Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR.

Transkript

1 ÖN SÖZ Sevgili gençler, 21. yüzyıl hiç şüphesiz sosyalleşmiş ve seçtiği alanda kendini yetiştirmiş donanımlı kişilere ufuklar açacaktır. Bu ufukların yolu kaliteli üniversitelerden, fakültelerden geçmektedir. ROBERT YAYINLARI olarak sizlere bu yolculuğunuzda arkadaş olmayı ve rehberlik etmeyi kendimize görev kabul ettik. Lise ve 11. sınıflara yönelik hazırladığımız kitap setiyle okul ve sınavlara yardımcı bir ders kaynağı oluşturmayı hedefledik. Bu kitaplar MEB in 2018 Ocak ayında güncellediği yeni müfredat programlarına göre hazırlandı. Yayınlarımız eğitim öğretim yılında uygulanacak yeni müfredata uyumludur. Kitaplarımız KONU ÖZETLİ SORU BANKASIDIR. Kitaplarımızın içerik özellikleri hakkında şunları hatırlatmak istiyoruz: KONUNUN ÖZÜ bölümünde ünitelerin konu bütünlüğüne dikkat edilerek birbiriyle bağlantılı alt konular birlikte özetlendi. Çok uzun üniteler kendi içinde parçalara ayrılarak testleri ve ünite testi o bölümü kapsayacak şekilde ayarlandı. ETKİNLİKLER bölümünde bilginin pekişmesi adına branşlara göre farklı metotlar kullanılarak eğlenceli bilgi tekrarı yapıldı. KAVRAMA TESTİ yle soru kısmına kolay bir başlangıç yapmanızı amaçladık. uygulama TESTİ yle birden fazla kazanımı bir arada barındıran soruları aşamalı bir şekilde sizlerle buluşturduk. MODEL TEST le zor diyebileceğimiz sorular gelişiminize katkı sağlayacak şekilde bir araya toplandı. ÜNİTE TARAMA TESTİ yle üniteyi sınav tadında sorularla baştan sona taramanızı hedefledik. YAZILI SORULARI yla okul sınavlarına bir adım önde başlamanızı amaçladık. Özenle oluşturulan bu sorularda da bir öğretmenin sormazsam olmaz dediği tarzda sorular, soruldu ve çözüldü. Kitabımızdan üst seviyede bir fayda elde etmek için bir üniteyi çalışırken bütün bölümleri sırayla çalışarak, çözerek bir sonraki bölüme geçmenizi öneriyoruz. Başarılı olmanız dileğiyle..

2 Kİtabımızı Tanıyalım KAVRAMA TESTİ TEK KAZANIMLI SORULARDAN OLUŞAN KOLAY TESTLER KONUNUN ÖZÜ ETKİNLİK SİZİN İÇİN KONUNUN KONU BİLGİSİNİN EN CAN ALICI ŞEKİLDE KALICILIK KAZANMASI İÇİN ÖZETLENDİĞİ KENDİNİZİ DENEDİĞİNİZ BÖLÜM BÖLÜM

3 YAZILI SORULARI VE ÇÖZÜMLERİ OKUL YAZILILARINA PROVA YAPACAĞINIZ KLASİK SORULARIN OLDUĞU BÖLÜM MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ KONUYU BÜTÜN HER ÜNİTENİN SONUNDA YÖNLERİYLE ELE ALAN ZOR OLAN DENEME TADINDA SORULARDAN OLUŞAN GENEL TARAMA TESTLER TESTLERİ UYGULAMA TESTİ BİRDEN FAZLA KAZANIM BARINDIRAN ORTA ZORLUKTA TESTLER TARİH

4 İÇİNDEKİLER TARİH VE ZAMAN KONUNUN ÖZÜ: TARİH VE ZAMAN ÜNİTE 1. ÜNİTE ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 1, UYGULAMA TESTİ 1, 2, MODEL TEST 1, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 1. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ KONUNUN ÖZÜ: İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ I ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 3, 4, UYGULAMA TESTİ 4, 5, 6,...55 MODEL TEST 3, ÜNİTE TARAMA TESTİ KONUNUN ÖZÜ: İNSANLIĞIN İLK DÖNEMLERİ II ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 6, 7, UYGULAMA TESTİ 7, MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 2. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI... 89

5 İÇİNDEKİLER ORTA ÇAĞ DA DÜNYA 3. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ: ORTA ÇAĞ DA DÜNYA KAVRAMA TESTİ 9, UYGULAMA TESTİ 9, MODEL TEST ÜNİTE TARAMA TESTİ İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI KONUNUN ÖZÜ: İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI ÜNİTE ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 11, 12, UYGULAMA TESTİ 11, 12, MODEL TEST 7, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 1. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU 5. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ: İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 14, 15, 16, UYGULAMA TESTİ 14, 15, MODEL TEST 9, ÜNİTE TARAMA TESTİ

6 İÇİNDEKİLER TÜRKLERİN İSLAMİYET İ KABULÜ VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ CEVAP ANAHTARI 6. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ: TÜRKLERİN İSLAMİYET İ KABULÜ VE VE İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ ETKİNLİK KAVRAMA TESTİ 18, 19, 20, 21, UYGULAMA TESTİ 17, 18, 19, MODEL TEST 11, ÜNİTE TARAMA TESTİ DÖNEM 2. YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ETKİNLİKLER KAVRAMA TESTLERİ UYGULAMA TESTLERİ MODEL TESTLERİ ÜNİTE TARAMA TESTLERİ YAZILIYA HAZIRLIK SORULARININ CEVAPLARI

7 1. ÜNİTE TARİH VE ZAMAN KAZANIMLAR 33 Bir araştırma alanı ve bilim dalı olarak tarihin konusunu, kapsamını ve diğer bilim dallarıyla ilişkisini açıklar. 33 Tarih öğrenmenin amaç ve yararlarını kavrar. 33 Zamanı anlama ve anlamlandırmaya yönelik farklı yaklaşımları analiz eder.

8

9 TARİH VE ZAMAN 1. ÜNİTE KONUNUN ÖZÜ İNSANLIĞIN HAFIZASI TARİH Tarih: Geçmişte yaşamış insan topluluklarının siyasi, sosyal, ekonomik ve benzeri faaliyetlerini yer zaman göstererek, neden sonuç ilişkisi içinde belgelere dayanarak tarafsız bir şekilde inceleyen bilim dalıdır. Kaynaklar birinci elden ve ikinci elden olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci elden kaynaklar: Olayın geçtiği döneme ait belge ve buluntulardır. Para, kitabe ve buluntular gibi Fernand Braudel, Tarih, çevremizi saran ve bizi meşgul eden bugünün kaygı, sıkıntı ve sorunları adına geçmiş zamanın sorgulamasından başka bir şey değildir. şeklinde tarif eder. İbn-i Haldun, Tarih, gerçeği araştırmak ve olayların sebeplerini bulup ortaya koymaktır. Olayların ilkeleri incedir, nitelik ve sebepleri hakkındaki bilgi derindir. değerlendirmesinde bulunur. İkinci elden kaynaklar: Birinci el kaynaklardan yararlanan belge ya da kitaplardır. Halil İnalcık ın Devlet-i Aliyye kitabı gibi Tarihin konusu: Geçmişte yaşayan insanların sosyal, siyasal, askeri, dini, ekonomik ve kültürel her türlü faaliyetleri tarihin konusudur. Kaynakların sınıflandırılması Tarih Biliminin Yöntemi Sözlü kaynaklar: Yazılı olmayan, halk arasında ağızdan ağza söylenen masal, hikâye, destan, efsane, şiir ve menkıbelerdir. 1 Kaynak Arama (Tarama): Tarihçi bir olay ile ilgili araştırma yapmak için ilk olarak belgelere başvurur. 2 Tasnif: Tarihi belge ve kaynakların zamana, mekâna ve konusuna göre sınıflandırılmasıdır. Bu ayrımın yapılmasında temel amaç: tarihi olayları ve gelişmeleri daha kolay öğrenmektir. Yazılı kaynaklar: En güvenilir belgelerdir. Kitabeler, fermanlar, beratlar, yıllıklar, hatıralar ve paralar yazılı belgelerdendir. Örnek; Zamana göre: Yakın Çağ tarihi, XIV. yüzyıl tarihi, I. Selim dönemi gibi, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: vcd, dvd, flash bellekler ve taşınabilir hard diskler örnek olarak gösterilebilir. Mekâna göre: Anadolu tarihi, Avrupa tarihi ve Orta Doğu tarihi gibi, Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Konusuna göre: Dinler tarihi, sanat tarihi ve kültür tarihi gibi Coğrafya: Yer bilimidir. Tarih bilimine mekân konusunda yardımcı olur. Ayrıca, coğrafi yapının, yeryüzü şekillerinin ve iklimin insanlar üzerindeki etkisi konusunda bilgi verir. 3 Tahlil: Araştırma ve çözümleme demektir. Elde edilen belge incelenir ve analiz edilir. Arkeoloji: Kazı bilimidir. Tarih öncesi dönemler hakkında bilgi toplanılmasında en fazla yardımcı olan bilim dalıdır. 4 Tenkit: Kaynakların orijinalliğini, doğruluğunu ve güvenirliliğini incelemek ve araştırmak için bu yöntem uygulanır. Kronoloji ( Takvim Bilimi): Olayları zaman sırasına göre ele alan bilim dalıdır. Ayrıca tarih biliminin en önemli unsuru olan zaman kavramını araştıran ve belirleyen bilim dalıdır. 5 Terkip (Sentez): Bütün bu yöntem ve işlemlerden sonra elde edilen bilgilerin ve belgelerin incelenmesi ve okunması sonucunda olay ile ilgili bir değerlendirmenin bir sentezin yapılmasıdır. 13

10 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Tarihe Yardımcı Bilimler Nümizmatik: Eski paraları inceleyen bilim dalıdır. Bu paraların ait olduğu uygarlık ve devletlerle ilgili bilgi edinilmesinde tarih bilimine yardımcı olur. Para üzerinde yer alan bazı yazılar ve semboller, siyasi yapı, hükümdar, ekonomik ve kültürel durumla ilgili konularda tarihçiye önemli ipuçları verir. Kimya (Karbon 14 Metodu): Bulunan malzemelerin hangi dönemde oluştuğu ve hangi zaman biriminde meydana geldiği konularında bilgi veren yöntemdir. Sicilografi: Mühür bilimidir. Epigrafi: Anıtlar ve kitabeler bilimidir. Anıtların üzerindeki yazıları inceler. Filoloji ve paleografya bilimleri ile iş birliği içerisinde bulunur. Hukuk: İnsanların birbirleriyle ve devletle ilişkilerini düzenleyen kurallara verilen isimdir. Bir topluma ait hukuk kurallarıyla o toplumun ekonomik, siyasi ve kültürel yapısıyla ilgili bilgiler elde edilebilir. Felsefe: Akıl ve mantık ilkelerine uygun düşünmeyi esas alan bilimdir. Tarihi olayların doğru değerlendirilmesinde tarihe yardımcı olur. İstatistik: Belirlenen bir hedef doğrultusunda veri toplama ve grafik oluşturma gibi teknikler kullanılarak değerlendirme yapan bilimdir. Paleografya: Eski yazıları inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji: Canlıların birbirleri ve çevreleriyle ilişkilerini inceleyen bir bilim dalıdır. İnsanların üretim ve tüketim faaliyetlerinin doğanın dengesini bozması bu bilimin doğmasına ortam hazırlamıştır. Diplomatik: Devletlerarası ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ayrıca belgeler bilimidir. Belgelerin sahte olup olmadığı, hangi kurumdan hangi kuruma yazıldığı, belgelerin üzerindeki işaretlerin ne anlama geldiği, kurumlar ve devletler arası yazışma şekilleri, bürokrasi, devlet politikası, yönetim anlayışı vb. konularda tarih bilimine yarar sağlar. Tarihin Önemi Tarih Öğrenmenin Amaç ve Faydaları Birlik ve beraberliği kuvvetlendirir. Geçmişteki olaylardan ve hatalardan ders alınmasını sağlar. Etnografya: Toplumların kültürlerini inceleyen ve araştıran bilim dalıdır. Vatan, millet, toprak ve yurt gibi kavramları öğretir. Ayrıca bu kavramlar için ödenen bedelleri ve fedakârlıkları kavratır. Filoloji: Dil bilimidir. Dünya üzerindeki dilleri ve bu diller arasındaki ilişkileri araştırır. Geçmiş ve gelecek arasında köprü aracılığını sağlar. Sosyoloji: Toplumsal olayların insan ve toplum yaşamına etkisini inceleyen bilim dalıdır. Başka toplumların yaşadığı olayların neden sonuçlarından ders çıkarmayı sağlar. Antropoloji: İnsan ırklarını fiziksel açıdan inceleyerek sınıflandıran bilim dalıdır. Antropolojinin bir dalı olan sosyal antropoloji ise toplumların kültürlerinin başlangıcından günümüze kadar olan gelişmelerini inceler. Farklı toplum ve bireylerin yaşadıklarını zihninde canlandırarak empati yeteneğini geliştirir. İnsanların muhakemelerini ve düşüncelerini geliştirir. İnsanların barış içinde yaşaması gerekliliğini vurgular. Heraldik: Arma bilimidir. İnsanlarda ahlak bilincini uyandırıp manevi değerlerin gelişmesini sağlar. Anakronizm: (Yunanca ana geri ve khronos: zaman ), kronolojik ilişkinin isteyerek, ya da bilmeden dikkate alınmaması ya da değiştirilmesi, Türk Dil Kurumuna göre ise tarihlendirmede yanılgı içinde bulunma demektir. 14

11 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Zaman ve Takvim Zaman ve Takvim 5 Miladi Takvim: Güneş yılı esaslıdır. Takvim başlangıcı Hz. İsa nın doğumundan sonraki 1 Ocak tarihidir. Türkiye Zamanı yıllara, aylara, haftalara, günlere ve saatlere ayırma yöntemine takvim denilir. İnsan toplulukları zaman içinde ay ve güneş esaslı olmak üzere çeşitli takvimler kullanmışlardır. Takvimlerin kullanılmasında Sümerler ve Mısırlılar öncülük etmiştir. Sümer ay yılı esaslı takvimi, Mısırlılar güneş yılı esaslı takvimi yapmışlardır. Cumhuriyeti bu takvimi 1926 yılından itibaren kullanmaya başlamıştır. Hicri Takvimle Miladi Takvim Arasındaki Farklar: Hicri takvim ay yılı esaslıdır. Ay yılı esaslı takvimlerde 1 yıl 354 gündür. Türklerin Tarih Boyunca Kullandığı Takvimler Miladi takvimde 1 yıl 365 gün 6 saattir Hayvanlı Türk Takvimi: Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Takvimin başlangıç yılı belli değildir. Bir yılı 365 gün 5 saat olarak hesaplamışlardır. Bu durum Türklerin Astronomi alanında ilerlemiş olduklarını gösterir. Yıllar hayvan adları ile gösterilmiştir Miladi takvimde başlangıç (0) miladi tarihidir. Hicri takvimde 622 Hicret olayıdır. Miladi yılı hicrî yıla çevirmek için önce eldeki milâdî tarihten 622 sayısı çıkarılır; kalan sayı 33 e bölünür; bölüm, kalan sayıya eklenir. Yüz yıllık her bir zaman dilimi bir asır olarak değerlendirilir. Yüzyıl hesaplamalarında dikkat edilmesi gereken milattan önce ya da milattan sonra kavramlarıdır. Miladi takvimin başlangıcı sıfır (0) dır. Hesaplamalar buna göre yapılır. Eğer yüzyıl bulunmak isteniyorsa, o tarihin son iki hanesi atılır ve kalan rakama +1 eklenir. 2 Hicri Takvim: Türkler İslam dinini kabul ettikten sonra bu takvimi kullanmaya başlamışlardır. Hicri takvim ay yılı esaslı bir takvimdir. Bir yıl 354 gündür. Başlangıç tarihi 622 Hicret olayıdır. Örnek verecek olursak 1923 yılı yılından son iki haneyi/rakamı atıyoruz. Kalan 19 rakamına +1 ekliyoruz. ( 20. yüzyıl). Böylece hangi yüzyıl olduğunu buluyoruz. 3 Celali Takvim: Büyük Selçuklu hükümdarı Melikşah tarafından Ömer Hayyam a yaptırılmıştır. Bu takvimin yapılmasında amaç, uluslararası ekonomik ilişkilerde kolaylık sağlamaktır. Takvim güneş yılı esaslıdır. İlerlemeci Tarih anlayışı: 4 Rumi Takvim: Güneş yılı esaslıdır. Takvim başlangıcı olarak hicret kabul edilmiştir. Bu takvim 1839 yılından itibaren Osmanlı Devleti nin bütün resmi kurumlarında kullanılmaya başlanmıştır. Tarihi sürekliliği toplumların gelişimine bağlamışlardır. Tarih düz bir çizgiden ibarettir. Tarihin ilerlemesi aşamalı olarak çelişkilerin çözülmesi durumudur. Bu yüzden tarihteki olayların birbirini tekrarlaması ya da benzerlik içermesi mümkün değildir. Döngüsel Tarih Anlayışı: Tarihsel olguların periyodik olarak tekrar etmesidir. Tüm toplumların kuruluş süreçleri, güçlenmeleri, bekalarını koruma arzuları ve sonra başka toplumlar ya da kendi iç çatışmaları sebebiyle yıkılmaları birbirlerine yaratılış itibari ile benzemektedir. 15

12 KONUNUN ÖZÜ 1. ÜNİTE Olay ve Olgu- Tarih Yazımının Gelişimi Tarihi Olayların Değerlendirilmesi Tarihi Olay (Vaka) ve Olgu (Vakıa) Olay: Kısa sürede meydana gelen, başlangıcı ve sonucu belli olan somut gelişmelerdir Malazgirt Savaşı, I. Dünya Savaşı, Lozan Barış Konferansı gibi. Olgu: Uzun bir süreçte meydana gelen, başlangıcı belli olmakla beraber sonucu belirsizliğini koruyan soyut ve kavramsal durumlardır. Anadolu nun Türkleşmesi, Balkanların İslamlaşması gibi Ahmet Cevdet Paşa Tarih Yazımının Gelişimi İslam dünyasında tarih yazıcılığı vakanüvislik olarak gelişme göstermiştir. Osmanlı Devleti nde de bu anlayış devam etmiştir. Osmanlı Devleti nin ilk resmi vakanüvisti Naima dır. Önemli vakanüvislerden biri de Ahmet Cevdet Paşa dır. Ahmet Cevdet Paşa, tarihi belgeleri yorumlaması ve değerlendirmesi bakımından modern tarihçiliğin önderliğini yapmıştır. Bilgi Notu: Cumhuriyet döneminde tarih yazıcılığının öncüsü Mustafa Kemal Atatürk tür. Atatürk, 1932 yılında Türk Tarih Kurumu nu kurmuştur. 1 Hikâyeci Tarih: Nakilci tarih te denilir, olaylar yorum yapılmaksızın aktarılır, olaylarda yer ve zaman belirtilmesine rağmen neden sonuç ilişkisine yer verilmez. Bu tarihin öncüsü Heredotos(Heredot)tur. Tarihi Olayların Değerlendirilmesi Tarihçi, bir biyolog veya bir kimyacı gibi laboratuvarda inceleme ve araştırma imkânına sahip değildir. Tarihçi olayları yaşayanların gözlemleri ve bıraktıkları belgelere dayanarak aydınlatmaya çalışır. Bu olayları değerlendirme, ele alma ve araştırma herkese farklı bir şekilde yansır. Tarihçiler aynı belgeleri ve olayları farklı anlayıp yorumlayabilirler. Heredotos Tarihçiler, araştırdıkları olayın meydana geldiği dönemin 2 Öğretici Tarih: Toplumun manevi değerler yönünde gelişimini sağlamak, geçmişten ders almak ve tarih şuurunu topluma benimsetmek amacıyla yazılan tarih çeşididir. Öncüsü Tukidides tir. koşullarını dikkate almalıdır. Çünkü tarihi olaylar, gerçekleştiği dönemin siyasi, sosyal, kültürel, dini ve ekonomik özelliklerini yansıtır. Popüler Tarih Anlayışı: Tarihi olayları ve olguları derinlemesine ve bilimsel incelemez. Araştırma yöntemine fazla başvurmaz. Daha çok duygusal, tarafgir, ideolojik ve günün şartlarına göre yorumlanan tarih anlayışıdır. Bu tür yaklaşımlar araştırmacı ve bilimsel tarih anlayışını zayıflatmaktadır. Tarihi Bilgilerin Değişebileceği Tarihte mutlak doğru, bilgi ve değer yoktur. Tarihçiler geçmişte yaşanmış tarihi olayları sürekli araştırarak yeni bilgi ve belgeler elde ederler. Bu yeni belge ve bilgiler Tukidides mevcut bilinen bilgileri değiştirebilir ve geliştirebilir. 3 Araştırmacı Tarih: 19. yüzyıldan beri kullanılan tarih çeşididir. Araştırmacı tarih olayların nedenlerini, gelişimlerini ve sonuçlarını sorulara cevap verecek şekilde anlatır. Olaylar arasında sebep-sonuç ilişkisi kurar, diğer tarih yazıcılığına göre daha objektif bir özellik gösterir. Bilgi Notu: Yakın zamana kadar Osmanlı Devleti nde, ilk paranın Orhan Gazi zamanında bastırıldığı görüşü egemenken, İbrahim Artuk adlı tarihçinin araştırmaları sonucunda bunun Osman Gazi zamanında gerçekleştiği kesinleşmiştir. 4 Kronik Tarih: Olayları zaman sırasına göre inceleyen tarih yazıcılığı türüdür. Yoruma yer vermez, neden sonuç ilişkisine önem vermez. Bu tarih yazıcılığına Hititlerin tanrıları için yazdıkları yıllıklar örnek olarak gösterebilir. 5 Sosyal Tarih: Toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel faaliyetlerini ayrıntılara inmeden ele alan tarih türüdür. Osman Gazi Dönemi akçesi 16 Orhan Gazi Dönemi akçesi

13 TARİH VE ZAMAN ETKİNLİK-1 ETKİNLİK A. Aşağıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara uygun olan sözcükleri yazınız. 1. Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının siyasi, sosyal, ekonomik ve benzeri faaliyetlerini yer zaman göstererek,... ilişkisi içinde belgelere dayanarak tarafsız bir şekilde inceleyen bilim dalıdır doğrudan doğruya tarihi olayın içinde olan ve tarihi olayı yaşayan yazarların bilgi ve eserlerine denir toplumun manevi değerler yönünde gelişimini sağlamak, geçmişten ders almak ve tarih şuurunu topluma benimsetmek amacıyla yazılan tarih çeşididir. Öncüsü Tukidides tir belge sahte mi? Orijinal mi? Yazarı kimdir? Nerede yazılmıştır? Durumlarını inceleyen yöntemdir yer bilimidir. Tarih bilimine mekân konusunda yardımcı olur olayları zaman sırasına göre ele alan bilim dalıdır. Ayrıca tarih biliminin en önemli unsuru olan zaman kavramını araştıran ve belirleyen bilim dalıdır dil bilimidir. Dünya üzerindeki dilleri ve bu diller arasındaki ilişkileri araştırır bulunan malzemelerin hangi dönemde oluştuğu ve hangi zaman biriminde meydana geldiği konularında bilgi veren yöntemlerdendir. 9. Tarihte ilk Güneş yılı esaslı takvimi... bulmuşlardır Büyük Selçuklu hükümdarı Melikşah tarafından Ömer Hayyam a yaptırılmıştır. Bu takvimin yapılmasında amaç, uluslararası ekonomik ilişkilerde kolaylık sağlamaktır. B. Aşağıdaki cümleleri doğru ( ) yanlış ( ) olarak değerlendiriniz. 1. Olgu: Uzun bir süreçte meydana gelen ve başlangıcı olan ancak sonucu belli olmayan durumlara denir 2. Tarihi olaylarda deney ve gözlem yapılabilir. 3. Tarih öğrenmek, insanlarda ahlak bilincini uyandırıp manevi değerlerin gelişmesini sağlar. 4. Birinci elden kaynak; bir olayla ilgili bilgileri ana kaynaktan alan belgelere denir. Olayın içinde olmamış ya da olayı görmemiş fakat olayı görenden ve yaşayandan bilgi alan kaynaklardır. 5. Sözlü kaynaklar; yazılı olmayan, halk arasında ağızdan ağza söylenen masal, hikâye, destan, efsane, şiir ve menkıbelerdir. 6. Toplanan ya da elde edilen kaynaklardaki bilgilerin doğru olup olmadığının araştırılmasına tenkit denir. 7. Epigrafi; anıtlar ve kitabeler bilimidir. Anıtların üzerindeki yazıları inceler. 8. Rumi takvim; Güneş yılı esaslıdır. Osmanlı Devleti nde mali işlerin düzenlenmesi amacıyla kullanılmıştır. 9. Öğretici tarih; nakilci tarih te denilir, olaylar yorum yapılmaksızın aktarılır, olaylarda yer ve zaman belirtilmesine rağmen neden sonuç ilişkisine yer verilmez. Bu tarihin öncüsü Herodotos (Heredot)tur. 10. Tarihin tasnif edilmesinde amaç; tarihi olayların daha kolay anlaşılabilmesini ve incelenmesini sağlamaktır. 17

14 ETKİNLİK ETKİNLİK-1 Tarih ve Zaman C. Aşağıdaki tarihçilerin tanımlarına bakarak tarihin hangi özelliklerine vurgu yaptıklarını belirtiniz. D. Bu ünite ile ilgili aşağıdaki bulmacayı çözünüz Dikey Yatay 1. Belgeleri eleştiri sürecinden geçiren yöntemdir. 4. Tukidides in oluşturduğu tarih çeşididir. 2. Toplumun sosyal ekonomik ve kültürel faaliyetlerini ayrıntılara inmeden ele alan tarih türüdür. 6. Geçmişte yaşamış insanların faaliyetlerini yer zaman göstererek neden sonuç ilişkisi içinde inceleyen 3. Kitabeleri inceleyen bilim dalıdır. 5. Hikâyeci tarihin temsilcisidir. 7. Güneş yılı esaslı takvimi bulan uygarlıktır. Takvim başlangıcı olarak Hz İsa nın doğumunu başlangıç alan güneş yılı esaslı takvim. 10. Kazı bilimidir. 8. Yer bilimidir. 13. Türk Dil Kurumu na göre tarihlendirmede yanılgı içinde bulunma demektir. 9. Ay yılı esaslı takvimi bulmuşlardır. 11. Uzun bir süreçte meydana gelen gelişmelerdir. 12. Belgeleri inceleme ve araştırma yöntemidir. 14. Kısa süreli başlangıcı ve sonucu belli olan gelişmelerdir. 7. bilim dalıdır. 18

15 Tarih ve ZAMAN 1 KAVRAMA TESTİ Tarih: Geçmişte yaşamış insan topluluklarının faaliyetlerini yer zaman göstererek neden sonuç ilişkisi içinde belgelere dayanarak objektif bir şekilde inceleyen bilim dalıdır. Aşağıdakilerden hangisi tarihin konusu arasında yer almaz? A) Orta Asya Türk Tarihi B) Yazının icadı Durum: Eski Taş döneminde ilk insanlar avcılık ve toplayıcılıkla geçimlerini sağlamışlardır. Soğuk kış şartlarından korunmak için mağaralarda yaşamışlardır. Mağaraların duvarlarına avladıkları hayvanların resimlerini yapmışlardır. C) İslamiyet in doğuşu D) Dünyanın oluşumu E) Malazgirt Savaşı Yukarıdaki durumda tarihin tanımında yer verilen özelliklerinden hangisine değinilmemiştir? A) Neden sonuç B) Zaman C) Yer D) İnsanların yaşantıları 4. E) İnsanların uğraş alanları Türklerin İslamiyet i kabul ettikten sonra kullandığı takvimdir. Ay yılı esaslıdır. Hz Muhammed in 622 yılında Medine ye hicreti takvim başlangıcı olarak alınmıştır. Yukarıda özellikleri verilen takvim aşağıdakilerden hangisidir? A) Miladi takvim B) 12 Hayvanlı takvim C) Rumi takvim D) Hicri takvim E) Celali takvim 2. İbn-i Haldun, Tarih, gerçeği araştırmak ve olayların sebeplerini bulup ortaya koymaktır. Olayların ilkeleri incedir, nitelik ve sebepleri hakkında bilgi derindir. tanımını yapmıştır. 5. Bu bilgiye bakılarak İbn-i Haldun un; I. Sanayi Devrimi I. Olaylarda neden sonuç ilişkisi vardır. II. Yüzyıl Savaşları II. Olaylar belli bir coğrafi mekanda meydana gelir. III. Cumhuriyetin ilanı III. Tarihi olaylar tekrarlanamaz. IV. Alfabenin icadı gibi tarihin özelliklerinden hangilerine vurgu yaptığı söylenebilir? Yukarıdaki tarihin konusu olan gelişmeler aşağıdaki alanlarla eşleştirildiğinde hangisi dışarıda kalır? A) Askeri D) II ve III C) I ve III B) Dini D) Siyasi 19 C) Kültürel E) Ekonomik

16 KAVRAMA TESTİ 1 Tarih ve Zaman Tarih öğretmeni, Ali den İstanbul un fethi ile ilgili bir Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların özelliklerinden biri değildir? araştırma yapmasını istemiştir. Ali İstanbul un fethi ile ilgili yapacağı araştırma için aşağıdaki hangi yöntemleri sırasıyla kullanmalıdır? A) Tarihi olaylar tek bir nedene bağlı olarak açıklanamaz. B) Tarihi olaylar hakkındaki bilgiler, bulunan yeni belgelerle değişebilir. A) Tarama, tenkit, tasnif, tahlil, terkip C) Tarihi olaylar geçmişte yaşanmıştır. C) Terkip, tasnif, tarama, tahlil, tenkit D) Tarihi olaylar günümüz değerleri ile yargılanabilir. D) Tasnif, tahlil, tenkit, tarama, terkip E) Tarihi olaylarda deney ve gözlem yapılamaz. E) Tenkit, tasnif, tarama, tahlil, terkip B) Tarama, tasnif, tahlil, tenkit, terkip I. Kitabe II. Arkeolojik buluntu III. Fermanlar IV. Halil İnalcık ın Devlet-i Aliyye kitabı Yukarıdaki kaynaklardan hangileri birinci elden kaynaklar arasında gösterilebilir? I B) I ve II D) I, II ve III C) I ve III Yukarıdaki ferman ile ilgili, E) II, III ve IV I. Yazılı kaynaktır. II. Birinci elden bir kaynaktır. III. Tarih öncesi dönemlerin aydınlatılmasına yardımcı olur. yargılarından hangileri söylenebilir? 8. Aşağıdakilerden hangisi sözlü kaynaklar arasında gösterilemez? A) Beratlar B) Menkıbeler D) Destanlar D) II ve III C) I ve II C) Efsaneler E) Hikâyeler 12. Serap Öğretmen, sınıfına getirdiği bir belge ile ilgili öğrencilerine şu soruyu yöneltmiştir; 9. Bu belgenin gerçek olup olmadığı, belgenin nerede, ne zaman yazıldığı, içindeki bilgilerin doğru olup olmadığı hangi yöntemle öğrenilir? Aşağıdaki takvimlerden hangisi Türklerin kullandığı ilk takvimdir? A) Hicri takvim B) 12 Hayvanlı takvim Öğrenciler aşağıdaki hangi cevabı verirse soruyu doğru cevaplamış olur? C) Celali takvim D) Miladi takvim A) Tarama E) Rumi takvim B) Tahlil D) Terkip 20 C) Tenkit E) Tasnif

17 Tarih ve zaman 2 KAVRAMA TESTİ Halil İnalcık ın, Gerçek bir tarih için kaynaklara gitmek kaynakları iyi tenkit edip değerlendirmek gerekir. sözüyle aşağıdakilerden hangisini vurguladığı söylenebilir? I. Kronoloji II. Coğrafya III. Filoloji IV. Arkeoloji A) Deney ve gözlem yapmanın önemini Yukarıdaki yardımcı bilimlerden hangileri toplumların dil yapısı ve dil özellikleri ile ilgilenir? B) Sadece resmi kaynakların araştırılmasını C) Doğru bilgiye ulaşılmasını D) Olaylar arasında neden sonuç ilişkisine bakılmasını I D) I ve III E) Sözlü kaynaklarla gerçek bilgiye ulaşılabileceğini C) Yalnız IV E) II ve IV Tarih öğretmeninin sorduğu Tarihi olaylarda neden deney ve gözlem yapılamaz? sorusuna Ayşe nin aşağıdaki hangi cevabı vermesi beklenir? Yukarıdaki kitabe ile ilgili araştırma yapmak isteyen bir tarihçinin, A) Tarihi olaylar tekrar etmez. B) Olaylar belirli bir yerde meydana gelir. I. Paleografya C) Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi vardır. II. Epigrafi D) Olaylar ile ilgili birden fazla belgeye başvurulur. III. Coğrafya E) Tarih insanların faaliyetlerini araştırır. yardımcı bilim dallarından hangilerinden faydalanması beklenir? D) I ve III 3. Aşağıdakilerden hangisi yazılı kaynaklar arasında gösterilemez? 6. C) I ve II E) II ve III Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların araştırılmasında başvurulan yollardan biri değildir? A) Roma dönemi paraları A) Arkeoloji ve antropolojiden yararlanma B) Osmanlı Devleti Kanunnameleri B) Yazılı ve sözlü belgeleri araştırma C) Kadeş Antlaşması C) Kaynakları tenkit sürecinden geçirme D) Hitit Yıllıkları D) Öznel bir yöntem benimseme E) Gılgamış Destanı E) Olayın geçtiği zamanın koşullarına dikkat etme 21

18 KAVRAMA TESTİ 2 Tarih ve Zaman Milattan önceki (MÖ) tarihler Miladi takvimin başlangıcından geriye doğru gittikçe, Milattan sonraki (MS) tarihler ise Miladi takvimin başlangıcından günümüze doğru geldikçe sayısal değer olarak artar. Bu bilgilere dayanarak, I. MÖ iki tarihten sayısal değeri küçük olan MS 1453 yılına daha yakındır. Yukarıdaki paraya bakarak ABD tarihi ile ilgili bilgilere ulaşmak isteyen bir araştırmacının, II. MÖ ve MS arasında iki tarih arasındaki zaman farkını bulmak için iki tarih çıkarılır. I. Nümizmatik II. Paleografya III. MS iki tarihten sayısal değeri büyük olan MÖ 200 yılına daha yakındır. III. Kronoloji IV. Antropoloji yargılarından hangileri söylenebilir? yardımcı bilim dallarından hangilerinden faydalanması beklenir? II B) I ve II D) II ve IV 8. D) I ve II C) I ve III C) Yalnız III E) II ve III 11. Bir tarihi olayın yansız olarak değerlendirilebilmesi Birbirini izleyen iki tarihi olaydan birinin, ötekinin nedeni sayılıp sayılamayacağı, için, I. Olayları günümüz değerleri ile yargılama I. Olayların hangi coğrafi koşullarda gerçekleştiğinin bilinmesi II. Olaylarla ilgili değişik kaynaklardan yararlanma III. Olayların geçtiği yerde araştırma yapma II. İki olaydan birinin nedenlerinin önceki olayın sonuçları arasında olup olmadığının bilinmesi III. İki olayın nerede ve ne zaman olduğunun bilinmesi durumlarından hangilerine dikkat edilmesi söz konusudur? durumlarından hangileri ile öğrenilebilir? D) II ve III 9. D) II ve III C) I ve II C) I ve II Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı diğerlerinden daha belirgindir? 12. Aşağıdakilerden hangisi tarih bilimin yararları ara- A) Roma İmparatorluğu MÖ 8. yüzyılda kurulmuştur. sında gösterilemez? B) Amerika Kristof Kolomb tarafından 15 ve 16. yüzyıllar arasında keşfedilmiştir. A) Ulusal birlik ve beraberliği sağlar. C) Lozan Barış Antlaşması 24 Temmuz tarihinde imzalanmıştır. C) Öz kültür alanında bilgi birikimi sağlar. B) Ülke ve millet sevgisini artırır. D) Geçmiş ile gelecek arasında köprü kurar. D) Hatay 1939 yılında Türkiye ye katılmıştır. E) İnsanların psiko-sosyal sorunlarının çözümünü sağlar. E) İstanbul günümüzden 500 yıl önce fethedilmiştir. 22

19 Tarih ve zaman 1 UYGULAMA TESTİ Tarih: Geçmişte yaşamış insan topluluklarının siyasi, sosyal, ekonomik ve benzeri faaliyetlerini yer zaman göstererek, neden sonuç ilişkisi içinde belgelere dayanarak objektif bir şekilde inceleyen bilim dalıdır. Durum: Orhan Bey Dönemi nin ilk yıllarında Osmanlılar Kocaeli Yarımadası nın büyük bölümünü topraklarına katarak kuzeyde İstanbul Boğazı ve Karadeniz kıyılarına ulaştılar. Bu gelişmeler üzerine Bizans İmparatoru III. Andronikos kaybettiği yerleri geri almak amacıyla Anadolu ya geçti. Orhan Bey, Bizans ordusunu Palekanon (Maltepe) denilen yerde karşıladı yılında burada yapılan savaş Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı. XVIII. yüzyılda Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan antlaşmaları ve siyasi ilişkileri araştırmak isteyen bir uzman aşağıdaki yardımcı bilim dallarından hangisinden faydalanabilir? A) Antropoloji B) Diplomatik D) Nümizmatik C) Heraldik E) Arkeoloji Tarihin tanımında verilen aşağıdaki özelliklerden hangisine durumda değinilmemiştir? A) Yer B) Zaman C) Neden sonuç ilişkisi 4. Orhun ve Yenisey Kitabeleri ile ilgili araştırmalarda, D) İnsan ilişkileri I. Epigrafi E) İnsanların ekonomik alanları II. Sigilografi III. İstatistik yardımcı bilimlerinden hangilerinin faydalı olması beklenir? D) II ve III 2. C) I ve III Tarih öğretmeni, derste öğrencilerine sorduğu, Bir tarihi olayda rolü olanların katkılarının doğru olarak değerlendirilmesi için nelere dikkat edilmelidir? sorusuna aşağıdaki öğrencilerden hangisi doğru cevabı vermiştir? A) Zeynep, Olayın geçtiği dönemin şartlarına dikkat edilmelidir. 5. B) Kemal, Olaylar arasındaki neden sonuç ilişkisine dikkat edilmelidir. Anthony Smith in, Hafıza yoksa kimlik yoktur; kimlik yoksa ulus yoktur. sözüyle aşağıdakilerden hangisine vurgu yaptığı söylenebilir? A) Olaylar arasında gözlem yapılmasına C) Fatih, Olayların günümüze etkilerine dikkat edilmelidir. B) Tarih ve millet bilincine D) Hülya, Sadece resmi belgelerin araştırılmasına dikkat edilmelidir. C) Toplumlar arasında kültürel etkileşime E) Seçil, Olayla ilgili sözlü kaynaklara dikkat edilmelidir. E) Geçmişi bilmenin gereksizliğine D) Olaylara eleştirel yorumlar yapılmasına 23

20 UYGULAMA TESTİ 1 Tarih ve Zaman İbraniler MÖ 3761 deki Yaradılış (Tekvin) yılını, Yunan- I. Uyguladığı yöntem gereği bireylerde araştırma ve kanıt kullanma becerisini artırır. lılar ilk olimpiyat oyunlarının yapıldığı MÖ 776 yı Hristiyanlar Hz. İsa nın doğumu olan sıfırı, Müslümanlar MS 622 de Hz. Muhammed in Mekke den Medine ye hicretini takvim başlangıcı olarak kullanmışlardır. II. İnsanların sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerini artırır. III. Çok yönlü düşünme yeteneği geliştirir. Bu bilgilere bakılarak takvim başlangıçlarının belirlenmesinde; Yukarıdakilerden hangileri tarih öğrenmenin insana sağladığı faydalar arasında gösterilebilir? D) I ve III I. Toplumları etkileyen önemli olaylar C) I ve II II. Devletlerin kuruluş tarihleri III. Toplumların birbirleriyle yaptıkları savaşlar durumlarından hangileri etkili olmuştur? 7. Aşağıdakilerden hangisi Türklerin kullandığı takvimlerden biri değildir? A) Miladi takvim B) Hicri takvim C) Celali takvim D) Gregoryen takvim D) II ve III C) I ve II E) 12 Hayvanlı takvim 11. Tarih, geçmişte yaşamış insanların faaliyetlerini yer ve 8. zaman göstererek belgelere dayanarak objektif bir şekilde inceleyen bilim dalıdır. Aşağıdakilerin hangisinde tarihlerin yüzyıl karşılığı yanlış verilmiştir? Tarihin bu tanımında aşağıdakilerden hangisine yer verilmemiştir? A) MÖ 43: I. yüzyılın 2. yarısı 3. çeyreğidir. B) MS 610: VII. yüzyılın 1. yarısı 1. çeyreğidir. A) Yer C) MS 1453: XVI. yüzyılın 2. yarısı 3. çeyreğidir. B) Zaman D) Neden sonuç D) MÖ 99: I. yüzyılın 1. yarısı 1. çeyreğidir. C) Tarafsızlık E) Kaynaklar E) 2017: XXI. yüzyılın 1. yarısı 1. çeyreğidir. 9. I. Orhun Kitabeleri II. Oğuz Kağan Destanı 12. Olay; kısa süreli başlangıcı ve sonucu belli olan geliş- III. Atatürk ün Sarı Zeybek DVD si melerdir. Yukarıdaki kaynakların sınıflandırılması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir? Olgu; uzun bir süreçte oluşan sonucu belirsiz gelişmelerdir. Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi olguya örnek olarak gösterilebilir? Sözlü Kaynak Yazılı Kaynak Görüntülü Kaynak A) I II III B) II III I C) II I III D) III II I D) Demokrasinin gelişimi E) I III II E) Preveze Deniz Savaşı A) Mudanya Ateşkes Antlaşması B) II. Dünya Savaşı C) Yedi Yıl Savaşları 24

21 Tarih ve zaman 2 UYGULAMA TESTİ Tarih öğretmeni Ahmet Bey, Atatürk ün Nutuk adlı eserini, Osmanlı padişahı Sultan Reşat döneminden kalan bir parayı, İlber Ortaylı nın İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı kitabını, Osmanlı Devleti nin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi gazetesinden bir örneği ve Kurtuluş Savaşı gazisinin İstiklal Madalyasını sınıfa getirerek, öğrencilerine bu materyallerden hangisinin birinci el kaynaklar içerisinde yer almayacağını sormuştur. Bu anlayışa göre tarihsel süreç belli bir başlangıca sahiptir ve kıyamete kadar sürecektir. Dolayısıyla geçmiş ve gelecek birbiriyle bağlantılı hâle gelmiştir. Bu süreç, Tanrı tarafından bilindiği için asla rastlantısal değildir. Bu nedenle tarih, tekrar etmeyen bir süreçtir. Yukarıda özellikleri verilen anlayış aşağıdakilerden hangisidir? A) Doğrusal (çizgisel) zaman anlayışı Öğrencilerin bu soruya doğru cevap olarak aşağıdakilerden hangisini vermesi beklenir? B) Sosyal tarih anlayışı A) Sultan Reşat dönemi parası C) Öğretici tarih anlayışı B) İlber Ortaylı nın kitabı D) Hikâyeci tarih anlayışı C) Atatürk ün Nutuk adlı eseri E) Döngüsel zaman anlayışı D) Takvim-i Vekayi Gazetesi E) Kurtuluş Savaşı gazisinin İstiklal Madalyası Olay; kısa süreli, somut, başlangıcı ve sonucu belli olan gelişmelerdir. Olgu; uzun bir süreçte meydana gelen soyut ve kavramsal gelişmelerdir. Bu bilgiden faydalanarak aşağıdaki yüzyıl kavramlarından hangisi yanlış verilmiştir? Yukarıdaki tanımlara göre aşağıdakilerden hangisinde verilen olay olgu eşleştirmesi doğru değildir? A) İstanbul 1453 yılında fethedilmiştir İstanbul 15. yüzyılda fethedilmiştir. Olay Olgu A) Malazgirt Savaşı Anadolu nun Türkleşmesi B) Yazı MÖ 3200 yıllarında bulunmuştur Yazı MÖ 33. yüzyılda bulunmuştur. C) Atatürk yılları arasında yaşamıştır Atatürk 19. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında yaşamıştır. B) II. Kosova Savaşı Balkanların İslamlaşması C) Kavimler Göçü Feodalite sisteminin yaygınlaşması D) Fransız İhtilali Milliyetçiliğin gelişmesi E) Demokrasinin gelişmesi Haçlı Seferleri MÖ ve MS olarak verilen bir tarihin yüzyılını bulmak için; verilen tarih tek veya çift rakamlı olursa hiçbir işlem yapılmaz, doğrudan 1. yüzyıl olarak ifade edilir. Verilen tarih üç rakamlı olursa yüzler basamağına 1 eklenerek yüzyılı bulunur. Örneğin 622 yılının yüzler basamağının ilk sayısı 6 dır = 7. yüzyıl olur. Verilen tarih dört rakamlı olursa binler ve yüzler basamağına 1 eklenerek yüzyılı bulunur. Örneğin 2013 yılının yüzler ve binler basamağı; = 21. yüzyıl olur. D) Kadeş Antlaşması MÖ 1280 yılında yapılmıştır Kadeş Antlaşması MÖ 14. yüzyılda yapılmıştır. E) Osmanlı Devleti 1299 yılında kurulmuştur Osmanlı Devleti 13. yüzyılda kurulmuştur. 25

22 UYGULAMA TESTİ 2 Tarih ve Zaman Türk kağanlarından biri, kendi yönetiminden önceki dönemde yapılan bir savaş hakkında bilgi edinmek ister çevresindekiler bu savaşın tarihi konusunda çelişkiye düşünce kağan kurultayı toplar ve halkına danışır. Osmanlı Devleti nde, mali işlerin düzenlenmesi amacıyla kullanılmıştır. Güneş yılı esasına dayanan bu takvimde bir yıl 365 gün 6 saattir. Biz bu tarihte nasıl yanılıyorsak bizden sonrakiler de yanılacaklar. Yanılmamaları için göğün on iki burcuna ve on iki ay sayısına göre bir düzenleme yapalım, her yıla bir ad verelim. Böylece bu yılları sayarak zamanı belirleyelim. Bu düzenleme, hepimiz için bir belge olsun. der dan itibaren mart ayı, mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir. Miladi takvimle arasında 584 yıllık fark vardır. Yukarıda özellikleri verilen takvim aşağıdakilerden hangisidir? Yukarıdaki bilgilere bakarak, I. 12 Hayvanlı Türk takvimi A) Rumi takvim B) Celali takvim C) 12 Hayvanlı Türk takvimi D) Hicri takvim E) Miladi takvim II. Celali takvim III. Rumi takvim takvimlerinden hangilerinin oluşturulmasına ortam hazırlanmıştır? D) I ve III 9. C) I ve II E) II ve III Tarihî süreçte insanoğlu farklı zaman anlayışları geliştirmiştir. Eski dünyada insan ilk olarak döngüsel yani dairesel zaman anlayışını benimsemiştir. Bu anlayışa göre zaman, rastlantısal olup başlangıcı ve sonu belli değildir. Bu nedenle tarih, sürekli olarak tekrar etmektedir. Bu anlayış aşağıdakilerden hangisi ile değişime uğramıştır? A) Yazının bulunmasıyla 6. İlerlemeci tarih görüşünün özellikleri arasında, B) İnsanların avcılık ve toplayıcılık yapmasıyla I. Dinî merkezli çizgisel tarih anlayışının, dinî unsurlardan arındırılmış ve laikleştirilmiş şeklidir. C) Hikâyeci tarih anlayışının ortaya çıkmasıyla II. Bu tarih anlayışına göre tarihte ortaya çıkan her olay tektir. E) Ateşin keşfedilmesiyle D) Doğrusal zaman anlayışının benimsenmesiyle III. Olaylar peş peşe geleceğe doğru akmaktadır ve tarihin akışındaki her aşama bir öncekine göre daha gelişmiştir. 10. Atatürk, Türk kabiliyet ve kudretinin tarihteki başa- değerlendirmelerinden hangileri gösterilebilir? I B) I ve II rıları meydana çıktıkça bütün Türk çocukları kendileri için lazım olan atılım kaynağını o tarihte bulabileceklerdir. Bu tarihte Türk çocukları istiklâl fikrini kazanacaklar, o büyük başarıları düşünecekler, harikalar yaratan adamları öğrenecekler, kendilerinin aynı kandan olduklarını düşünecekler ve bu kabiliyetle kimseye yük olmayacaklardır. demiştir. C) I ve III D) II ve IIIE)I, II ve III Atatürk bu sözüyle geçmişi bilmenin, 7. I. Ulus bilinci Tarih öncesi ve sonrası ayrımı aşağıdaki buluşlardan hangisiyle yapılmıştır? II. Gençlerin çalışma azmi ve duygusu A) Paranın bulunmasıyla III. Bağımsızlık duygusu B) Ateşin keşfedilmesiyle C) Yazının bulunmasıyla durumlarından hangilerini sağladığını ileri sürmüştür? D) Site devletlerinin kuruluşuyla I D) II ve III E) İmparatorlukların ortaya çıkışıyla B) I ve II 26 C) I ve III

23 Tarih ve zaman 3 UYGULAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi tarihin konusu içinde yer almaz? A) İnsanoğlunun ilk kez Ay a çıkışı Türklerin tarih boyunca kullanmış olduğu takvimlerin kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) 12 Hayvanlı Türk takvimi Hicri takvim Celali takvim Rumi takvim Miladi takvim B) İstanbul un fethi C) Dağların oluşumu B) 12 Hayvanlı Türk takvimi Rumi takvim Hicri takvim Miladi takvim Celali takvim D) Fransız İhtilali E) Kavimler Göçü C) Hicri takvim 12 Hayvanlı Türk takvimi Celali takvim Rumi takvim Miladi takvim D) Miladi takvim Hicri takvim Rumi takvim 12 Hayvanlı Türk takvimi Celali takvim E) Celali takvim Miladi takvim Rumi takvim 12 Hayvanlı Türk takvimi Hicri takvim Tarihe kaynaklık edebilecek her türlü bilgi ve verilerin bulunması aşağıdaki yöntemlerden hangisi ile sağlanır? A) Tasnif B) Tarama D) Tenkit Mensup oldukları toplumu harekete geçirerek millî birlik ve ahlaki değerleri geliştirmeyi amaçlar. Bu tarz tarih yazıcılığında topluma fayda sağlamak temel hedeftir. C) Tahlil Bu tarzın ilk temsilcisi Thukydides (Tukidides) tir. E) Terkip Büyük yenilgileri takip eden zamanlarda ya da toplumun fikir yönünden birlik içinde olmadığı dönemlerde bu eserler ilgi çekmiştir. Yukarıda özellikleri belirtilen tarih yazıcılığı aşağıdakilerden hangisidir? A) Hikâyeci tarih B) Öğretici tarih C) Araştırmacı tarih D) Kronik tarih E) Sosyal tarih 3. Tarih bilimi çok geniş bir çalışma alanına sahiptir. Çalışma alanının geniş olması onun incelenmesini güçleştirmiştir. Bu nedenle tarihî olayları iyi bir şekilde incelemek ve öğrenmek için zamana, mekâna ve konuya göre bir sınıflandırma yapılmıştır. 6. İnsan ırklarını inceleyen bilim dalıdır. İnsanın iskelet, kafatası gibi fiziki yapısını araştırır. İnsanlık tarihinin en eski dönemlerinin aydınlatılmasında yardımcı olur. Aşağıdakilerden hangisinde zamana göre bir sınıflandırma yapılmıştır? A) Anadolu tarihi B) Kültür tarihi Yukarıda özellikleri verilen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? C) Yeni Çağ tarihi D) Sanat tarihi A) Antropoloji B) Kronoloji D) Nümizmatik E) Avrupa tarihi 27 C) Arkeoloji E) Heraldik

24 UYGULAMA TESTİ 3 Tarih ve Zaman Yazar görüşlerinin eser üzerindeki etkileri araştırılır. Verilen bilgilerin farklı kaynaklarda ne şekilde yer aldığına bakılır. III. Eski para Eserin adı, yazarı, basıldığı yer ve basım tarihi tespit edilir. IV. Kil tablet Yukarıdakilerden hangileri yazılı kaynaklar arasında gösterilebilir? Yukarıda özellikleri verilen yöntem aşağıdakilerden hangisidir? A) Tasnif B) Tahlil D) Kaynak arama I. Destan II. Seyahatname C) Tenkit B) I ve II D) I, II ve III E) Terkip 11. Tarihe yardımcı bilimlerden filolojinin ilgi alanı aşağıdakilerden hangisidir? Milat MS 1453 İstanbul un Fethi MS 1789 Fıransız İhtilali Yukarıdaki zaman şeridine bakılarak, A) Toplumların gelenek ve görenekleri I. MÖ 1280 yılı günümüze en uzak tarihtir. B) Eski paralar II. MÖ 209 yılı MS 1453 yılına göre Milat a daha yakındır. C) Eski yazılar III. Kadeş Antlaşması ile Fransız İhtilali arasında 3 bin yıldan fazla zaman farkı vardır. D) İnsan topluluklarının dilleri E) Olayların gerçekleşme zamanı yargılarından hangileri söylenebilir? D) II ve III 9. E) II, III ve IV 0 MÖ 1280 MÖ 209 Kadeş Mete Han ın Antlaşması Tahta çıkışı 8. C) II ve IV 12. Atatürk ün, Tarih yazmak tarih yapmak kadar önemlidir, yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen gerçekler insanlığı şaşırtacak bir hâl alır. sözü ile tarihi olayların değerlendirilmesinde, C) I ve II Akıl ve mantık ilkelerine uygun düşünmeyi esas alan bir bilimdir. Eski Yunan kültüründen doğmuştur. Uygarlık tarihinde önemli bir yer tutar. I. objektiflik İlmî düşünce şeklinin ve bilimin yolunu açmıştır. II. neden sonuç ilişkisi Tarihî olayların doğru değerlendirilip yorumlanabilmesinde tarih bilimine yardımcı olur. III. öznellik Yukarıda özellikleri verilen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? kavramlarından hangilerine vurgu yaptığı savunulabilir? B) I ve II D) II ve III A) Etnoloji C) Yalnız III D) Felsefe B) Hukuk 28 C) Sosyoloji E) Epigrafi

25 Tarih ve zaman 1 MODEL TEST İbn-i Haldun; İster kişi olsun isterse kişinin davranış ve fiillerinde olsun, kâinattaki bütün hadiselerin mutlaka kendinden önce gelen birtakım sebepleri vardır. Geçerli olan geleneğe göre bu hadiseler, bu sebepler sayesinde meydana gelir. demiştir. Bir tarihsel araştırmada kaynaklarla ilgili, I. Farklı kaynaklarla karşılaştırılarak dikkatle incelenmelidir. II. Kaynakların oluşumu, orijinalliği ve güvenilirliği gibi noktalar öncelikle göz önünde bulundurulmalıdır. İbn-i Haldun un bu ifadeleriyle aşağıdakilerden hangisine vurgu yaptığı söylenebilir? III. Kaynağın içeriği olduğu gibi alınmalıdır. önerilerinden hangilerine dikkat edilmelidir? A) Olayların oluşumunda neden sonuç ilişkisine B) Olayların gerçekleştiği coğrafyaya D) II ve III C) Olayların belirli zamanda gerçekleştiğine C) I ve II D) Olaylarda rolü olanların önemine E) Olaylar arasında benzer özelliklerin olduğuna 4. Bir tarihçi araştırdığı konuyla ilgili; I. Bilinen bütün olguları kontrol etmelidir. II. Bilgi ve belgeleri karşılaştırmalı ve sorgulamalıdır. III. Belge ve bilgileri eleştirmeli, sonuçları izlemeli ve konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunmalıdır. anlayışlarından hangilerini yerine getirmelidir? I I D) II ve III 2. C) I ve II Akademik tarihçiliğin kurucusu olan Ranke nin verdiği bir konferans çok beğenilir ve dinleyiciler tarafından uzun süre ayakta alkışlanır. O ise büyük bir tevazu içinde, Bayanlar, baylar beni alkışlamayın. Çünkü bunları ben söylemiyorum, belgeler söylüyor. der. Bu bilgiye bakılarak, I. Olayların aydınlatılmasında ve açıklanmasında kaynaklar önemli bir yer tutar. 5. II. Olayların araştırılmasında deney ve gözlem önemlidir. III. Tarihi gelişmelerde kaynaklarla doğru bilgiye ulaşılır. Atatürk bu sözüyle tarihin aşağıdaki hangi özelliğine vurgu yapmıştır? yargılarından hangileri söylenebilir? I D) II ve III Atatürk, Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir. Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır. demiştir. C) I ve III A) Yansızlık B) Zaman C) Neden ve sonuç D) Coğrafi şartlar E) Yer 29

26 MODEL TEST 1 Tarih ve Zaman Hikâyeci tarihin temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir? A) Herodotos B) Thucydides(Tukidides) C) Aristoteles D) Platon Tarih araştırmacıları duygularıyla, ulusal ve dinî kimlikleriyle hareket etmemelidir. Bu öneri, I. öznel olma II. objektif olma E) Sokrat III. doğru bilgiye ulaşma gibi durumlardan hangilerini sağlamaya yöneliktir? D) I ve III 7. C) I ve II E) II ve III Öğretici (pragmatik) tarih yazıcılığının temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir? A) Hipokrat B) Thucydides(Tukidides) C) Demoklates D) Herodotos 10. E) Platon Bu tarih yazıcılığında tarihe ait olayların tek bir neden ve olgu üzerinden değil; sosyal, siyasi, ekonomik, kültürel ve fikrî birçok etken dikkate alınarak bilinebileceği kabul edilmiştir. Bu tarz yazıcılık, tarihî olaylardan genel sosyal kanunlara ulaşmaya çalışır. Özellikleri verilen bu tarih yazıcılığı aşağıdakilerden hangisidir? A) Sosyal tarih yazıcılığı B) Hikâyeci tarih yazıcılığı C) Öğretici tarih yazıcılığı D) Araştırmacı tarih yazıcılığı 8. E) Kronik tarih yazıcılığı XIX. yüzyılda tarih yazıcılığında ciddi bir değişim yaşanması sonucu ortaya çıkmıştır. Artık tarihçiler, tarihî olayları incelerken daima neden ve nasıl oldu? yöntemini kullanmaya başlamışlardır. Bu tarih yazıcılığı kullanılarak kaleme alınan eserler, özellikle olayların sebeplerini araştırarak olayları açıklamaya çalışmıştır. 11. Bu tarih yazıcılığının en önemli yöntemi, tarihe ait malzemeyi eleştiriye tabi tutmasıdır. III. Kil tabletler Yukarıda özellikleri verilen tarih yazıcılığı aşağıdakilerden hangisidir? A) Hikâyeci tarih B) Araştırmacı tarih C) Sosyal tarih D) Kronik tarih IV. Yıllıklar Yukarıdakilerden hangilerinin verdiği bilgiler daha belirgindir? II E) Pragmatik tarih I. Destanlar II. Efsaneler B) I ve II D) III ve IV 30 C) II ve IV

27 Tarih ve zaman 2 MODEL TEST Geçmiş insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini yer ve zaman göstererek sebep - sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayalı ve yansız olarak inceleyen sosyal bilime tarih denir. Tarihi olayların zamanının bilinmesi; I. Deney yapılması II. Olayın gerçekleştiği günün koşullarına göre değerlendirilmesi Aşağıdaki yargılardan hangisiyle tanımdaki öğeler arasında ilişki kurulamaz? III. Doğru bilgiye ulaşılması A) Malazgirt Savaşı 1071 yılında olmuştur. durumlarından hangilerini kolaylaştırdığı söylenebilir? B) Türklerin batıya ilerlemesi Haçlı Seferlerine neden olmuştur. D) I ve III C) Rönesans hareketleri İtalya da başlamıştır. C) I ve II E) II ve III D) Yer kabuğunun çekirdeğini oluşturan magma isimli sıcak lavların yeryüzüne çıkmak istemesi sonucu volkanik dağlar oluşmuştur. E) Hitit yıllıklarında başarı ve zaferler yanında yenilgiler de yer almıştır. 4. Aşağıdaki takvimlerden hangisi Ay ın hareketleri esas alınarak düzenlenmiştir? A) Hicri takvim B) Miladi takvim C) Rumi takvim D) Celali takvim E) 12 Hayvanlı Türk takvimi 2. Olay (vaka); kısa bir süreçte meydana gelen başlangıcı ve sonucu belli olan somut gelişmelerdir. Olgu (vakıa); uzun bir süreçte meydana gelen soyut ve kavramsal gelişmelerdir. Bu bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisi olguya örnek olarak gösterilebilir? 5. A) 1915 Çanakkale Savaşının Osmanlı Devleti tarafından kazanılması Aşağıdakilerden hangisi tarihi olayların konusuna göre sınıflandırılmasına örnek olarak gösterilebilir? A) İlk Çağ Tarihi B) Yüzyıl Savaşlarının yapılması B) XX. yüzyıl Tarihi C) Avrupa da sanayileşmenin yaygınlaşması C) Yeni Çağ Avrupa Tarihi D) II. Dünya Savaşı nda Mihver Devletlerin yenilmesi D) Dinler Tarihi E) Mondros Ateşkes Antlaşması nın imzalanması E) Yeni Çağ Tarihi 31

28 MODEL TEST 2 Tarih ve Zaman Tarihi olayların araştırılmasında aşağıdaki bilim dal- Aşağıdakilerden hangisinin oluş zamanı günümüze en yakındır? larından hangisi, diğerlerinden daha eski dönemlerin aydınlatılmasında yardımcı olur? A) Yazı MÖ 3500 yılında Sümerler tarafından bulunmuştur. A) Nümizmatik B) Kadeş Antlaşması MÖ 1280 yılında yapılmıştır. B) Epigrafi D) Arkeoloji C) Paleografya E) Diplomatik C) Batı Roma 476 yılında yıkılmıştır. D) Hititler MÖ 1800 yılında Çorum Hattuşaş ta kurulmuştur. 11. Aşağıdakilerden hangisi tarih biliminin özellikleri E) Bizans ile Selçuklular arasında 1048 yılında Pasinler Savaşı yapılmıştır. arasında yer almaz? A) Objektiftir. B) Deney ve gözlem yapılamaz. 7. C) Olaylar tekrar etmez. Tarihi olaylar araştırılırken objektifliğin sağlanmasında; D) Olaylarda yer ve zaman belirtilir. E) Her yeni belgeler bulundukça eski bilgiler değişir. I. Olayla ilgili birden fazla kaynaktan yararlanma II. Kaynakları tenkit sürecinden geçirme III. Sadece yazısız kaynaklara yer verme önerilerinden hangilerinin etkili olduğu ileri sürülebilir? B) I ve II D) II ve III 12. Tarih olaylar hakkında bilgi veren aşağıdaki kaynaklardan hangisinin güvenilirliği diğerlerinden daha fazladır? C) I ve III A) Menhir ve dolmenler B) Balballar C) Paralar 8. D) Destanlar Tarihi olayların araştırılmasında uygulanan; E) Arkeolojik buluntular I. Belirlenen olayla ilgili kaynak arama II. Elde edilen belgeleri zamana göre sınıflandırma III. Kaynakların içeriğindeki bilgilerin doğruluğunu ve yanlışlığını gözden geçirme 13. Geçmiş insan topluluklarının her türlü faaliyetlerini yer yöntemlerinin doğru sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir? A) I, II, III B) II, I, III D) I, III, II 9. ve zaman göstererek sebep - sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayalı ve yansız olarak inceleyen sosyal bilime tarih denir. C) III, I, II E) II, III, I Buna göre, aşağıdakilerden hangisi tarihin tanımı içerisinde ele alınan konulardan birisi değildir? A) I. Dünya Savaşı nın sonuçlarının II. Dünya Savaşı na neden olması Tarihi olaylar arasında daha çok bağlantı kurulmasını aşağıdakilerden hangisi sağlar? A) Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi B) Gelecekte olabilecek olaylarla ilgili araştırmalar yapılması B) Olayın zamanı C) Maden devri insanlarının faaliyetlerinin incelenmesi C) Olayın gerçekleştiği yer D) Lozan Barış Antlaşması kararlarının araştırılması D) Olaylarda rol alan kişiler E) Toplumlar arası kültürel ve sosyal gelişmelerin araştırılması E) Olayların geçtiği koşullar 32

29 Tarih ve zaman 1 ÜNİTE TARAMA TESTİ Aşağıdakilerden hangisi, zamana göre yapılan sınıflandırmaya örnek gösterilebilir? A) İslam Sanatı Tarihi B) Asya Kültür Tarihi C) II. Mehmet Dönemi Tarihi D) Türk Tarihi A) Araştırmacı tarih B) Hikâyeci tarih C) Sosyal tarih D) Kronik tarih E) Öğretici tarih E) Osmanlı Devleti Siyasi Tarihi 2. Aşağıdaki tarih yazıcılığı çeşitlerinden hangisi tarihî olayları öğrenerek faydalı bir sonuç çıkarmak, toplumun yararı için geçmişten ders alınmak ve bireylerin eğitilmesi amacıyla ortaya çıkarılmıştır? 5. Aşağıdakilerden hangisi tarih öğrenmenin sağladığı yararlar arasında gösterilemez? Bir kazı bölgesinde yapılan çalışmalar sırasında bulunan, I. insan kafatası ve kemikleri A) Kimlik ve ulus bilinci oluşturur. II. halı ve kilimler B) Öz kültürün gelişimini sağlar. III. kilden tabletler C) Geçmişten ders alınmasını sağlar. gibi kalıntıların değerlendirilmesinde aşağıdaki bilim dallarından hangisi tarihçiye yardımcı olur? D) Sömürgecilik anlayışını güçlendirir. E) Milli birlik ve beraberliği artırır. A) Antropoloji - Etnoloji - Paleografya B) Kronoloji - Epigrafi - Coğrafya C) Heraldik - Diplomatik - Arkeoloji D) Sosyoloji - Kronoloji - Etnoloji E) Nümizmatik - Diplomatik - Epigrafi 3. I. Tarih öncesi toplumlar II. Bilim ve kültür tarihi III. Ön Asya tarihi Yukarıdakilerin zamana, mekâna ve konusuna göre sınıflandırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 6. Zamana göre Mekâna göre Konusuna göre Tarihi olayların sonuçlarının ve olaylarda rolü olan kişilerin tarafsız olarak değerlendirilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekmektedir? A) I II III A) Olayların günümüz değerleriyle yorumlanması B) I III II B) Benzer olayların araştırılması C) II I III C) Tarihi olayların üzerinden belli bir süre geçmesi D) III II I D) Sadece sözlü kaynaklara başvurulması E) II III I E) Olayların günümüz gelişmelerine etkisinin bilinmesi 33

30 ÜNİTE TARAMA TESTİ 1 Tarih ve Zaman Osmanlı tarihi ile ilgili geçmişteki araştırmalarda ilk paranın Orhan Gazi döneminde bastırıldığı bilinirken son dönem araştırmalarında Osman Gazi dönemine ait bir paranın bulunması ile bu bilgi değişmiştir. Osmanlı Devleti nde tarihî belgeleri yorumlaması ve değerlendirmesi bakımından modern tarihçiliğin önderliğini de yapmıştır. Bu duruma bakarak, Eserlerinde olayları ele alış biçimi, arşiv kaynakları ile birlikte Batı kaynaklarını kullanması ve daha bilimsel bir yöntemle eserlerini yazmış olması bakımından benzerlerinden ayrılır. I. Yeni belgeler bulundukça eski bilgilerin değişebileceği II. Tarihi olaylarla ilgili bilgilerin değişmez olmadığı III. Yapılan araştırmaların eski bilgilerin yanlışlığını ortaya çıkarabildiği Yukarıda özellikleri verilen tarih yazıcısı aşağıdakilerden hangisidir? yargılarından hangileri söylenebilir? D) II ve III 8. C) I ve II A) Aşıkpaşazade B) Mustafa Naima C) Ahmet Cevdet Paşa D) Evliya Çelebi E) İbrahim Peçevi Aşağıdakilerden hangisi ikinci elden kaynaklar arasında gösterilemez? 12. Atatürk, Batı da Türklere karşı iftiralara, kimi zaman C) Ahmet Şimşirgil in Kayı adlı kitabı hakaret seviyesine varan suçlamalara karşı koymak amacıyla Türk Milleti nin kimliğini tanıtmak, Türk tarih ve medeniyetini bilimsel yöntemlerle araştırmak için aşağıdakilerden hangisini kurmuştur? D) Kemal Karpat ın Orta Doğu da Milliyetçilik kitabı A) Türk Dil Kurumunu B) Türk Tarih Kurumunu E) Halil İnalcık ın Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ adlı eseri C) Maarif Kongresini D) Millet Mekteplerini A) Evliya Çelebi nin Seyahatnamesi B) 9. Sınıf Tarih ders kitabı 9. Osmanlı Devleti nin önemli vakanüvislerinden birisidir. E) Köy Enstitülerini Aşağıdaki tarihin faydalandığı bilim dallarından hangisinin özelliği yanlış verilmiştir? 13. Tarih dediğimiz zaman aslında iki farklı şeyden bahsetmiş oluruz. Birincisi geçmişte yaşanılanlardır ve bunlar tarihin olgular kısmıdır. İkincisi ise tarihçinin kanıtlara dayalı olarak geçmişi sorgulamasıdır ki burada tarihin içindeki yorum kısmı ortaya çıkar. Karşılaşılan tarihî bilgiler ya geçmişte yaşanılanların olduğu gibi aktarılması ya da tarihçinin olaylara kendi yorumunu katarak yansıtmasıdır. A) Etnoloji: Toplumların kültür ve geleneklerini inceleyen bilim dalı B) Epigrafi: Kitabeler bilimi C) Heraldik: Arma bilimi D) Arkeoloji: Zaman bilimi E) Filoloji: Dil bilimi Bu bilgilere göre, tarihçi aşağıdaki yaptığı değerlendirmelerin hangisinde kendi yorumlarını katmıştır? A) Kadeş Antlaşması Hititler ile Mısırlılar arasında MÖ 1280 yılında yapılmıştır. B) II. Kosova Zaferi sonrasında Haçlılar Osmanlı Devleti nin mutlak üstünlüğünü kabul etmişlerdir. 10. Osmanlı Devleti nde resmi tarih yazıcılığı ile ilgili görevliye verilen ad aşağıdakilerden hangisidir? A) Vakanüvis B) Tarihçi D) Uzman C) Lozan Antlaşması 1923 yılında imzalanmıştır. C) Kâtip D) TBMM 23 Nisan 1920 de kurulmuştur. E) Kadı E) Türkiye Cumhuriyeti nin kurucusu Atatürk tür. 34

31 ÜNİTE TARAMA TESTİ 1 Tarih ve Zaman Geçmişin aydınlatılmasını sağlayan, tarihi olayların 1. Kaynak bilinmesine ve açıklanmasına aracılık eden her türlü yazılı ve yazısız malzemelere ne ad verilir? M. Fuat Köprülü ye göre Türklerin etnik özelliklerinin arkasında yüzlerce yıllık bir Türk teşkilat kültürü vardır. O, XIII. ve XIV. yüzyıl Anadolusu nun sosyo kültürel durumunu, Osmanlı Devleti nin kuruluşundaki en önemli etken olarak görmüştür. Müslüman Türk toplumu içindeki mesleki ve dini zümreler ile bunların oluşturduğu kültürel ortam devletin kuruluşunda etkilidir. Zira Anadolu Müslüman Türk toplumunun maddi ve manevi dinamikleri, Osmanlı Devleti ni besleyecek derecede gelişmiştir. XIII. yüzyılda Anadolu nun batısına doğru meydana gelen nüfus hareketliliği bu dinamikleri etkin hâle getirmiştir. A) Vaka B) Kaynak D) Vakanüvis C) Vakıa E) Takvim 17. Kronoloji yardımcı bilim dalının tarihe sağladığı faydalar arasında; 2. Kaynak I. olayların oluş sırası hakkında bilgi vermesi P. Wittek e (P. Vitek) göre, Osmanlı Devleti nin ihtişamla yükselişinin gerçek nedeni, İslam mücahitleri (gaziler) olan Türk göçebelerinin varlığıdır. Osmanlı Devleti ni tarih sahnesine çıkaran dinamik ideolojik faktör, gazadır. II. olayların gerçekleştiği zamanı belirlemesi III. ırklar hakkında araştırma yapması açıklamalarından hangileri söylenebilir? Osmanlı Devleti nin kuruluşu ile ilgili iki kaynağa bakarak; D) I ve III C) I ve II E) II ve III I. Tarihi olaylara tarihçiler farklı bakabilmektedir. II. Tarihçiler geçmişte yaşananları olduğu gibi aktarmaktadır. III. Tarihçiler her konuda ortak düşünceye sahiptir. yargılarından hangileri söylenebilir? D) II ve III 18. C) I ve II I. Yazı II. Alfabe III. Takvim IV. Para Yukarıdaki buluşlardan hangileri nümizmatik bilim dalının oluşmasına ortam hazırlamıştır? D) Yalnız III 19. C) I ve III E) Yalnız IV I. Olayın geçtiği yerden araştırma yapma II. Birinci elden kaynaklardan yararlanma 15. Türk toplumunun kültürlerini, gelenek, görenek, örf III. Olayın geçtiği dönemin koşullarını dikkate alma ve adetlerini araştırmak isteyen bir tarihçi daha çok aşağıdaki hangi yardımcı bilim dalından faydalanması beklenir? Bir tarih araştırmacısının yukarıdakilerden hangilerini yöntem olarak kullanması beklenir? A) Etnoloji B) Epigrafi D) Heraldik C) Kronoloji D) II ve III E) Coğrafya 35 C) I ve III

32 ÜNİTE TARAMA TESTİ 1 Tarih ve Zaman 20. Toprak ve su altında kalmış tarihi kalıntıların ortaya 24. Leopold Von Ranke, Gerçeğin ne olduğu belgeler- çıkarılmasında yardımcı olan bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? de saklıdır ve gerçek ancak belgelerin eleştirisiyle ortaya çıkar. Belge yoksa tarih de yoktur. demiştir. A) Antropoloji Leopold Von Ranke bu ifadeleriyle, B) Sosyoloji D) Arkeoloji C) Felsefe I. Tenkit E) Diplomatik II. Tasnif III. Kaynak arama tarih yöntemlerinden hangilerine vurgu yaptığı söylenebilir? 21. I. 12 Hayvanlı Türk takvimi D) Yalnız III II. Celali takvim C) I ve III E) II ve III III. Hicri takvim IV. Rumi takvim Yukarıdaki takvimlerden hangilerinin hazırlanmasında temel amaç ekonomik alanda kolaylık sağlamaktır? II B) I ve II D) II ve IV C) I ve III E) III ve IV 25. Tarihi olayların özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez? A) Soyuttur. B) Biriciktir. 22. I. Değişik kaynaklardan yararlanma C) Başlangıcı ve sonucu bellidir. II. Olayların geçtiği yerde araştırma yapma D) Tekrarlanamaz. III. Belgeleri eleştiri yönteminden geçirme E) Özgündür. Yukarıdakilerden hangilerinin tarih olaylarının araştırılmasında objektifliği artırdığı söylenebilir? I B) I ve II D) I ve III C) Yalnız III 26. Aşağıdakilerden hangisi tarih öğrenmenin faydala- 23. Tarih araştırmalarında deney ve gözlem yapılama- rından biri değildir? masının nedeni olarak, A) Toplumdaki manevi değerlerin gelişmesini sağlar. I. Olayların geçmişte yaşanması B) Geçmişin ışığında bugünün ve yarının aydınlatılmasını sağlar. II. Olayların tekrarlanamaz olması III. Geçmişe gidilememesi C) Dogmatik anlayışın güçlenmesini sağlar. durumlarından hangileri gösterilebilir? B) I ve II D) II ve III D) Gelecek ile ilgili geçmişten alınan bilgi ile daha doğru plan ve projeler yapılmasını sağlar. C) I ve III E) Geçmişte yaşanmış hatalardan ders alınmasını sağlar. 36

33 1. Dönem KLASİK SORULAR 1. YAZILI YAZILIYA HAZIRLIK Tarih ve Zaman Fernand Braudel, Tarih, çevremizi saran ve bizi meşgul eden bugünün kaygı, sıkıntı ve sorunları adına geçmiş zamanın sorgulamasından başka bir şey değildir. diyerek tanımladığı görüşünü yorumlayınız. 3. Bir tarih araştırmacısı olsaydınız bir olay ile ilgili araştırma yöntemleriniz nasıl olurdu? 4. Birinci elden kaynaklar hakkında bilgi vererek bu kaynaklar ile ilgili örnekler veriniz. A) Tarih öğrenmenin yararları nelerdir? B) Araştırmacı tarih anlayışı ne zaman ortaya çıkmıştır? Bu tarih çeşidinin özellikleri hakkında bilgi veriniz. 5. C) Tarihi olayların özellikleri nelerdir? Yukarıdaki Osmanlı Devleti parası ile ilgili araştırma yapmak isteyen bir tarihçi hangi yardımcı bilimlerden yararlanabilir? 37