Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 60, Aralık 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 60, Aralık 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Öğr. Gör. Özgür YENİ Kastamonu Üniversitesi, Taşköprü Meslek Yüksekokulu, Eser Koruma Programı. ozgur.yeni@kastamonu.edu.tr KASTAMONU - ÇATALZEYTİN İLÇESİ ÇAĞLAR KÖYÜ MERKEZ CAMİİ HAZİRESİ'NDE BULUNAN BALIK REMİZLİ YENİÇERİ MEZAR TAŞI 1 Öz Mezar taşları farklı bilim disiplinlerine ilk elden kaynak teşkil etmesi bakımından oldukça önemlidir. Son yıllarda tarihi mezar taşlarına olan ilgi artmış, bu konuda yayınlar yapılarak, mezar taşlarının daha iyi bir biçimde değerlendirilmesi ve bilim âlemine tanıtılması sağlanmıştır. Ne yazık ki bu olumlu gelişmelerin yanı sıra, mezar taşları kentlerin gelişim süreci içerisinde en çok zarar gören kültür varlıklarımız arasında yer almış ve birçok mezar taşı bu süreç içerisinde ya tahrip olmuş ya da yok edilmiştir. Ülkemizde eşine nadir rastlanan yeniçeri mezar taşları, üzerinde görülen remiz ve kullanılan başlık formlarıyla Osmanlı mezar taşları içerisinde ayrı bir yere sahiptir. Yeniçerilerde her bölük ve ortanın aidiyet sembolü olarak ayrı ayrı remizleri bulunmaktadır. Bu remizler orta ve bölüklerin kapıları üzerinde, çadırlarında, bayraklarında, sofa tezkirelerinde ve mezar taşlarında işlenmiştir. Söz konusu incelenen mezar taşı üzerinde de 25. bölüğün remzi olan balık figürüne rastlanmıştır. Bu kapsamda, yapılan çalışmaya konu olan mezar taşının bulunduğu Kastamonu ili, Çatalzeytin ilçesi, Çağlar Köyü Merkez Camii'ne gidilerek hazire içerisinde bulunan mezar taşının fotoğrafları çekilmiş, ölçü ve estampajları alınmış, kitabe metni ile mezar taşı üzerinde yer alan remiz birlikte değerlendirilerek, mezar 1 Bu makale, XVII. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (2-5 Ekim İstanbul) nda sunulan; Kastamonu - Çatalzeytin İlçesi Çağlar Köyü Merkez Camii Haziresi nde Bulunan Yeniçeri Mezar Taşı adlı bildirinin genişletilmiş halidir.

2 taşının Yeniçeri Ocağı'ndan 25. Bölüğün Alem-dârı Hacı Ali Ağa'ya ait olduğu ortaya konulmuştur. Anahtar kelimeler: Yeniçeri, Mezar Taşı, Yeniçeri Mezar Taşı, Çağlar Köyü, Kastamonu. THE JANISSARY TOMBSTONE WITH FISH EMBLEM FOUND AT THE BURIAL GROUND OF CENTRAL MOSQUE IN ÇAĞLAR VILLAGE OF ÇATALZEYTIN TOWN - KASTAMONU Abstract Tombstones are quite essential as they constitute the primary resource for various science disciplines. By publishing issues on the tombstones, the profound evaluations of the tombstones and introduction to the scientific world have been realized, and also the concern on historic tombstones has increased recently. Unfortunately, despite these positive developments, tombstones have been among the most devastated cultural assets in urban development process and a number of tombstones have been either ruined or terminated. Janissary tombstones, encountered rarely in our country, has a unique position among Ottoman tombstones with emblems and heading forms on them. In Janissaries, there were different emblems as a symbol of each company and squad. These emblems were implemented on the gates, on the tents, on the flags, on the certificate of union and on the tombstones of companies and squads. The emblem of fish for the 25 th company has been detected on the mentioned tomb. In this context, after visiting the burial ground of Central Mosque in Çağlar Village in Kastamonu, the photos of the tombstone have been shot, the measures and engravings were taken. By evaluating the inscription text and emblems on the tombstone, it has been revealed that the tombstone belongs to 25 th company banner bearer Hacı Ali Ağa in janissary squad. 489 Keywords: Janissary, Tombstone, Janissary Tombstone, Çağlar Village, Kastamonu. GİRİŞ Mezarlıklar ve hazireler içerisinde bulunan tarihi mezar taşları, bulundukları bölgenin demografik, ekonomik, sosyal ve kültürel yapısını yansıtırken, bulundukları coğrafyanın da, bir bakıma "tapu senetleri" olmuşlarıdır (Eyice, 1996: 124). Mezar taşları, üzerlerinde yer alan kitabe metinleri ile ait oldukları kişiler hakkında tek tek biyografik bilgiler içermektedir (Laqueur, 1997: 168). Bu bilgiler arasında kişinin hayatta iken uğraş verdiği mesleği de söz konusudur. Özellikle Osmanlı dönemi mezar taşları üzerinde, ölen kişinin mesleği bazen kitabe metni içerisinde belirtilmiş, bazen de tasvir olarak mezar taşı üzerine işlenmiştir. Meslek ibaresinin hem kitabe metni içerisinde belirtildiği, hem de tasvir olarak mezar taşı üzerine işlendiği örnekler de mevcuttur (Laqueur, 1997: ).

3 Anadolu'nun birçok ili gibi Kastamonu da, özellikle Osmanlı dönemi mezar taşları bakımından oldukça zengindir. Kastamonu'da eski mezarlıkların yanı sıra şehir merkezinde yer alan birçok hazirede ve Kastamonu Arkeoloji Müzesi'nde, Osmanlı dönemine ait çok sayıda mezar taşı örneği bulunmaktadır. Şu ana kadar yapılan bilimsel çalışmalarda Kastamonu ili sınırları içerisinde, üzerinde bağlı olduğu ortanın ya da bölüğün remzini taşıyan yeniçeri mezar taşı örneği tespit edilememiştir. Bu makalenin konusunu oluşturan mezar taşı örneği, Kastamonu ili ve çevresinde şuan için tespit edilen ve üzerinde bağlı olduğu bölüğün remzini taşıyan ilk ve tek yeniçeri mezar taşıdır. İlgili çalışmaya konu olan yeniçeri mezar taşı, Kastamonu İli, Çatalzeytin ilçesi, Çağlar Köyü Merkez Camii (bkz. Fot. 1-2)'nin batı yönündeki haziresi içerisinde (bkz. Fot. 3-4) bulunmaktadır. 490 Fot. 1: Çatalzeytin - Çağlar Köyü Merkez Camii F Fot. 2: Çatalzeytin - Çağlar Köyü Merkez Camii

4 Fot. 3: Çatalzeytin - Çağlar Köyü Merkez Camii - Batı Haziresi 491 Fot. 4: Çatalzeytin - Çağlar Köyü Merkez Camii - Batı Haziresi Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu'nun gün, 4782 sayılı kararı ile bahçesinde yer alan selvi ağacı ile birlikte tescil edilen, T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün tasarrufu altında bulunan Kastamonu - Çatalzeytin İlçesi Çağlar Köyü Merkez Camii, Çağlar Köyü 111 ada, 27 parsel üzerinde yer almaktadır.

5 Yapı kitabesi günümüze ulaşmayan eserin, ilk inşaa tarihi bilinmemektedir. Yapının girişinde bulunan metal levha üzerinde ise, M.1890 tarihi yer almaktadır. Yapılan çalışmaya konu olan mezar taşı, ilk olarak Eyüp Nefes tarafından "Kastamonu - Çatalzeytin İlçesi Çağlar Köyü Merkez Camii Haziresi nde Bulunan Balık Figürlü Bir Mezar Taşı" adlı makale (Nefes, 2003: ) çalışmasıyla bilim âlemine tanıtılmış ve o tarihten bu yana ilgili mezar taşı hakkında herhangi bir bilimsel çalışma yapılmamıştır. Yapılan bu çalışmada, mezar taşı ayrıntılı olarak incelenmiş ve üzerinde yer alan balık figürüne dikkat çekilmiştir. Ancak, mezar taşının bir yeniçeriye ait olduğu konusunda herhangi bir bilgi verilmemiştir. Bunun başlıca nedeni ise; mezar taşı üzerindeki tahribatın kitabenin tam olarak okunamamasına yol açmasıdır. I. Murat zamanında ( ), hükümet merkezinde, padişahların emrinde daimi ücretli askerlerden kurulmuş olan Yeniçeri Ocağı (Uzunçarşılı, 1988: 144), farklı dönemlerdeki gelişimini, 101 cemaat ortası ve 61 ağa bölüğü olarak tamamlamıştır (Küçükyalçın, 2013: 77-78). Yeniçerilerde her bölük (bkz. Res. 1) ve ortanın aidiyet sembolü olarak ayrı ayrı remizleri bulunmaktadır. Bu remizlerin orta ve bölüklerin kapıları üzerinde, çadırlarında, bayraklarında, sofa tezkirelerinde, kullanmış oldukları kap-kacaklarda, dövme olarak vücutlarında ve mezar taşlarında işlenmiş olduğu bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 292). 492

6 493 Res. 1: Ağa Bölükleri Remizleri Mahmud Şevket Paşa nın Osmanlı Teşkilât ve Kıyafet-i Askeriyesi adlı eserinden. Tüm bu bilgiler ışığında, mezar taşı ayrıntılı bir biçimde tekrar ele alınmış ve üzerindeki gizem aydınlatılmıştır. İlk olarak mezar taşı üzerinde yer alan, sülüs hat ile yazılmış altı satırlık kitabe metni incelenmiş ve transkripsiyonu gerçekleştirilmiştir. Mevcut haliyle okunmuş olan kitabe metni, daha sonra kırık kısımlar üzerinde görülen harfler yardımıyla ve mezar taşı üzerinde bulunan remiz'in birlikte değerlendirilmesiyle aslına uygun bir biçimde tamamlanmıştır. Toprak üzerindeki yüksekliği yaklaşık 155 cm. olan mezar taşı, üst kısımda serdengeçti kavuğu (İşli, 2006: 23) olarak da tabir edilen çapraz eğimde dilimli bir kavuk ile sonlanmaktadır (bkz. Fot. 5). Form olarak gövdesi yatay dikdörtgen kesitli, erkek başlıklı olarak tanımlanan mezar taşı üzerinde, altı satırlık sülüs hat ile yazılmış kitabe metni yer almaktadır (bkz. Çiz. 1). Şahidenin sağ alt tarafında ise kitabe metnine dik olarak, remiz bordürüne yer verilmiştir.

7 494 Fot. 5: Yigirmi Beş Bölüğün Alem-dârı Hacı Ali Ağa nın Mezar Taşı Çiz. 1: Yigirmi Beş Bölüğün Alem-dârı Hacı Ali Ağa nın Mezar Taşı

8 Yapılan bu çalışmanın haricinde, 25. Ağa Bölüğü ne ait olup üzerinde bağlı olduğu bölüğün remzini taşıyan iki farklı mezar taşına, Ahmet Nezih Galitekin in Beykoz Kitabeleri ve H. Necdet İşli nin Yeniçeri Mezar Taşları adlı çalışmalarında yer verilmiştir. Bunlardan birisi M yılında vefat eden Kalyoncuoğlu Süleyman Beşe ye (Galitekin, 2008: 26), bir diğeri ise M.1802 yılında vefat eden Yigirmibeş Bölüğün Kastamonlu Top Sakal Hüseyin Ağa ya aittir (İşli, 2006: 44). M tarihli mezar taşı üzerinde iki balık figürü işlenmişken (bkz. Fot. 6), M tarihli mezar taşı üzerinde ise üç balık figürüne yer verilmiştir (bkz. Fot. 7). Her iki mezar taşı üzerinde bağlı olduğu bölüğün numaralarından olan "25" sayısını ve bölüğün kısaltılmış hali olan "kef" harfini görmek mümkündür. Bu çalışmaya konu olan mezar taşı ise, M tarihli olup her iki örnekten daha eskidir. Kitabe metninin her iki tarafında ve remzin işlendiği bordürde tahribat söz konusudur. Bu tahribata rağmen bordür içerisinde, 25. Ağa Bölüğü'nün remzi olan balık figürünü, bağlı olduğu bölüğün numaralarından olan "25" sayısından sadece "5" sayısını ve kısmen tahrip olmuş, bölüğün kısaltılmış hali olan "kef" harfini görmek mümkündür (bkz. Çiz. 2). Tahrip olan bu kısımda, gerek incelenen diğer 25. Ağa Bölüğü ne ait mezar taşları gerekse bordür içerisinde kalan boşluk, başka bir balık figürünün de mevcut olabileceği düşüncesini doğurmaktadır. Fot. 6: Kalyoncuoğlu Süleyman Beşe nin Mezar Taşı Ahmed Nezih Galitekin in Beykoz Kitabeleri adlı eserinden. Fot. 7: Yigirmibeş Bölüğün Kastamonlu Top Sakal Hüseyin Ağa nın Mezar Taşı H. Necdet İşli nin Yeniçeri Mezar Taşları adlı eserinden. 495

9 Çiz. 2: Mezar Taşı Üzerinde Bulunan Remiz Bordürü Türk sanatında balık figürünün, burç sembolü ve Türk - Çin takvim hayvanı olarak kullanıldığı, su ve su ile ilgili anlam taşıdığı, ayrıca sayısız yumurtaları sebebiyle bolluk, bereket sembolü olarak da tasvir edildiği bilinmektedir (Öney, 1968: ). Anadolu daki Türk dönemine ait bazı yapılarda; nadir olarak tek başına, genellikle çift ve simetrik olarak balık figürüne rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra farklı rozet şekilleri, insan figürü ya da çeşitli burç hayvanlarıyla birlikte tasvir edildiği örnekler de mevcuttur (Öney, 1968: 142). Anadolu da, Türk mimarisine ait farklı yapı türleri üzerinde balık figürünün işlendiği görülmektedir. Balık figürünün görüldüğü en erken tarihli örnek ise, Artukoğulları devrine ait olan Cizre Köprüsü üzerindeki taş kabartmalardır. Ayrıca, Konya Kalesi ne ait birbirinin devamı olduğu anlaşılan iki taş levha üzerinde, Konya Alaeddin Köşkü alçı levhalarında, Kubadabad Sarayı kazılarında ortaya çıkarılan çini levha üzerinde, Aksaray Sultan Hanı iç portalinde, Sivrihisar Alemşah Türbesi portalinde, Denizli - Dinar yolundaki Çardak Han ın kapalı kısmında, Niğde Sungur Bey Camii doğu portalinde, Alanya Obaköy Medresesi portalinde (Ögel, 1968: ). Tokat Niksar (Hükümet Önü) Çarşı Çeşmesi nde ve Çankırı Bayramören Balıklı Pınar (Bayhan & Salman, 2009: 27-38) gibi birçok farklı yapıda balık figürünün kullanılmış olduğu görülmektedir. Yeniçeri mezar taşları haricinde, Anadolu daki Türk dönemine ait mezar taşları üzerinde, balık figürünün yer aldığı bilinen tek mezar taşı örneği, üzerinde tarih ibaresinin yer almadığı, Kırklar Mezarlığı ndan Malatya Ulu Camii avlusuna getirilmiş olan mezar taşıdır. Balık figürü burada gezegen - burç hayvanı birleşiminin en belirgin örneğini oluşturmaktadır (Ögel, 1968: ). 496 Osmanlı dönemi mezar taşlarında, ölen kişinin mesleği bazen kitabe metni içerisinde belirtilmiş, bazen de tasvir olarak mezar taşı üzerine işlenmiştir. Her iki şekilde, meslek ibaresinin birlikte verildiği mezar taşı örnekleri de mevcuttur (Laqueur, 1997: ). Bu çalışmadaki mezar taşı örneğinin ise, 25. Ağa Bölüğü'nde görevli bir yeniçeriye ait olduğu, gerek kitabe metni içerisinde, gerekse remiz içerisinde verilmiştir. 25. Ağa Bölüğünün görev tanımı net olarak bilinmese de, bazı tersanelilerin kollarında ve baldırlarında balık figürünün dövme olarak işlendiği bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 292). Arif Mehmed Paşa'nın "Mecmû a-i Tesâvîr-i Osmaniye" adlı eserindeki (A. M. Paşa, 1862) bir resim üzerinde (bkz. Res. 2), resmin sağ tarafında ilk sırada bulunan "çıplak" ve he-

10 men yanındaki "çıplak çavuşu" ile resmin sol tarafında ikinci sırada yer alan "galata çavuşu" nun kolları üzerinde bağlı oldukları orta veya bölüklerin remizlerine dövme olarak yer verdikleri görülmektedir. Resmin sağ tarafında bulunan "çıplak" ise, bizim için ayrı bir önem arz etmektedir. Zira yapılan çalışmaya konu olan yeniçeri ile bu resimdeki "çıplak" aynı ağa bölüğü olan 25. Ağa Bölüğü ne mensuptur. "çıplak" olarak adlandırılan figürünün sol kolu üzerinde, bölüğün kısaltılmış hali olan "kef" harfi ile bağlı olduğu bölüğün numarası olan "25" sayısı işlenmiş, aynı zamanda 25. Ağa Bölüğü'nün remzi olan balık figürüne yer verilmiştir (bkz. Res. 3). 497 Res. 2: Arif Mehmed Paşa nın "Mecmû a-i Tesâvîr-i Osmaniye" adlı eserinden. Res. 3: Arif Mehmed Paşa nın "Mecmû a-i Tesâvîr-i Osmaniye" adlı eserinden. "Çıplak Çavuşu ve Çıplak"

11 İncelenen mezar taşı 25. Ağa Bölüğü'nün alem-dârına ait olması sebebiyle de ayrı bir öneme sahiptir. Bilindiği üzere alem-dâr kelimesi, bayrak taşıyan anlamına gelmektedir (Devellioğlu, 1970: 34). Yeniçeri Ocağını oluşturan orta ve bölüklerin her birinin kendilerine ait sancaklarının olduğu bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 290). Bu sancakları alem-dâr ya da bayrakdâr adı verilen kıdemli yeniçeriler taşımakla yükümlü kılınmıştır (Uzunçarşılı, 1988: 291). Ahmet Cevat Paşa'nın "Târih-i Askerî-i Osmânî" adlı eserinde (A. C. Paşa, 1882) ve Mahmut Şevket Paşa'nın, "Osmanlı Teşkilât ve Kıyafet-i Askeriyesi" adlı eserinde (M. Ş. Paşa, 1907) bayrakdâr'ın tasvirlerine yer verilmiştir (bkz. Res. 4). Her iki bayrak-dâr tasviri üzerinde bulunan başlık formu ile incelediğimiz mezar taşı üzerinde bulunan başlık formu serdengeçti kavuğu (İşli, 2006: 23) olarak da tabir edilen çapraz eğimde dilimli bir kavuktur. 498 Res. 4: Mahmut Şevket Paşa nın Osmanlı Teşkilât ve Kıyafet-i Askeriyesi adlı eserinden. Bu mezar taşını önemli kılan bir diğer özellik ise şahidenin sağ alt tarafında, kitabe metnine dik olarak remiz'in bir bordür halinde verilmiş olmasıdır (bkz. Fot. 8). Şahidenin alt kısmında remiz'in sığacağı yeteri kadar alan mevcutken neden bu şekilde verildiği düşünüldüğünde ilginç bir detay göze çarpmaktadır. Remiz'in yer aldığı bordür köşelerinin yuvarlak hatlarla pahlanmış olması ve bordürün her iki yönden sola doğru eğik tutulması adeta dalgalanan bir "sancak" hissi vermekte, kitabe metninin beş ve altıncı satırlarını birbirinden ayıran kontur çizgisinin ise "göndere" olarak tasarlandığı izlenimi verilmektedir. Böylece bu mezar taşı üzerinde, 25. Ağa Bölüğü ne ait olan "göndereli yeniçeri bayrağı" tasvir edildiği düşünülebilir 2 (bkz. Fot. 9). Yeniçerilerde her bölük ve ortanın aidiyet sembolü olarak ayrı ayrı remizlerinin olduğu ve bu remizlerin bayraklarına da işlendiği bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 291). Burada gömülü olan Yeniçeri Ocağı'ndan 25. Ağa Bölüğü'nün alem-dârı yani bayrak-dârı Hacı Ali 2 Caminin giriş kapısı batı cephesinde bulunmakta ve mezar taşı üzerinde bulunan "göndereli yeniçeri bayrağı" da batı yönüne doğru bakmaktadır.

12 Ağa'dır. Bu yönüyle de hayatta iken elinden bırakmamış olduğu sancağını vefatında da yanında taşıdığını söylemek yanlış bir ifade olmasa gerektir. Fot. 8: Mezar Taşı Üzerinde Bulunan Remiz Bordürü - Batı Yönüne Doğru 499 Fot. 9: Göndereli Bayrak - 90 º Sağa Doğru Çevrilmiş Hali

13 SONUÇ Anadolu'da yeniçeri mezar taşlarına nadir olarak rastlanıyor olması, yeniçeri mezar taşlarının ayrı bir öneme sahip olmasını doğurmuştur. Yeniçerilerde her bölük ve ortanın aidiyet sembolü olarak ayrı ayrı remizleri bulunmaktadır. Bu remizlerin orta ve bölüklerin kapıları üzerinde, çadırlarında, bayraklarında, sofa tezkirelerinde, kullanmış oldukları kap-kacaklarda, dövme olarak vücutlarında ve mezar taşlarında işlenmiş olduğu bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 292). Savaş esnasında ölen yeniçerinin doğal olarak bir mezar taşının olmadığı ama bir mezarının olduğu, eceli ile ölen yeniçerinin ise, maddi yönden güçlü olanlarının bir mezar taşına sahip oldukları bilinmektedir (İşli, 2006: 21). Yeniçeri mezar taşına bağlı olduğu ortanın ya da bölüğün remzinin işlenmiş olması ise, o kişiye karşı ayrı bir tanınmışlığı gerektiren imtiyazın göstergesi olmuştur (İşli, 2006: 20-21). Araştırmanın konusunu oluşturan mezar taşı örneği, Kastamonu ili ve çevresinde şuan için tespit edilen ve üzerinde bağlı olduğu bölüğün remzini taşıyan ilk ve tek yeniçeri mezar taşıdır. Tüm bu bilgiler ışığında ele alınan mezar taşının bölge tarihi açısından önemi yadsınamaz. M yılına tarihlendirilen balık remizli yeniçeri mezar taşı, Kastamonu ilinin Karadeniz'e kıyısı olan Çatalzeytin ilçe merkezine, yaklaşık 10 km. mesafedeki Çağlar Köyü Merkez Camii Haziresi içerisinde bulunmaktadır. 500 Yapılan bu çalışma ile ilgili mezar taşının M yılında vefat eden, Yeniçeri Ocağı'ndan 25. Ağa Bölüğü'nün Alem-dârı Hacı Ali Ağa'ya ait olduğu tespit edilmiştir. 25. Ağa Bölüğü'nün görev tanımı net olarak bilinememekle beraber bazı tersanelilerin kollarında ve baldırlarında balık figürünün dövme olarak yapıldığı bilinmektedir (Uzunçarşılı, 1988: 292). Arif Mehmed Paşa'nın "Mecmû a-i Tesâvîr-i Osmaniye" adlı eserindeki bir resim üzerinde, donanmada görevli "çıplak" olarak adlandırılan figür ile yapılan bu çalışmaya konu olan mezar taşının sahibi Hacı Ali Ağa nın da aynı ağa bölüğüne mensup olduğu görülmektedir. Yapılan bu çalışmanın haricinde, 25. Ağa Bölüğü ne ait olup üzerinde bağlı olduğu bölüğün remzini taşıyan bir diğer mezar taşı ise, M yılında vefat eden Kalyoncuoğlu Süleyman Beşe ye aittir (Galitekin, 2008: 26). Bu mezar taşı kitabesindeki Kalyoncuoğlu sülale adı ayrı bir öneme sahiptir. Bu bilgilerden yola çıkarak, 25. Ağa Bölüğü'nün donanma ile ilgili bir yeniçeri bölüğü olduğunu söylemek mümkündür. Yeniçeri Ocağı'ndan 25. Ağa Bölüğü'nün alem-dârı yani bayrak-dârı Hacı Ali Ağa'nın, hayatta iken elinden bırakmamış olduğu sancağın mezar taşı üzerinde işlenmiş olması da mezar taşının önemini ayrıca arttırmaktadır. Yeniçeri Ocağı nın II. Mahmut tarafından, 15 Haziran 1826 tarihinde kaldırılmasıyla birlikte, ocağa ait olan ünvan, rütbe, elkâb, nişan vb. tabirlerin kullanımı yasaklanmıştır (Uzunçarşılı, 1988: ). Yeniçerilere ait mezar taşlarının da bu süreçten olumsuz etkilenmiş olabileceği düşünülebilir. Öyle ki, araştırmaya konu olan mezar taşının sağ ve sol kısımlarında boydan boya uzanan ve bilinçli olarak yapıldığı düşünülen bariz bir tahribat söz konusudur. Mezar taşı üzerindeki bu tahribatın, doğal yolla oluşmuş bir tahribat olmadığı, mezar taşının sağ ve sol kısımlarında mevcut olan izlerden de anlaşılmaktadır.

14 Çatalzeytin - Çağlar Köyü Merkez Camii Haziresi içerisinde bu mezar taşından başka tarihi değere sahip mezar taşı bulunmamakla beraber yapılacak olan kazı çalışması ile benzer mezar taşlarının gün yüzüne çıkarılabileceği ihtimali bulunmaktadır. GÖZLEM FİŞİ Kime Ait Olduğu: Yigirmi Beş Bölüğün Alem-dârı Es-Seyyid Hacı Ali Ağa Tarihi: H / M Mezar Tipi: Toprak Mezar Türü: Erkek Baş Şahidesi Formu: Gövdesi Dikdörtgen Yatay Kesitli, Erkek Başlıklı Başlık Tipi: Serdengeçti Kavuğu Malzeme ve Teknik: Taş - Oyma Ölçüsü: Boy: 155cm - Alt En: 30cm - Üst En: 25cm - Kalınlık: 16cm Bugünkü Durumu: Kitabenin sağ ve sol kenarlarında kırılmalar mevcuttur. Yazı Türü: Sülüs Kitabe Metni: 1- Merhûm ve mağfûr 2- El-Muhtâc ilâ rahmeti 3- El-gafûr yigirmi beş 4- Bölğün [Bölüğün] Alem-dârı Es-Seyyid 5- El-Hacı Ali Ağa rûhuna 6- Fatiha sene H KAYNAKLAR Ahmet Cevdet Paşa, (1882), Târih-i Askerî-i Osmânî, İstanbul. Arif Mehmet Paşa, (1862), Mecmû a-i Tesâvîr-i Osmaniye, İstanbul. Bayhan, A. Ahmet; Salman, Fikri, (2009), Çankırı / Bayramören - Yurtpınar Köyü ndeki Balıklı Pınar, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, Sayı; 23, s Devellioğlu, Ferit, (1970), Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara. Eyice, Semavi, (1996), Mezarlıklar ve Hazireler, İslam Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri - Cimetières Et Traditions Funéraires Dans Le Monde Islamique, Ankara, Cilt; I, s Galitekin, Ahmet Nezih, (2008), Beykoz Kitabeleri, İstanbul. İşli, H. Necdet, (2006), Yeniçeri Mezartaşları, İstanbul. 3 Mevcut kitabe, kırık kısımlar üzerinde görülen harfler yardımıyla ve mezar taşı üzerinde bulunan remiz'in birlikte değerlendirilmesiyle aslına uygun bir biçimde tamamlanmıştır.

15 Küçükyalçın, Erdal, (2013), Turna nın Kalbi - Yeniçeri Yoldaşlığı ve Bektaşilik, İstanbul. Laqueur, Hans - Peter, (1997), Hüve l Baki: İstanbul da Osmanlı Mezarlıkları ve Mezar Taşları (Çev.: Selahattin Dilidüzgün), İstanbul. Mahmut Şevket Paşa, (1907), Osmanlı Teşkilât ve Kıyafet-i Askeriyesi, İstanbul. Nefes, Eyüp, (2003), Kastamonu - Çatalzeytin İlçesi Çağlar Köyü Merkez Camii Haziresi nde Bulunan Balık Figürlü Bir Mezar Taşı, Samsun, OMÜİFD, Sayı; 16, s Öney, Gönül, (1968), Anadolu Selçuk Sanatında Balık Figürü, Ankara, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı; II, s Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1988), Osmanlı Devleti Teşkilâtından - Kapukulu Ocakları, Cilt; I, Ankara. 502