LİBYA NIN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ

Transkript

1 T.C. TRABLUS BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ LİBYA NIN GENEL EKONOMİK DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK-TİCARİ İLİŞKİLERİ TEMMUZ 2007 TRABLUS

2 1 İÇİNDEKİLER SAYFA NO BÖLÜM I 1. GİRİŞ SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Ülke Kimliği 2.2. Sosyal Göstergeler 2.3. Ekonomik Göstergeler 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER Ülkenin Kısa Tarihçesi 3.2. Siyasi ve İdari Durum 3.3.Coğrafi Bilgiler 4. GENEL EKONOMİK DURUMU Genel durum 4.2. Tarım 4.3. Sanayi 4.4. Ulaştırma ve Telekomünikasyon 4.5. Hizmetler (Bankacılık, Turizm, Sigortacılık, Diğer Hizmetler) 4.6. Petrol ve Gaz 4.8. Doğal Kaynaklar 5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER Genel Durum 5.2. Ödemeler Dengesi ve Sermaye Hareketleri 5.3. Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlemler ve Uygulamalar 5.4. Dış Ticaret 5.5. Dış Ticaret İstatistikleri BÖLÜM II 1. TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER Ekonomik İlişkilerin Genel durumu 1.2. Ticari İlişkilerin Genel Durumu 1.3. Dış ticaret İstatistikleri 1.4. Ticari İlişkilerde Bilinmesi Gerekli Genel Konular 1.5. Yıl İçinde Açılan Fuarlar 1.6. Diğer Bilgiler 2. SORUNLAR, GÖRÜŞLER VE ÖNERİLER Sorunlar 2.2. Görüş ve Öneriler EKLER : 51 KAYNAKÇA : 51

3 2 BÖLÜM I 1. GİRİŞ Bu raporda, Libya nın sosyal ve ekonomik göstergeleri; kısa tarihçesi; siyasi ve idari durumu ile coğrafi özellikleri hakkında bilgi verildikten sonra, ülkenin genel ekonomik durumu ile ticari ilişkileri incelenmiştir. Türkiye ile ekonomik ve ticari ilişkileri ise ayrı bir bölümde ayrıntılı olarak incelenmiş; sorun, görüş ve önerilere yer verilmiştir. 2. SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER 2.1. ÜLKE KİMLİĞİ Devletin Adı : Libya Arap Halk Sosyalist Cemahiriyesi Başkenti : Trablus Yönetim Biçimi : Teorik olarak Cemahiriye, yerel konseyler aracılığıyla gerçekleştirilen Halkın Cumhuriyeti olarak açıklanmaktadır. Resmi Dili : Büyük şehirlerde Arapça, İtalyanca ve İngilizce yaygın olarak anlaşılmaktadır. Dini : %97 Sünni Müslüman, %3 diğer dinler Para Birimi : Libya Dinarı (LD) Yıllık Ortalama Döviz Kuru (Bir dolar karşılığı) : 1$=1,3108 LD (2006) Yüzölçümü : Km² Nüfus : ( yabancı nüfusu dahil) (Temmuz 2007 tahmini) 2006 yılı itibariyle Libya da 1350 Türk vatandaşı yaşamaktadır. Yıllık nüfus artışı (%) : 2,262 (2007 tahmini) Nüfus Yoğunluğu (Kişi/Km²) : 3,43 Mesai Saatleri ve Günleri : Yapılmakta olan işin türüne göre değişiklik göstermekle birlikte çalışma saatleri, Pazar Perşembe günleri arasında genel olarak 08:00 14:30 dur. Resmi tatil günü Cuma ve Cumartesi dir. Bankalar, kamu kuruluşları ile pek çok firma Cumartesi çalışmaktadır. Büyük Kentler : Trablus, Bingazi, Misurata, Zuvara, Sirte, Sebha, El-Hums Önemli Limanlar :El-Hums, Bingazi, Derna, Marsa El Briga, Misurata, Ra's Lanuf, Tobruk, Tripoli, Zuvara

4 3 Türkiye ile Saat Farkı : Türkiye ile saat farkı bulunmamaktadır. Ancak yaz saati uygulaması olmadığından, Türkiye de yaz saati uygulandığı dönemde Türkiye den 1 saat geridir. Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) : 36 saattir. Resmi Tatil Günleri (Milli, Dini, vb) : Halk Eğemenliğinin ilanı 3 Mart Kurtuluş Günü 11 Haziran Devrim Günü 23 Temmuz Ulusal gün 1 Eylül Dini bayramlar Hicri takvime göre kutlanmaktadır. Uluslararası Telefon Kodu : SOSYAL GÖSTERGELER Ortalama Ömür : 76,88 yıl Kadın : 79,23 Erkek : 74,64 Okuma Yazma Oranı (%) : (15 yaş ve üstü okuyup yazabilmektedir.) Toplam nüfus : 82,6 Erkek : 92,4 Kadın : 72 (2003 tahmini) Kullanımdaki Başlıca Telefon Hattı: (2003) Mobil Telefon Sayısı : (2004) Televizyon İstasyonu : 12 (1 adet tekrarlayıcı) (1999) İnternet Kullanıcısı : (2005) İnternet Sağlayıcısı : 31 (2006) Karayolu Uzunluğu : Toplam : km Asfalt : km Şose : km (1999) Demiryolu Uzunluğu : 0 km Not: 1,435 m genişliğinde, toplam km uzunluğunda 7 demiryolu hattının çalışması devam etmekte olup 2008 den önce kullanıma açılması beklenmektedir (2005). Yıllık Elektrik Üretimi : 19,44 milyar kwh (2004)

5 4 Yıllık Elektrik Tüketimi : 18,08 milyar kwh (2004) 2.3. EKONOMİK GÖSTERGELER GSYİH ($) (Satınalma Gücü Paritesi) Reel GSYİH Artış Oranı (%) Kişi Başına (GSYİH)($) Enflasyon Oranı (Tüketici Fiyat İndeksi) (%) İşgücü (faal nüfus) İşsizlik oranı (%) : 72,68 milyar (2006 tahmini) : 6,1 (2006 tahmini) : (2006 tahmini) : 3,1 (2006 tahmini) : 1,787 million (2006 tahmini) : 30 (2004 tahmini) GSYİH Sektörel Dağılımı (%) Tarım : 7,3 Sanayi : 51,3 Hizmet : 41,4 (2006 tahmini) Sabit Sermaye Yatırımları/GSYİH (%) : 7,4 (2006 tahmini) Dış Ticaret ($) İhracat : 37,02 milyar f.o.b. (2006 tahmini) İthalat : 14,47 milyar f.o.b. (2006 tahmini) Denge : 22,55 Türkiye ile Ticaret ($) İhracat : İthalat : Denge : Ülke Toplamı İçinde Türkiye nin Payı (%) İhracat : 15,87 İthalat : 1,3 Cari İşlemler Dengesi ($) Dış Borç Stoku ($) : 14,5 milyar (2006 tahmini) : 4,492 milyar (2006 tahmini) Seçilmiş Oranlar (%) İhracat/İthalat : 256 İhracat/GSYİH : 49 İthalat/GSYİH : 19 Cari İşlem Dengesi/GSYİH : 19 Dış Borç/GSYİH : 6 İç Borç/GSYİH : 5,6

6 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BİLGİLER 3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi yılında Trablus ve civarından Osmanlıları süren İtalyanlar İkinci Dünya Savaşı sırasında yenildikleri 1943 yılına kadar bölgeye hakim olmuşlardır. Bu tarihten sonra Libya Birleşmiş Milletler (BM) yönetimine geçmiş, 1951 yılında da bağımsızlığını elde etmiştir yılındaki askeri darbeyi takiben Albay Muammar Abu Minyar Al-Kaddafi kendi politik sistemi olan Üçüncü Evrensel Teoriyi hayata geçirmeye başlamıştır. Sosyalizm ve İslam ın karması olan ve kısmen kabile uygulamalarından oluşan sistemin, Libya halkı tarafından, doğrudan demokrasi nin özel bir şekli olarak uygulanması öngörülmektedir yılında, Lockerbie, Skotland üzerinde Pan AM uçağının düşürülmesini takiben BM tarafından uygulanan yaptırımlar Libya yı zor durumda bırakmıştır. Lider Albay Kaddafi 1990 lı yıllar boyunca da Avrupa ile ilişkilerini yeniden kurmaya başlamıştır. BM yaptırımları Nisan 1999 da askıya alınmış, Libya nın Lockerbie olayını çözmesinin ardından Eylül 2003 te tamamen kaldırılmıştır. Aralık 2003 te Libya kitle imha silahları üretimine yönelik programlarını açıklayacağını ve sonlandıracağını beyan etmiştir. Bundan sonra Lider Albay Kaddafi, batı ülkeleri ile ilişkilerini normale döndürme konusunda büyük aşamalar kaydetmiştir. Çalışma düzeyinde ve ticari delegelerin yanı sıra çeşitli sayıda Batı Avrupa liderini kabul etmiş ve Batı Avrupa ya ilk ziyaretini 15 yıl sonra, Nisan 2004 te Brüksel e yapmıştır. Diğer taraftan, 1980 li yıllarda terörist faaliyetler nedeniyle hükümetine karşı açılmış olan davaların bir kısmını, Pan AM uçağı, Fransa uçağı UTA ve bombalanan La Belle disko kazazedelerinin ailelerine 2004 yılında tazminat ödeyerek sonuçlandırmıştır. ABD Mayıs 2006 da Libya ile tam diplomatik ilişkilerini yeniden başlatmış ve Haziran ayında Libya yı terörü destekleyen ülkeler listesinden çıkarmıştır Siyasi ve İdari Durum Ülke 1977 yılından bu yana Lider Albay Kaddafi tarafından yazılan Yeşil Kitap ta belirtildiği şekilde, kaynağını İslamiyet, sosyalizm ve kabile yaşamından alan Üçüncü Evrensel Teori nin genel çerçevesini çizdiği bir yönetim şekline sahiptir. Piramit şeklinde bir idari yapılanması olan Libya, en küçük idari birim olan 1500 mahalleye ayrılmıştır. Her mahalle kendi yasama (Temel Halk Kongresi) ve yürütme (Halk Komitesi) güçlerine sahiptir. Mahalleler yine yasama ve yürütme güçlerine ve kendi bütçesine sahip 25 Kent Konseyi ne (Şabiya-Belediye) bağlıdır yılında kurulan Kent Konseyleri doğrudan Başbakanlığa bağlı olarak çalışmaktadırlar. Üyeleri Temel Halk Kongreleri ve Halk Komiteleri Sekreterlerinden oluşan Genel Halk Kongresi en yüksek yasama organıdır ve yılda iki defa toplanmaktadır. Ülkede siyasi parti bulunmamaktadır. Libya Devrim Konseyi, Devlet Başkanı dahil olmak üzere 4 asker üyeden oluşmakta ve en yüksek yönetim birimini temsil etmektedir. Devlet Başkanı Albay Kaddafi 1969 yılında yapılan askeri bir darbenin ardından yönetime gelmiştir. Devrim Konseyi, darbenin ardından yürürlükteki anayasayı 11 Aralık 1969 tarihinde, Anayasal Bildiri (Constitutional Proclamation) ile değiştirmiştir.

7 6 Libya Devrim Konseyi Albay Muammer El Kaddafi Albay Ebubekir Yunus Cabir Albay Mustafa Harrubi Binbaşı Huveldi Hamedi : Devrim Konseyi Başkanı : Silahlı Kuvvetler Komutanı : Körfez Ülkeleri İle İlişkilerden Sorumlu Konsey Üyesi : Arap Magrep Birliği ile İlişkilerden Sorumlu Konsey Üyesi Genel Halk Kongresi (Parlamento) Sekreterliği Genel Halk Kongresi Sekreteri(Sözcü) Sekreter Yardımcısı Dış İlişkiler Halk Komiteleri Halk Kongreleri Sosyal İlişkiler Turizm Ticari Birlikler, Federasyonlar Ve Mesleki Birlikler : Mohammed Al-Zanati : Ahmed Mohammed İbrahim : Süleyman Şassi Al-Shahumi : İbrahim Ali İbrahim : İbrahim Abd Al-Rahman Abjad : Bakhita Abd Al-Alim al-shalwi : Umar Al-Mabruk Al-Tayyif : Mohammed Jibril Al-Urfi Genel Halk Komitesi Genel Halk Komitesi Sekreteri (Başbakan) : El Baghdadi Ali Al-Mahmudi Genel Halk Komitesi Yardımcı Sekreteri : Dr.Abdul Haffed Mahmoud Zalitni Önemli Bakanlar Ekonomi, Ticaret ve Yatırım Maliye Dış İlişkiler ve Uluslararası İşbirliği Gaz, Elektrik ve Su Kaynakları Sanayi ve Madenler Adalet İşgücü, Eğitim ve İstihdam Ulusal Güvenlik Planlama : Dr.Ali Abdul-Aziz El-Essawi : Muhammed Ali Al-Huveye : Muhammed Abdurrahman Shalgham : Omran İbrahim Abu-Krah : Ali Yusuf Zikri : Mustafa Mohammed Abdel-Jalil : Matuq Mohammed Matuq : Salih Rajab Al-Mismari : Tahir Al-Hadi Al-Juhaymi Kuruluşlar Ulusal Petrol Şirketi Başkanı Merkez Bankası Başkanı : Shükrü Ghanem : Ferhat Omer Ben Gadarah Yasal Sistem : İtalyan Medeni Hukuku ve İslam Hukukuna dayalıdır. Farklı dini mahkemeler vardır. Yasalar için anayasal bir yargı denetimi söz konusu değildir. Uluslararası Adalet Divanı (International Court of Justice) nın yargılaması kabul edilmemiştir.

8 7 Yargı : Kıta Avrupası ülkelerinde görüldüğü gibi karar veren tek hakimin bulunduğu mahkemeler ve onların kararlarının temyiz edilebileceği üst mahkemeler ve bir Yüksek Mahkeme bulunmaktadır. Mahkemelerde katı olmayan şeriat hukuku da uygulanmaktadır. 3.3.Coğrafi Bilgiler Coğrafi Konumu, Yer Şekilleri, Akarsular ve Göller, İklim-Bitki Örtüsü Kuzey Afrika da, Akdeniz kıyısında, Mısır ve Tunus arasında yer almaktadır. Kara sınırı km, deniz sınırı km. uzunluğundadır. Cezayir, Çad, Mısır, Nijerya, Sudan ve Tunus ile sınır komşusudur. Yeryüzü şekli, çoğunlukla çorak, düz ve engebeli arazi, plato ve çukurluklardan oluşmaktadır. Kıyı boyunca Akdeniz iklimi, iç kesimlerde tipik kuru çöl iklimi hakimdir. İlkbaharda ve sonbaharda, 1-4 gün boyunca esen ve ghibli adı verilen sıcak, kuru ve toz yüklü güney rüzgarları görülür. Ayrıca toz ve kum fırtınaları yaşanır Nüfus Yaş yapısı (%) 0-14 yaş : 33,4 (erkek /kadın ) yaş : 62,4 (erkek /kadın ) 65 ve üstü : 4,2 (erkek /kadın ) (2007 tahmini) Yaş Ortalaması Toplam : 23,3 yıl Erkek : 23,4 yıl Kadın : 23,2 yıl (2007 tahmini) Cinsiyet Dağılımı Doğumda : 1,05 erkek/kadın 15 yaş altı : 1,044 erkek/kadın yaş : 1,062 erkek/kadın 65 yaş üstü : 0,964 erkek/kadın Toplam nüfus : 1,052 erkek/kadın (2007 tahmini) 2007 tahminlerine göre doğum oranı her bin kişide 26,09; ölüm oranı her bin kişide 3,47 dir. Bebek ölümü genel olarak her bin kişide 22,82 dir. Bu oran oğlan bebeklerde 25,07 ye yükselirken kız bebeklerde 20,47 ye düşmektedir. Ülkede kadın başına düşen çocuk sayısı 3,21 dir.

9 Çalışma ve İşgücü İş Gücünün Sektörel Dağılımı (%) Tarım : 17 Sanayi : 23 Hizmetler : 59 (2004 tahmini) 2005 tahminine göre halkın %7,4 ü fakirlik sınırının altında yaşamaktadır. 4.GENEL EKONOMİK DURUMU 4.1.Genel durum Libya ekonomisi esas olarak petrol gelirlerine dayanmaktadır. Petrol geliri ihracat gelirinin %95 ini, GSYİH nın %25 ini ve kamu sektöründeki ücretlerin %60 ını oluşturmaktadır. Enerji sektöründen sağlanan önemli ölçüdeki gelir düşük nüfus ile bir araya geldiğinde, Libya kişi başına en yüksek GSYİH ya sahip Afrika ülkelerinden birisi olmaktadır. Libyalı yetkililer ülkeyi uluslararası arena ile bütünleştirmeye yönelik geniş kapsamlı kampanya çerçevesinde, son 4 yılda, ekonomik reformlar açısından önemli gelişme kaydetmişlerdir. Bu çabalar, Eylül 2003 te BM yaptırımlarının kaldırılması ve Aralık 2003 te Libya nın kitle imha silahları üretiminden vazgeçtiğini açıklamasından sonra hızlanmıştır. ABD nin Libya ya karşı tek yanlı olarak uyguladığı yaptırımların hemen hemen tamamı Nisan 2004 te kaldırılmış ve bu da Libya nın, özellikle enerji sektöründe daha çok doğrudan yabancı yatırım çekmesine yardım etmiştir. Libya petrol ve gaz lisansı verilmesi ile ilgili görüşmeler, yüksek düzeyde uluslararası nitelikte ilgi çekmeye devam etmektedir. Ulusal Petrol Şirketi, 2010 yılından önce petrol üretimini iki katına çıkararak günde 3 milyar varil üretimi hedeflemektedir. Libya nın, ekonomisini liberalleştirmek açısından kat etmesi gereken çok yolu vardır, ancak DTÖ üyeliği için başvuru, bazı sübvansiyonların azaltılması, özelleştirme planlarının açıklanması gibi başlangıç adımları, piyasaya dayalı bir ekonomiye geçiş için zemin yaratmaktadır. GSYİH nın %20 sini oluşturan petrol-dışı imalat ve inşa sektörü, ağırlıklı olarak tarım ürünleri işlemekten çıkıp petrokimyasallar, demir, çelik ve alüminyum üretir hale gelmiştir. İklim koşulları ve çorak toprak tarımsal üretimi ciddi biçimde sınırlamaktadır ve Libya gıda maddelerinin %75 ini ithal etmektedir. Libya nın en önemli tarımsal sulama kaynağı Büyük Yapay Nehirdir, ama artan su talebini karşılayabilmek amacıyla yatırımlar için önemli kaynaklar ayrılmaktadır. Genel Halk Kongresinin Ocak ayındaki toplantısında Başbakan, hükümetin kamu sektörünü verimli hale getireceklerini, bu çerçevede özel sektörün gelişmesine yardımcı olmak ve kamunun ücret yükünü azaltmak üzere binlerce işçiyi işten çıkaracaklarını açıklamıştır. Memurlar ve diğer kamu çalışanlarının 1 milyonu aştığını, kamu ücretlerinin 2006 yılında 4 milyar LD na ulaştığını da belirtmiştir. Bu uygulamadan, muhtemelen çalışan, en fazla da sağlık, eğitim ve petrol sektörü etkilenecektir. Hükümet kaynakları, bu önlemlerin kaçınılmaz olduğunu, kamuda gereğinden fazla iş gücünün bulunduğunu; kamu kuruluşlarının insanları ihtiyaç olduğu için değil, sosyal sorumluluk çerçevesinde istihdam ettiğini savunmaktadır. Bu

10 9 çalışanların 3 yıl boyunca maaşlarını almaya devam edecekleri veya kendi işlerini kurmak istemeleri halinde LD na kadar kredi verileceği de hükümet tarafından açıklanmıştır. Hükümet, söz konusu çalışanların işsiz kalmayacağını, yeni işlere kaydırılacağını veya emekli edileceğini söylemektedir. Özel sektöre işçi akımının, küçük işletmeler kurulmasını destekleyen yeni düzenlemelerle birlikte, girişim ruhunu geliştirmesi beklenmektedir. Kaynakların verimli kullanılmasıyla, Libya halkının yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve sağlık, eğitim gibi kamu hizmetlerinin geliştirilmesinin hedeflendiği belirtilmektedir Şubat ayında Ekonomik Kalkınma Kurulu (EDB) kurulmuştur. 12 üyeli, uluslararası nitelikte danışma kurulu ile desteklenen Kurulun başkanı başbakandır. Görevi, önemli ekonomik gelişme ve reform önlemlerinin gerçekleştirilmesine yönelik kampanyaları tasarlamak ve uygulamaktır. Kurul, normal bürokratik kanalların dışında olduğundan, kritik ekonomik konularda hızlı karar alabilmekte ve uygulayabilmektedir. EDB ayrıca ülkenin iş ortamını, ekonomiyi uluslararası camiaya açacak ve büyük miktarlarda yabancı yatırım çekecek şekilde geliştirmekle de görevlidir. Ayrıca, Afrika Fonu ve Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Fonu gibi, devlet yatırım kuruluşlarını yeniden yapılandırmak amacıyla Libya Yabancı Yatırım Şirketi (LAFICO) de kurulmuştur Genel Ekonomik Yapı Satınalma gücü paritesine göre GSYİH (2006 tahmini) 72,68 milyar $ dır. Reel olarak %6,1 oranında artmıştır. GSYİH nın Sektörel Dağılımı (%) Tarım : 7,3 Sanayi : 51,3 Hizmet : 41,4 (2006 tahmini) Sabit Sermaye Yatırımları/GSYİH (%) : 7,4 (2006 tahmini) Dış Ticaret ($) İhracat : 37,02 milyar f.o.b. (2006 tahmini) İthalat : 14,47 milyar f.o.b. (2006 tahmini) Denge : 22,55 Dış Borç Stoku ($) : 4,492 milyar (2006 tahmini)

11 YILI BÜTÇESİ 1. Harcamalar, Savunma ve Sübvansiyon Bütçesi Maaşlar, primler ve benzeri harcamalar İdari harcamalar : LD : LD Harcamalar Bütçesi Toplamı : LD Tıbbi ve Gıda malzemeleri Sübvansiyonu ve Savunma Bütçesi Gıda ürünleri sübvansiyonu Tıbbi malzemeler sübvansiyonu Savunma harcamaları bütçesi Toplam : LD : LD : LD : LD Harcamalar, Savunma ve Sübvansiyon Bütçesi Genel Toplamı : LD Harcamalar bütçesinden bir yedek bütçe oluşturulması amacıyla yapılabilecek kesintiler toplamı 1 milyar LD dır. Harcamalar Gelir Bütçesi Mali Sektör Gelirleri (Vergiler) İdari ve Hizmet Kuruluşları Gelirleri Petrol Gelirlerinden Ayrılan Tutar : ,000 LD : ,000 LD : ,000 LD 2. Kalkınma ve Transformasyon Bütçesi 2006 Yılı Kalkınma Projesi Bütçesi : LD Kalkınma Bütçesi için tahsis edilen yukarıdaki tutarın, daha önce yayınlanan taslakta yer alan dağılımı aşağıda yer almaktadır. Aşağıdaki dağılımın toplamı yukarıdaki meblağı tam olarak karşılamamaktadır. i. Belediyelerin kalkınma projeleri için ayrılan bütçe : LD ii. Alt Yapı projeleri : LD iii. Hizmet projeleri : LD iv. Tarım projeleri : LD v. İnsan Kaynakları : LD vi. Planlama ve Araştırma : LD vii. İç ve Diş Borç Ödemeleri : LD viii.kalkınma Hesabı : LD Büyük Yapay Nehir Projesi (Great Man Made River Project) için petrol ve gaz gelirlerinden ayrılan tutar : LD Ulusal Petrol Şirketi İdari Harcamalar ve Yatırımlar için petrol ve gaz gelirlerinden ayrılan tutar : LD

12 11 Genel Halk Komitesi, Libya nın 2007 Bütçesinin 31 milyar dinar olacağını, Bütçenin % 65 inin ülkenin gelişmesini amaçlayan yatırım projelerine harcanacağını ve bu Bütçe artışının ülke ekonomisinde % 7 oranında bir artış sağlayacağını belirtmiştir. 4.2.Tarım Topraklarının % 95 i çöl olan, çok küçük bir bölümü yağmur alan ve sulanabilen Libya; kendine yeterli bir tarım ülkesi olarak değerlendirilse de temel tarım ürünleri dahil olmak üzere gıda maddelerinin önemli bir kısmını ithal etmektedir.ülkede buğday, fasulye, zeytin, mandalina, portakal ve sebze yetiştirilmekte, küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Ülke topraklarının % 1.2 sinde tarım yapılabilmektedir. Trablus ve Bingazi bölgeleri çok yağmur alsada diğer bölgeler oldukça az yağmur almaktadır. Nüfusun sadece % 13 ü kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Tarımın GSMH içindeki payı da oldukça düşüktür. FAO verilerine göre 2002 yılında gıda tüketimi % 70 oranında ithalat kaynaklıdır. Tarım, yatırım programında öncelikli sektörler arasında değerlendirilse de Libya nın uluslararası ilişkilerdeki yeni pozisyonu ve öncelikleri nedeniyle önceliğini kaybetmekte stratejik önemini yitirmektedir. Ancak ülkenin su kaynaklarının artırılması yönünde yapılan yatırımlar tarımın öncelikli sektörler arasında yer aldığını göstermektedir. Büyük Yapay Nehir Projesi (Great Man Made River Project) ile çölün derinliklerinden getirilen suyun, ülkenin sulanabilen tarımsal alan miktarını artırması beklenmektedir. Böylece gıda ürünlerinde ülkenin dışa bağımlılığının ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. Ülkenin sınırlı su kaynaklarından 1972 yılında kurulan Genel Su İdaresi sorumludur. Tarım ve Hayvan Sağlığı Bakanlığı ise ziraat ve ilgili projelerden sorumludur. Büyük Yapay Nehir Projesi Otoritesi ise çölden getirilen suyun aynı zamanda tarımsal amaçlarla kullanılmasından da sorumludur. Büyük Yapay Nehir Projesi (Great Man Made River Project) Ülkenin güneyini kapsayan Sahra Çölünün derinliklerinden kıyı bölgesindeki yerleşim alanlarına getirilen suyun içme suyu ve tarımsal sulama amaçlı kullanılması için su kuyuları ve boru hatları inşasını içeren bir program hazırlanmıştır. 5 Aşamalı bu plan aşağıda özetlenmektir. Proje tamamlandığında yılda 2 km3 su 50 yıl boyunca kullanılabilecektir. Projenin uygulanması amacıyla ayrıca bir idarede kurulmuş bulunmaktadır. Aşama I : İnşası tamamlanmıştır. Tarıma elverişli Bingazi ve Sirt arasındaki bölgenin yılda 700 milyon m3 su ile sulanması hedeflenmektedir. Su, Sarir ve Tazirbu bölgelerindeki ana kuyulardan getirilmektedir. Aşama II : İnşası sürmektedir. Ülkenin Kuzey Batı bölgesinin sulanması amaçlanmaktadır. Murzuq bölgesinde açılan 500 kadar kuyudan yılda 800 milyon m³ su ile sulanması hedeflenmektedir. Aşama III : Kufra bölgesinde açılan kuyularla Aşama I kapsamındaki bölgeye yılda 500 milyon m³ ilave su verilmesi sağlanacaktır.

13 12 Aşama IV ve V: Aşama I in Tobruk bölgesine, Aşama II nin daha Batıya genişletilmesini içermektedir. Proje ile taşınan suyun bir kısmının Libya nın başlıca şehirleri olan ve toplam nüfusun % 90 ının yaşadığı Trablus, Bingazi, Misurata ve Sirt in içme suyu ihtiyacının karşılanmasında kullanılması planlanmaktadır. İlerleyen yıllarda Libya nın içme suyu ihtiyacının karşılanmasında kullanılması planlanmaktadır. Tarımsal sulama ise deniz suyu ve pis su arıtma tesislerinden sağlanacaktır. Bu amaçla geniş kapsamlı su arıtma sistemlerinin planlanması ve ihale edilmesi çalışmaları sürmektedir. Projenin 3. aşaması kapsamında yer alan iki büyük ihalenin Türk firmaları tarafından kazanılmış olması ise memnuniyet verici bir gelişmedir. 4.3.Sanayi Libya da petrole dayalı endüstriler, demir ve çelik endüstrisi, küçük çaplı tekstil ve çimento fabrikaları ve çeşitli gıda maddesi üretimine yönelik endüstriler bulunmaktadır. Ülkeye yabancı sermaye çekilmesinin ana hedeflerinden bir tanesi petrol dışı endüstrilerin güçlendirilmesi olmakla birlikte, hidrokarbon ve elektrik üretim ve şebekesinin yenilenmesine yönelik yatırımlar önümüzdeki dönemde Libya nın yatırım bütçesinde en fazla para ayırdığı ve yabancı sermayenin yöneleceği sektörler olarak değerlendirilmektedir. Libya yönetiminin 1980 lerden itibaren önemli sanayi projeleri gerçekleştirmesine ve çeşitli fabrikalar açmasına rağmen, bunların işletilmesinde karşılaşılan sorunlar nedeniyle ülkede işletilmeyen onlarca endüstri tesisi olduğu belirtilmektedir. Mezkûr tesisler ucuz enerjiye rağmen hammadde ve yedek parça konusunda ithalata bağımlı olmaları, kalifiye işgücü ve yetkin yönetim eksikliğinin de etkisiyle uzun süredir atıl haldedir. Ülkedeki en büyük endüstri tesisi Libya Demir ve Çelik Fabrikasıdır. Wadi Şhati bölgesinde bulunan demir rezervleri tesislerin başlıca kaynağını oluşturmaktadır. Üretimin yaklaşık yarısı Avrupa ülkelerine satılmaktadır. Atıl olanlar da dahil olmak üzere endüstri tesislerinin önemli bir kısmı özelleştirme kapsamına alınmıştır. Ancak özelleştirme endüstri tesislerinin hisselerinin halka dağıtılması şeklinde gerçekleşmekte ve yabancı sermayenin payı sınırlı tutulmaktadır. 4.4.Ulaştırma ve Telekomünikasyon Libya da mobil telefon piyasası hızla büyümektedir. Mobil telefon kullanım oranı yaklaşık %26 olup 2,3 milyon kullanıcı Libyana ve al-madar olmak üzere iki markadan hizmet almaktadır yılında Libyana nın faaliyete geçmesiyle iki firma arasında rekabet başlamıştır. Ancak her iki şirket de devlete ait telefon operatörü olan General Post and Telecommunications Company (GPTC) e aittir. GPTC sabit hatlar ve veri hizmetleri konusunda tekel pozisyonuna sahipken, en az 7 şirketin hizmet verdiği internet hizmetleri pazarında sınırlı rekabet vardır. Bununla birlikte, devletin sahip olduğu internet sağlayıcısı Libya Telecom and Technology Company, uluslararası bağlantı konusundaki tekel konumu sayesinde piyasayı kontrol etmektedir. Telekom sektörüne yatırım, rejimin yürürlükteki 20 yıllık planında önceliğe sahiptir ve arasında 10 milyar $ yatırım öngörülmektedir. Ülkedeki iki mobil network ağı için de önemli tutarlarda yatırım yapılmıştır ve son yıllarda, Alcatel, Siemens, Ericsson, Nokia, ZTE ve

14 13 Huawei gibi uluslararası ekipman sağlayıcılarla iş birliğine gidilerek üçüncü generasyon altyapı yatırımlarına başlanmıştır. Özelleştirme gerçekleştiğinde, Libya nın mobil telefon networkleri, ülkenin Afrika standartlarına göre yüksek kişi başına geliri ve abone sayısında beklenen artış dikkate alındığında, önemli yatırım payına sahip olacaktır. Ancak, telekom sektöründe bağımsız bir düzenleyicinin olmaması bu avantajları azaltmaktadır. Ülkenin km karayolu şebekesi bulunmaktadır. Ancak Çad ve Nijer le bağlantısını sağlayan yollar ile Libya Tunus ve Mısır ı birbirine bağlayacak olan Trans-Libya Otoyolunun inşası önem arz etmektedir. Libya nın 1965 yılından buyana, işleyen bir demiryolu şebekesi bulunmamaktadır. Libya demiryolları işletmesi demiryolu hattının döşenmesi amacıyla çeşitli projeler bulunsa da bu alanda henüz somut bir ilerleme sağlanmamıştır. Proje 2178 km uzunluğunda Tunus-Libya ve Mısır ı bağlayan doğu-batı kıyı hattı ile 992 km uzunluğunda Sirt-Sebha kuzey-güney hattını içermektedir. Limanların yıllık kapasitesi 13.4 milyon ton dur. Limanlar içinde renevasyon ve genişletme projeleri üzerinde çalışılmaktadır. Libya nın 27 gemiden oluşan bir ticari filosu bulunmaktadır. Üç hava yolu şirketi (Libyan Arab Airlines, Buraq Air, African) ve 90 civarında çalışan havaalanı bulunan Libya, havalimanlarının yenilenmesi için 1 milyar dolarlık bir bütçe öngörmekte, ayrıca dünyanın önde gelen üreticileri ile yeni uçak alımı konusunda görüşmelerini sürdürmektedir. 4.5.Hizmetler Bankacılık Kamu bankalarının özelleştirilmesi planlarının gerçekleştirilmesi kapsamında, Mart başında Libya Merkez Bankası (LMB) uluslararası finansal kuruluşları, Libya nın ikinci büyük ticari bankası olan Sahara Bank ın sermayesinin %19 unu temsil eden hisseleri satın almaya davet etmiştir. Mart sonunda LMB, teklif verenler arasından seçtiği 6 potansiyel ortağı belirlemiştir. Temmuz sonunda hangisinin kazandığının açıklanması beklenmektedir. Adıgeçen banka yabancı yatırıma açılan ilk kuruluştur ve işlemin başarılı olması halinde Libya hükümeti, LMB nın %83 hissesine sahip olduğu Wahda Bank ın da hisselerinin bir kısmını satmayı planlamaktadır. Devlet bankalarının özelleştirilmesi, finansal hizmetler sektörünün modernleştirilmesi ve ülkeye yabancı deneyimin çekilmesine yönelik planın bir parçasıdır. Ancak bu, nakit ile çalışan merkezi bir ekonomide gerçekleştirilmesi zor bir görevdir. Libya da bankalar 1970 yılında millileştirilmiştir ve 20 yıldan uzun süren yaptırımlar ve ekonomik izolasyon sonrasında, ödeme sistemleri eskidir, etkin çalışmamaktadır ve hızla genişleyen küresel bütünleşme sürecindeki bir ekonominin gereklerine uygun değildir yılında özel banka kurulmasına izin veren bir yasa çıkarıldığı halde henüz özel bir banka kurulmamıştır yılında çıkarılan bir yasa da yabancı bankaların şube açmalarına izin

15 14 vermektedir. Buna rağmen, düzenlemelerde karşılaşılan sorunlar ve yönetim usullerinin iyi işlememesi yüzünden fazla ilgi görmemiştir. Amerikalı Monitor Group un 2006 yılında Libya ekonomisi ile ilgili olarak hazırladığı raporda sektörün karşılaştığı 3 ana engel belirtilmiştir: Kredi riskinin ölçülmesini zorlaştıran yetersiz veri sistemi, Küçük ödünç alanlar için teminat imkanlarının eksikliği, Özel sektöre kredi verme ve kredi olarak verilen tutarın artırılmasını özendirecek önlemlerin az olması. Rapordaki değerlendirmeye göre, sonuçta bankalar savunmacı bir kredilendirme politikası izlemekte, kaynaklarının önemli bölümünü likit olarak tutmakta ve bir çok orijinal iş fikirleri için fon sağlanamamaktadır. Ocak ayında Libya da yerleşik ABD orijinli yatırım ve ticaret danışma şirketi olan Phoenicia Group, ülkenin ilk yerleşik özel hisse fonu (A tipi fon) olan Libu Capital i kurmuştur. Fonun 300 milyon $ tutarındaki sermayesinin çoğunluğu Körfezden gelmektedir. Sermaye, tarım ürünleri üretimi, imalat, turizm ve girişim sermayesi gibi henüz çok gelişmemiş sektörlerdeki yeni kurulan şirketlere yatırım amacıyla kullanılacaktır. Bunu, Şubat ayında Cayman Adalarından Tuareg Capital tarafından yönetilen, bir başka özel hisse fonu olan Libya Fund ın kurulması izlemiştir. Fon, sektör odaklı olup yeni kurulan şirketlerden küçük ve orta ölçekli şirketlere kadar geniş bir yelpazede yatırım yapacaktır. Libya da hisse fonlarının kurulmuş olması, kamu politikasındaki belirsizliğe rağmen, ülkenin potansiyelinin göstergesidir. Fonlar yalnızca büyük miktarlarda yatırım getirmekle kalmayacak, aynı zamanda fonların ekonomide etkinlik ve rekabeti artıracak alanlara kanalize olmasını sağlayacaktır. Turizm Hidrokarbon sektörünün gölgesinde oldukça geri kalmış bir sektördür li yıllara kadar konuyla ilgili hükümet politikaları da geliştirilmemiştir. Can sıkıcı boyutlara ulaşan vize uygulamaları, olumsuz iletişim ve ulaştırma koşulları, kaliteli turizm altyapısının bulunmayışı ve alkollü içkilerin yasaklanmış olması sektörün gelişmesini engelleyen diğer önemli etkenlerdir. Gerçekte Libya, yumuşak Akdeniz iklimi, uzun ve el değmemiş sahilleri ve özel çöl turizmine de olanak sağlayan coğrafi yapısı ve ilginç tarihsel birikimiyle önemli bir potansiyele sahiptir. Genel Turizm Konseyi 2005 yılı ile birlikte ülkeye yılda 1 milyon turist çekmeyi hedefleyen 3 milyar dolarlık otel ve turistik tesis inşasını kapsayan bir projeyi uygulamaya koymuştur. Bu çerçevede ülkede yeni turizm yatırımlarının başlamakta olduğu gözlenmektedir. Hükümetin, petrol gelirlerine rakip oluşturmak amacıyla turizmi geliştirme konusundaki kararlılığı dikkate alındığında, Ocak ayında Turizm Bakanlığını lağvetmesi şaşırtıcıdır. Bununla birlikte, Hükümetin planları, Şubat başında Genel Turizm Otoritesinin (General Tourism Authority-GTA) kurulduğunu açıklamasıyla daha açık hale gelmiştir. Yeni Otorite, Ulusal Petrol Şirketi modeline benzer biçimde, bir dereceye kadar otonom olacaktır. Böylece, nispeten daha az politik etki altında kalarak, yalnızca sektörün ihtiyaçlarına odaklanabilecektir. Kurumun, antikalar, antik kentler, yatırım, parklar ve el sanatları olmak üzere 5 farklı birimden oluşması

16 15 öngörülmektedir. GTA, şimdiden turizm alt yapısını iyileştirmek için 90 milyon LD bütçe tahsisi yapmıştır, 2007 bütçesi onaylandığında ise ilave 60 milyon LD almayı beklemektedir. Middle East Economic Digest (MEED) e göre, Otorite turizm konusunda strateji belirlemekten sorumludur ve 2030 yılına kadar yürütülecek olan turizm geliştirme master planını güncellemektedir. Libya 2015 yılına kadar tahmini 1 milyon ziyaretçiye konaklama sağlamayı planlamaktadır. Bu rakam 2006 için dir. Libya daki mevcut otel yatak kapasitesi dür. ancak GTA ilave oda yapımı için 4 Milyar LD değerinde anlaşma imzalamıştır. Sektördeki iddialı büyüme planına rağmen, komşu ülkelerin aldığı turist sayısı ile karşılaştırıldığında Libya nın hedefleri hala sınırlıdır. Bununla birlikte, Libya nın sektöre yaptığı yatırımların uzun vadede semeresini vermesi beklenmektedir. Kuzey Afrika Ülkeleri turist sayısı (000)* (tahmini) % değişim *Dünya Turizm Örgütü 4.6.Petrol ve Gaz Cezayir ,9 Mısır ,8 Fas ,7 Tunus ,3 Mart ortasında devlet şirketi olan Arabian Gulf Oil Company (AGOCCO) Ghadames havzasında Blok NC4 te önemli bir petrol yatağı bulduğunu açıklamıştır. Ulusal Petrol Şirketinin (NOC) Başkanı Mr. Ghanem, testlerin yaklaşık günlük varil petrolün yanı sıra, 14m³ feet gaz üretimini gösterdiğini doğrulamıştır. Bundan hemen hemen 1 ay kadar önce, İspanyol Repsol şirketi Murzuq havzasında Blok 186 da, büyüklüğü henüz kesinleşmemiş olan, bir kaynak bulduğunu açıklamıştır. Mr. Ghanem, Şubat sonunda, bulunan kaynağın önemi, rezerv miktarı ve kuyunun ticari potansiyelinin değerlendirme aşamasında olduğunu açıklamıştır. Repsol ün, faaliyetlerini sürdürdüğü Murzuq havzasındaki bloklarda 470 milyon varil geri kazanılabilir rezerv olduğu iddiasının yakında doğrulanacağını da belirtmiştir. Şubatta, Kanadalı Verenex Enerji de Ghadames havzasında Bölge 147 de önemli bir yatak bulduğunu açıklamıştır. Repsol ün iddialarının doğrulanmasıyla, son zamanlarda keşfedilen geri kazanılabilir rezervin hacmi yaklaşık 1 milyar varil/gün e ulaşacaktır. NOC tarafından yayımlanan rakamlara göre, 2006 yılının ilk yarısında 314 milyon varil petrol çıkarılmıştır. Bu rakam yıllığa dönüştürüldüğünde 628 milyon varile denk gelmektedir yılına göre %2 den az artış oranını temsil eden bu rakam, son 3 yılda gözlenen ortalama %9,5 oranındaki artışa göre önemli bir yavaşlamayı göstermektedir. Ancak bu durum, 2003 yılındaki büyük çıktı artışından sonra Libya nın hızla üretim kapasitesine ulaşmasından ve sektör altyapısının hızlı kapasite artışına izin vermemesinden kaynaklanmaktadır.

17 16 Her şeye rağmen, tahmini günlük üretim kapasitesi 1,72 milyon varil olan Libya nın 2006 yılı ilk yarısında gerçekleştirdiği üretim rakamı, ülkenin 1980 yılından itibaren ve kapsamlı yaptırımların uygulanmasından önce, ulaştığı en yüksek üretimi temsil etmektedir yılı başında keşfedilen kaynakların bir kez daha üretim artışına neden olması beklenmektedir. Ham Petrol Üretimi ve İhracatı* (milyon varil) (6 ay) Üretim 516,8 473, , ,4 Günlük ortalama 1,42 1,3 1,53 1,62 1,69 1,72 % değişim (0,6) (8,4) 18,3 5,6 4,5 - İhracat 384,3 343,6 432,3 459,9 487,5 252,6 Günlük ortalama 1,1 0,94 1,18 1,26 1,34 1,38 % değişim 1,3 (10,6) 25,8 6,4 6,0 - *Kaynak: NOC NOC Başkanı, gaz ve gazın gelişen potansiyeli üzerinde yoğunlaşılacağını da ima etmektedir. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), gaz üretiminin 2010 yılında 12 milyar m³ ten, 4 kattan daha fazla bir artışla 20 yıl sonra 57 milyar m³ e ulaşacağını tahmin etmektedir. 4.7.Doğal Kaynaklar Petrol ve gaz dışında önemli tek doğal kaynağı Libya nın güneyindeki Wadi Shatti bölgesinde bulunan demir madenidir. Demir cevherinin kullanılması amacıyla büyük bir demir çelik tesisi kurulmuş olmasına rağmen ülkede demiryolu bulunmaması nedeniyle cevher taşınamamakta, tesis Güney Amerika ülkelerinden yapılan cevher ithalatına bağımlı bırakılmaktadır. Libya Şubat başında uranyum madeni işleyeceğini açıklamıştır. MEED ye göre, yerel Ulusal Araştırma ve Geliştirme Bürosu Fransız Areva ile sivil amaçlarla uranyum araştırması konusunda bir mutabakat imzalamıştır. Ön anlaşmaya göre, Areva jeolojik verileri inceleyerek Libya nın uranyum potansiyelini belirleyecektir.

18 17 5. EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER 5.1. Genel Durum Libya hidrokarbon zengini bir ülkedir, ancak Magreb bölgesinde ve petrol üreten ülkeler arasında en az çeşitliliğe sahip olan ülkedir. Uzun süredir merkezi ekonomi ile yönetilmektedir ve kamu sektörünün ağırlığı yüksektir. 10 yıl boyunca süren uluslararası ekonomik yaptırımlar sonrasında, 2002 yılında piyasa ekonomisine geçiş sürecini başlatmıştır. Bu yıldan itibaren, makroekonomik istikrarı sürdürüp ekonomik büyümeyi sağlarken, ekonomisini ve dış ticaretini liberalleştirmek için çaba göstermiştir Ödemeler Dengesi ve Sermaye Hareketleri Cari İşlemler Dengesi (milyar $) 0,7 5,2 7,4 17,3 24,4 GSYİH nın Yüzdesi 3,3 21,5 24,3 41,6 48, Sermaye Hareketleri (milyon $) Sermaye hareketleri Doğrudan yatırım Portföy yatırımı Diğer yatırımlar Yıl İçinde Alınan Ekonomik Önlemler ve Uygulamalar Petrol dışı alanlardaki doğrudan yabancı yatırım için alt limit 50 milyon $ dan 1,5 milyon $ a indirilmiştir. Devlete ait ithal tekelleri petrol ürünleri ve silah ile sınırlandırılmıştır. Din, sağlık ve ekolojik nedenli ithal sınırlamaları 10 ürün ile sınırlandırılmıştır. 21 bölgesel banka birleşmiştir ve kamu ticaret bankalarının yeniden yapılandırılması planlanmıştır. Bankaların denetimi ve ödeme sisteminin modernleştirilmesi çalışmaları hızlandırılmıştır. Büyük Vergi Mükellefleri Bürosu (Large Taxpayers Office-LTO) kurulmuştur. Petrol gelirlerinin yönetimini merkezileştirmek için LIA kurulmuştur.

19 18 Tüketim vergisi %15-25 e indirilmiş; tüm ara mallar tüketim vergisinden, bazı sermaye ve ara malları %4 oranındaki ithalat hizmet bedelinden muaf tutulmuştur. İş ile ilgili izinlerin verilmesini hızlandırmak amacıyla ülke genelinde 51 büro açılmıştır. Konutlar için elektrik tarifelerinin düşürülmesi için en düşük tarife kapsamı genişletilmiştir. Petrol dışı alanlardaki doğrudan yabancı yatırımda negatif liste perakende ve toptan ticaret ve ithalat ile sınırlandırılmıştır. Petrol dışı alanlardaki doğrudan yabancı yatırımların, en az %35 oranında Libya sermayesi içeren iş ortaklıkları aracılığıyla yapılmasını öngören düzenleme yayımlanmıştır. Planlama Bakanlığının ulusal işlemler birimi yeniden aktif hale getirilmiş ve alan araştırmaları geliştirilmiştir Dış Ticaret Genel Durum Libya nın döviz rezervi 2006 sonunda, 59,3 milyar $ ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Stok düzeyindeki yıllık %50 den fazla artış, 1980 ortalarından itibaren gözlenen en yüksek artış oranıdır. Bu hızlı büyüme oranı, son beş yılda görülen istisnai derecede yüksek petrol fiyatları ile kısmen de 2006 yılının büyük bölümünde uygulanan rekor fiyatlardan kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak, Libya nın uluslararası rezervleri 42 aylık tahmini ithalatını karşılayacak durumdadır(genellikle 3 aylık ithalatın karşılanması birçok ülkenin ihtiyacı açısından yeterli görüldüğünden bu gereksiz bir orandır). Son yıllarda Orta Doğu hükümetlerinin çoğu bu derece yüksek rezervler tutmak yerine parayı uzun vadeli proje ve finansal araçlara yatıran yatırım fonlarına kanalize etmeyi seçmektedir. Bu, Libya da da bir dereceye kadar gerçekleşmiştir. Ülkenin önemli yatırım organizasyonu olan ve geleneksel olarak ülkenin $ cinsi gelirlerini yöneten LAFICO, son aylarda büyük nakit akışlarını yönetmeye yoğunlaşmıştır. Bu kaynakların tahsisi için Ekonomik ve Sosyal Kalkınma Fonu gibi başka yatırım organizasyonları da kurulmuştur. Libya nın yönetim kapasitesi arttıkça deniz aşırı yatırım portföyünün tutarının önemli boyutlara ulaşması çok muhtemeldir. Bu durum kısa vadede rezerv artış oranını yavaşlatabilirse de, Libya nın geliri dikkate alındığında, stok azalmasına yol açmayacaktır. Döviz rezervi (milyon $) Toplam rezerv (Altın hariç) % değişim 36,9 31,2 35,2 50,8 Libya nın ticareti başta İtalya ve Almanya olmak üzere Avrupa ya çok sıkı bağlı olmasına rağmen, küresel ekonomi ile aşamalı bütünleşme, Çin ile karşılıklı ticaretin büyümesiyle kendini göstermektedir. Çin ile ticaret 2004, 2005 ve 2006 yıllarında sırasıyla %200, %94 ve %84 oranında artmıştır. İki ülke arasındaki ticaret 5 yıl önce 100 milyon $ dan az

20 19 iken 20 kattan fazla artarak 2 milyar $ ın üstüne çıkmıştır. Bu ticarette denge Libya lehine olup, Çin Libya ya ucuz mallar ihraç ederken Libya dan, ihracatının 2 katını aşan tutarda petrol satın almaktadır. Çinle karşılıklı ticaret (milyar $) İki yönlü toplam ticaret 671, , ,1 % değişim 211,4 93,9 84,2 Kaynak: China General Administration of Customs Dış Ticaret Mevzuatı 2005 yılı dış ticaretle ilgili oldukça önemli gelişmelere sahne olmuştur. İthalat lisansı ve döviz bütçesi uygulamalarının önceki yıllarda sona erdirilmesi ticaretin liberalleştirilmesi yönünde atılan önemli adımlar olmuştur. Gümrük vergilerinin sigara dışında sıfırlanması, ticari bayilik gereken sektörlerin ve ithali yasak ürünlerin yeniden belirlenmesi 2005 yılında dış ticaret rejiminde yapılan önemli değişikliklerdir. Ekonomi Bakanlığı nın İthalat ve İhracatın Düzenlenmesine İlişkin 2006 Yıl ve (16) Sayılı Kararı nın 3 üncü maddesinde İhracat ile ilgili olarak; Aşağıda belirlenen şartlar ve sınırlamalar uyarınca, İhracatı Ek:2 de belirlenen kuruluşlara ait olan mallar ve ürünler dışındaki tüm mallar ve ürünler, yürürlükte olan yasalar uyarınca ve yasaların belirlediği ihracat birimleri veya üreticileri tarafından ihraç edilir. 1. İhraç edilen ürünler ve mallar Ulusal Standartlar ve Özellikler Belirleme Merkezinde akredite (onaylı) kullanım özelliklerine uygun olmalıdır. 2. İhraç edilen mallar sübvanse edilmiş veya ithalatı bazı kuruluşlara ait olmamalıdır. 7 inci maddesinde İthalat ile ilgili olarak; Aşağıda belirlenen şartlar ve sınırlamalar uyarınca, Üretim ve Tüketim malları, İlaçlar, Çeşitli Taşıt Araçları, İş Makineleri ve Malzemeler İthal edilir. 1- Yeni ve kaliteli mallardan olmalıdır. 2- Sağlık, Veteriner ve Doğa Koruma şartnamelerine uygun olmalıdır. 3- Bölgesel veya Uluslararası Standartlara veya Libya Standartları veya Ulusal Standartlar ve Özellikler Belirleme Merkezi tarafından onaylı teknik temel şartlara uygun olmalıdır. 4- İthalatı herhangi bir nedenle yasaklanmış veya durdurulmuş veya ithalatı belirli kuruluşlarca sınırlandırılmış olmamalıdır. 5- Libya da yetkili kuruluşlarca onaylı teknik şartlara ve standartlara aykırı olmamak şartıyla aşağıda belirlenen şartlar ürün özelliğine uygun olarak ürünün üzerine yazılmalı veya ürün ile birlikte verilmelidir.