Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öteki Türler

Transkript

1 Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Öteki Türler Yazar Yard. Doç. Dr. Nurullah ÇETİN ÜNİTE 11 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Türk edebiyatında deneme türünün gelişimi ve başlıca deneme yazarları hakkında bilgi sahibi olacaksınız. Gezi yazısının Türk edebiyatında Cumhuriyet'ten sonraki gelişimini ve başlıca Türk gezi yazarlarını tanıyacaksınız. Günlüğün Türk edebiyatında Cumhuriyet'ten sonraki gelişimini ve başlıca Türk günlük yazarlarını tanıyacaksınız. Anı türünün Türk edebiyatında Cumhuriyet'ten sonraki gelişimi ve başlıca Türk anı yazarlarını öğreneceksiniz. Söylevin Türk Edebiyatında Cumhuriyet'ten sonraki g elişimi ve başlıca Türk söylev yazarlarını göreceksiniz. Görüşme yazısının özelliklerini öğreneceksiniz; Türk edebiyatında Cumhuriyet'ten sonraki görüşme yazarlarını tanıyacaksınız. İçindekiler Giriş Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Deneme Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Gezi Türü Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Günlük Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anı

2 Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Söylev Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Görüşme Özet Değerlendirme Soruları Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Çalışma Önerileri Bu ünitede verilen deneme, gezi yazıları, günlük, anı, söylev, gönüşme kitaplarından edinip okumaya çalışınız. Bu üniteyi çalışmadan önce sizin üzerinizde önemli bir etki bırakmış konuşmacıları düşününüz ve onların söylevlerinin hangi bakımlardan etkili olduğunu düşününüz. Siz de görüşme için sorular hazırlayınız. Ünitedeki konuları çalışırken günlük türünde verilmiş metinleri görmeye çalışınız ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

3 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Giriş Türk Edebiyatında birçok yazı türünde olduğu gibi deneme, gezi, günlük, anı, söylev ve görüşme... gibi yazı türlerinin asıl gelişmesi; yazarlar tarafından kullanılır olması, halk tarafından tanınması Cumhuriyet döneminde olur. 2. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Deneme Deneme dilinde çeşitli bilim, felsefe ve sanat dallarına ait terimlere yer vermekten ziyade halk çoğunluğunun ortak günlük konuşma dilinin düşünce diline dönüştürülmesi çabası hâkimdir. Denemede bilimsel yazılardaki kuruluk ve şematiklik bulunmaz. Düşünce, şiirsel, akıcı, samimî bir üslûpla sunulur. Bu bakımdan deneme yazılarının geniş halk yığınlarınca kolayca ve rahatlıkla okunabilme özelliği vardır. Deneme yazarı yazısını yazarken bir anlamda kendi kendisiyle diyalog içindedir. Kendi zihinsel âleminde düşünce temrinleri yapar. Nurullah Ataç bu konuda şöyle der: "Yazı dilinin konuşma dilinden başka olmasını isteyen dar görüşlüler dilediklerince tepinsinler, devrik tümce giriyor, girdi yazı diline. Ben istediğim için değil, çağımız istediği için. Genci de ona gidiyor, yaşlısı da. Yaşsızlar vardır, yaşsız, çağsız, tatsız tuzsuz, ölü gibi yaşayanlar, bir onlar gitmiyor, gidemiyor konuşma diline. Konuşma dili, devrik tümce, yarının canlı, güzel ışıklı Türkçesi. Onun geldiğini göremeyenler, sezemeyenler kendilerine ağlasınlar!" (Nurullah Ataç, Günce, TDK Yayınları, Ankara 1972, s. 306). Tanzimatta bir süre gazete ve dergilerde "musâhabe" üst başlığı altında deneme benzeri yazılar yazılmıştır. Ahmet Haşim Bize Göre (1928), Gurebahane-i Laklakan (1928); Refik Halit Karay Bir Avuç Saçma (1939), Bir İçim Su (1931), İlk Adım (1941), Üç Nesil Üç Hayat (1943), Makyajlı Kadın (1943), Tanrıya Şikâyet (1944); Falih Rıfkı Atay Eski Saat (1933), Niçin Kurtulmak (1953), Çile (1955), İnanç (1965), Pazar Konuşmaları (1966), Kurtuluş (1966), Bayrak (1970) gibi kitaplarını saymak mümkündür Konuları Bakımından Denemelerin Sınıflandırılması Türk edebiyatında deneme türünde verilmiş ürünler genel konuları itibariyle sınıflandırılabilir Sanat ve Edebiyat Konulu Denemeler Sanat ve edebiyat konulu denemelerin çoğu sistematik olmayan öznel birer eleştiri yazısı niteliğindedir. Onun için Türk edebiyatında deneme ile eleştiri birbirinden ayrılmayacak ölçüde iç içe geçmiş gibidir. Bizim burada deneme olarak aldığımız pek çok örnek, aynı zamanda birer eleştiri yazısı olarak da görülebilir. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

4 186 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Şiir Bu bölümde yer alan denemeler, bütünüyle olmasa da ağırlıklı olarak şiir türüyle ilgili olan ürünlerdir; birkaç örnek: Mehmet Salihoğlu Gün Işığına Çıktıkça (1975); Cemal Süreya Şapkam Dolu Çiçekle (1976); Oktay Akbal Önce Şiir Vardı; İsmet Özel Şiir Okuma Kılavuzu (1980); Enis Batur Şiir ve Cinayet (1979) Manzum-Mensur Karışık Edebî Türlerle İlgili Denemeler Sanat ve edebiyat konulu deneme eserlerinin çoğu, şiir, hikâye, roman gibi değişik türleri içeren çalışmalardan oluşmaktadır. Vedat Günyol Dile Gelseler (1966); Denemeler Eleştiriler (1964); Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Üzerine Makaleler (1969); Peyami Safa Sanat Edebiyat Tenkit (1970); Bedri Rahmi Delifişek (1975); Mehmet Kaplan Büyük Türkiye Rüyası (1969); Oktay Akbal Konumuz Edebiyat (1968), Yazmak Yaşamak (1972), İstinye Suları (1973), Vatan Mahzun Ben Mahzun (1983)... Yedi Meş'aleciler arasında yer almış olan Cevdet Kudret Bir Bakıma (1977); Memet Fuat Düşünceye Saygı (1968), Çağını Görebilmek (1982), Unutulmuş Yazılar (1986), Konuşan Toplum (1996), Dağlarda Yüreğim (1996), Özgünlük Avı (1996)... Şiiriyle tanınmış olan Sezai Karakoç Edebiyat Yazıları I, II, III, (1982), (1986), (1996); Hilmi Yavuz Denemeler Karşı Denemeler (1988), Yazın Üzerine (1987); Suut Kemal Yetkin Edebiyat Konuşmaları (1944), Edebiyat Üzerine (1952), Günlerin Götürdüğü (1958); Nihad Sami Banarlı Şiir ve Edebiyat Sohbetleri (1982); Fethi Naci İnsan Tükenmez (1956), Edebiyat Yazıları (1976); Nermi Uygur İnsan Açısından Edebiyat (1969); Adalet Ağaoğlu Başka Karşılaşmalar (1997); Mehmet Kemal Denemeler Elemeler (1997); Melih Cevdet Anday Yiten Söz (1992) Dil Konulu Denemeler Bu konuda yazılmış denemeler; dil felsefesi, dilin güncel sorunları, eski dil, yeni dil, uydurmacılık, öztürkçecilik, yaşayan dil, halkın konuşma dili, kültür dili gibi tartışmaları ele alınır. Dilin sadeliği; günlük hayatta, sosyal ilişkilerde ve sanat eserlerindeki önemini ele almaktadırlar. Öz Türkçecilik Akımını Savunanlar : Bu düşünceyi savunan başlıca yazarlar ve eserleri şunlardır : Suat Yakup Baydur Dil ve Kültür (1952), Sebati Ataman'ın, Dil Çıkmazı (1981); Emin Özdemir Öz Türkçe Üzerine (1969); Berke Vardar Dil Devrimi Üstüne (1977) ve Tahsin Yücel'in Tartışmalar (1994)... Milletin Canlı Konuşma Dilini Savunanlar : Mehmet Kaplan Kültür ve Dil (1982); Nihad Sami Banarlı Türkçenin Sırları (1972); Peyami Safa Osmanlıca - Türkçe - Uydurmaca (1970); Necmettin Hacıeminoğlu Türkçenin Karanlık Günleri (1972); Ahmet Bican Ercilasun Dilde Birlik (1984)... Dili Felsefî ve Kültürel Boyutuyla İrdeleyenler : Nermi Uygur Dilin Gücü (1962); Aydın Köksal Dil ile Ekin (1980); M.Bedri Gültekin Türkçenin Dünü ve Yarını (1983)... ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

5 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Felsefe Konulu Denemeler Bu gruba giren denemeler, genellikle felsefe eğitimi görmüş ve bu alanda çalışan bilim adamları tarafından yazılmaktadır. Nurettin Topçu Kültür ve Medeniyet (1970), İradenin Davası (1968); Nusret Hızır Felsefe Yazıları (1976, Türk Dil Kurumu 1977 Deneme Ödülü), Geride Kalanlar (1987); İsmail Tunalı Denemeler (1980) Şehir Konulu Denemeler Günümüzde Türk edebiyatında ilk örnekleri şehrengizlerdir. İlk şehrengiz XVI. yüzyılda Mesihî tarafından yazılmıştır. Kimi denemeciler, gezip gördükleri, yaşadıkları şehirlerin tarihi, kültürü, gelenekleri, mimarîsi... üzerindeki görüşlerini kaleme almışlardır: Yahya Kemal Beyatlı Aziz İstanbul (1964); Nihad Sami Banarlı İstanbul'a Dair (1986); Samiha Ayverdi İstanbul Geceleri (1971); Mitat Enç Uzun Çarşı'nın Uluları (1997 Antep'i anlatır); Hilmi Yavuz Şehirlerin İskeleti (1988), Beşir Ayvazoğlu Şehir Fotoğrafları (1997); Cengiz Bektaş Mimarlıkta Eleştiri (1967) Sosyal ve Siyasî Konulu Denemeler Siyasetçiler, gazeteciler, siyaset üzerine gözlemci ve izleyici olarak düşünce üretenler hem güncel hem de evrensel nitelikli siyasal ve sosyal konularla ilgili düşüncelerini, kimi zaman, deneme türünde yazmışlardır: Oktay Akbal Atatürk Yaşadı mı (1975); Vedat Nedim Tör Kemalizmin Dramı (1979); Nadir Nadi Atatürk İlkeleri Işığında Uyarmalar (1961), Olur Şey Değil (1981), Ben Atatürkçü Değilim (1982); Seyfettin Bulut Gençliğin Arayışları (1996); Hülya Yakut Üstündağ Sezgiler (1996) Psikoloji Konulu Denemeler Psikoloji biliminin verileri ışığında insanların gündelik ruhsal sorunlarıyla ilgili düşünceler işlenir. Bu tür çalışmalar Doğan Cüceloğlu İnsan İnsana, Sefa Saygılı Strese Son (1996); Suna Tanaltay Sevdikçe, Çocuklar Ağlamasın, Gençlik Sevgidir, Ben Sevgiyim, Yaşam Nehri Kadın Konulu Denemeler Özellikle kadın yazarlar, feminizm akımının da etkisiyle kadınların sorunlarını, sosyal ve siyasî haklarını dile getiren denemeler yazmaktadırlar. Duygu Asena Kadının Adı Yok (1987); Esra Nuray Sezer Bir Genç Kız Yetişiyor (1997); Gülay Atasoy Aile Huzuru (1994)... AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

6 188 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Karışık Konulu Denemeler Tarih, kültür, gündelik hayat, sanat, uygarlık gibi alanlara ait değişik pek çok konuda deneme yazılabilir: Ahmet Haşim Bize Göre, Gurabahane-i Laklakan; Ahmet Hamdi Tanpınar Yaşadığım Gibi; Cemil Meriç Bu Ülke (1974), Mağaradakiler (1978), Kırk Ambar (1980); Selahattin Batu ( ) İnsan ve Sanat (1945); Ali Nihad Tarlan Kuğular (1970); Salah Birsel Kendimle Konuşmalar (1969), Salah Bey Tarihi, 1001 Gece Denemeleri; Enis Batur Alternatif Aydınlar (1985), Saatsiz Maarif Takvimi (1995)... Sabahattin Eyüboğlu Mavi ve Kara (1961), Sanat Üstüne Denemeler (1974); Ruşen Eşref Ünaydın Ayrılıklar (1923), Boğaziçi Yakından (1938); Yakup Kadri Karaoosmanoğlu Erenlerin Bağından (1922), Okun Ucundan (1940), Ergenekon (1929), Alp Dağlarından (1942); Cevdet Kudret Benim Oğlum Bina Okur (1983); Azra Erhat Sevgi Yönetimi (1978); Nermi Uygur Güneşle (1969) Yaşama Felsefesi (1981), Kültür Kuramı (1984)... Ferit Edgü Ders Notları ( Türk Dil Kurumu deneme ödülü), Yazmak Eylemi (1980); Yusuf Çotuksöken Denemenin Kıyılarında (1992); Doğan Hızlan Güncelin Çağrısı (1997); Ahmet Altan Geceyarısı Şarkıları (1996); Ahmet Turan Alkan, Yatağına Kırgın Irmaklar (1998) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Gezi Türü Gezi türü için daha önceleri Arapça kökenli "seyâhat", "cevelân" gibi terimler kullanılıyordu. Gezi notlarının kaleme alındığı eserlere ise "seyâhatnâme" deniyordu. Modern zamanlarda ise Türkçe bir kelime olan "gezi" terimi tercih edildi. Gezi yazarı gezip gördüğü yerlerin hem kendisi hem de okuyucular için tarihî ve coğrafî açıdan ilgi çeken yönlerini, özelliklerini, kültürel, jeolojik, güzelliklerini, halkının gelenek, görenek, törelerini yazar. Dünya edebiyatının en önemli gezi yazıları arasında 13. yüzyılda Marko Polo'nun Uzak Doğu izlenimlerini içeren Seyahatnamesi ve 14. yüzyılda yaşamış Arap gezgin İbn-i Batuta'nın İslâm dünyası gezilerini konu edinen Seyahatnamesi yer alır Yurt İçi Gezi Yazıları Aşık Cemal, Amasya Seyahatnamesi (1926); Afet İnan Ankara-Samsun Arasında Tarih Gezisi (1946); Nahit Sırrı Örik Anadolu (1939), Bir Edirne Seyahatnamesi (1941), Kayseri, Kırşehir, Kastamonu (1955); İsmail Habib Sevük Yurttan Yazılar (1943); Sadri Ertem Kıyılardan Stepe Bir Vagon Penceresinden (1943); Ahmet Hamdi Tanpınar Beş Şehir (1960); Ahmet Turan Alkan Altıncı Şehir (1992); Yusuf Kenan Ekşioğlu Türkiye'de Otobüsle Kilometre (1961); Reşat Nuri Güntekin Anadolu Notları I, II (1936,1966); Azra Erhat Mavi Anadolu (1969); Mahmut Makal Bizim Köy (1975); Ata Anbarcıoğlu Gezi Anıları (II. Bölüm, tarihsiz); Mehmet Önder Atatürk'ün Yurt Gezileri (1975); Taha Toros Atatürk'ün Adana Seyahatleri (1981)... ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

7 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Yurt Dışı Gezi Yazıları Osmanlı Devleti, 17. yüzyıldan itibaren değişik Avrupa devletlerine elçi göndermeye başlamıştır. Bunlar ülkeye dönüşlerinde resmî raporlar halinde yazdıkları sefaretnamelerde bulundukları ülke hakkında ayrıntılı bilgiler vermişlerdir. Bunları gezi yazısı olarak da değerlendirebiliriz. Bunlardan Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi'nin Fransa Sefaretnamesi ( ) en ünlü olanıdır. Günümüzde Mustafa Canelli Kâbe'ye Doğru (1995), Cengiz Çandar Güneşin Yedi Rengi (1987); Rauf Kemal 1924 Senesi Avrupa Tetebbu Heyeti Raporları (1925); Yusuf Ziya Ortaç Göz Ucuyla Avrupa (1958); Tahir Kutsi Makal Köylü Gözüyle Avrupa (1965); Sıtkı Yırcalı Batıya Kalkan Tren (1965); Ümit Yaşar Oğuzcan Avrupa Görmüş Adam (1967); A. Süheyl Ünver Avrupa İzlenimleri (1969); Selahattin Batu Avusturya ve Venedik Günleri (1970); İsmail Habib Sevük Tuna'dan Batıya (1935); Yaşar Nabi Nayır Balkanlar ve Türklük (1936); Falih Rıfkı Atay Tuna Kıyıları (1938); Taymis Kıyıları (1934)... Yılmaz Çetiner Şu Bizim Rumeli (1967); Abdi İpekçi Yarının Ülkesi Afrika (1959); Samet Ağaoğlu Sovyet Rusya İmparatorluğu (1967); Ahmet Bican Ercilasun Türk Dünyası Üzerine İncelemeler (1993); Murat Özsoy Turkuaz Günlüğü (1990); Erdem Bayazıt İpek Yolundan Afganistan'a (1985); Füruzan Yeni Konuklar (1977); Demir Özlü Berlin Güncesi 1989 İlkbaharı (1991); Haldun Taner Berlin Mektupları (1984); Şevket Rado Amerikan Masalı (1950); Bedii Faik Akın Sam Amca'nın Evinde, Amerika Seyahatları Notları (1954); İlhan Selçuk Güzel Amerikalı (1965); Sovyetler-İran-Amerika İzlenimleri (1976); Gülten Dayıoğlu, Amerika'ya Yolculuk (1990); Melih Cevdet Anday, Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan (1965); Mehmet Aslantuğ "Bosna'da Gördüklerim Bosna'yı Aştı", Aktüel, ; Hasan Ali Yücel İngiltere Mektupları (1958); Kıbrıs Mektupları (1958); Işıl Özgentürk Büyülü Bir Yolda (1998); Selahattin Batu İspanya Büyüsü (1972); Afet Ilgaz Muhteremoğlu İtalya Mektupları (1962); Fikret Otyam Ne Biçim Amerika Ne Biçim Rusya (1970) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Günlük Günlük türü için Türkçede ise "Journal" "Rûznâme", "hatıra defteri","günce","günlük" gibi karşılıklar kullanılmıştır. Günlük bir kişinin hergün kayda değer bulduğu olayları, gözlemlerini, izlenimlerini, duygu, düşünce ve hayallerini yazdığı notlarıdır. Anılar, yaşanmış, tarih olmuş eski zamanlardaki olay, olgu ve durumları içerirken, günlüklerde, olaylar sıcağı sıcağına yazıldığı için daha çok özneldir. Günlük tutmaya pek fazla rağbet edilmeyen Türk edebiyatında bu türün Tanzimat'tan sonra ortaya çıktığını görüyoruz Siyasî ve Askerî Günlükler Daha 14. yüz yılda Türk-Hint İmparatorluğunun kurucusu Babür Şah Vakâyi (Babürname)'sinde asker, devlet adamı, sanatçı ve sade bir vatandaş olarak başından geçen olayları, gezip gördüğü yerleri, tanıştığı kimseleri, başarılarını ve zaafla- AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

8 190 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER rını günü gününe anlatmıştır. Ruşen Eşref Ünaydın Ayrılıklar (1923), Atatürk'ü Özleyiş (1957); Samet Ağaoğlu Siyasî Günlük (1992) Edebiyat, Sanat ve Kültür Konulu Günlükler Türk edebiyatında günlük türünde en çok edebiyatçılar ürün vermişlerdir. Onların tuttuğu günlüklerde kendi şahsî yaşantıları, sosyal ve siyasî fikirleri, eserleri ve sanatçı kişilikleri, içinde yer aldıkları sanat ve edebiyat çevreleriyle ilgili bilgiler bulunur. Cumhuriyet döneminde yayımlanan ilk günlük kitabı Günlük (1955) adıyla Salah Birsel'e, ayrıca: Kuşları Örtünmek (1976), Hacivat Günlüğü (1982), Yaşlılık Günlüğü (1982) Aynalar Günlüğü (1988), Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu (1992)... Nurullah Ataç, Günce I (1960), Günce II (1972); Oktay Akbal Günlerde (1968), Anılarda Görmek (1972), 80'lerde Bir Yazar (1994)... Tomris Uyar Gündökümü 75 (1977), Sesler, Yüzler, Sokaklar (1981), İlhan Berk Elyazılarına Vuruyor Güneş (1983); Oğuz Atay Günlük (1988); Cemal Süreya 999. Gün / Üstü Kalsın (1991); Necati Cumalı Yeşil Bir At Sırtında (1991); Ece Ayhan Başıbozuk Günceler (1993); Mehmet Seyda Romancı Günlüğü (1973); Cengiz Gündoğdu Yıldız Güncesi (1996) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Anı 'Anı'nın eski karşılığı 'hatıra'dır. Edebî bir tür olarak anı, bir kişinin aklının erdiği dönemden itibaren görüp yaşadığı, kendisi ve toplum için önemli gördüğü olayları ve durumları belli bir sistem içinde yazıya döktüğü, genellikle, otobiyografik metinlere denir. Otobiyografi, kişinin yalnızca kendisiyle ilgili bilgileri verirken anı, hem bireysel hem de sosyal anlamda bilgi içerir. Günlük tutan yazar, sıcağı sıcağına o günün olay, yaşantı ve düşüncelerini aktarırken; anı yazarı, tarih olmuş eski zamanların olaylarını belleğe ya da belgelere dayalı olarak ortaya koyar. Bu bakımdan anı metinleri yalnızca hatırlanabilen, unutulmayan, kaydedilebilen olayları içerdiği için tarihi aynen aksettirmekten uzaktır, büsbütün objektif olması beklenemez. Toplumların sosyal hayatlarında anı aktarmak önemli bir gelenektir. Özellikle yaşlı insanlar kendilerinden daha genç kimselere daha önce görüp geçirdiklerini, yaşadıkları ilginç olayları anlatırlar. Anı yazma geleneği, Tanzimat döneminde, kimi devlet adamlarında batıdaki meslektaşlarına olan özentiden başlamış ve giderek günümüze kadar gelmiştir. Tanzimat öncesindeki şuara tezkireleri, menakıpname, siyer, vekayi'name, gazavatname, fetihname, sefaretname gibi eserler bilinen anlamıyla birer anı eseri olmasalar da bu türe özgü özellikleri taşırlar. Anılar konuları itibariyle genellikle siyasî ve edebî olmak üzere iki kategoride değerlendirilmektedir. Bunlar kesin sınırlandırmalar değildir. Bir siyasî anı kitabında edebî anılar da olabilmektedir. Kimi anı kitapları da toplum içinde belli özellikleriyle seçilmiş kişilerin portrelerinden oluşmaktadır. Halit Fahri Ozansoy Edebiyatçı- ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

9 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER 191 larımız Geçiyor (1939), Yahya Kemal Beyatlı Siyasî ve Edebî Portreler (1968); Yusuf Ziya Ortaç Portreler (1960); Hakkı Süha Sezgin Edebî Portreler'i (İstanbul 1997); Beşir Ayvazoğlu Defterimde 40 Suret (İstanbul 1996)... gibi Siyasî ve Askerî Konulu Anılar Tanzimat'tan sonra anı yazma geleneği devlet yönetiminde bulunmuş önemli kişiler arasında da yaygınlaştı Askerî Konulu Anılar Afet İnan Atatürk'ten Hatıralar (1950), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler (1959); Falih Rıfkı Atay Atatürk'ün Bana Anlattıkları (1955), Atatürk'ün Hatıraları (1965), Çankaya (1969); Celal Bayar, Şevket Süreyya Aydemir Suyu Arayan Adam (1959); İsmet Kür Anılarıyla Atatürk (1965); Ali Fuat Cebesoy Sınıf Arkadaşım Atatürk (1997); Hilmi Yücebaş Atatürk'ün Nükteleri-Fıkraları-Hatıraları (1963); Ahmet Cevat Emre İki Neslin Tarihi (1960); Nadir Nadi Perde Aralığında (1965); Erdal Öz Deniş Gezmiş Anlatıyor (1976); Safa Güner Köy Enstitüleri Hatıraları (1963); Yakup Kadri Karaosmanoğlu Zoraki Diplomat (1955). Politika'da 45 Yıl (1968); Samet Ağaoğlu Strazburg Hatıraları (1933), Babamdan Hatıralar (1939), Aşina Yüzler (1965)... Ahmet Ağaoğlu Serbest Fırka Hatıraları (2. baskı, 1969); Erdal İnönü Anılar ve Düşünceler; Rauf Denktaş Rauf Denktaş'ın Hatıraları (4 cilt, 1996); Emre Kongar Ben Müsteşarken (1996); Gülsün Bilgehan Mevhibe İnönü'nün Anıları, Milliyet, Hariciye ve Elçilik Anıları Ülkemizi yurt dışında temsil eden, yurt dışı görevlerinde bulunan bazı kişiler oradaki kimi ilginç gözlem ve izlenimlerini yazıya dökmüşlerdir. Ali Fuat Cebesoy Moskova Hatıraları (1955); Feridun Cemal Erkin Dışişlerinde 34 Yıl (1980); Zeki Kuneralp Sadece Diplomat (1982) Cezaevi ve Avukat Anıları Ülkemizde belli dönemlerde özellikle aydınlar, sanatçılar, edebiyatçılar ve politikacılar zaman zaman tutuklanmışlardır. Onlar hapishanede yaşadıklarını, yargılanmaları sırasında başlarından geçenleri, çektikleri sıkıntıları ve bu tür kişilerin davalarını üstlenen avukatlar gözlem ve izlenimlerini anı biçiminde yazmışlardır: Necip Fazıl Kısakürek Cinnet Mustatili (1955), Yılanlı Kuyudan (1970); Bediî Faik Hapishane Notları (1958); Halikarnas Balıkçısı Mavi Sürgün (1971); Aziz Nesin Bir Sürgünün Anıları (1971); Nazlı Ilıcak Allah Kurtarsın (1987); Zeynep Oral Bir Ses (1987); Sevgi Soysal Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu (1976)... AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

10 192 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER 5.2. Edebiyat ve Sanat Konulu Anılar Tanzimat döneminden sonra pek çok sanatçı ve yazar, özellikle olgunluk yaşlarında siyasî, sosyal, edebî, kültürel alanlardaki düşünce, gözlem ve izlenimlerini, eserleriyle ilgili açıklamaları yazmışlardır Edebiyat Konulu Anılar Refik Halit Karay İstanbul'un İç Yüzü (1920), Üç Nesil-Üç Hayat (1943); Ercüment Ekrem Talu Dünden Hatıralar (1945); Nihat Sami Banarlı Yahya Kemal Yaşarken (1959), Hilmi Yücebaş Yedi Şairden Hatıralar (1960); Yusuf Ziya Ortaç Portreler (1960); Oktay Akbal Şair Dostlarım (1964); Zekeriya Sertel Mavi Gözlü Dev (1968), Nazım Hikmet'in Son Yılları (1979); Orhan Kemal Nazım Hikmet'le Üçbuçuk Yıl (1965); Mehmet Seyda Edebiyat Dostları (1970), Çocukluk Yılları (1980); Mehmet Başaran Yasaklı (1987); Mehmet Kemal Acılı Kuşak (1968); Demir Özlü Sürgünde 10 Yıl; Ömer Faruk Toprak Duman ve Alev (1969); Sabiha Sertel Roman Gibi (1969); Aziz Nesin Bir Sürgünün Anıları (1971), Poliste (1967)... Halide Nusret Zorlutuna Bir Devrin Romanı (1978); Meral Tolluoğlu Babam Nurullah Ataç (1980); Talip Apaydın Bozkırda Günler (1952), Karanlığın Kuvveti (1967), Akan Sulara Karşı (1985); Hikmet Erhan Bener Bürokratlar ( ); Muzaffer Buyrukçu Arkadaş Anılarında Orhan Kemal (1984); Rıfat Ilgaz Yokuş Yukarı (1982), Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra (1986); Hasan İzzettin Dinamo 6-7 Eylül Kasırgası (1971), 2. Dünya Savaşında Edebiyat Anıları (1984); Baki Süha Ediboğlu Bizim Kuşak ve Ötekiler (1968); Samim Kocagöz Bu Da Geçti Ya Hu (1992); Melih Cevdet Anday Akan Zaman Duran Zaman (1984); Ahmet Hamdi Tanpınar "Cahit Sıtkı'ya Dair Hatıralar", Edebiyat Üzerine Makaleler (1969) Tiyatro ve Tiyatro Sanatçıları İle İlgili Anılar Kimi tiyatro yazar ve sanatçıları da meslek hayatları boyunca başlarından geçen ilginç olayları kaleme almışlardır. Hafi Kadri Alpman Ahmet Fehim Bey'in Hatıraları (1976); Vasfi Rıza Zobu O Günden Bu Güne (1977), Uzun Hikâyenin Sonu (1990); Halit Fahri Ozansoy Şehir Tiyatrosunun 50. Yılı Darülbedayi Devrinin Eski Günlerinde (1964); Haldun Dormen Sürç ü Lisan Ettikse (1977); Gülriz Sururî Kıldan İnce Kılıçtan Keskince (1978); Mücap Ofluoğlu Bir Avuç Alkış (1985) Basın Anıları Basın çalışanlarının, yazar ve muhabirlerinin anıları vardır: Ahmet Rasim Muharrir, Şair, Edip (1926, 1980); Ahmet İhsan (Tokgöz) Matbuat Hatıralarım ( ); Yusuf Ziya Ortaç Bizim Yokuş (1966); Necip Fazıl Kısakürek Babıali (1975); Vedat Nedim Tör Yıllar Böyle Geçti (1976)... ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

11 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Eğitim ve Öğretmenlik Anıları Eğitimciler ve öğretmenler, meslekleri gereği yurdun pek çok yerinde bulunarak ülke çocuklarını ve toplumu eğitme sorumluluğunu üstlenmiş kişilerdir. Dolayısıyla eğitimciler birçok sorun, kişi ve gruplarla gerektiğinde mücadele eden kişilerdir. Kimi eğitimciler önemli olaylara tanıklık etmiş olan hayatlarını kaleme almışlardır: Hıfzırrahman Raşit Öymen Mektepçiliğin Kâbesinde İntibaât ve Tahassüsat (1926); Şevket Süreyya Aydemir Toprak Uyanırsa (1963); Fikret Madaralı Ekmekli Dönemeç (1965); Enver Demir Bir Öğretmenin Defterinden 41 Yılın Hikâyesi (1968); M. Rauf İnan Bir Ömrün Öyküsü (1986); Kemal Kurdaş ODTÜ Yıllarım (1998)... Bu sınıflamanın dışında birkaç örnek: Abdülhak Şinasi Hisar Geçmiş Zaman Köşkleri (1956), Geçmiş zaman Fıkraları (1958)... Nahit Sırrı Örik Eski Zaman Kadınları Arasında (1958); Halit Fahri Ozansoy Eski İstanbul Ramazanları (1968); Malik Aksel Resim Sergisinde Otuz Gün (1943); Samiha Ayverdi Bir Dünyadan Bir Dünyaya (1974), Hatıralarla Başbaşa (1977), Hey Gidi Günler Hey (1989); Esin Afşar Anılar Yanıltır mı? (1995); Halit Kıvanç Hadi Anlat Bakalım Anılar 1 (1998) Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Söylev Arapça bir kelime olan "hitabet", hitap etmek, vaaz etmek, güzel söz söyleme sanatı, hutbe okuma, nutuk irad etme gibi anlamlara gelmektedir. Terimin "nutuk", "söylev" gibi karşılıkları da vardır. Bir kişinin bir topluluk karşısında belli bir konuda yaptığı etkili, anlamlı ve coşturucu konuşmaya söylev metni, bu konuşmayı yapan kişiye de hatip (konuşma) denir. Konularına göre siyasi söylev ve bilimsel söylev olarak ayrılabilir Siyasi Söylev Türk edebiyatında ise ilk siyasî söylev örneği Orhun Yazıtlarıdır. Bunlar, 732'de dikilen Kül Tigin, 735'te dikilen Bilge Kağan, yıllarında dikilen Tonyukuk Yazıtlarıdır. Siyasî söylev örneği olarak ayrıca şu kişilerin söylevlerini de verebiliriz: İttihat ve Terakki'nin hatibi Ömer Naci Naci, Selânik'te 1906'da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti'nin bir toplantısında Atatürk'e hitaben şöyle der: "Mustafa Kemal! Arkandayız, seni takip edeceğiz! Ölümler, cellâtlar, işkenceler bile bizi bu azmimizden çeviremeyecektir. Hürriyet verilmez, ancak alınır. Zulüm ve istibdad altında inleyen bu masum ve bîçâre milleti kurtaracağız, yaşasın hürriyet ve istiklâl!" (Fethi Tevetoğlu, Ömer Naci, Ankara 1987) Halide Edip Adıvar ( ), özellikle Mondros Mütarekesinden sonra İstanbul ve İzmir'in işgal edildiği sıralarda, 16 Mayıs 1919'da İstanbul Sultanahmet'te düzenlenen protesto mitinginde şöyle der: "Kardeşler, Vatandaşlar! Yedi yüz yılın şerefi, göğe yükselen bu minarelerin tepesinden Osmanlı tarihinin yeni faciasını seyrediyor, bu meydanlardan çok zaman alay hâlinde geçmiş olan büyük atalarımızın ruhuna hitabediyor, başımı AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

12 194 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER bu görünmeyen ve yenilmez ruhlara kaldırarak diyorum ki: Ben İslâmiyet'in bedbaht bir kızıyım ve bugünün talihsiz fakat aynı derecede kahraman anasıyım. Atalarımızın ruhları önünde eğiliyor, onlara bugünün yeni Türkiyesi adına hitabediyorum ki, silâhsız olan bugünkü milletin kalbi de onlarınki gibi yenilmez kudrettedir, Allah'a ve haklarımıza iman ediyoruz." Yine aynı şekilde Hamdullah Suphi Tanrıöver ( ) de 30 Mayıs 1919'da İkinci Sultanahmet Mitingi'nde İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalini protesto konuşmasını şöyle bitiriyordu: "Sevgili millettaşlarım! Dualarınızı, dileklerinizi, iradenizi kendi sesimde toplayarak bütün dünyaya haykırıyorum: Esarete razı değiliz. Biz esir olamayız, Türk vatanına karşı hazırlanan su-i kastı biliyoruz ve reddediyoruz. İstanbul ve Anadolu Türk kalacaktır!..." Hamdullah Suphi Tanrıöver'in hitabeleri Dağ Yolu 1,2 (1987) adlı kitapta toplanmıştır. Mehmet Emin Yurdakul da 23 Mayıs 1919 günü Sultanahmet Meydanı'nda kişiye şöyle hitap ediyordu: "Kardeşler, Keşke asırların geceleri ve dünyaların mezarları gözlerime dolarak bir kör olsaydım. Sokak sokak dilense idim de milletimin, kulağımı parçalayan bu felâket seslerini işitmeseydim, bu kara günleri görmeseydim. Keşke göğün yıldırımları, yerin canavarları birleşerek beni kanlar içinde topraklara yuvarlasaydı da vatanımın bu musibeti huzurunda bulunmasaydım ve bu azapları çekmeseydim. Zira bugün uğradığı felâket ve musibetler o kadar acı!..." Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün Ekim 1927 tarihlerinde Cumhuriyet Halk Partisi İkinci Kurultayı'nda 36.5 saat süreyle okuduğu Nutuk'u, Gençliğe Hitabe'si ve Cumhuriyetin 10. yılında okuduğu 10. Yıl Nutku önemli birer söylev örneğidirler. Süleyman Nazif de 23 Kanun-ı Sani 1920'de Cuma gün, İstanbul Üniversitesi Konferans salonunda düzenlenen Piere Loti gününde yaptığı konuşmayı Hitabe (1920) adıyla yayınlamıştır. Rıza Tevfik Bölükbaşı, Süleyman Nazif, Behçet Kemal Çağlar, Selim Sırrı Tarcan, Osman Bölükbaşı... gibi siyasi kimliği olan kişiler siyasal söylevlerinde başarılı sayılabilir Bilimsel ve Kültürel Söylev Örgün eğitim kurumlarında ders veren öğretmen ve öğretim üyeleri de öğrencilerin karşısında bir anlamda hatiptirler. Eğitimciler de derslerinin etkili olabilmesi için hitabet sanatının inceliklerine baş vururlar. Ayrıca genele açık bilimsel toplantı, panel ve konferanslarda yapılan konuşmalar da bu gruba girmektedir. Belli bir kültürel derinliğe sahip düşünce adamları ve sanatçıların fikir; sanat ve kültür konularında verdikleri konferanslar da hitabet türü içinde değerlendirilirler. Fazıl Ahmet Aykaç Hitabeler (1934), Hamdullah Suphi Tanrıöver ( ), Necip Fazıl Kısakürek Müdafaa (1946), Sahte Kahramanlar (1976), Yolumuz Halimiz Çaremiz (1977)... Osman Yüksel Serdengeçti ( )... ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

13 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında Görüşme Arapça bir kelime olan "mülâkât", karşılıklı buluşmak, görüşmek demektir. Türkçede bunun için "görüşme", "söyleşi", "konuşma" terimleri önerilmiştir. Ancak bugün yaygın olarak Fransızca "reportage" kelimesinin Türkçe telaffuzu olan "röportaj" terimi kullanılmaktadır. Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri ya da istenilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesine mülâkat denir. Çoğu röportajlar, gezi yazısıyla iç içe sunulmaktadır. Türk edebiyatında mülâkat türünün ilk örneklerinin Evliya Çelebi tarafından verildiği görüşü yaygındır. İkinci örnek Ruşen Eşref Ünaydın'ın Diyorlar ki (1918) adlı eseridir. Hikmet Feridun Es Bugün de Diyorlar ki (1932), Mustafa Baydar Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar (1960); Gavsi Ozansoy Edebiyatımızda Dünküler mi Bugünküler mi Daha Kuvvetli, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki (1962), Beş Kuşak Konuşuyor (1967); Tahir Kutsi İç Göç (1964); Halil Aytekin Doğuda Kıtlık Vardı (1965); Abdi İpekçi Liderler Diyor ki (1969); Yaşar Kemal Çukurova Yana Yana (1955), Peri Bacaları (1957), Bu Diyar Baştan Başa (1971), Bir Bulut Kaynıyor (1974); Nurulah Berk Ustalarla Konuşmalar (1971), Fikret Otyam Ha Bu Diyar (1959), Doğudan Gezi Notları (1960), Harran - Hoyrat Irıp ve Mayın (1961), Uy Babo (1962), Topraksızlar (1963), Hû Dost (1964), Bir Karış Toprak İçin (1965), Oy Fırat Asi Fırat (1966), Can Pazarı, Vay Kurban, Hayvanlar ve İnsanlar (1969), Gide Gide 10 (1969); Necmi Onur Mezarlarında Yaşayanlar (1963), Telsiz Duvaksız Anadolu (1965); Hikmet Çetinkaya Toprak Bizim Canımız (1973); Yılmaz Çetiner İnanç Sömürücüleri Nurcular Arasında Bir Ay (1964), Yaşar Nabi Nayır Edebiyatçılarımız Konuşuyor (1976); İsmail Parlatır-İnci Enginün - Orhan Okay - Zeynep Kerman - Kâzım Yetiş - Necat Birinci Röportajlar (1997). Türkiye gazetelerinde mülâkat çalışmaları yayımlanan başlıca gazeteciler arasında şunları sayabiliriz: Fikret Otyam, Naci Sadullah, Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Şahap Balcıoğlu, Aziz Nesin, Nevzat Üstün, Mustafa Ekmekçi, Yahya Benekay, Mete Akyol, Halit Çapın, Necmi Onur, Fakir Baykurt, Sait Faik, Vasfiye Özkoçak, Füsun Özbilgen, Leyla Umar, Nuriye Akman, Uğur Dündar, Ayşe Arman, Fehmi Koru, Yazgülü Aldoğan, Hüsamettin Aslan... Özet Deneme, yazarın gözlemlediği ya da yaşadığı olay, olgu, durum ve izlediği objelerle ya da herhangi bir kavramla ilgili izlenimleridir. Herhangi bir plâna bağlı kalmayarak, deliller getirip ispatlama yoluna gidilmeden ve kesin hükümler verilmeden kişisel görüşle serbestçe yazıya dökülenkısa metinlere denir. Bir kişinin ya da grubun, yurdun değişik bölgelerine ya da başka ülkelere yaptığı gezilerde gözleyip, izlediği, ele geçirdiği bilgi ve bulguları, anlattığı yazılara gezi yazısı denir. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

14 196 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Günlük, bir kişinin hergün, o gün için önemli bulduğu olayları, o günkü gözlem ve izlenimlerini, duygu, düşünce ve hayallerini kaleme aldığı notlara denir. Anı, bir kişinin aklının erdiği dönemden itibaren görüp yaşadığı, kendisi ve toplum için önemli gördüğü olayları ve durumları belli bir sistem içinde yazıya döktüğü genellikle otobiyografik metinlere denir. Otobiyografi, kişinin yalnızca kendisiyle ilgili bilgileri verirken anı, yalnızca hatırlanabilen, unutulmayan, olayları unutulmayan izlerle verebilir. Bir kişinin bir topluluk karşısında belli bir konuda yaptığı etkili, anlamlı ve coşturucu konuşmaya söylev denir. Yapılan konuşma topluluğun kültürel, sosyolojik, etnik, ideolojik, dinî vb. özelliklerine ters gelebilecek, onları tahrik edebilecek niteliklte olmamalıdır. Konusu bakımından hitabet altı türe ayrılır: Dinî, Siyasî, Bilimsel, Askerî, Hukukî ve Kültürel-Sanatsal hitabet. Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle bir konuda sorulu cevaplı olarak yazılan eserlere görüşme denir. Değerlendirme Soruları Aşağıdaki soruların yanıtlarını verilen seçenekler arasından bulunuz. 1. Batılı anlamda deneme Türk edebiyatında hangi dönemde başlamıştır? A. 17. Yüzyılda B. Tanzimat döneminde C. II. Meşrutiyet döneminde D. Cumhuriyet döneminde E yılından sonra 2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet döneminin en önemli gezi yazarlarından biri değildir? A. İsmail Habib Sevük B. Ahmet Hamdi Tanpınar C. Yusuf Ziya Ortaç D. Falih Rıfkı Atay E. Arif Aşçı 3. Aşağıdakilerden hangisi günlük türünün özelliklerinden biri değildir? A. Günlük olarak gözlem, izlenim ve olaylar kaydedilir. B. Notların başına günün tarihi atılır. C. Tutulan notlar genellikle kronolojik bir sırayla yayımlanır. D. Kişi, yaşlılığında çocukluk ve gençlik dönemlerine ait olayları yazar E. Tutulan notlar genellikle öznel ve içe dönüktür. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

15 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Aşağıdakilerden hangisi anı türünün özelliklerinden birisi değildir? A. Anı yazıları hiçbir şekilde öznel değildir. B. 'Anı'nın eski karşılığı 'hatıra'dır C. Tarih bilimi anılardan önemli ölçüde yararlanır. D. Anılar genellikle yaşlılık dönemlerinde yazılır E. Anı yazıları genellikle otobiyografiktir. 5. Aşağıdaki ifadelerden hangisi söylev türünün tanım ve özellikleriyle ilgili değildir? A. Güzel söz söyleme sanatıdır. B. Kitleyi etkileme amacı taşır C. İki kişinin karşılıklı söyleşisidir. D. Topluluğa bilgi ve mesaj aktarma amacı vardır. E. Söyleve aynı zamanda nutuk ve hitabet de denir. 6. Aşağıdakilerden hangisi görüşme tanım ve özellikleriyle ilgili değildir? A. Toplum içinde kendi alanlarında sivrilmiş kişilerle konuşulur. B. Kişi yalnızca kendi düşüncelerini aktarır. C. Radyo ve televizyonlarda sesli ve görüntülü olarak yayımlanır. D. Gazete ve dergilerde yazılı olarak yayımlanır. E. Konuşan kişiler birbirlerine güven duymalıdırlar. Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Ahmet Haşim. "Seyahat ve Edebiyat", Bize Göre İkdam'daki Diğer Yazıları, Hazırlayanlar : İnci Enginün-Zeynep Kerman, İstanbul 1991, s Akatlı, Füsun. "Salah Birsel ve Deneme ", Cumhuriyetten Bu Yana Türk Edebiyatı, Gösteri dergisinin özel eki, İstanbul, 1984, s Anı Özel Sayısı, Türk Dili, S. 246, Ankara, 1 Mart 197. Ayaşlı, Münevver. "Hatırat Edebiyatı", "Hatırat Bırakmadan Göçüp Gidenler", İşittiklerim, Gördüklerim, Bildiklerim, İstanbul 1973, s. 5, 7. Aytaç, Gürsel. Denemeler Seçkisi, Gündoğan Yayınları, Ankara, Aytaç, Gürsel. "Günce ve Anı Üzerine", Edebiyat Yazıları I, Gündoğan, Ankara, 1990, s Aytaç, Gürsel. "Gezi Yazını Üzerine ", Edebiyat Yazıları III, Ankara 1995, s Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı. "Konuşmacılığın Gizleri", Türk Dili, C.15, S. 172, Ankara, 1 Ocak 1966, s AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

16 198 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER Banarlı, Nihat Sami. Edebî Bilgiler, İstanbul, Batur, Enis. "Denemeyi Deneyenler", Yazko Edebiyat, S: 2, Aralık 1980, s Belge, Murat. "Önsöz ", "Sosyalist Deneme Yazmak ", "Deneme" Tarihten Güncelliğe, Alan Yayıncılık, 2. baskı, İstanbul 1986, s. 9, 17, 23. Bezirci, Asım. "Deneme Deyince", Varlık, Kasım 1986, S Birkiye, Atilla. "Denemeden Denemeye", Varlık, Kasım 1986, S Birsel, Salah. "Kimileri Günlük Sever", Türk Dili, C.20, S. 211, Ankara, 1 Nisan 1969, s. 69. Birsel, Salah. "Denemenin D'si ", Sanat Olayı, Mart 1985, Ankara, S. 34, s. 73. Burian, Orhan. "Essay Hakkında", Yücel, Haziran 1936, S. 16, C.3, s Çotuksöken, Yusuf. "Denemenin Kıyılarında Dolaşmak", Denemenin Kıyılarında, İnsancıl Yayınları, İstanbul, 1992, s. 5. Deneme Özel Sayısı, Türk Dili, 1 Temmuz 1961, C.X, S Deneme Özel Sayısı, Varlık Dergisi, Temmuz 1982, S. 898; Kasım 1986, S Elçi, Aşkın. "Sevgili Güncem", Cumhuriyet Dergi, 16 Haziran 1996,s. 9. Fuat, Memet. "Günceler", İki Yönlü Yozlaşma, İstanbul 1995, s George William Frederick Hovvard, Türk Sularında Seyahat, Çeviren : Şevket Serdar Türet, İstanbul Günlük Özel Sayısı, Türk Dili, S. 127, Nisan Gündoğdu, Cengiz. "Bir Çocuk Ağlıyor", Varlık, İstanbul, Kasım 1986, S Günyol, Vedat. "Deneme Deyince", Yaza Yaza Yaşarken, Cem Yayınevi, İstanbul 1991, s Haydar Çelebi Rûznâmesi, Hazırlayan: Yavuz Senemoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, tarihsiz. Kaplan, Mehmet. "Hatırat Üzerine", Hisar, İstanbul, Mart 1966, s. 9. Kaplan, Mehmet. "Hitabet Sanatı", İstanbul, 15 Ekim 1945, s. 7. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

17 CUMHURİ YET DÖNEMİ TÜRK EDEBİ YATINDA ÖTEKİ TÜRLER 199 Okunuşunun 50. Yılında Söylev Özel Sayısı, Türk Dili, Ankara, Kasım 1977, S Özdemir, Emin. Yazı ve Yazınsal Türler, Karacan Yayınları, İstanbul 1981, s Özer, Kemal. "Tiksinti Çağının Tanığı : Uğur Kökden", Varlık, Kasım 1986, S Pirî Reis, Kitâb-ı Bahriyye, Hazırlayan : Yavuz Senemoğlu, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul tarihsiz. "Röportaj Özel Sayısı", Milliyet Sanat Dergisi, İstanbul, , S Salihoğlu, Mehmet. "Deneme", Gün Işığına Çıktıkça, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1975, s. 1. Sezgin, Dinçer. "Denemenin Usta Kalemi Vecihi Timuroğlu", Cumhuriyet Kitap, İstanbul, S. 417, 12 Şubat Sılacı, Ferhat. "Seyahatnamelerin Işığında", Türk Dili, Ankara, 1 Mayıs 1955, S. 44, s Sözer, Önay. "Denemeyi Denememek İçin", Varlık, İstanbul, Temmuz 1982, S Suna Dirikan. "Röportaj Korkusu", Elele, İstanbul, Ocak 1992, s. 32. Süreya, Cemal. "Deneme Deyince", Varlık, İstanbul, Temmuz 1982, S Türinay, Necmettin. "İnsan, Tarih ve Hatıra", Geleneğin Dünyası Yeniliğin Ufukları, Ankara 1996, s Türk Dili, Gezi Özel Sayısı, S. 258, 1 Mart Uçarol, Tuncer. "Günlük Üstüne Günlük", Türk Dili, Ankara, 1 Nisan 1977, C.35, S. 307, s Unat, Faik Reşit. Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, Ankara, Uyguner, Muzaffer. "Salah Birsel'in Yeni Kitapları", Gösteri, İstanbul, Mart 1989, S. 100, s Uzarol, Tuncer. "Vedat Günyol'la Deneme Üzerine Söyleşi", Varlık, İstanbul, Temmuz 1982, S Yüksel, Turan. "Anı Yazıları Bize Ne Vermektedir?", Varlık, İstanbul, 1 Haziran 1994, S. 1041, s. 45. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ