3. Baskı. Saniye ARSOY Nilgün CANEL İlkay DEMİR Yasemin DERELİOĞLU Hatice ERGİN

Transkript

1 Saniye ARSOY Nilgün CANEL İlkay DEMİR Yasemin DERELİOĞLU Hatice ERGİN Tamer ERGİN Lütfü İLGAR Gamze İNAN KAYA Esra İŞMEN GAZİOĞLU Ayşegül KILIÇASLAN ÇELİKKOL Şengül MERTOL İLGAR Filiz MEŞECİ GIORGETTI Nilüfer ÖZABACI Cengiz POYRAZ S. Armağan YILDIZ 3. Baskı

2 Editörler: Doç. Dr. Esra İŞMEN GAZİOĞLU, Yrd. Doç. Dr. Şengül MERTOL İLGAR Öğretmen ve Öğretmen Adayları İçin REHBERLİK ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2012,Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Mart Baskı: Eylül 2012 Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Matbaası (Ankara ) Yayınevi Sertifka No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖNSÖZ Gelişim ve eğitim hayat boyu devam eden bir süreçtir. Bu süreçte birey, ilgi yetenek, kişilik gibi özelliklerini tanıyarak kendini gerçekleştirme çabası içerisine girmektedir. Öğrencilerin kendilerini gerçekleştirme çabalarının desteklenip zenginleştirilmesinde öğretmenlerin önemli rolü bulunmaktadır. Çünkü öğretmenler eğitim-öğretim yılları boyunca oldukça uzun sürelerde öğrencilerle beraber olup onları gözlemleme fırsatı elde etmektedirler. Ayrıca öğretmenler gerek sınıf içi gerekse sınıf dışı etkinlikler yoluyla öğrencilerine yardımcı olmaya çalışmaktadırlar. Ancak öğretmenler ve öğretmen adaylarının birçoğu rehberlik çalışmaları adına uygulamada ne yapabilecekleri sorusuna yeterli cevap verememektedirler. Bu noktadan hareketle bu kitabın hazırlanışında kuramsal bilgilere yer verilmiş ancak bu kuramsal bilgilerin ne tür etkinliklerle gerçek yaşama aktarılabileceği konusu da gözetilmiştir. Böylece öğretmen ve öğretmen adaylarının rehberlik çalışmaları adına gerçekleştirebilecekleri faaliyetler, mümkün olduğunca somut ve anlaşılır biçimde aktarılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda kitabın birinci bölümünde rehberliğin tanımı amacı ve eğitimdeki yeri gibi konulara değinilmiş, ikinci bölümde ise rehberliğin doğuşu ve gelişimi ele alınmıştır. Rehberlikte hizmet türlerinin derlendiği üçüncü bölümü, eğitsel rehberlik ve eğitsel rehberlikte bazı çalışma alanlarına dair bölümler izlemiştir. Kişisel ve mesleki rehberliğin ele alındığı altıncı ve yedinci bölümleri rehberlik çalışmalarında öğretmenin yeri ve önemi başlıklı sekizinci bölüm izlemiştir. Aile-okul işbirliği ve önleyici rehberlik bölümlerinden sonra, rehberlikte hizmet alanları ve bireyi tanımada kullanılan yöntem ve teknikleri ile ilgili bölümler yer almıştır. Test dışı teknikler, özel eğitim ve rehberlik ile rehberlikte örgüt ve personel kitabın son üç bölümünü oluşturmuştur. Kitabın öğretmenliğe aday eğitim fakültesi ve orta öğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans öğrencilerine, halen öğretmenlik yapmakta olan sınıf ve alan öğretmenlerine katkı sağlayacağı umulmaktadır. Bu kitap aslında uzun yılar verilen emek ve tecrübenin bir sonucudur. Kitabın ortaya çıkmasında başta emeği geçen Pegem Akademi olmak üzere bizleri yetiştiren ailelerimize, öğretmenlerimize ve öğrencilerimize en içten teşekkürlerimizi sunarız. Esra Đşmen Gazioğlu Şengül Mertol Đlgar Đstanbul 2008 iii

4 BÖLÜMLER VE YAZARLARI 1. Bölüm: Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Yasemin DERELĐOĞLU 2. Bölüm: Rehberliğin Doğuşu ve Gelişmesi Yrd. Doç. Dr. Filiz MEŞECĐ GIORGETTI 3. Bölüm: Rehberlikte Hizmet Türleri Prof. Dr. Nilüfer ÖZABACI Osman Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 4. Bölüm: Eğitsel Rehberlik: Bilişsel Đşlevlerden Akademik Becerilere Yrd. Doç. Dr. Tamer ERGĐN 5. Bölüm: Eğitsel Rehberlikte Bazı Çalışma Alanları: Motivasyon- Verimli Ders Çalışma Alışkanlığı- Sınav Kaygısı Yrd. Doç. Dr. Şengül MERTOL ĐLGAR 6. Bölüm: Kişisel Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Ayşegül KILIÇASLAN ÇELĐKKOL 7. Bölüm: Mesleki Rehberlik Uzman Saniye ARSOY 8. Bölüm: Rehberlik Hizmetleri ve Öğretmen Yrd. Doç. Dr. Hatice ERGĐN 9. Bölüm: Aile Okul Đşbirliği: Anahtar Unsur Olarak Öğretmen Doç. Dr. Esra ĐŞMEN GAZĐOĞLU 10. Bölüm: Önleyici Rehberlik Hizmetleri Yrd. Doç. Dr. Đlkay DEMĐR v

5 11. Bölüm: Rehberlikte Hizmet Alanları Yrd. Doç. Dr. Lütfü ĐLGAR 12. Bölüm: Rehberlikte Bireyi Tanıma Teknikleri ve Testler Yrd. Doç. Dr. S. Armağan YILDIZ 13. Bölüm: Rehberlikte Bireyi Tanımada Kullanılan Test Dışı Teknikler Yrd. Doç. Dr. A. Nilgün CANEL Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 14. Bölüm: Özel Eğitim ve Rehberlik Yrd. Doç. Dr. Gamze ĐNAN KAYA 15. Bölüm: Rehberlikte Örgüt ve Personel Yrd. Doç. Dr. Cengiz POYRAZ vi

6 İÇİNDEKİLER Önsöz... iii Bölümler ve Yazarları... v Đçindekiler... vii Tablolar ve Şekiller Listesi...xiv 1. Bölüm REHBERLİK Yrd. Doç. Dr. Yasemin Derelioğlu (ss: 1-20) Giriş... 2 Rehberliğin Tanımı... 3 Rehberlik Ne Değildir?... 4 Rehberliğin Amacı... 5 Rehberliğin Đlkeleri... 7 Rehberliğin Eğitimdeki Yeri... 9 Rehberlik Servisinin Görevleri Rehberliğin Öğrenciye Sağladıkları Rehberlik ve Đlişkide Olduğu Diğer Bilim Dalları Özet Kaynakça Bölüm REHBERLİĞİN DOĞUŞU VE GELİŞMESİ Yrd. Doç. Dr. Filiz Meşeci Giorgetti (ss: 21-42) Giriş Rehberliğin Ortaya Çıkmasına Neden Olan Faktörler Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Amerika da Doğuşu ve Gelişimi Psikolojik Danışma ve Rehberliğin Türkiye de Gelişimi Özet Kaynakça vii

7 3. Bölüm REHBERLİKTE HİZMET TÜRLERİ Prof. Dr. Nilüfer Özabacı (ss: 43-73) Giriş Birey Sayısına Göre Rehberlik Temel Đşlevlerine Göre Rehberlik Problem Alanlarına Göre Rehberlik Hizmet Alanlarına Göre Rehberlik Eğitim Kademelerine Göre Rehberlik Özet Kaynakça Bölüm EĞİTSEL REHBERLİK (BĐLĐŞSEL ĐŞLEVLERDEN AKADEMĐK BECERĐLERE) Yrd. Doç. Dr. Tamer Ergin (ss: ) Giriş Bireysel Gelişim ve Bireysel Farklılıklar Okul Olgunluğu ve Okula Hazır Oluş Gelişimsel Değişimlerden Akademik Becerilere Bilişsel Đşlemlerden Akademik Becerilere (PASS Teorisi) Eğitsel Rehberlikte Sorun Alanları Öğrenme Problemlerine Yönelik Yeni Bir Sınıflama Öğrenme Problemi Olan Öğrencilere Yönelik Bir Müdahale Programı Örneği: PREP Öğrenme Problemi Olan Öğrencilere Yönelik Güncel Eğitsel Tanılama Araçları Özet Kaynakça viii

8 5. Bölüm EĞİTSEL REHBERLİKTE BAZI ÇALIŞMA ALANLARI (MOTĐVASYON VERĐMLĐ DERS ÇALIŞMA SINAV KAYGISI) Yrd. Doç. Dr. Şengül Mertol Đlgar (ss: ) Giriş Motivasyon Süreci Motivasyon ile Đlgili Kuramsal Yaklaşımlar Motivasyon Đlkeleri Ön Motivasyon Etkinliklerinin Kullanılması Öğrenci Açısından Đncelenebilecek Akademik Etkinlikler Öğretmen Açısından Đncelenebilecek Akademik Etkinlikler Öğrencileri Motive Etmek Đçin Öğretmenlere Öneriler Verimli Ders Çalışma Verimli Ders Çalışma Alışkanlığını Etkileyen Faktörler Öğretmenler Öğrencilerine Verimli Ders Çalışmayı Öğretirken Nelere Dikkat Etmelidirler? Sınav Kaygısı Sınav Kaygısının Boyutları Öğretmenler Sınav Kaygısı Yaşayan Öğrencileri Nasıl Ayırt Edebilirler? Öğretmenin Hangi Tutum ve Davranışları Sınav Kaygısına Neden Olur? Özet Kaynakça Bölüm KİŞİSEL REHBERLİK Yrd. Doç. Ayşegül Kılıçaslan Çelikkol (ss: ) Giriş Kişisel Rehberliğin Tanımı ve Kapsamı Kişisel Rehberlikte Öğretmenin Rolü ve Görevleri Eğitim Kademelerine Göre Kişisel Rehberlik Hizmetleri Başlıca Kişisel Rehberlik Hizmetleri Özet Kaynakça ix

9 7. Bölüm MESLEKİ REHBERLİK Uzm. Saniye Arsoy (ss: ) Giriş Mesleki Yöneltme ve Mesleki Rehberliğin Tanımı Mesleki Gelişim Mesleki Gelişim Süreci Meslek ve Kariyer Kariyer Eğitimi ve Gelişimi Meslek Seçiminin Đnsan Yaşamındaki Önemi Mesleki Gelişim ve Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler Mesleki Rehberlik Aşamaları Meslek Gelişimi ile Đlgili Kuramlar Mesleki Olgunluk Mesleki Rehberlik Hizmetleri Ne Zaman Yapılmalıdır? Mesleki Rehberlik Hizmetlerinde Uzmanların Görevleri Okulda Mesleğe Yöneltme Özet Kaynakça Bölüm REHBERLİK HİZMETLERİ VE ÖĞRETMEN Yrd. Doç. Dr. Hatice Ergin (ss: ) Giriş Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Sürecinde Öğretmenin Rolü ve Đşlevleri Okul Psikolojik Danışmanı ile Öğretmenin Đşbirliği Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerine Yönelik Öğretmen Tutumları ve Beklentileri Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Sürecinde Öğretmenler Neler Yapabilir? Özet Kaynakça x

10 9. Bölüm AİLE-OKUL İŞBİRLİĞİ: ANAHTAR UNSUR OLARAK ÖĞRETMEN Doç. Dr. Esra Đşmen Gazioğlu (ss: ) Giriş Neden Aile-Okul Đşbirliği? Aile-Okul Đşbirliğine Kuramsal Bir Yaklaşım: Ekolojik Sistemler Kuramı Okul- Aile Đşbirliğini Engelleyen Unsurlar Đşbirliği Kurmanın Temel Unsurları Đşbirliği Kurmaya Yönelik Çalışmalar Özet Kaynakça Bölüm ÖNLEYİCİ REHBERLİK HİZMETLERİ Yrd. Doç. Dr. Đlkay Demir (ss: ) Giriş Günümüzde Önleyicilik Önleyicilikte Çok Boyutlu Bir Örnek: Olumlu Gençlik Gelişim Modeli Okullar ve Önleyici Rehberlik Çalışmaları Öğretmenler ve Önleyici Rehberlik Çalışmaları Özet Kaynakça Bölüm REHBERLİKTE HİZMET ALANLARI-SERVİSLER Yrd. Doç. Dr. Lütfü Đlgar (ss: ) Giriş Psikolojik Danışma Oryantasyon Hizmetleri Öğrenciyi Tanıma Hizmetleri Bilgi Toplama ve Bilgilendirme Hizmetleri Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri Đzleme Hizmetleri Sevk Hizmetleri Okul PDR Programını Hazırlama Müşavirlik Hizmetleri Anne-Babaya Rehberlik xi

11 Çevre ile Đlişkiler Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri Özet Kaynakça Bölüm REHBERLİKTE BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ VE TESTLER Yrd. Doç. Dr. S. Armağan Yıldız (ss: ) Giriş Bireyi Tanıma Teknikleri Test Nedir? Testlerin Sınıflandırılması Testlerin Genel Özellikleri Test Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Test Uygulayacak Kişilerde Bulunması Gerekli Nitelikler Test Etiği Özet Kaynakça Bölüm REHBERLİKTE BİREYİ TANIMADA KULLANILAN TEST DIŞI TEKNİKLER Yrd. Doç. Dr. A. Nilgün Canel (ss: ) Giriş Test Dışı Tekniklerin Kullanılması Ve Önemi Gözlem Görüşme Anket Problem Tarama Listeleri Otobiyografi Đstek Listeleri Cümle Tamamlama Listeleri Sosyometrik Teknikler Test Dışı Tekniklerin Uygulanması, Değerlendirilmesi ve Yorumlanması Konusunda Danışmanlara ve Öğretmenlere Tavsiyeler Özet Kaynakça xii

12 14. Bölüm ÖZEL EĞİTİMDE REHBERLİK Yrd. Doç. Dr. Gamze Đnan Kaya (ss: ) Giriş Yetersizlik ve Engel Kavramlarının Tanımlanması Özel Eğitim Nasıl Bir Süreçtir? Türkiye de Özel Eğitim Özel Eğitime Kimler Gereksinim Duyar? Özel Eğitimde Tanılama Süreci Nasıl Đşler? Kaynaştırma Nedir? Özel Gereksinimli Öğrenciler Đle Çalışırken Yapılması Gerekenler Nelerdir? Ebeveynlerle Đletişim Psikolojik Danışma Uzmanı ve Öğretmen Arasındaki Đletişim Özet Kaynakça Bölüm PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİKTE ÖRGÜT VE PERSONEL Yrd. Doç. Dr. Cengiz Poyraz (ss: ) Giriş Merkez Örgütlenmesi Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Đl ve Đlçe Düzeyinde Örgütlenmesi Rehberlik ve Araştırma Merkezi Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerinin Örgütlenmesi Psikolojik Danışmanların Çalışma Saatleri ve Đzinler Psikolojik Danışmanlara Verilemeyecek Görevler Đlk Atama, Yer Değiştirme Suretiyle Atama, Adaylığın Kaldırılması Özet Kaynakça xiii

13 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 3.1: Rehberlik Türleri Tablo 4.1: Okuma Alanında Gözlenen Problemler Tablo 4.2: Seslerin Kullanımı ile Đlgili Problemler Tablo 4.3: Aritmetik Alan ile Đlgili Problemler Tablo 4.4:Matematik Alanı ile Đlgili Problemler Tablo 4.5: Okuma (Reading) Alanı Tablo 4.6: Heceleme (Spelling) Alanı Tablo 4.7: Aritmetik (Arithmetic) Alanı Tablo 4.8: Matematik (Mathematics) Alanı Tablo 4.9: Öğrenme Problemleri Tablo 9.1: Aileler, Eğitimciler ve Aile-Okul Đlişkilerine Yönelik Engeller Tablo 13.1: Örnek Gözlem Listesi Formu Tablo 13.2: Örnek Görüşme Formu Tablo 13.3: Örnek Otobiyografi Formu Tablo 13.4: Örnek Đstek Listesi Formu Tablo 13.5: Örnek Cümle Tamamlama Formu Tablo 13.6: Sosyometri Örnek Formu Tablo 13.7: Sosyometri Örnek Formu Tablo 13.8: Sosyometri Uygulaması Puanlama Tablosu Tablo 13.9: Kimdir Bu Tekniği Örneği Tablo 13.10: Kimdir Bu Sonuç Çetelesi Örneği Tablo 13.11: Kimdir Bu Sonuç Çetelesi Örneği Tablo 13.12: Rol Dağıtım Tekniği Örneği Tablo 14.1: Tablo 14.2: I. Özel Eğitim Konseyi Đşitme Engelli Çocuklar ve Eğitimleri Komisyonu Raporundan (1991) alınmıştır ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil 1.1: Çağdaş Eğitim Sisteminde Öğrenci Kişilik Hizmetleri Şekil 5.1: Maslow un Đhtiyaçlar Hiyerarşisi Şekil 7.1: Ginzberg in Mesleki Gelişim Dönemleri Şekil 9.1: Bronfenbrenner in Ekolojik Sistemler Kuramı Şekil 13.1: Sosyometri Sonucuna Bağlı Olarak Oluşturulan Sosyogram Örneği Şekil 15.1: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Örgüt Şeması Şekil 15.2: Đl Rehberlik Hizmetleri Örgütlenme Şeması Şekil 15.3: Rehberlik ve Araştırma Merkezi Şeması Şeil 15.4: Okul Rehberlik Servisi Şeması xiv

14 Rehberlik 1 1. Bölüm REHBERLĐK Yrd. Doç. Dr. Yasemin DERELĐOĞLU Öğrenme Hedefleri Rehberlik ve psikolojik danışmanlık kavramını anlayabilme. Rehberliğin amacını kavrayabilme. Rehberliğin ilkelerini anlayabilme. Rehberliğin eğitimdeki yerinin ve öneminin farkında oluş. Rehberlik servisinin ve bu serviste çalışanların görevlerini anlayabilme. Rehberliğin öğrencilere yararlarını kavrayabilme. İçindekiler Giriş Rehberliğin Tanımı Rehberlik Ne Değildir? Rehberliğin Amacı Rehberliğin Đlkeleri Rehberliğin Eğitimdeki Yeri Rehberlik Servisinin Görevleri Rehberliğin Öğrenciye Sağladıkları Rehberlik ve Đlişkide Olduğu Diğer Bilim Dalları Özet Kaynakça

15 2 Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik GİRİŞ Rehberlik sözcüğünün Türk Dil Kurumu ndan (T.D.K.) karşılığına bakıldığında, Farsça kökenli olan bu sözcüğün Rehberlik: 1. Kılavuzluk; 2. Öğrencilerinin sorunlarını öğrenerek onlara yardımda bulunma 1 olmak üzere iki tanımı olduğu görülmektedir. Rehberlik kavramının Đngilizce karşılığı olarak kullanılan guidance kavramı da benzer şekilde, yol gösterme, kılavuzluk etmeyi içermektedir. Gündelik yaşamda yol gösterme, kılavuzluk yapma anlamında kullanılan rehberlik kavramı, eğitim ve psikoloji alanında ise, kişiye çevresini ve kendisini anlaması için yardım etme, yol gösterme ve bilgi verme işlevlerini kapsamaktadır. Bu yönüyle rehberlik, psikolojik danışma kavramını da içeren bir terimdir ve alanyazında çok sayıda kaynağın rehberlik ve psikolojik danışma kavramlarını birlikte kullandığı görülmektedir Rehberlik kavramı ile birlikte sık olarak kullanılan bir diğer kavram da psikolojik danışma kavramıdır. Psikolojik Danışma kavramı, bireysel veya grup etkinlikleri ile danışan kişi(ler) e verilen psikolojik yardım süreçlerini kapsar. Rehberlik ve psikolojik danışma kavramları ve Türkiye de uygulanma süreçleri hakkındaki tartışmalar ve görüş farklılıkları halen devam etmektedir. Son olarak Eğitim Öğretim Yılından itibaren Türkiye deki bütün üniversitelerde ortak bir Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık lisans programı uygulanmaya başlamıştır 10. Rehberlik ve Psikolojik Danışma kavramları incelendiğinde, Rehberlik kavramının daha geniş bir alanı kapsadığı ve öğrencilere destek vermeye yönelik çok çeşitli etkinlikleri içerdiği görülmektedir. Örneğin meslek tanıtımları, okul hizmetlerinden yararlanma, verimli ders çalışma tekniklerinin tanıtılması gibi. Oysa psikolojik danışma, rehberlik çalışmaları içinde önemli bir yere sahip olmakla birlikte, öğrenciye verilen hizmetler içinde daha özel bir alanı kapsamaktadır. Ancak, diğer yandan da psikolojik danışmanlık hizmetleri, rehberlik hizmetlerinin özünü ve merkezini oluşturmaktadır 11. Öğrencilerine psikolojik danışmanlık hizmeti sağlamayan bir rehberlik servisinin etkinliği düşünülemez.

16 Rehberlik 3 REHBERLİĞİN TANIMI Đlgili literatür incelendiğinde, rehberlik kavramını açıklayan çok sayıda tanıma rastlanmaktadır. Bu tanımlardan bazıları şu şekilde özetlenebilir: Rehberlik, kendini anlaması, problemlerini çözmesi, gerçekçi kararlar alması, kapasitelerini kendine en uygun düzeyde geliştirmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman kişilerce bireye verilen psikolojik yardımlardır. 12. Rehberlik, problemleri çözebilmesi, bağımsız hale gelebilmesi ve içinde yaşadığı toplumun sorumlu bir üyesi olabilmesi için bireye verilen yardım sürecidir. 13. Rehberlik ve psikolojik danışma, kendini, çevresindeki olanakları tanıması, gizilgüçlerini geliştirmesi, sorunlarını çözebilmesi ve kendini gerçekleştirmesi için kişiye, bu işi kendine meslek edinmiş olan uzmanlarca yapılan düzenli bir yardım sürecidir. 14 Rehberlik, bireyin en verimli bir şekilde gelişmesi ve tatminkar uyumlar sağlanmasında gerekli olan seçmeleri, yorumları, planları yapmasına ve kararları vermesine yarayacak bilgi ve becerileri kazanması ve ulaştığı bu seçme ve kararları uygulayabilmesi için kişiye yapılan sistemli ve profesyonel yardımdır. 15. Rehberlik, kendi istek ve imkanları ile toplumda kendisine açık gelişme imkanları ve beklentileri tanıması ve bunları en iyi biçimde uzlaştırabilmesi için bireye yapılan profesyonel ve sistematik yardımdır. 16. Rehberlik, bireylere çağdaş dünyanın ihtiyacı olan, mutlu ve üretken insanlar olabilmeleri için gerekli niteliklere ulaşmaları amacıyla, uzman kişilerce yapılan yardımları içeren bir süreçtir. 17 Rehberlik, bireyin yeterlilikleri ve yetenekleriyle en üst düzeyde gelişerek gereksinmelerini doyurmasında, benliğine uygun rol ve kavramları geliştirerek çevresindeki durumlarla ilişkisinde uyumlu olması için gerekli problem çözme, karar verme bilgi ve becerisini kazanmada; benlik kavramı ile bağdaşan doğal ve toplumsal gerçeği içinde bir öğrenen olarak anlamlı ve mutlu bir yaşam sürmesinde bireye profesyonel kimselerce yapılan bilimsel ve sistematik yardım sürecidir. 18 Bu tanımların farklı yönleri olmakla birlikte, çoğunda ortak olan bazı yönler vardır. Bu tanımlardan hareketle şunları söylenebilir: Rehberlik bir süreçtir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık süreci tek bir işlemi değil, belirli basamakları içeren çeşitli etkinlikleri kapsar.

17 4 Öğretmen ve Öğretmen Adayları Đçin Rehberlik Rehberlik uzmanlık gerektirir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık etkinlikleri sadece uzman kişiler tarafından planlanır ve uygulanabilir. Rehberlik, bireyin kendisini tanımasına ve çevresine uyum sağlamasına yardımcı olur. Rehberlik süreci bireylerin kendilerini gerçekleştirmelerine yöneliktir. rtak noktalardan hareketle bir tanım yaptığımızda, rehberlik kavramını kısaca şu şekilde açıklanabilir: Rehberlik ve psikolojik danışma, bireylerin kendilerini tanımalarına ve çevrelerine uyum sağlamalarına yardımcı olan, kişinin kendini gerçekleştirmesini amaçlayan, planlı ve uzmanlık gerektiren profesyonel yardım sürecidir. REHBERLİK NE DEĞİLDİR? Rehberlik kavramını açıklarken, bazı yanlış anlamaların önüne geçmek amacıyla, rehberliğin ne olmadığına ilişkin bazı temel noktaların üzerinde durmak gereklidir 19 : Rehberlik ve psikolojik danışma, bireye tek yönlü olarak doğrudan doğruya yapılan bir yardım değildir. Bu süreç içinde, hem yardım alan, hem de yardımı veren kişinin karşılıklı etkileşim içinde sürece dahil olması gereklidir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlıkta, danışana acımak, kayırmak, sıkıntıya düştüğünde ona kol kanat germek gibi bir anlayış yoktur. Rehberlik ve psikolojik danışma bireyin sadece duygusal yanı ile ilgilenmez. Rehberlik ve psikolojik danışma sürecinde kullanılan bütün yöntem ve teknikler amaç değil, birer araçtır. Rehberlik ve psikolojik danışma, yardımı alan bireyler için bir ders ya da akademik öğrenme konusu değildir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlığın görevi, disiplin görevi değildir. Rehberlik ve psikolojik danışmanlık sürecinde yargılama ve ceza olmaz. Rehberlik ve psikolojik danışma, her türlü problemi çözebilecek bir güce sahip değildir.