JHIA<CI BJEK'Jf A.Ş VJEJLfr

Transkript

1 JHIA<CI BJEK'Jf A.Ş VJEJLfr. Araştırma Dergisi YAZ'2001/ 18

2 ÇUBUK YÖRESİ ALEVİ KÖYLERİ Doç. Dr. İbrah im ARSLANOGLU G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi in this article social and economica/ situations of AlftWİ villages and structure of "Cemevs'~ Alewi saints' legendary actlvıtıes have been examined in Çubuk country neighborhood. (1. Makale) Bu yazıda, Çubuk Yöresi Alevi köylerin in sosyal ve ekonomik durumları ile Alevi tarikat toplantılarının yapıldığı dergahların (halkın deyimiyle cemevlerinin) yapısı, bazı köylerin 12 hizmet mensupları ve Alevi ulularının yatırları ile bunların menkıbeleri üzerinde durulacaktır. Türkiye'de Evliya menkıbelerinin kültür tarihi, sosyolojik, psikolojik, folklorik açıdan tahlil ve incelenmeye tabi tutulduğu söylenemez. Evliya menkıbeleri, tarihsel olaylardan daha gerçek olup değerli birer belgedirler ve onlar halkın hayatını incelerler. Bu yönüyle menakıbnameler sosyal değerleri yansıttıkları için sosyolojik incelemeler için mükemmel bir kaynak teşkil ederler. Bu alandaki sosyolojik incelemeye örnek olarak Stephan Czarnowski'nin Le Culte des Heros et ses Conditions Sociales(Pari5, 1919) adlı eseri gösterilebilir. Yazar bu eserinde İrlanda'yı Hıristiyanlaştıran Saint Patrick'in menkıbelerini ele almış ve çok ilgi çekici sonuçlara ulaşmıştır(ocak, 1992). Fügen Berkay(1966)'a göre her dinde ortak olan noktalar şunlardır:l.her dinin bir inanç sistemi vardır. 2.Her dinde serenıoni(ibadetler) vardır. 3.Her dinin tapınağı vardır. 4.Her dinin mutlaka bir ümmeti vardır. 5.Her dinde irrasyonel taraf vardır. İslam dininde yalnız bunlardan birisi eksiktir. O da İslam dininin irrasyonellikten uzak rasyonel bir din olmasıdır. Özellikle Hıristiyanlık'taki akıldışılığa verilebilecek en tipik örnek trinite(teslis)yani üçleme inancıdır. Buna göre Tanrı hem birdir hem üçtür. Oysa mantıktaki aynilik prensibine göre, bir şey ya birdir ya üçtür. Hem bir ~em üç. olamaz. Öyleyse İslam dininin rasyonel oluşu, onun bir eksikliği değil, diğer evrensel dinlere üstünlüğü olarak değerlend iri lebil ir. Prof. Cahit Tanyol'a göre halk, ümidini kendisi yaratmak istedikçe, kerametler, mucizeler için çırpınmış, mezhep kurucularının yapamadığı dinde reformu, tarikatlar kurarak yapmıştır.

3 Anadolu'daki yatır ve evliyalar boşuna. bunların üstünde bir eğitim ve nefis tertüretilmemiştir. Halk, Şaman kalıntı l a- biyesi olarak sıradan adamın ruh hayarını işin içine katarak İslamiyet'e irras- tını olgunlaştırıp zenginleştirirler(sepetyonel bir form vermeye çalışmış- çioğlu, 1975). tır(a.g. y.). Bu görüşlere saygı duyulabilir, ancak İs l am Dinine göre bu dinin, Tanrı tarafından gönderiliş sebebi; daha önceki dinlerin kutsal kitaplarının insanlar tarafından değiştirilmesi ve böylece eski dinlerin orijinalliklerini Raybetmeleri ve yeni bir dine ihtiyaç duyulmasıdır. Ayrıca dinlerde mutlaka irrasyonel tarafin bulunması gerektiği savı, Yahudi ve Hıristiyan kültür çevrelerinde ve bu dinlerin etkisi altında yetişen bilim adamlarına aittir, dolayısıyla bu görüşün mutlak, değişmez evrensel doğru olduğu savunulamaz. Kaldı ki, bilimde zaten mutlaklık yoktur, yapılacak yeni araştırmalarla zan-lan değişebilir. bi!imsel gerçekler her Bu sebeple yukarıdaki teze karşı, İslam dini dışındaki evrensel dinlerin akıldışılıklarının, ortaçağlardaki ilk ve irrasyonel insan düşüncelerinin kutsal kitaplara girmesinden kaynaklanmış olabileceği öne sürülebilir. Olmazlık duygusu uyandıran yanlarıyla da çarpıcı olan efsaneler(bunlara menkıbeler de diyebiliriz), inanmayı zorladığı ve güçleştirdiği için en zayıf Halk, aydınların kitaplı felsefesini değil, ümmilerin canlı, kolektif felsefesini kullandı ve bu hayat anlayışı ile kurtuluş savaşında zafere ulaştı. Mitolojimiz, masallarımız, hikmet ve nükte kahramanlarımız milli felsefeniizi verecek kadar canlı, hayat ı, oluşu, evrimi açıklayıcıdır(baltacıoğlu, 1972). Yunan felsefesi, Yuna n efsanesinden doğmuştur, fakat bugüne kadar Türk efsaneleri Türk felsefesini yaratamamıştır. Aslında Türk efsanelerinin bu felsefeyi ortaya çıkaracak güçte olduklarını düşünüyoruz. Halkın ruh zenginliği olan türküler, masallar, destanlar ve efsanelerin hepsi bir ıbütün olarak ele alınıp incelendiğinde bir milletin nasıl geliştiği, varlığını nasıl koruduğu anlaşılabilir(sepetçioğlu, 1975). Çubuk Yöresi Alevi ocakları-dedeleri talibi olan Ankara'nın Kale ilçesine bağlı Elmapınar, Yüzbeğen, Hancılı, Karatepe ve Avşar köyleri, bu çalışmanın dışında tutulmuştur. Şimdi alfabetik sıraya göre Çubuk yöresi Alevi köylerini ele alıp inceleyim. tarafları değil, aksine en güçlü yanlarıdır. Burada kişinin bir nok~ada duran hay.algücü işlemeye başlar. Bunlar inanmanın verdiği rahatlıkla pay alma ve ders çıkarmaları içerir, fakat bütün 1. Aşağ ı Emirler Köyü Aşağı Emirler Köyü, Çubuk İlçesi'nin doğusunda ve ilçeye 25 km uzaklıktadır. Köy üç tepe, iki dere(yay-

4 la Çayı ve Çöte çayı) arasında ve engebeli bir arazi üzerinde kurulmuştur. Arazinin 1 '3'ü ekime elverişli olup gerisi taşlık ve verimsizdir( Koçak., 1997). Köyün doğusunda Tavşancık, güneydoğusunda Hasayaz ve Yılanlı Köyü, Kuzeyinde Oymide, kuzeydoğusunda Eşme Deresi, güneyde Yeniçöte ve Topal İmam köyleri bulunmakta- ' dır.(a.g.y.) Köyün arazisi içinden Çöle Çayı, Yayla Çay ı ve Handeresi Çayı olmak üze~e üç dere geçmektedi~. Ayrıca Koca Göl, Çatal Göl ve Arifağa Gölleri bulunmaktadır(a.g.y.). ' İklim, kışları sert ve kar yağışlı, yazları ise kurak ve sıcak olması dolayısıyla İç Anadolu iklim özellikleri gösterir. Buna bağlı olarak bitki örtüsü; kekik, yavşan, buzağılık, akçalı, alıç, dağlarda ahlat ve meşe, dere kenarlarında ise söğüt, kavak, iğde ve akasya ağaçları vard ır(a.g. y.). Aşağı Emirler, Ortaasya'dan gelen 24 Oğuz boyundan birisi olan Eymür boyundandır. Bu boy 440'da Anadolu'ya gelerek Gaziantep ve Maraş'a yerleşmişlerdir. Bunlardan bir grup daha sonra Anfalya'nın Serik İlçesine yerleşmiş ve halen orada hayatlarını sürdürmektedirler. Yine bunlardan bir grup 1446'da Konya Meram bölgesine yerleşmişler ve daha sonra Bursa, Bilecek ve İstanbul'a göç etmişlerdir. Konya'dan bir grup Eski.şehir' in Koşmat Köyü' ne yerleşmiştir.. Bundan yaklaşık 300 yıl önce Kalecikli Şahsuvar isimli bir zenginden köyün olduğu yeri satın almışlardır. Daha sonra Aşağı Emirler, Susuz, yukarı Emirler, Kuyumcu köylerine bölünüp 4 emirler adını almışlardır. Köye ilk gelenlerden Emir Dedenin türbesi vardır(a.g.y). Köy arazisfnin %40'ı tarıma elverişli olup k~_lan kısmı meyilli ve taşlıktır. Köyde arpa, buğday ve nohut ekilmektedir. Bunun dışında sulak alanlarda sebze yetiştirilir. Ankara Armudu ' aşılanmıştır. Ahlat ağaçlarına Arazinin bir bölümüne bağ dikilmiştir. (a.g.y,). Köy, şu anda 85 hane olup 158 nüfus yaşamaktadır.(şenel, 1998). Köyde ağırlıklı olarak fotoğrafçılık yapılmaktadır. Mesleğin piri Şevket Yıldızdır ve halen köyde 24 kişi fotoğrafçılık la uğraşmaktadır(koçak, 97). Köyde gelenek ve görenekler: Eskiden düğünler 1 hafta kadar sürer, davul-zurna çalınır ve başlık alınırdı. Kına gecesi geleneği hala sürmektedir. Mani ve ağıtlarla baş bağ la ma yapılır ve gelin Emir Dedenin Türbesi'ne ziyarete götürülür. Teke yüzü gel en eği vardır. Tırtıl duası yapılır. Yağmur duası için yalnız Gazi Türbesi'ne çık ılır( a.g.y.). Köydeki cemevi 1963 yılında yapılmıştı r. Bu tarihten önce cem törenleri evi büyük olan kişilerden birinin evinde yapılırdı. Cemevinin oda say ı sı üçtür. 1. Erkan Odası: Aleviler, burada hem ibadetlerini yapar, hem de lokma yerler. Bu odanın ortasında 12 hizmet

5 sahibinin oturduğu kırklar meydanı veya halka adı verilen bir bölüm bulunmaktadır. 2. Kurban Odası: Cem törenlerine ait her türlü kurban bu odada kesilir. 3. Mutfak: Burada lokma pişirilmekte ve aynı zamanda burası kiler ve çay ocağı olarak da kullanılmaktadır(şenel, 1998). Cemevindeki eşya lar: Hz. Ali ve 12 imam ı n resimleri, şamdan, karakazan, h a lıflex, kilim, yastık, kauçuk minderler, 100 kadar kemerbest, sofralar, sofra bezleri, kap- kacak ve kaşıklar. Cemevinde saz bulunmamakta, aşık törene gelirken sazı yanında getirmektedir(a.g.g). 12 Hizmet Sahipleri(a.g.g) 1. Dede: Susuzdan(Yeni Köy) Zülfikar Elden 2. Gözcü: Bu görevi, genellikle aynı sülaleden kişiler yaparlar, isimleri; Süleyman Topçu, Ali Topçu, ZarifTopçu ve Halil Bartan 3. Kapıcılar: Kenan Çam lıbel, Gazi Kılıç, Hasan Başdemir 4. Carıcı( süpürgeci): Halil Bal 5. Çaycı: İlyas Kılıç, Halil Akbaba 6. Lokmacı: Halil Bal 7. Yürekçi: Hüseyin Savaş 8. Tığcı(Kurbancı): İbrahim Doğan 9. Kilerci: Habip Koç, Musa Doğan 1 O. Sofracı: Cevat Dönmez 11. Sakkacı: Hasan Topçu 12. Aşık: Köyde aşık yoktur. Genellikle Yukarı Emirler Köyünden Şükrü Çavuş, Bulgurlu Köyünden Hasan adlı şahıs gelir. Köyde rehber yoktur, vekaleten de bu görevi yapan birisi bulunmamaktadır. Köydeki caminin yapı lı ş tarihi l 880'dir yıl l arında köy ha lkı tarafından tamir edilmiş ve caminin üstündeki ağaçlar a lınarak çatı yapılmıştır yılında ta~anın yarısı. tahta döşenmiş tavan suntayla kaplanmış ve elektrik tesisatı yeniden döşenmiştir. Caminin altı halıfleks kaplanmış boya ve badanası yeniden yapılmıştır. Caminin giriş kısmına demir kapı ve korkuluklar yapıldı, anfi ve ses düzeni yeniden kuruldu, cami avlusunu betonu atıldı ve cenaze yıkama yeri yapıldı(şenel,1998). Köyde, Horasan erenlerinden olduğu söylenen Emir Dede adında bir yatır vardır. Hayatı ve nereden geldiğ i kesin olarak bilinmiyor,kimine göre soyu Cibali Sultana kadar dayandırılıyor. Kerametlerinden birisi şöy le: Emir Dedenin çevresinde ağaçlar var. Halk inancına göre bu ağaçları olduğu yerde yakarsan bir şey olmuyor, fakat evine getirip yakarsan başına bir felaket geliyor. Bir kış günü odunsuz kalan göçmen, Emir Dedenin yanındaki ağaçları kesmeye başlıyor. Bunu gören bir köylü o şahsı uyarıyor. Fakat bu uyarıyı dikkate almayan

6 göçmen odunları keserek evine götürüp yakıyor. Bunun üzerine üç oğlu ardarda ölüyor. Emir Dedenin bu kerameti halk tarafından anlatılmaktadır(a.g.g). Burada anlatılan menkıbe, ağaçları ve yeşili koruma işlevini yerine getirmektedir. Çünkü yeşillikte piknik yapmak amacıyla kuru dallardan bir miktar ağaç yakılabilir, ancak her önüne gelen oradaki ağaçları keser ve evine götürürse yeşil örtü yok olur ve orası çöle döner ve bütün canlılar yok olur, insanlar için de hayat bitebilir. 1. Aşağ ı Karaköy Bu köyün ataları, Horasan erenlerinden Mehmet Abdal ile Anadolu'ya gelip yerleşen Türkmenlerdir. Mehmet Abdal, Caber Türk aşiretinin imamı olarak musahibi Cabbar Baba ile birlikte Anadofu'ya gelmiş ve Hacı Bektaş Veli, Mehmet Abdaf'ı Çankırı ili Orta ilçesinin bugünkü adıy la Doğanlar (eski adıyla Evratefi) Köyü'ne yerleşmesi için göndermi~tir. Mehmet Abdaf'ın bu köyde türbesi bulunmaktadır.(f eberoğlu, 1997). Evrateli Köyü sakinleri 1933 yılında Atatürk' ün paşalarından birisine air olan 1 O bin dönümlük bir araziyi satın alarak Karaköy'e yerleşmişlerdir. Karaköy ahalisinin bir kısmı, Çubuk Barajına yakın bir alana göç ederek Aşağı Karaköy'ü kurmuşlardır, burası Altındağ Belediyesi hudutları içindedir (Avcı, 1987). Köy, Çubuk Ovası'nın güney bölümünde ve Ankara'ya uzanan boğazda yer alır. Köyün komşuları; Saray, Saracalar ve Karacaören köyleridir. Köyün Ankara-Dışkapıya uzaklığı 18 km.dir(karaman, 1997). Köyün yerleşim yeri ve arazisi oval ı k of up, yüksek olmayan hafif engebeli tepeler vardır. Çubuk Çay ı köy arazisinin ortasından geçer. Arazide kekik, yavşan, buzağılık, çayırotları yetişmektedir. Sulak dere,boyunda söğüt, kavak ve bir miktar meyve ağaçları yetişmiştir(a.g. y.). Köyün geçim kaynakları; köyde oturanlar sınırlı arazi içinde tarla tarımı ve ağaç dikimi ile uğraşmaktadır l ar. Ayrıca az sayıda da olsa koyun ve keçi beslenmektedir. Köyde az sayıda insan tarafından fenni şekilde büyük baş hayvan beslenerek sütçülük yapılmaktadır. Yabani hayvanlardan tilki, tavşan keki i k yetişmektedir( a.g. y.). Ankara'da çeşitli ve meslek da ll arında çalışan köylüler o lduğu gibi, öğretim üyesi, öğretmen, avukat, muhasebesi gibi okumuş aydınlar da yetişmiştir(a.g.y.). Aşağıkaraköy cemevine bir sundurmadan girilmektedir. Kapıdan girişte uzun bir koridor vardır. Burası ayakkabılık olarak kullanılmaktad ı r. Girişe göre soldaki ilk oda erkan odas ıdır. Yine koridorun en solu nda ilk oda kurban evi ve onun yanında mutfak"bulunmaktadır(güvenç, 1999).

7 Bütün cemevlerinde olduğu gibi burada da solda kadınlar sofası, sağda erkekler sofası ve ortada kırk l ar meydanı yer almaktadır. Bütün zemin halılarla kaplıdır. Onun üzerinde minderler ve yaslanmak için yastıklar bulunmaktadır. Bu cemevinde de başta Hz. Ali olmak üzere Hac! Bektaş Veli, 12 İmamlar ve Atatürk'ün resimleri vardır. Bunun dışında eşyalar şunlardır. Karakazan, siniler ve sofra altları ile 300 kişiye yetecek kadar tabak, çatal, ve kaşıklar(a.g.g). 3. Çit Köyü Bu köy Çubuk ilçesinin kuzeybatısına düşer. Aydost Dağının eteklerine yakın Çit deresi denilen bir vadide kurulmuştur. Kuzeyinde Okçular, Hacılar, Balcılar, Kuzeydoğusunda Yukarı Çavındır Köyü, güneyinde Sele ve Manastır köyleri, batısında Tahta Yazı, Sarıkoz ve Mahmutoğlan köyleri bulunmaktadır. Ayrıca köye bağlı olan Avdullah Mahallesi köyün kuzeyinde yer alır(avcı, 1987). Köy genellikle küçük tepelerden oluşan dağlık, kayalık ve engebeli bir yapıya sahiptir. Çubuk iki barajını dolduran, bir ırmağın oluşturduğu vadinin yamaçlarında kurulmuştur. Ekilebilir geniş arazilere sahip değildir. Küçük meşe korulukları çoğunluktadır(a.g.e.). Köyde yetişen karameşe ve akmeşe ağaçları yakacak olarak kullanıldığı gibi, köyde beslenen keçi sürülerinin de yiyeceği olur. Bunun dışında karaçalı, kuşburnu ve söğüt ağaçlarına rastlanır(a.g.e.). Arpa, buğday, korunga, yonca üre- timi ve fiğ üretimi köyün baylıca gelir kaynakları arasındadır. Köyde yetişen sebzeler, taze sırık fasulye başta olmak üzere patates, soğan, domatestir. (a.g.e.). Köyde şu anda ikamet eden yaklaşık 25 hane kadardır. Bu yaz aylarında 50 veya 60 haneye kadar çıkabilmektedir. Köyün ahalisinin çoğu göç etmiş Ankara'ya olup bunlardan çoğunun köyde evi yoktur(dövüşkaya, 1998). Cemevi, üç odadan meydana gelmektedir. Sağ tarafta kurban odası, solda mutfak, ortada erkan odası yer almmaktadır.(levenc 1999). Hz. Ali'nin varlığını bilmek için Hz. Ali resimleri, delil için şamdan, aşıkların sözlerine eşlik etmesi için saz, kesilen kurbanların pişirilmesi için karakazan, cem evine gelenlerin küs olanların barıştırılması ve diğer erkanın yürütülmesi için seccade olarak kullanılması için halı veya kilim bulunmaktadır. Köyde şu anda rehber bulunmuyor, dede rehberliği kendisi yapıyor. Köy Şah Kalender Veli Ocağı'na bağlıdır(dövüşkaya 1998). Köyde herkes kendi emsaliyle musahip olmaktadır. Şu anda 50 kadar aile birbiriyle musahip olmuş durumdadır. Musahip olanlar dedenin nezaretinde bir kişiyi delil(şahit) göstererek

8 musahip olurlar. Musahip olan iki kişi birbiriyle her zaman anlaşmak durumundadır, hiçbir yere ve kuruma musahibini şikayet edemez(a.g.g.). Abdal Musa, Alevi! iğin kapısıdır. Abdal Musa yapılmayınca cem yapılamaz. Abdal Musa milleti birliğe çağırır, küsleri barıştırır. Oraya girerken hiçbir kimseyle bir sorun olamaz, aksi takdirde Abdal Musa'ya girifmez(a.g.g.). Köy camisi 1955 yılında köylüler tarafından yaptırılmıştır yılında caminin çatısı yine köylüler tarafından tamir ettirilmiş ve caminin önüne bir Atatürk büstü dikil miştir(dövüşkaya, 1998). Köyde üç tane yatır bulunmaktadır. Bunlar Ümmühan Dede, Çamlı Dede, Damlalı Dede. Köylülerin inancına göre, bundan 5 sene önce yatırın olduğu yere greydar çalışmış ve Ümmühan Yatırı kerametini göstererek graydar'ın dişlerini kırdı ve İsmail Vural'ın torunu kabri yeniden yaptırmak zorunda kaldı ve yanına çeşme yaptırdı(levent, 1999). Bu zatlardan Damlalı Dede'nin kerameti şöyle anlatılmaktadır: Düşmanlar Damlalı Dedenin ırzına-namusuna zarar vermek için gelmişler, Damlalı Dede: "Açıl ya kaya açıl" deyince!<aya açılmış içine girmişler, "Kapan ya kaya, kapan" deyince kaya kapanmış ve Damlalı Dede ağlayınca göz yaşları kayanın çeşitli yerlerinden dışarıya fışkırmıştır. Halen o kayalardan sular damlamaktadır. Damralı Dedenin kendisi sır olmuştur. Şu anda bile kayadaki sular az damlaması na rağmen, yatırın yanına varıldığı zaman birkaç dakika sonra sular çoğalmaktadır. Bu halk tarafından Damlalı Dedenin ağlaması Şeklinde yorumfannıaktadır(levent, 1999). Diğer iki yatırın menkıbeleri bilinmemektedir, fakat mezarları yapıfmıştır(dövüşkaya, 1 998). Birinci menkıbe, tarihe ve kültüre saygıya ve bunların korunmasına dikkat çekmektedir. İkincisinde ise topfumsal hayatta ' başkasının ırzına ve namusuna göz dikmenin kötü sonuçları belirtilmekte ve bunları yapanların mutlaka karşılığını bulacakları mesajı verilmektedir. 4. Dağkalfat Köyü Köyün kuzeyinde Aydos Dağı, batısında Yukarı Çavundur Köyü, güneyinde Denıirlitepe, doğusunda ise Dalyasan Köyü vardır(avcı, 1987). Köyün kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber tarihleri arasında 5 veya 7 hane kurulduğu sanılmaktadır. Önceleri hayvancılık ve Söbeçimen~ çiftliğinde yarıcı olarak çalışan köylüler daha sonra bu çiftliği satın almışlar ve çiftçiliğe başlamışlardır(çağlayan, 1997). Dağlık bir kesimde kurulduğu için Dağkalfat adın ı alan köy, ilçeye 18 km uzaklıktadır. Heyelan nedeniyle köy eski yerinden 1,5 uzaklıktaki şimdiki yerine, yı il arı arasında ta-

9 şınmıştır. Köy Toprak iskan Genel Müdürlüğü'nün kredi ve proje desteğiy l e modern bir. yerleşim ünitesi haline gelmiştir. Köye otomatik telefon, kanalizasyon, elektrik ve su şebekesi gibi her türlü alt yapı hizmetleri getirilmiştir(a.g. y.). Köyün iklimi İç Anadolu ikliminin bir çok özelliklerini taşır. Kışlar soğuk ve karlı geçer. Yüksek yayla konumunda olduğu için yaz aylarında çok s ı cak olmaz. Bu iklime bağlı olarak buğday, arpa ve fiğ üretimi yapılır, fakat verim son derece düşüktür. Bu yüzden mev- cut tarlaların büyük bir kısmı ekilmemektedir. Son yıllarda bahçeleri haline getirilmiştir. tarlalar vişne Ağustos sonu ve eylül ortalarına kadar dalların da bırakılan vişne Türkiye genelinde son turfanda durumunda oldukça karlı bir yatırım haline gelmiştir. Ayrıca otlak durumundaki meraların hayli geniş olması nedeniyle ilk bahar ve yaz aylarında küçük çapta hayvancılık yapılmaktadır.(a.g. y.) Köyde cami, sağlık ocağı ve çocuk parkı yapılmıştır. Köydeki sülaleler, Kara Mehmetler, Kara Hasanlar, Mehmet \le Ahmetgiller' dir(avcı, 1987). Köyün yerleşik nüfusu 75 kişi kadardır. Ankara' da oturup ticaretle uğraşan kesim köyle olan ilişkisini sürdürmekte ve köye yatırım sürekli olarak devam etmektedir. Köyde yaşlılar oturduğundan okul çağında çocuk bulunmadığı için köydeki ilkokul kapanmıştır(çağlayan, 1997). Köyde eski gelenekler büyük ölçüde unutulmakla birlikte bunlardan bazıları devam ettirilmektedir. Şöyle ki, köyde düğünler 3 gün sürmekte, teke yüzü devam ettirilmektedir, Bunlardan başka Hıdrellez, Kale Şenliği ve ağaç dikme etkinlikleri gençlerin bilinçli ve özverili gayretleriyle sürdürülmektedir. Köyde çok güzel doğal piknik alanları ve dinlenme yerleri vardır. Son yıllarda ilkbahar ve yaz aylarında piknik ve dinlenme amacıyla köye gelenlerde büyük artış gözlenmekted ir(a.g. y). Eskiden kimin evi müsaitse cem törenleri onun evinde yapılırdı. Çubuk yöresinde ilk örnek cemevi 1940 yılında Dağkalfat köyünde yapılmıştır. Bu cemevinde girişte bir ayakkabılık vardı ve burada aynı zamanda yasavurlar da görevlerini yapıyorlard ı. Erkan odasının sağ tarafında kad ı nlar musfas ı solunda ise erkekler musfası yer almaktad ı r. Karşı duvarın ortasında bir ocak vardı. Mutfakta erkan odasının içinde idi(erbasan, 1999). Köy yeni yerleşim bölgesine taşındıktan sonra bu defa yine Çubuk yöresinin modern anlamdaki örnek cemevi burada 1982 yıl ı nda yapılmıştır. Bina betonarma olup girişe göre sağda mutfak ve alt katta kurban odası veya kesimhane bulunmaktadır. Bunun dışında erkan odası üç bölümlü olup sağ tarafta kadınlar, sol tarafta ise erkekler musfaları bulunmaktadır. Ortada halka veya kırklar meydanı yer almaktadır. Zemin tamamen halıfleksle kaplanış

10 olup onun üzerinde kauçuk döşekler bulunmaktadır(a.g.g.). Cemevinde başta Hz. Ali olmak üzere 12 iimamlar, Hacı Bektaş Veli ve Alatürk'ün resimleri ile Türk bayrağı vardır. Bunun dışında karakazan, mutfak eşyaları, kemerbestler bulunmaktadır(a.g.g.). Dalyasan Köyü İlçeye uzaklığı 28 km. olan Dalyasan'ın dağ eteğine yakın bir bölgeye yerleşmiş olmasından bu adı a ldığı söylenmektedir. Köyün doğusunda Ayı Kayası ve Küçük Kayalar bulunmaktadır. Köy bu tepeler arasındadır(avcı, 1987). Köyün kuzey doğusunda Meşeli, batısında Susuz, kuzeybatısında Dağkalfat köyleri bulunmaktadır. Köyün yaklaşık 4/3'ü ormanlıktır. İklim, kışın çok soğuk olmamakla birlikte yazları da serin sayılabilir(gümüşlüoğlu, 1999). Köye gelen ilk sülalenin Mercan Oğulları olduğu sonradan bunların Ankara'ya göç ettikleri ifade edilmektedir. Köydeki sülaleler: Kahya Oğulları, Çolak Oğulları, Aktaşlardır(Avcı, 1987). Köyün şu andaki nüfusu, kışın yaklaşık 70, yazın 150 kişiyi bulmcıktadır(a.g.g.). Okuma-yazma oranı yüksek olan bu köyden öğretmen, iktisatçı, mühendis gibi meslek mensupları yetişmiştir. Ankara'da memuriyetten emekli olup köye dönen kişiler bulunma~adır(avcı, 1987). Köy su sıkıntısı çekmek~edir. Bu yüzden tahıl ekilmediği gibi sebze ve meyve de yetiştirilmenıektedir. Buna karşılık 20 aile kendi ihtiyacını karşılamak maksadıyla bir iki süt ineği beslemekted ir(günıüşlüoğlu, 1999). Köyde ilk cemevi 1947 yılında yapıldı. Bu bina ahşap olup üzeri toprak idi. Cemevi, üç bölümlü olup sağda mutfak, solda kurban odası ortada erkan odası bulunmaktadır. Burada Hz. Ali, 12 imamlar ve Hacı Bektaş Veli ve Atatürk'ün resimleri vardır. Zeminin %70'i halı kaplı olup üzerinde sünger minderler serilmiştir. Bunun dışında kilimler, karakazan ve mutfak eşyaları vardır. Cemevi '1erde İ stiklal Savaşı Gazisi olan Sadık Ağa diye anılan Sadık Serçe tarafı nd an tamir ettirilmiştir. Sadık Ağa malül gazi maaşı aldıktan sonra biriken parası ile cemevinin üstüne çat ı yaptırmış ve üzerine kiremit kaplatmıştır. Bu adanı aslında çok fakir olmasına rağmen biriken bütün gazilik maaşını buraya harcamış tır(a.g.g). Köyde Bayram Dede ve Silc,an Evliya olmak üzere iki yatır bulunmaktadır. Buralara adak kurbanı, yağmur duaları için çık ılır ve zaman zaman da halk tarafından ziyaretler yapılır. Bayram Dede, köyün Kaplan Evliya semtindedir. Bu dede, Çorum Şah İbrahim Ocağından olup köye cem töreni için geldiğin de 1940 yılında vefat etmiş ve burada gömü lnıüştür(a.g.g.)

11 Cemal Gümüşlüoğlu(l 999), bir dedenin kerametini şöyle anlattı: "1954 yılında Demirli Türbesi'ne yağmur duasına çıkmıştık. Burada Kargın Köyü Şah Kalender Veli Ocağı dedelerinden Muharrem Dede de vardı. Kurban kesildi, lokma pişerken birisi, dede, "hala yağmur yağmayacak mı?" dedi. Bir ara Muharrem Dede kazanın başına geldi, bir iki oflama ve puflamadan sonra elini dirseklerine kadar kollarıyl.a birlikte kaynayan kazanın içine soktu ve kazanın altındaki yiyecekleri üstüne çevirdi. Sonra gökyüzüne baktı ve bir müddet sonra öyle şiddetli bir yağmur yağdı ki, selden köye inmekte zorlandık. adlı Ahmet Cevdet Paşa, Kısas-ı Enbiya eserinde şunları yazmaktadır: "Hz. Muhammet, 7 yaşında iken dedesinin ölümü üzerine amcası Ebu Talib'in evine gider, o sene Mekke'de kuraklık olması üzerine Kureyşliler, Ebu Talip'ten yağmur duasına çıkmasını isterler. Bunun üzerine Ebu Talip, Hz. Muhammed'in elinden tutarak Kabe'ye götürür ve dua yapmasını ister. Bunun üzerine Hz. Muhammed, Kabe'nin duvarına dayanıp yağmur duası yapar ve s9iıunda yağmur yağmaya başlar." Bilindiği gibi Alevi dedeleri soylarının Hz. Muhammed'e ula şt ığını halkı söylerler. Alevi da soyu Hz. Muhammed'e dayanan dedelerin, buna benzer kerametler gösterebileceklerine inanmaktadır. Cemal Gümüşlümüoğlu Alevilik, dede ve talipler hakkındaki düşüncel e rini şöyle dile getirdi: "Günümüzde ne. gerçek sıdk-ı bütün dede ne gerçek talip ve ne de gelenek ve görenek kaldı. Eski dedeler gününde adalete ihtiyaç kalmazdı. Çünkü mahk~menin 5 senede bitiremediği davaları eski dedeler 5-1 O dakikada hallederlerdi." 6. Demirci Köyü Dağlık bir kesimde kurulmuş olan bu köyün ilçeye uzaklığı 32 km.dir. Köyün doğusunda Kösrelik Çayı, batısında Kalpakkaya, Üç Baş Tepesi, güneyinde Oymide Köyü _ve Yamaç Köyü, kuzeyinde ise Kavaklık ve Asvap dereleri vardır(avcı, 1987). Köye ilk gelen aileler: Naili Oğulları, Gök Oğulları, Ulusoy Oğulları. Bu sülalelerin nereden ve zaman geldiklerini bilen yoktur. Bundan başka Karasüleyman oğulları, Çağlar Oğulları, Cüce Oğulları, Danışmaz Oğulları, Dişçi Oğulları, Vezvez Oğulları, Ateş Oğulları, Gök Veli Oğulları adlı sülaleler bulunmaktadır. Ayrıca Şabanözü Göldağ Köyünden Ak Oğulları köye gelip yerleşmişlerdir. Atmaca ve Cin Ali Oğulları da başka yerlerden gelip burada değirmencilik yapmışlardır. Son yıllarda köyden şehre göç durmuştur(a.g.e.). Köyde şu anda 45 hane ve 250 kişi kadar bir nüfus yaşamaktadır(gökoğlu, 1999).Köyden yetişenlerden Çalışma Bakanlığında iş Müfettişliği yapan, mimar ve mühendis olanlar vardır(avcı, 1987).

12 Köyde arpa, buğday, fiy, nohut, mercimek, domates, patates, elma, armut yetişmekte ve vişne tarımı da yapılmaya başlanmıştır. Köyde hayvancılık da yapılmaktadır. Sadece Ali Gökoğlu, küçük baş hayvan beslemekte ve 60 koyuna sahip bulunmaktadır. Bunun dışında 7-8 aile büyük baş hayvan beslemekted ir{gökoğlu, 1999).. Ali Gökoğlu{l 999)'nun verdiği bilgiye göre köyde cemevi 1951 y ıl ında yapılmış olup üç odadan müteşekkildir. Solda mutfak, sağda kurban odası ortada kırklar meydanı bulunmaktadır. Cemevindeki eşyalara gelince; halı ve kilimler, karakazan, Hz. Ali, 12 imamların ve Atatürk'ün resmi ve Türk Bayrağı bu l unmaktadır. Yin_e A li Gökoğlu'nun iddiasına göre cemevi ile ilgilenen yok bu sebeple bakımsızdır. Tapulu yeri bulunmasına rağmen yeni cemevi bir türlü yapılamamaktadır. Köyün içinde iki türbe vardır. Bunlardan birisi Ağa Tekkesi, diğeri ise Türabi Ocağından Martlı Arif Dede Yatırıdır. Arif Dede, 1960 yılında bir cem törenini yönetirken postta vefat etmiş ve bunun üzerine bu köye gömülmüştür. Halen Adak kurbanları bu yatırlarda kesilmektedir{gökoğlu, 1999). Ka raağaç Köyü İlçe merkezine en yakın köylerden birisi olup ilçe inerkezine 5 km uzaklıktadır. Bu köyün çevresini Yukarı Obruk, Eğri Ekin, Aşağı Çavundur, Karaman ve Ovac ı k köyleri va rdır. (Avcı, 1987). Köyde şu anda kışın hane yazın ise yak l aşık 25 hane yaşariıaktadır. Köyde arpa, buğday, nohut, Ankara armudu, az miktarda erik ve özellikle satmak için elma ve vişne yetiştirilmektedir. Köyde ayrıca Mustafa Şimşek 8-1 O büyük baş hayvan beslemektedir(şimşek, 1999). Köylülerin verpiği bilgilere göre cemevi veya dergah, 1979 yılında inşa edilmiş ve buranın yeri köyden ve 12 hizmet sahiplerinden Yaşar.Erener tarafından bağışlanmış. Binanın yapısı taş, zemin beton ve üstü kiremitle örtülmüş. Karaağaç köyü cem evi 2 odadan müteşekkil, kapıdan girince ayakkabı ların konulduğu bir holle karşılaşıyoruz. Burada sağdaki bir kapıdan küçük bir odaya giriliyor. Bu oda, hem kiler hem lokma odası ve hem de kurban odası olarak kullanılıyor. O nun solundaki kapıdan törenlerin yapıldığı ve üç bölümlü geniş bir mekana{erkan odası) giriliyor. Girişte ortada kırk l ar meydan ı veya falaka olarak adlandırılan bölüm yer alıyor. Falakanın sağında kadınlar musfası, bulunmaktad ı r. solunda ise erkekler musfası Kırklar meydanının etrafı çevrilmiş olduğu için buraya kapı boşluğu gibi bir yerden giriliyor. İşte bu boşluğun solundaki direkte Ehl-i Beytin tarihçesini gösteren bir tablo asılıdır.

13 Kırklar meydanının karşı duvarının ortasında ocak yer alıyor. Ocağın yukarısında ortada Hz. Ali'nin belden yapılmış temsili bir resmi asılmış. Onun yanında bir tablo bulunuyor, bunun içinde elinde kılıcı olan bir Hz. Ali resmi ve onun önünde yerde yatan bir aslan bulunmaktadır. Bu resmin sağında Hacı Bektaşi Veli'nin temsili resmi, onun altında Kızıldeli'nin (Seyyit Ali Sultan) res'mi, onun sağında Hz. Hüseyin onun sağında Hz. Hasan'ın resimleri bulunmaktadır. Bunların altında Türk Bayrağı, ve belden yapılmış Atatürk resmi yan yana asılmış bulunuyor. Halkada ocağın sağında dede postu bulunuyor. Burası yerden biraz yükseltilmiş, adeta camideki kürsüyü andırmaktadır. Dede postunun sağında ve ocağa yakın dede postuna göre biraz daha yüksekte boş tutulan bir post yer alıyor. Bu Hz. Muhammed'e ait olan mürşit posludur. Burası, sahibinin hatırasına binaen tören boyunca boş tutulmaktadır. Dede postunun üzerindeki bir direkte sırmalı, yeşil bir dede cübbesi ile yeşil bir kemerbest asılı, onun üzerinde püsküllü bir fes asıllı durmaktadır. Bu cübbenin yanında, örtüsü içinde duvara asıllı bir Kur'anı Kerim bulunmaktadır. Bunlardan başka falakayı kadınlar bölümünden ayıran direklerden falakaya giriş kısmına en yakın olanında bir tablo asılıdır. Bu tablonun başlığ ı şu: Tarikı Müstakıymda Hizmetler ve Görevleri. Kadınlar kısmını halkadan ayıran direklerde; süpürge ve sofra bezleri, erkan çubuğu ve kemerbestler asılı. Buna karşılık erkekler bölümünü kırklar meydanından ayıran direkler arasında gözcü çubuğu, pervane ve bekçilerin kullandığı yasavur değnekleri asılmış. Hem kadınlar ve hem de erkekler bölümlerinde Hz. Ali'nin resimleri var. Ayrıca kadınlar kısmında 12 imamın temsili resimleri yer almış. Kadınlar kısmının duvarlarında 4 halı var. Bunlardan ikisinde kadın resimleri deser:ıli, işlenmiş. Kadınlar kısmının kapıya bitişik duvarlarında üç ayaklı 7 tane sofra altları ve yanlarında sofra bezleri ulunuyor. Kırklar meydanın ı kadınlar kısmından ayıran bezleri, erkan çubuğu bulunuyor. Buna karşılık direklerde; süpürge, sofra ve kemerbestler halkadan erkekler bölümünü ayıran direkler arasında gözcü çubuğu, pervane ve bekçilerin kullandığı ya~avur değnekleri asılı. Erkekler sofasında birinde kadın deseni bulunan 2 halı, onun üzerinde saat bulunmaktadır. Erkekler musfasının kapıya bitişik duvarlarında bir çay ocağı ve içme suyu bidonları yer almaktadır. Ocaktan köz almakta kullanılan kürek, kapının yanında duvara asılı duruyor. Lokma evi veya kurban odasında 4 karakazan ve kurban asmakta kullanılan 1 çengel bulunmaktadır. Sağ taraftaki duvarda bulunan tezgahta yaklaşık

14 100 tane çanak ve tabaklar, 5 bıçak, 1 satır vardır. Kurban odasında duvarın ortasında bir ocak var. Ocağın sağ ve solundaki boşluklarda birer yürek tavası bulunuyor. Ayrıca burada çonıça ad ı verilen ucu bir ağaç kaşığın ağzını andıran bilek kalınlığındaki bir odun parças ı bulunuyor. Bu, karakazanda pişen lokmayı karıştırmada kullanılan bir araçtır. Ayrıca lokm'a piştikten sonra karakazan bunu eline alarak halkaya gidiyor ve dedeye gösteriyor. Bunun anlamı; lokmanın piştiğini ve yemeğin hazır olduğunu göstermektir. Ocağ ı n sağındaki boşlukta 4 kepçe bulunuyor. Karaağaç Köyünde Dergahta Yapılan Törenlerde Görev Alan Hizmet Sahiplerinin İsimleri 1. Dede: Ahmet Kuzuk ı ran 2. Rehber(Vekaleten): Yaşar Erenel 3. Zakir: Ziya Sevgilican 4. Gözcü yaşar Erenel 5. Saki: Süleyman Yücel 6. Carıcı: Mustafa Şimşek 7. Sakka Suyu : MustafaŞimşek 8. Seccadeci : Mustafa Yücel 9. Tığc ı (karakazan): Hasan Güler 1 O. Mehdi(kapıcı): Satılmış Erkol 11. El Suyu: Satılmış Sevgilican 12. Yürekçi: İbrahim Çelikyılmaz 13. Delilci: Ziya Sevgilican 14. Ocakçı (Gürgür Baba):Orhan Güler 15. Sofracı: Yaşar Erenel 16. Çaycı: Hüsein Taş 17. Kadıncık Ana: Güzide Erkol Köyde bu lunan yatırlar. Köyün içinde Sarı Dede, doğusunda Zırah Dedesi, güneyde Ulupınar Dedesi, batıda Hanıanıkaya D 0 edesidir. Hamamkaya Dede ile ilgili bir keramet anlatılmaktadır. Şöyle ki, Çubuk il. Barajı'nın yapıldığı yıllarda, kepçenin operatörü, yatır da ne oluyormuş, di,yor ve kepçe ile yatırın olduğu yeri kazıyor, fakat gece sabaha kadar korkusundan uyuyamıyor ve sabah kalktığında ağzının ve burnunun eğrildiğini görüyor. Bunun üzerine kepçe operatörü kabri eski haline getiriyor. Ali Şimşek aynı kabri balyozla kırıp demirle çevirmek istiyor ve kabri parçalayamadığını söylüyor (Şimşek, 1999). Yine ayn ı köyden halen yaşayan 85 yaşındaki Arif Gülbeş'in anlattığına göre, şantiyeyi bekleyen Sünni gece bekçisi bu yatır h akkın d a gündüz aleyhte bir takını sözler söylüyor. Fakat geceleyin yatırda yatan şahsın kendisine gelip bir kötülük yapacağından kor~arak eline tabancasını alıp beklemeye başlıyor. Gecenin bir saatinde yeşil cübbeli ve beyaz sakallı bir şahıs, bu bekçinin yanına gelerek ağzını açtırıyor ve iki parmağıyla dilini bastırarak, " Şimdi gündüz söylediklerini söyle bakalım" diyor ve bekçi bundan çok korkuyor (Şimşek, 1999). Burada verilmek istenen mesaj,

15 erenlerin yatırlarına saygı gösterilmesi gerektiğidir. Eğer yatırlara saldırılıp yok edilmek istenirse veya saygısız sözler sarfedilirse, o şahs ın ölü iken de kendisini savunabileceği ve koruyabileceği ne inanılmaktadır. 8. Ka rgın Köyü Kargın kelimesi, bereketli, doğurgan anlamına gelmektedir.. Reşididdün'e göre, Oğuzların Yıldızhan oğullarından Kargın Boyu vardır. Kargın Köyü, 11. asırda ve Anadolu Selçukluları döneminde kurulmuştur(avcı, 1987). Kargın Aşireti'nin beyi S. Kalender Veli'ye gelerek "Efendim, müsaade ederseniz aşiretimin bazı mensupları ile yerleşik hayata geçmek istiyoruz. Zat-ı Alinize de bir hane yapmak istiyoruz, ne buyurursunuz?" der. Kalender Veli, "Ben ocağımın başında kalmalıyım, fakat oğlum Abdülkadir sizinle gelsin ve orada bir hanesi bulunsun ve sizlerin imamı olsun." der. S. Hacı Ali Türabi'nin torunu ile yeni evlenen Abdülkadir, Kargın Aşireti'nin beyi ile birlikte 8 haneli bir köy kurarlar(teberoğ- 1~~ 1998). Bu Türkmenler, Tinıur ile birleşerek 1402 Ankara Savaşı'nda yer almışlar ve savaş sonrasında Tütün Tepesinin dibine yerleşmişlerdir. (Avcı, 1987). lardır. Burada şu anda sadece Hamdi Sultan'ın türbesi bulunmaktadır. Köy daha sonra şu andaki yerine taşınmıştır (Akçay, 1969). Kalender Veli'nin oğlu Hamdi Sultan, Hacı Ali Türabi'nin torunu ile evlenerek Cücük Çiftliğine ev yaparak yerleşir. Zamanla koyun ve sığır sürülerine sahip olur. Günlerden birgün Hamdi Sultan 'ın babası Kalender Vefi ile Hacı Bektaş Veli onu ziyarete gelirler. Hamdi Sultan, Hacı Bektaş Veli için kuzu kurban eder. Hacı Bekaş Veli bunun üzerine " Hamdi anıma da kuzukıranmışsın,. Bu kadar kuzu kesmene ne gerek var. Bir kuzuyu bizim yememiz için eşin hazırlasın. Ben dua edeyim, siz amin deyin ve diğer kuzular dirilsin" der. Sonuçta kuzular dirilip ayağa kalkarak yürümeye başlarlar. O tarihten sonra Hamdi Sultan'ın lakabı Kuzukırandır. Nitekim onun soyundan gelenı erin soyadları Kuzukıran, Büyükkuzukıran, Özkuzukırandır(Tebereğlu, 1998). Bu menkıbede, bir taraftan Hamdi Sultan erenlerin piri olan Hacı Bektaş Veli'ye ne kadar saygı duyduğunu ve değer verdiğini göstermekte, diğer taraftan Hacı Bektaş Veli, israfın yanlışlığ ı ve tutumlu olmak gerektiği konusunda taliplerine kalıcı bir ders vermektedir. Bir rivayete göre de Kargın köyünü Köyün doğusunda Deliviran(Mutlu) kuranların atası Hamdi Sultan, babası Kalender Veli ile birlikte önce Cücük Köyüne yerleşmiş ve burada yaşamış- Köyü, batısında Çubuk, kuzeyinde Kızılöz, güneyinde Ömercik köyleri yer almaktadır( Dağıstan, 1999).

16 Köye ilk Emiroğulları sülalesi, daha sonra da Menıiş Oğulları, Salih Oğulları, İmam Derviş Oğulları, Davut Oğulları, Deli Satı l mış Oğulları, Kuzukıran, Kemikkıran Oğulları, Himmet Oğulları sülalesi gelip yerleşmiştir( Avcı, 1987). Kargın'da halen hane yaşamaktadır. Arpa, buğday, fiy, nohut mercimek eki lmekte ve vişne erik yetiştirilmektedir. Bunu~ dışında köyde besicilik yapılmakta, Şükrü Kuzukıran'ın mandrası olup büyükbaş hayvanı vardır. Bunun dışında aile süt ineği beslemekte ve sütleri Ankara'da satmaktadırlar(dağıstan, 1999). Kargın, Kalender Veli Ocağı dedelerinin yaşadığ ı köylerden birisidir. Bu ocağın diğer dedeleri Sele köyünde ikamet etmektedirler. Kargındaki dedelerden bazılarıı:ıın Bayram Kuzukıran, isimleri şöyledir: Şıh Ahmet Kuzukıran,Hacı Mehmet Kuzukıran, Hamza Engür(Kuzukıran, 1998). Köyün Cemevinde sağda, kurban odası, solda, mutfak, ortada erkan odası yer almaktadır. Her cem evinde olduğu gibi erkan odası sağda kadınlar, solda erkekler musfası, ortada kırklar meydanı veya halka vardır. Cemevindeki eşyalara gelince, Hz. Ali, 12 imamlar, Hacı Bektaş Veli ve Atatürk'ün resimleri, halı, kilim, karakazan ve mutfak eşyaları nıevcuttur(a.g.g.). Dede Ahmet Kuzu kıran (l 2.3. l 998)'ın bildirdiğine göre Kargın Köyü Camisi' nin 700 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır yıl ı nda Vakıflar İdaresinin para yardımı yapması sonucu cami tamir ettirilmiştir. O tarihe kadar caminin çatısı toprak damlı iken yenilenmiş ve bina betonarme olarak yapılmış ve güzelce sıvanmıştır. Nizamettin Dağıstan'a göre, eski () Alevilik yok ve sürek bozuldu. Eskiden dedeler bir kötü lük yapmadığına dair köydeki kişilere Kur'ana el bastırırlardı. Şimdi bazı kötülükleri yapıp yine de cem evine girip,törenlere katılabilnıektedirler. 9. Kösrelik Köyü Kösreliğin doğusunda Gümerdiyen ve Sarısu köyleri, batıs ı nda Elmal ı ve Gahir köyleri, kuzeyinde Yukarı Çavundur, güneyinde Dalyasan köyleri vardır(erdem, 1999). Köyde kösre(bile-. ği) taşı çıktığı için köye bu ad verilmiştir. Kösrelik Köyünün ilçeye uzaklığı 40 km. dir. Köyün doğusunda Kuşburnu, batısında Aydos Dağı, kuzeyinde Karakuzey, güneyinde Güneyli mevkii yer almaktadır(avcı, 1987). Köydeki sülaleler, Çorumlular, Dervişler, Sarıoğlugil, Omarlar ve Aydosoğullarıdır(Avcı, 1987). Köyde halen arasında nüfus yaşanıaktadır(erdem, 1999). Köyde arazi verimsiz ve kurak olması yüzünden tarıma e l verişli değildir. Buna karşılık hayvarycılık yapılmaktadır. 1 O Hane et ve şüt için büyükbaş hayvan beslemektedir. Az oranda

17 koyun besiciliği de yapılmaktadır. Halen 3 hanede beslenen koyun miktarı 600 civarındadır(a.g.g.) Köyün yakınındaki Aydost dağında eskiden Atatürk Orman Çiftliği'nin mandrası vardı. Buraya koyunlar yazın otlatmak maksadıyla çiftlikten getirilir, kı şın Ankara'ya götürülürdü. Sonra bu koyunlar gelmemeye baş ladı ve mandra da yıkıldı(a.g.g.). Kösrelik Köyünde eski bir cemevi bulunmaktadır. Cemevinin altında bir kurban kesim yeri üstte ise sağda mutfak sol tarafta erkan odası bulunmaktadır yılında cemevinin üstüne çatı yapılmış ve kiremitle kaplanmıştır(a.g.g). Cemevinde başta Hz. Ali, 12 imamlar, Hacı Bektaş Veli ve Atatürk'ün resmi ile Türk bayrağı, kilimler, sünger. yataklar, mutfak malzemeleri bulunmaktadır(a.g.g.). Köyün batısında Aydost Dağı'nın dibinde Mehmet Tekke adlı bir yat ı r bul.unmaktadır. Söylentiye göre bu şahıs, yaklaşık 200 yıl önce yaşamış Cibali Sultan Ocağından Susuz Köyü eski Dedelerinden Seyit Süleyman'ın amcasıdır. Burada deve güderken vefat etmiş ve öldüğü yere gömülmüştür(a.g.g.). Bu türbe birkaç defa onarılmasına rağmen kendiliğinden yıkılmıştır. Türbede adak niyetiyle kurban kesilmektedir(avcı, 1987). 1 O. Kuyumcu Köyü Köyün İlçeye uzaklığı 17 km.dir. Köyün doğusunda Demirci, batıda Susuz, kuzeyde Dalyasan, güneyde Dedeler köyleri bulunmaktadır(erol, 1999). Köy yüksek bir mevkide kurulduğu için iklim, kışın soğuk ve yazın ise serindir. Dağlarda ardıç, meşe ağacı yetişmektedir. Daha önceleri Ankara keçisi yetiştirildiği halde sonra orman idaresinin yasaklaması üzerine bu hayvanın nesli tükennıiştir(kılıç,2001 ).. Bir rivayete göre köyün yeri, daha önce Deliöreri Köylüleri tarafından yayla olarak kullanılırken daha sonra burada Alevi Maymun Hasan adında birisi göçebe olarak yaşadı. Köyün kurucusu olan Çarıksız Ali, önce Horasan' dan Gazianteb'e oradan Kırıkkale'nin Sulakyurt ilçesinin Faraş lı Köyü'ne geldi. Daha son ra bundan 200 yıl önce Kuyumcu Köyü' ne gelerek yerl eşti(kılıç,2001 ). Çarıksız Ali'nin zamanla Mehmet, Mahmut, Hasan ve Hüseyin adında 4 oğlu dünyaya gelir ve köy bu çocukların torunlarından oluşmuştur. Köydeki sülaleler: Meslihler, Çarıksızlar, Hasanlar, Klimitler, Karaçörekler ve Kabakçılardır(a.g.g). Köy, 12 hane olup nüfusu kişi arasında değişmektedir(erol, 1999). Eskiden arpa,buğday ve fiğ tarımı yapılmakta idi(avcı, 1987) Arazi verimsiz olduğu ve su bulunmadığı için şu anda

18 tarım yap ıl mamakta fakal büyük ve küçük baş hayvan ve kümes hayvanları beslenmektedir(erol, 1999). Köy ahalisinden bir grup Sivas Alevi Ocaklarından Şeyh Şazili Ocağı, diğerleri ise Çubuk yöresi Alevi Ocaklarından Kalender Veli Ocağ ı talibidirler(kılıç,2001 >- Köye cemevi yapıln1adan önce cem ikinci yalır, İsmail Gökçe Dededir. Bu dede köyün bir bölümünün piridir. Hacı Bektaş Veli'nin 9. Postu olan Şeyh Şazili ocağına bağlıdır. Dede a.slen Sivasl ı olup Ankara'da. ikamet etmekte iken 1997 yılında vefat etmiş ve kendisinin vasiyeti üzerine taliplerinin bul und u ğu Kuyumcu Köyüne gömülmüştür. Bu dedenin henüz türbesi yapılmamıştır (a.g.g.). törenleri Ali Kıl ı ç'ın evinde yap ı lıyordu. Fakat Kuyumcu Köyü Yardımlaşma Derneği Başkanı Hüseyin Kılıç'ın teşebbüsü ve köylülerin yardımları ile ve imece usulü ile 1995 yı l ında köyde cemevi inşaatı başlamış ve 1996 yılında bitirilmiştir. Cemevi üç odadan oluş maktadır. Kapıdan girince sağ tarafta abdest alınacak yerler ve bir ayakkabılık bulunmaktadır. Hemen onun bitişiğinde yine sağ tarafta kiler odası vard ı r. Kırklar meydanına girdikten sonra sağ taraftaki bir kapıdan lokma odası mutfak yer almaktadır(kılıç,2001 )_ başta Hacı veya Cemevindeki baş lı ca eşyalar ise Atatürk olmak üzere Hz. Ali ve Bektaş Veli'nin resimleri ve Türk Bayrağıdır. Yerler ha l ı ile kap l ı olup onun üzerinde sünger minderler ve halı yastıklar vardır. Bundan başka 200 kişiye yemek verilebilecek şekilde - ye mek takımları b u lunmaktadı r (a.g.g.). Köyde iki yatır bulunmaktadır., bunlardan birisi, Pabuç Ziyaretgah ı adını alır. Burası, başta ağız felci olmak üzere diğer çeşitli hastalıklara yakalananlar tarafından ziyaret edilmektedir. 11. M ah mutoğ lan Köyü Köy, 1402 tarihinde yapılan Savaşı'ndan sonra kuru l muşt ur. Ankara Köyün adının Yıldırım Beyazıt'ı esir alan Timur'un hanı Mahmutoğlan'dan aldığı bilinmektedir. Mahmutoğlan Ankara Savaşı'ndan sonra bu köye yerleşmiş ve onun zürriyetinden bugünkü köy halkı oluşmuştur. Mahmutoğlan asl ı nda bir peh l ivanmış(avcı, 1987). Köyün doğusunda Çit ve Sele köyleri ile Avdullah mahallesi, kuzeybatıs ı nda Kuruçay, güneyinde Sarı koz, kuzeyinde Avcıova köyleri vardır. Köyde kışın 120, yazın ise yaklaşık 200 nüfus yaşamaktadır(yücel, 1999). Malımutoğlan köyünde arpa, buğday, fiy ve korunga ekilmekte ve armut ve vişne yetiştirilmektedir. Bununla birlikte 3-4 aile hariç diğerleri 2-3 süt ineği beslemektedirler(yücel, 1999). Köyde ilk cemevi 1960 yılında yapılmışt ı r. Bu cemevi l 990'da yıkı larak betonarme olarak yeniden yapılmışlır(yücel,1999). 165 metre kare erkan

19 odası, mutfak ve kurban kesim odası olmak üzere üç bölümden olu_şmaktadır. Bundan başka bay ve bayanlar için iki adet tuvalet, bir abdest alma yeri bulunmaktadır. Eşyalara gelince "Ya Resülallah" adı ile başlayan yazı ve 12 imamların temsili resim leri ve sazlar bulunmaktadır. Bunların d ı şında Karakazan, kilim ve seccadeler mevcuttur(koç, 1998). Bundan başka Hz. Ali, Hacı Bektaş Veli, Atatürk'üı;ı resimleri ile Türk bayrağı bulunmaktadır. Taban tahta ile kaplanmıştır(yücel, 1999). Köyün camisinin 7 asırlık bir tarihi vardır. Köy camisinin mimarının, üç cami yaptırdığı ve en son Ömercik Köyü'ndeki camiyi yaptırdıktan sonra vefat ettiği söylenmektedir. Ömercik Köyü adını bu mimardan almıştır. Mahmutoğlan yazısı, camisindeki "15.yy.eseridir" bu köyün tarihi hakkında bilgi vernıektedir(avcı, 1987) yılında Vakıflar İdares i ile Mahmutoğlan Köyü Ka l k ı ndırma ve Güzelleştirme Derneği'nin işbirliği ile restore edi l miş ve ibadete açılmıştır(koç, 1998) Meşe l i Köyü Daha önceki adının Sarıkurt olduğu söylenen köyün, çevresi Meşelik olduğundan bu adı almıştır. Köye ilk gelen Muratoğlu ve Hüseyinler sülaleleri önce köyün 5 km. ötesindeki Yıkık Cami denilen yere yerleşir ve daha sonra bugünkü yere taşınırlar(avcı, 1987). Köyün doğusunda Kuş Sivrisi, batısında Ay Kayası, kuzeyinde Fırın Deresi ve Gök Sekisi, güneyinde ise Aktepe mevkileri bulunnıaktadır(a.g.e.) Köyde yaşayan sülaleler şunlardır: 1.Kaderoğulları 2.Kerinıoğulları 3.Haydaroğulları 4. Em ioğu ilan 5.Muroğu il arı 6.Civaoğulları 7.Yanıklar 8.Koçlar 9.Çökelekoğu lları l O.İşcanoğulları 11.Çıraklar 12.Çolaklar. Son beş sülale köye sonradan gelmi şlerdir. sülalesinden şu Yanıklar anda köyde hiç kimse oturnıamaktaçlır. Bunlar şehre göç etmişlerdir. Çıraklar sülalesi köye imam.. olarak gelmiştir(koç, 1999). İçinden bir çay geçtiği için köy sulaktır bu sebeple sebzecilik ve meyvecilik yapılmaktadır. Fasulye, kabak,domates ve biber gibi sebzeler ile kiraz, vişne, elma, armut, Hasan Dede üzümü gibi meyveler yetişmektedir. Köyde ayrıca selvi, kavak ve söğüt ağaçları bulunmaktadır(koç, 1999). Köyde ayrıca küçük ve büyükbaş hayvan beslenmektedir(avc ı, 1987). Köyde okuma-yazma oranı yüksek olup, köyden subay, mühendis, doktor, hakim, öğretmen gibi meslek mensupl arı yetişmiştir(a.g.e:348).köyden şehre göç sonunda köy boşalmış olup ilkokul kapanmıştır. Şu anda köyün nüfusu kışın 60, yaz aylarında ise yaklaşık 100 kişidir. Son yıllarda emekliler şehirden köye geri dönmektedirler(koç, 1999). Köyde iki cemevi bulunmaktadır. Bu cemevleri yapılmadan önce cem törenleri Satılmış Haydaroğlu'nun evinde

20 yapılmakta idi. Bu binanın kapısı halen ayaktadır. İlk cemevi 1958 yılında yapıldı. Bu binanın malzemeleri taş ve kerpiç karışımı olup iki odadan oluş maktad ı r. Bunlardan birisi hem kurban kesim odası hem de mutfak olarak kullanılmıştır. Diğeri ise erkan odasıdır. Burada sağ tarafta kadınlar musfası, sol tarafta erkekler nıusfası ve ortada kırk.far meydanı yer almaktadır. Kırklar meydanının ortasında bir ocak bulunmaktadır. Bu bina köyde yapılan törenlerde kullanılmamakla birlikte içinde halen çeşitli eşyalar bulunmaktadır. Bunlar cemevi dışında yapılan adak kurbanları ile türbelerde yapılan kurbanlarda kullanılmaktadır(koç, 1999). Yeni cemevi, 1997 yılında hizmete açıldı..bu bina iki katlı modern bir yapı olup hem köy konağı hem cemevi ve hem de gasilhane olarak kullanılmaktadır. Kurban kesim odası ile gasilhane binanın dışında bu binaya ek odalar şeklinde yapılmıştır. Alt katta mutfak ve yemekhane bulunmakta, üst katta cemevi ve muhtar odası yer almaktadır. Yemekler alt kattaki yemekhanede yenilmekte olup yemek önce kadınlara sonra erkeklere verilmektedir. Sadece dede, rehber ve onların yanındaki birkaç kişi dışında burada kimseye yem.ek verilmemektedir(a.g.g.). Girişe göre muhtar odası sol taraftadır. Erkan odasında ortada kırklar meydanı veya halka, sağ tarafta kadınlar musfası, sol tarafta erkekler musfası bulunmaktadır. Halkada ortada sembolik olarak elektrikli bir ocak yer almaktadır. Cemevinde Hz. Ali başta olmak üzere, ı 2 İmamlar, Hacı Bektaş Veli ve Atatürk'ün resimleri ile Türk Bayrağı vardır. Yerler halıfleks olup üstü seyyar kaucuk kaplamadır. Halkada sırta ve duvara gelen yerler döşemedir(a.g.g). Köye 5 kn~ uzaklıkta Eski Yaylada Eski Yayla Türbesi bulunmaktadır. Buradaki yatırın kimliği hakkında bir bilgi yoktur. Haziran ayında köye hasat için dönülürken burada kurbanlar kesi lir. t Ayrıca yıl içinde adağı olanlar da burada kurbanlarını keserler. Ayrıca köyün yas l ı olduğu tepede evliya nazarlaması vardır. Vaktiyle ermiş bir kişi burayı kutsamıştır. Buraya taşlar toplanmış ve bir işaret oluşturulmuştur. Buradaki ağaçlar kutsal kabul edildiklerinden dolayı kesilmemiş ve oldukça büyümüşlerdir. Burada Hıdrellez'de (6 Mayıs) birlik kurbanı kesilmektedir. Bu kesifmezse köye felaket ve kıtlık geleceğini inanılmaktadır. Yine kurak yıllarda bu tepeye çıkılarak yağmur duaları yapı lmaktadır(a.g.g.). Köyün doğusunda ve batısında iki türbe bulunmaktadır. Bunların Hora- san'dan gelen Kuzukıran. ve Muradi adında evliyalar olduğu söylenmektedir. Halk burada çeşitli amaçlarla kurban kesmektedir (Avc ı, 1987). Hac ı Murad Türbesinin üzeri kiremitle kaplanmıştır. Buradaki ağaçlara da yine kutsallık nedeniyle dokunulmadığı için ağaçlar alabildiğine büyünıüş ve gelişmişlerdir (Koç, 1999).

21 Ali Koç, köylerinde ceıi1 tören lerinin geçmişte bir süre yapılmad ı ğını şöyle ani.attı: yılları arasın da köyden Ankara'ya göç eden bazı ailelerin sol düşünceli gençleri, Ankara'daki Alevi olmayan sol düşünceli gençlerle de işbirliği yaparak cem için köye gelecek olan dedelerin köye girmelerine engel oldular ve köylülere bu inançların boş o l duğunu söylediler. Böylece 6 sene cem törenleri ve türbe ziyaretleri yapılmadı ve kurbanlar kesilmedi. Eskiden huzur ve barış içinde yaşayan Alevi köyleri arasında kavgalar başladı. Bizim köy olan Meşeli ile Demirciköy arasında sınır kavgaları oldu. Bu kavgada Demirciköyden bir kişi öldü ve hem bizim köyden ve hem de Denıirciköyden yaralananlar oldu. Sonunda her iki köyden bazı kişiler hapse girdiler. Halk, bunu inançtan, erkandan ve yoldan uzaklaşıldığına bağladı. Daha sonra cem geleneğine dönüldü ve halen bu törenler yapılmaktadır. ait o lduğu söylenmektedir(avc ı, 1987). Köy 81 hane olup köyde ikamet eden nüfus 450 kişidir. Kışın Ankara'da oturup yazın köye gelenler oluyor bu sebeple köyün yaz nüfusu yaklaşık 500 kişiyi buluyor(karabacak, 1998). Köyde tarımcılık, hayvancılık ve arı c ılı k halk ı n başl ı ca geçim kaynağıdır. Arpa, buğday, nohut, mercimek ve fiğ yetiştirilmektedir. Ayrıca vişne ziraatı gelişmiştir. Şu anda 300 ağaçtan vişne alınmaktadır. v eni dikilenlerfe bu sayı 500'e ulaşmıştır. Bundan başka sebze olarak domates, biber, fasulye, salatalık, kabak; meyve olarak da vişne, ahlat eriği, kuşburnu, alıç ve yaban eriği yetiştir il mekted ir. Büyükbaş hayvanc ıl ık gelişmiş olup, köyde 200 büyükbaş hayvan bulunmaktadır(kesen, 1997). Köyde 3 aile, tahminen 200 kovanla arıcılık yapmal<tadır. Bazı aileler Ordu, Erzurum, Van ve Güney-Doğu illerinden bal almakta, bunları toptan ve parakende olarak satmaktadır(a.g.g). 13. Ovac ık Köyü Köyün tarihi, bazılarına göre Hititler'e kadar, bazılarına göre ise Ankara.Savaşı öncesine dayanmaktadır. Daha önceki adı azıcık anlamında "Acık" iken, Cumhuriyetten sonra Ovacık olarak değiştirilmiştir. Ankara Savaşı sırasında köyün etrafının ormanlarla kaplı o ld uğu söylenir, fakat bugün. bu ormanlar yoktur. Yapılan arkeolojik kazıdan başı kopmuş bir aslan heykeli çıkarılmıştır. Bunun Bizanslılar dönemine Köyde 50 traktör, 15 pikap, 2 minibüs bulunmaktadır. Pikaplar il dışı bal ticaretinde kullanılmaktadır. Köydeki zirai aletler; traktör, römork, pulluk, potas, mibzer, holder, kazayağıdır(a.g.g). Ovacık köyündeki Cemevi, 1973 tarihinde yapılmışt ı r. Cemevi, erkan odası, mutfak ve kasaphane olmak üzere üç odadan müteşekkildir. 200 den fazla insanı alabilecek kapasitededir. (Karabacak, 1998).