülün çevresini tamamem örtmesidir. Bu sayede gül kış boyu besinini sürekli alabilecek ve örtülmüş bu gübre sayesinde kökleri soğuktan korunmuş olacaktır. Sulama Güller bitki yapısı olarak dayanıklı bir türdür. Sulamada ki aksaklıklar ve eksiklikler nedeni ile hemen solup kurumazlar. Eksik sulamada güller gelişme göstermeyip tomurcuklanmazlar ve kendilerini korumaya alırlar. Bu durum genç fideler için geçerli değildir. Fidelerde ki su eksikliği bitkiyi bir müddet sonra soldurur ve sonrada kurutur. Sulama işleminde gülün dibinde su biriktirmemek gerekir. Az ve sıksık su vermek gül için uygun değildir. Hafta da hava duruma ve neme gore 1 veya 2 kez bolça su vermek gereklidir. Sadece toprağını ıslatmak yeterli değildir. İlk sulamadan sonra gözlemlerinize ve toprağın drenajına göre bir kez daha su vermek gerekebilir. Saksı gülleri sulamaya daha çok gereksinme duyarlar. Bu güllerin sulamaları daha dikkatli ve özenli yapılmalıdır.

37 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 35 GÜL BUDAMA Güllerin budanması güller için en önemli işlemdir. Bu sayede güller gençleşir ve ömrü uzar. Düzenli olarak her yıl budama yapılmalıdır. Sürekli açan güller iklime göre Ocak ve Mart ayları arasında budanır. Bir kez açanlar ise çiçekleri geçtikten hemen sonra yazın budanmalıdır. Budamaya başlarken öncelikle kuru,hastalıklı ve zayıf ve çok ince dalları dipten kesilmelidir. Bitki çalılaşmışsa hava alması için orta kısımdan bir kaç dal alınir. Bunlar düzgün olmayan çapraz dallar olabilir. Gülleriniz üç yıllık olunca her yıl eski dallardan üçte biri kesilmelidir. Gül budarken daima dalın dış yüzeyindeki bir gözün yarım cm. üzerinden ve gözün aksi yönünden 45 derecelik bir eğimle kesilmelidir. Yeni dikilmiş güller kuvvetlenmesi için ilk yıl derin budanır. Aşı yeri üzerinden 15 cm. yani 3-5 göz üzerinden budanmalıdır. Yetişkin melez çay ve demet güller her dal 5-6 göz üzerinden budanır.

38 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 36 Çalı gülleri yüksekliğinin yarısı kadar kesilir. Kuru ve bozuk dallar ayıklanır. Derin budanmaz. Sarmaşık güller ilk yıllarda şekil verilmek için budanır. Daha sonraları yalnızca kuru, bozuk ve hastalıklı dalları ayıklanır. Minyatür güller daha çok normal bir makasla hafifçe budanır. Kuru ve hastalıklı dalları ayıklanır. Gül bitkisi için hijyen çok önemlidir. Budama sırasında çıkan bütün artıklar yakılarak yok edilmeli veya derhal bahçeden uzaklaştırılmalıdır.

39 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 37 Yaz Budaması Bahar ve yaz aylarında gül keserken her dalın üzerinde 4-5 göz bırakmaya dikkat edilir. Böylece dal körleşmez. Kalan gözlerden yeni tomurcuklar verir. Yeni dikilen güllerden vazo için gül kesmemelidir. Yalnızca solan güller gül makasıyla temizlenir. Bazen gül dalları körleşir açmaz. Bunlar birkaç göz altından kesilirse yeni tomurcuk verir. Solmuş güller ve hastalıklı kuru dallar açma mevsiminde de ayıklanmalıdır.

40 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 38 Gül Bitkisinde Bilinen Hastalıklar Mantar hastalıkları Külleme: Yapraklar ve tomurcuklar pudralanmış gibi beyazlaşır. Zamanla tomurcuklar düşer, yapraklar kıvrılıp kurur. Pas: Yaprakların altında pas rengi lekeler oluşur. Zamanla genişler ve yaprakları kurutur. Siyah Nokta: Yapraklarda gözle görülebilen siyah noktalar oluşur. Zamanla genişleyerek yaprakları etkiler ve kurutur. Güller budandıktan hemen sonra bakır esaslı bir mantar ilacı ile ilaçlanmalı ve bu işlem 2 haftada bir tekrarlanmalıdır. (Cupravit, Antracol vs.) Hastalık görünmeden önlem için ilaçlama şarttır. Başlamışsa ilaçlama olan hasarı düzeltmez ama hastalığı durdurur.

41 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü 39 Zararlı böcekler: Gül bitleri, tırtıllar, testereli arı ve çeşitli böcekler. Bunlar ya bitkinin özsuyunu emer, ya da çiçek ve yaprakları yiyerek bitkiye zarar verirler. Tarım ilaçı satan bilirkişilerin tavsiyeleri esas alınarak gerekli miktar kadar tatbik edilerek ilaç kullanılmalıdır. Önemle dikkat edilmesi gerekenler! Mantar hastalıklarında belirti görülmeden ilaçlama yapılması gerekmektedir. Böcek ilaçları ise zararlılar görüldükten sonra kullanılır. İlaçlama yapmayı planlanan hava şartları önemlidir. Havanın kuru, rüzgarsız, güneşsiz ve serin olması gereklidir. Akşam üstü en uygun zamandır. İlacın tarifesi dikkatle okunarak işlem yapılmalıdır.

42 Canik İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Brifing 40

43