TÜRKÇE Fasikül 1 KONU ANLATIMLI FASİKÜL SET ATU ZENGİN İÇERİKLİ ÖZGÜN KONU ANLATIMI ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR

Transkript

1 ATU TÜRKÇE Fasikül 1 KONU ANLATIMLI FASİKÜL SET ZENGİN İÇERİKLİ ÖZGÜN KONU ANLATIMI ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR PEKİŞTİREN BİRLİKTE ÇÖZELİM BÖLÜMLERİ ÖLÇEN SIRA SENDE UYGULAMALARI BİLGİ KONTROLÜ ODAKLI KARMA SORULAR AKILLI TAHTAYA UYUMLU ÇÖZÜMLER ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTLERİ

2 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Eski sözcüğünün değişik anlamları ve bu anlamlarıyla kullanıldığı cümleleri doğru bir şekilde eşleştiriniz. a. Çoktan beri var olan, üzerinden çok geçmiş bulunan b. Önceki c. Geçerli olmayan d. Çok kullanmaktan yıpranmış harap olmuş e. Mesleğinde uzmanlaşmış dene- yimli e a b d c Yıllarını mesleğine vermiş bu eski öğretmenden öğreneceğim çok şey vardı. Bu eski cami yerli yabancı herkesi büyülüyordu. Görünüşe bakılırsa eski sekreter bundan çok daha iyiydi. Ben ablamın eskileriyle büyümüşümdür. Babamın eski paralardan oluşan bir koleksiyonu var. BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldıklarını işaretleyiniz. Cümleler Temel Anlam Yan Anlam Terim Anlam Mecaz Anlam Büyük bir heyecanla bu mektubu yazıyorum. Ben babamın eskilerinden uydurma şeyler giyiyorum. Üşüyen ellerinin soğukluğunu avucumun içinde duyuyordum. Bu adam yaşlandıkça iyice çocuğa döndü. Hayatımın en ağır sorumluluklarından birini üzerime almıştım. Açık pencerenin önünde denize karşı saatlerce dertleştik. Bu ağaç nemli ortamı sever. Çalışma ortamında oldukça özverili biriymiş. Bir ara dersten çıkma ihtiyacı hissettim. Dişlerini her gün düzenli olarak fırçalıyordu. Sen istediğin kadar taşla beni, gene de bir şiirle girişeceğim işe Üçgenin bir kenarı için verilen değer 5 ti. Dil bilgisinden zarfları anlatırken öğretmen birden bağırmaya başladı. 16

3 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Oyun sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde gerçek anlamının dışında kullanılmıştır? A) Çocukluğumda dokuztaş diye bir oyun oynardık. B) Maçta faul olunca futbolcuyu oyundan çıkardılar. C) Bu hayatta oyunu kuralına göre oynamazsan kaybedersin. D) Tiyatro eve uzak olduğundan oyuna geç kaldık. 1. Perde sözcüğünü temel, yan, terim ve mecaz anlama gelecek şekilde birer cümlede kullanınız. Temel anlam: Güneş pencereye vurunca perdeyi çekti. Yan anlam: Film başlayınca sinema perdesindeki yırtığı fark ettik. Terim anlam: Oyunun üç perdesi de alkış içinde geçti. Mecaz anlam: Bu sözü duyunca gözlerindeki perde kalktı. 2. Garip sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde Garip kuşun yuvasını Allah yapar. atasözündeki anlamıyla kullanılmıştır? A) Yağan yağmur ortalığa garip bir kış serinliği vermişti. B) Bu şarkı insana garip bir yalnızlık duygusu veriyordu. C) Yaşadığı kazadan sonra garip bir şekilde iyileşiverdi. 2. Ağır sözcüğünü farklı anlamlara gelecek şekilde birer cümlede kullanınız. Eve girince ağır bir koku duydum. En ağır sorumluluklardan birini aldı. Kurşun ağır bir madendir. Geçirdiği hastalıktan dolayı ağır işitiyordu. D) Hayatını kimsesi olmadan sürdüren garip bir adamcağızdı. 17

4 1. ÜNİTE SIRA SENDE Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin cümlede hangi anlamda (temel, yan, terim, mecaz) kullanıldıklarını karşılarındaki boşluklara yazınız. 1. Aramızdaki bağ gün geçtikçe kuvvetleniyordu. Mecaz 2. Öğretmenimiz notaları doğru basmam gerektiğini söylüyor. Terim / Temel. Hangi limana varacağını bilmeyen gemici olamaz. Temel 4. İnsanları kullanmak, onlara yapılacak en ağır hakarettir. Yan 5. Bütün hissettikleri yüzünden okunuyordu. Mecaz 6. Okuldan çıkmış eve doğru gidiyordu. Temel 7. Beğendiği elbisenin olduğu dükkana girdi ve elbisenin değerini sordu. Yan 8. Yaptığı fedakârlıktan övünüyor diye kadına kızardık. Temel 9. Kafası dağınık olduğu için seni şimdi anlayamaz. Mecaz 10. Bana söz verdi, bir daha kimseyi üzmeyecek. Yan 11. Elektrik saati bozuk olduğu için fatura fazla geliyordu. Yan 12. Üçgenin iç açılarının toplamı 180 dir. Temel / Terim 1. Ümit Burnu nun keşfi çok uzun zaman önce olmuştur. Terim 14. Tomurcuklar patlamış, tabiat yeniden uyanmıştı. Yan 15. Kireç taşı Türkiye de çoğu bölgede çıkarılmaktadır. Terim 16 Terazinin dili bozulunca doğru tartmıyor. Yan 17 Yolun kenarındaki çiçekler kurumuştu. Temel 18 Gül yaprakları suyun yüzüne yayılmıştı. Yan 19 Oy kullanma işlemi itibariyle sonlandı. Yan 20 Onunla aramızdaki bağ gittikçe kuvvetlendi. Mecaz 18

5 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM A. Numaralanmış sözcüklerin eş anlamlıları, harfleri karıştırılarak verilmiştir. Bu sözcükleri uygun numaralarla eşleştiriniz. 1. Yaşam 4. Kara 7. Derya 2. Konuk 5. Yasa 8. Mektep. Yoksul 6. Macera 9. Al ırkmızı 9 nunka 5 zined 7 asimrif 2 üvenser 6 iysah 4 tahay 1 irkaf loku 8 B. Aşağıda verilen sözcüklerin eş anlamlılarını cümle içinde kullanınız. 1. Hediye: Ona çok güzel bir armağan aldım. 2. Acıma: Herkese karşı merhamet ederdi.. Ahenk: Bu kadar uyumlu olması çok güzel. 4. Cevap: İstediğim yanıtı almamaktan korkuyorum. 5. Ehemmiyet: Bu konuya gereken önemi gösterelim. 6. Saha: Helikopter alana iniş yaptı. 7. Namzet: Bu konuda aday olduğunu söyledi. 8. Kanıt: Elindeki deliller olayı aydınlatamadı. 9. Gayret: Bu kadar çabalaman takdir ediliyor. 10. Tabii: Doğal ürünler almak için memleketine gidiyor. 11. Zarar: Belediye yangından oluşan ziyanı karşılayacağını söyledi. 12. Tutsak: Esirler anlaşma koşullarına göre serbest kalacak. MERAK EDİYORUM Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümlede bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Ayağı iyileşene dek istirahat edip dinlenmesi gerekiyormuş. 20

6 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Gerçek anlamıyla kullanılan sözcüklerin eş anlamlıları da gerçek anlamlı olur. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi bu açıklamaya uygun kullanılmamıştır? 1. Açıklamaya uygun olmayan eş anlamlı sözcüğü bularak farklı bir cümlede kullanınız. Kara Üzerinde çok şık siyah bir elbise vardı. A) Doktor birkaç gün dinlenmesi gerektiğini söylemiş. (istirahat) B) Kara kuru, yüzü hiç gülmeyen bir kadındı komşumuz. (zayıf) C) O kadar özlemişim ki onu dün gece düşümde gördüm. (rüya) D) Yazar duygularını anlatmak isteyince bu eser ortaya çıkmış. (yapıt) 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüğün eş anlamlısı yoktur? A) Akşam olunca içimi bir keder kaplar. B) Bu sene oy kullanmak için memlekete gideceğim. C) Sözlükte aradığın kelimenin anlamını bulabilirsin. 2. Eş anlamlısı olmayan sözcüğün yerine, eş anlamlısı olan başka bir sözcüğü cümle içinde kullanınız. Macera Serüven dolu bir tatil geçirdi. D) Verdiğin örnek diğerlerine göre çok havada kaldı.. Son zamanlarda ülkemde yaşanan olaylar oldukça üzücü. Geleceğimizin sağlam temellerde olması için görevlerimizi yerine getirmeliyiz. Bu parçada hangi sözcüğün eş anlamlısı yanlış verilmiştir?. Eş anlamlısı yanlış verilen sözcüğün eş anlamlısını bularak bir cümle içinde kullanın. Görev Vazifesi gereği çok il dolaştı. A) Vakit B) İstikbal C) Diyar D) Bilinç 21

7 1. ÜNİTE SIRA SENDE Aşağıdaki numaralanmış sözcüklerin anlamdaşlarını sözlüğe bakıp bulmacaya yerleştirerek yuvarlak içine alınmış karelerde yazılı harflerle oluşturulabilecek 7 harfli sözcüğü bulunuz. 1 B A R D T U 8 B A Ş Y A P I T D E E Ğ 9 M F R Ş N S U T İ A 10 E İ R E L Ç D U Y A R İ A L I L U I K D 12 L E 11 2 D 1 H E M M İ Y E T S İ Z M E Ü T H R A C S Z E B V E P T İ I G İ 15 V A T L I D O K G Ş Ş 17 O L A Y İ A Ğ L M 18 A L S I R İ Soldan Sağa 6. Şaheser 10. Hassasiyet 12. Önemsiz 14. Gerekçe 15. Süvari 17. Hadise 18. Yüzyıl Yukarıdan Aşağıya 1. Sulh 8. Mebus 2. Gösteriş 9. Monoton. Tecrübe 11. Mecmua 4. Etki 1. Muharebe 5. Kutlu 14. Irk 7. Vasıta 16. Natürel A B C D E F G A T A T Ü R K 22

8 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıda verilen sözcüklerin zıt anlamlarını birer cümle içinde kullanınız. Kuru : Nemli çamaşırları toplamadı. Yavaş : Çabuk yürüyüp buradan uzaklaştı. Acı : Elindeki tatlıyı yemeden bıraktı. Kısa : Uzun boyuyla çok dikkat çekiyordu. Eğri : Çizdiği doğru çizgiye şekiller ekledi. Yakın : İnsan uzak mesafede olunca gelemiyor. Yeni : Eski elbiselerini yardımcısına veriyor. Çirkin : Güzel bir çocuk olmuştu. Koyu : Üstündeki elbisenin rengi oldukça koyuydu. Çok : Çaydan az da ben alayım. Yüksek : Bu duvar diğerine göre alçak yapılmış. İleri : Arabayı geriye park edince çok yürüdük. Fakir : Zengin bir yaşamı olduğu hâlinden belliydi. Boş : Elindeki bardağın içi doluydu. 25

9 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. İçinde zıt kavramların bir arada olduğu atasözleri vardır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu atasözlerine örnek olamaz? 1. Siz de içinde karşıt anlamlı sözcükler bulunan bir atasözü yazınız. Eski dost düşman olmaz. A) Ak akçe kara gün içindir. B) Zeytinin bol olduğu yerde zeytinyağı kıtlığı olması tuhaf C) Güvenme varlığa, düşersin darlığa. D) Sen ağa ben ağa, bu ineği kim sağa? 2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde zıt anlamlı sözcükler bir aradadır? A) Ağlasam sesimi duyar mısınız mısralarımda? Dokunabilir misiniz gözyaşlarıma ellerinizle? B) Neden böyle düşman görünürsünüz, 2. Siz de içinde zıt anlamlı sözcükler bulunan bir cümle yazınız. Arabayı ileri park ederken geride kalan çöpü fark etmedi. Yıllar yılı dost bildiğim aynalar? C) Bütün sevgileri atıp içimden Varlığımı yalnız ona verdim ben. D) Geceleyin bir ses böler uykumu, İçim ürpertiyle dolar. Nerdesin? 26

10 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE SIRA SENDE Aşağıda verilen ince ve inmek sözcüklerinin kullanıldıkları alanlara göre zıt anlamlılarını uygun yerlere yazınız. Üstünkörü Pes Kaba Kaba ses davranış düşünce kitap temizlik İNCE kadın nakış Kaba kum İri Şişman Kalın Şişmek Şişmek balon lastik otobüs Binmek Yükselmek fiyat İNMEK at Binmek Çıkmak merdiven değer uçak Binmek Yükselmek 27

11 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM A. Aşağıdaki kutucuklarda verilen sözcüklerin kökteş mi, sesteş mi olduklarını bularak cümle içerisinde kullanınız. barış eski güven dal kanun boya tat göç yaz iç çay acı Kökteş Sesteş : Barış : Dal : Eski : Kanun.... : Güven.... : Yaz : Boya : Çay : Göç : İç : Tat : Acı B. Aşağıda verilen sözcükleri sesteşleriyle birer cümlede kullanınız. 1. Saç: Elindeki kâğıtları etrafa saçtı. Saçlarını yeni boyatmış. 2. Diz: Kitapları konularına göre dizdi. Dizi gün geçtikçe daha çok ağrıyordu.. Ak: Saçlarına aklar düşmüş. Nehir eskiden köprünün altından akarmış. 4. Ben: Bu işi ancak ben yaparım. Yüzündeki beni operasyonla aldırmış. 5. Gül: Bana aldığı güller çok güzel kokuyordu. Gül ki ben de seninle mutlu olayım. 6. Taş: Ocakta unuttukları süt taştı. Elindeki taşı bana fırlattı. 7. Kan: Ondan iki tüp kan aldılar. Ben artık bu yalanlara kanmam. 28

12 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Aşağıdaki sözcüklerden hangisinin sesteşinin olmamasının nedeni diğerlerinden farklıdır? A) kâr B) film C) göz D) perde 1. Sesteşlik özelliği göstermeyen sözcüklere birer örnek veriniz. hala - hâlâ eski - eskimek 2. Aşağıdaki cümle çiftlerinden hangisinde bulunan altı çizili sözcükler sesteş değildir? A) Konservesi yapılacak sebzenin kart olmamasına dikkat edilmeli. Elindeki kartta adres ve telefon bilgileri yazılıydı. 2. Sesteşlik özelliği gösteren bir sözcüğü her iki temel anlamını da karşılayacak şekilde birer cümlede kullanınız. Saçlarındaki kırlar gittikçe çoğalmıştı. Kırda otlayan kuzular çok sevimliydi. B) Güvenilir kaynaklardan alınan haber, ünlü iş adamının hayatta olduğu yönündeydi. Kaynaklar bulunduğu yere, hatta yüzeye çıktığı yere göre isim alır. C) Bu isme ait herhangi bir kayıt bulunamadı. Pencere kayıtları düzgün olmadığından içeri su sızıyor. D) Kaptan kara göründü diye bağırdı. Kara kalpağını başından hiç çıkarmazdı.. 1. Dedem çok güzel kanun çalardı. 2. Yeni kanuna göre trafik cezaları ağırlaştırılacakmış. Bu iki cümledeki kanun sözcükleri arasındaki anlam ilişkisine örnek olabilecek sözcük aşağıdakilerden hangisidir?. Sesteşlik anlam ilişkisi olan üç tane sözcük yazınız. Dal Gül Yaz A) ağız B) sığ C) ince D) hane 29

13 1. ÜNİTE SIRA SENDE Aşağıdaki sözcükleri sesteş olacak şekilde birer cümlede kullanınız. Kara : Karaya ayak bastık. Kara kara tişörtler giyerdi. Çay : Kahvaltıda çok fazla çay içerdi. Kütükleri çaya atıp öyle taşıyorlar. Yazma : Annemin yazması el dokumasıydı. Hikâye yazmanın iyi olduğunu söyler. Gül : Elindeki gülü eşine verdi. Güldüğü için dersten atıldı. Yaz : Her yaz memlekete gidiyoruz. Yazı yazmayı çok severdi. Yüz : 100 adet poşet alacak. Yüzümde sivilce çıkıyor. El : Elimdeki yara hemen iyileşti. Bu duruma el ne der? Dolu : İstanbul a yağan dolu hayatı felç etti. Elindeki şişe su ile doluydu. 5. Soyut - Somut Anlamlılık Beş duyu organımızdan biri veya birkaçıyla algıladığımız varlıkları karşılayan sözcüklere somut anlamlı sözcükler denir. Beş duyu organımızla algılayamadığımız varlık, durum ya da kavramları karşılayan sözcüklere soyut anlamlı sözcükler denir. ÖRNEK Somut Anlamlı Sözcükler: Masa, kalem, sıcak, acı, hava Soyut Anlamlı Sözcükler: Mutluluk, korku, özlem, endişe 0

14 7. SINIF TÜRKÇE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki sözcükleri nitel ve nicel anlamda birer cümlede kullanınız. geniş ağır iyi büyük engin Yüksek Dar Güzel Hafif İnce Nicel: Geniş oda her zaman kullanışlıdır. Nitel: Geniş bir bakış açısı vardı. Nicel: Ağır bir yük taşıyor. Nitel: Davranışlarından ağır biri olduğu belli. Nicel: İyi para kazanmış. Nitel: İyiye ve güzele gidiyorum. Nicel: Büyük bir parça koptu dağdan. Nitel: Büyük hayaller peşindeyiz. Nicel: Engin denizlerde yüzdürür gemisini. Nitel: Engin yere ev yapıyorlar. Nicel: Yüksek makamlarda tanıdığı var. Nitel: Binanın yüksek kısımları boyandı. Nicel: Dar bir koridordan geçtik. Nitel: Dar gelirli bir aileyle büyüdü. Nicel: Bu işten güzel para kazandı. Nitel: Güzel bir film izledik. Nicel: Bu koli daha hafif bunu sen taşı. Nitel: Hafif bir grip atlatmış. Nicel: Elindeki ince kitabı hemen bitirdi. Nitel: İnce davranışlarıyla herkesin beğenisini kazandı. 1. ÜNİTE

15 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE ÀÀAralarında anlam ilişkileri olan ve anlamlarına göre gruplanan sözcükler arasından ilişkiye uymayan, farklı sözcüğün belirlenmesi istenir. yüz - sima - ifade - çehre surat ÀÀBelirli anlam ilişkisine göre sıralanmış sözcükler arasından kuralı bozan, farklı bir anlam ilişkisi taşıyan sözcüğün bulunması istenir. çağdaş - ilkel (zıt anlamlı sözcükler) sıcak - ılık (zıt anlamlı değil) övgü - yergi (zıt anlamlı sözcükler) erken - geç (zıt anlamlı sözcükler) BİRLİKTE ÇÖZELİM 1. Aşağıdaki görsellerin ifade ettikleri sözcükleri örnekte olduğu gibi genel ve özel anlamda kullanınız. Öğrenci kapıdaki görevliye bir şeyler soruyor. (özel) Sarraf için altın neyse, öğretmen için öğrenci odur. (genel) Telefon en eski iletişim aracıdır. Telefon çalınca yerinden fırladı. Ağaç oksijen üretir. Ağacı kökünden kestiler. Elmada E vitamini oldukça fazla. Elmalar oldukça sulu görünüyordu. 2. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden yansıma olarak kullanılanları işaretleyiniz. Ödül törenine şıkır şıkır bir elbiseyle katılmıştı. Yıllardır burada yaşamasına rağmen Türkçeyi çat pat konuşuyor. Kuşum Çıt Çıt kafesinden çıkmak ister gibiydi. Topuklu ayakkabılarıyla merdivenden tıkır tıkır iniyordu. Çok neşeli, fıkır fıkır bir kızdı Selin. Ocaktaki süt fokur fokur kaynıyordu. Gece yarısı salondan gelen çıt çıt sesleri beni korkuttu. Mırın kırın etme de bana yardım et. 5

16 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Başak Ahmet 1. rüya 6. hayal 2. ışık 7. sevgi. rüzgâr 8. dostluk 4. elektrik 9. kalp 5. uzay 10. öfke 1. Somut ve soyut anlamlı sözcüklere birer örnek veriniz. Güneş - Somut Korku - Soyut Başak ve Ahmet in sahip olduğu topların üzerinde yazılı sözcükler tablodaki gibidir. Ancak her ikisinin birer topu birbirine karışmıştır. Başak ın topları somut, Ahmet inkiler ise soyut anlamlı olacağına göre kaç numaralı toplar yer değiştirmelidir? A) 1 ve 9 B) 2 ve 10 C) 4 ve 6 D) 5 ve 8 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kadın sözcüğü genel anlamda kullanılmıştır? A) Kadın dediğin hayatın her alanında kendini göstermelidir. 2. Kitap sözcüğünü özel anlama gelecek şekilde bir cümle içinde kullanınız. Elimdeki kitap sürükleyici olduğu için bırakamadım. B) Dargın olduğumuzu bilmezmiş gibi kadını alıp bize getirmiş. C) Aynı yerde, aşağı yukarı aynı saatlerde hep aynı kadını görüyordu. D) Oyunda hizmetçiyi canlandıran kadının performansı etkileyiciydi. 6

17 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE SIRA SENDE Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin anlam özelliklerini (somut, soyut, genel, özel, nicel, nitel vb.) yanlarındaki boşluğa yazınız. Evde beş cana bakıyordu. Somut Bu sıcak karşılama hepimizi memnun etti. Soyut Bu saatten sonra büyük düşünmek lazım. Nitel Kitaplar insanı rahatlatan en iyi terapisttir. Nitel Küçük bir evde, yaşamını güçlükle sürdürüyordu. Nicel İyi insanlar oldukları her hâllerinden belliydi. Nitel Bahçeye diktiğim ağaç bir yılda meyve verdi. Özel Hava bu aralar oldukça soğuktu. Somut Uzak bir otelde balayı için yer ayırtmış. Nicel Çukurova nın en önemli geçim kaynağı pamuktur. Nitel Dün gece gördüğüm rüya beni oldukça etkiledi. Soyut Olaylara geniş bir bakış açısıyla bakıyor. Nitel Masa, dünden beri silinmemişti. Özel Annesi endişe içinde oğlunu bekledi. Soyut Yeni yapılan yollar oldukça genişti. Nicel Okul eğitimin başlangıç noktası sayılır. Genel Sırtındaki çanta ağır olduğu için taşımakta zorlanıyordu. Nicel Bugün hiç havamda değilim, gezmek istemiyorum. Soyut Derin düşüncelere sahip bir insandı. Nitel Çocuk bu, düşecek de kalkacak da. Genel Bilgisayarı bozulunca yenisini almadı. Özel 7

18 1. ÜNİTE ÖZDEYİŞLER (VECİZELER) Bir düşünceyi en kısa, en özlü biçimde anlatan bir veya birkaç cümleden oluşan, doğruyu ve güzeli öğütlemeyi amaç edinen, bilgece söylenmiş sözlere özdeyiş (vecize) denir. Sanat ve sanatçıdan yoksun bir toplumun canlılığı olmaz. Fenalıkların ilki ve en büyüğü, haksızlıkların cezasız kalmasıdır. Akıllı olmak da bir şey değil, mühim olan o aklı yerinde kullanmaktır. Eskimiş fikirler paslanmış çivilere benzer, söküp atmak çok güçtür. DİKKAT M. Kemal Atatürk Eflatun Descartes C. Şahabettin Vecizeler de tıpkı atasözleri gibi yaşanan olaylardan, gözlemlerden ve deneyimlerden çıkarılan sonuçlara, derslere dayanır. Atasözlerinden farkı, söyleyeninin ya da yazanının bilinmesidir. BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki atasözlerinin anlam özelliklerini düşünerek karşılarındaki açıklamalarla atasözlerini eşleştiriniz. Bir el bir eli yıkar, iki el bir yüzü yıkar. Ahlâk dersi veya öğüt verir. Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır. Kimi inanışları bildirir. Bugünün işini yarına bırakma. Dayanışma ve işbirliği bildirir. Korkunun ecele faydası yoktur. Doğa olaylarının nasıl olageldiğini bildirir. Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır. Birtakım gerçekler, felsefeler, bilgece düşünceler bildirir. 42

19 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Deyimlere ait aşağıdaki görselleri verilen anlamlarla eşleştiriniz İstenilen işi yapmamak için birtakım bahaneler ileri sürmek 6 2. Davranışıyla birini incitmek, üzüp gücendirmek. Bir kimsenin eğilimini anlamaya çalışmak 4 4. Büyük bir acı ve üzüntünün etkisi altına girmek 1 5. Kişiyi kendi düşüncelerinden ayırmak, başka görüş benimsetmek 2 6. Farkında olmadan karşısındakine dokunacak söz söylemek, pot kırmak 5 4

20 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Aşağıdaki atasözlerinden hangisi kinayeli anlatıma örnektir? A) Dağ ne kadar yüksek olsa yol onun üstünden aşar. B) Topalla gezen aksamak öğrenir. 1. Kinayeli anlam özelliği gösteren atasözlerine iki tane örnek veriniz. Ateş olmayan yerden duman çıkmaz. Gül dikensiz olmaz. C) Güneş balçıkla sıvanmaz. D) Acı patlıcanı kırağı çalmaz. 2. Yaşlı kadın oğlunu askere göndereli daha bir hafta bile olmamıştı. Asker annesi olmak ona ne kadar gurur verse de hasretin acısı çok tazeydi içinde. Onunla karşılaştığımda... diyerek üzüntüsünü arttırmamak için bu konu hakkında konuşmak istemedim. diyen kişinin sözlerinde boş bırakılan yere hangi atasözünün gelmesi gerekir? 2. Dayanışma konulu birkaç atasözü örneği yazınız. Bir elin nesi var, iki elin sesi var Değirmen iki taştan, muhabbet iki baştan. A) Açık yaraya tuz ekilmez. B) Dostluk başka, alışveriş başka. C) Yalnız taş duvar olmaz. D) Irak yerin haberini kervan getirir.. 1. Baş sallamakla kavuk eskimez. 2. Lokma, çiğnenmeden yutulmaz.. Aman diyene kılıç kalkmaz. 4. Eğilen baş kesilmez. 5. El öpmekle ağız aşınmaz.. Siz de çalışmakla ilgili birkaç atasözü örneği yazınız. Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir. Numaralanmış atasözleri konuları bakımından gruplandırılırsa hangisi dışta kalır? A) 2 B) C) 4 D) 5 44

21 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki cümlelerde geçen ikilemelerin cümleye kattığı anlamı ve oluşum yöntemlerini verilen boşluklara yazınız. Toplantıda ileri geri konuşup herkesin canını sıktı. Anlamı Oluşum Yöntemi Uygunsuz Karşıt anlamlı sözcük Odamdaki ıvır zıvırlar ayak altından kalkınca rahatladım. Anlamı Oluşum Yöntemi Gereksiz eşya Her ikisi de anlamsız söz Eğitim yönünü enine boyuna düşününce yurt dışına gitmeye karar verdim. Anlamı Oluşum Yöntemi Detaylı Zıt anlamlı sözcük Basketbolu şöyle böyle biliyorum ama voleybolda iyiyim. Anlamı Oluşum Yöntemi Az çok Yakın anlamlı sözcük Çat pat İngilizcesiyle herkese bilmişlik taslıyor. Anlamı Oluşum Yöntemi Yarım yamalak Her ikisi de anlamsız 47

22 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Aşağıdaki cümlelerde yer alan ikilemelerden hangisi oluşumu yönüyle diğerlerinden farklıdır? A) Çocuk, elindeki eğri büğrü sopayla kuma bir şeyler çiziyordu. B) Ayağına yırtık pırtık bir terlik geçirmiş, ortalıkta dolanıyordu. C) Delik deşik olmuş tişörtünü annesinden saklamaya çalışıyordu. 1. Sözcüklerinden biri anlamlı diğeri anlamsız olan ikilemelere örnek veriniz. yarım yamalak çer çöp ufak tefek ezik büzük D) Eski püskü bir çantaya doldurduğu kitaplarını özenle taşıyordu. 2. Petrol lambası yanan Kamış saz kulübede Çerden çöpten kulübede Mısır ekmeği yiyen çocuk Seni seviyor. Sait Faik Abasıyanık 2. Her ikisi de anlamsız sözcükten oluşan ikilemeye örnek veriniz. Eciş büçüş, karman çorman, allak bullak Bu dizelerde geçen ikileme için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yakın anlamlı sözcüklerden oluşmuştur. B) Zıt anlamlı sözcüklerden oluşmuştur. C) Biri anlamlı, biri anlamsız sözcükten oluşmuştur. D) İkisi de anlamsız sözcükten oluşmuştur. 48

23 1. ÜNİTE BİRLİKTE ÇÖZELİM Aşağıdaki cümlelerde görülen anlam olaylarını yanlarında verilen boşluklara yazınız. Gece yarısı acı bir çığlık uykumuzu böldü. Duyular arası Kozasından çıkmaya çalışan kelebekler baharı müjdeliyor. Kişileştirme Mucize beyinler erken yaşta yurt dışına götürülüyor. Ad aktarması Annem Kapı çalıyor! diye seslendi. Ad aktarması Son zamanlarda öyle zayıflamış ki dal gibi olmuş. Abartma Sabahtan beri o kadar çalıştım ki kafam artık almıyor. Somutlama Onun bülbül gibi sesi hoşuma gidiyor. Benzetme Şubat ayında bile cömert güneş yüzünü gösteriyor. Kişileştirme Maçtan sonra İstanbul sabaha dek uyumadı. Ad aktarması Köy, dağın eteğinde kurulmuş. İnsandan doğaya Paslanmış beyinlerle olmaz bu iş. Doğadan insana Bunları anlata anlata dilimde tüy bitti. Somutlama 52

24 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde insandan doğaya aktarma yapılmıştır? A) Issız sokaklarda acı bir köpek havlaması duyuluyordu. B) Adam sırtına yüklediği çuvalla zar zor yol alıyordu. C) Köyün omzundaki sıra dağları su ve duman kaplamıştı. D) Bu işte onun da parmağı olduğuna adım gibi eminim. 1. Deyim aktarmalarının her biri için birer örnek yazınız. İnsandan doğaya: Kuşlar neşeyle ötüyor. Doğadan insana: Sert bir insan olduğu belliydi. Doğadan doğaya: Karlar uçuşurdu camlarda. Duyular arası: Acı bir çığlık duyuldu. Somutlama: Bu düşünceler zamanla çürüyecek 2. Pilavım o kadar lezzetli olmuş ki ben bile oturup bir tencereyi yiyebilirim. 2. İçinde ad aktarması olan üç cümle yazınız. Sesten bütün apartman rahatsız oldu. Batı bu duruma sessiz kalmadı. Bardağı bir dikişte bitirdi. Nazif Usta nın cümlesindeki anlam olayı aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A) Bir sözcükle anlatılabilecek bir kavram birden fazla sözcükle ifade edilmiştir. B) Bir sözcük, benzetme amacı olmaksızın başka bir sözcük yerine kullanılmıştır. C) Bir sözcükten başka bir sözcüğe duyular arası aktarma yapılmıştır. D) Somut anlamlı bir sözcük, soyut anlama gelecek şekilde kullanılmıştır.. Atatürk, bizlere ışık oldu, olmaya da devam edecek! cümlesinde altı çizili sözcükte görülen anlam olayı aşağıdakilerden hangisidir? A) Dolaylama B) Ad aktarması. Somutlama örneği olan iki cümle yazınız. Kabına sığmaz oldu artık. İpin ucunu fena kaçırdı bu sefer C) Deyim aktarması D) Somutlama 5

25 1. ÜNİTE C. Dolaylama Bir sözcüğün birden fazla sözcükle ifade edilmesidir. Bu söyleyişin temelinde birden fazla sözcükle ifade edilen kavramın halk tarafından benimsenmesi vardır. ÖRNEK denizin kuru fasulyesi istavrit vatan borcu - askerlik Tanrının Kırbacı Attila Süper Star - Ajda Pekkan Millî Şef İnönü Sanat Güneşi - Zeki Müren Kara Kıta Afrika bacasız sanayi turizm sokaktaki adam vatandaş BİRLİKTE ÇÖZELİM A. Bir sözcükle ifade edilebilecek kavramın birden fazla sözcükle anlatılmasına dolaylama denir. Buna göre aşağıdaki resimleri ait oldukları dolaylamalarla eşleştiriniz. file bekçisi derya kuzusu ormanlar kralı beyaz altın aptal kutusu B. Aşağıdaki cümlelerde verilen dolaylamaları bulup neyin dolaylaması olduğunu yanlarına yazınız. 1. Son dönemde çağın vebası iyice arttı. Kanser 2. Kâğıt bebekler podyumda kuğu gibiydi. Manken. Ne güzelsin sen ey yedi tepeli şehir! İstanbul 4. Büyük kurtarıcıya çok şey borçluyuz. Atatürk 5. Komşumuz ince hastalığa yakalanmış. Verem 54

26 7. SINIF TÜRKÇE 1. ÜNİTE KARMA SORULAR 1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcükle ifade edilecebilecek bir varlık ya da kavram birden çok sözcükle anlatılmıştır? A) Kültürel değerlerimize sahip çıkan nesiller yetişiyor. 1. Dolaylama içeren üç cümle yazınız. Filenin sultanları yine harikalar yarattı. Beyaz altın bu yıl da çiftçiyi güldürdü. Yedi tepeli şehir yine sunuyor güzelliklerini B) Kolumda altın bileziğim var, bana işsizlik yok artık. C) Saplantı hâline gelen düşüncelerimizden kurtulmalıyız. D) Altıncı hissi kuvvetli kimseler daha başarılı oluyor. 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama örneği yoktur? A) Nişanlısı vatani görevini yapmak için Gölcük e gitti. B) Balıkçı Derya kuzusu bunlar. diye bağırıyordu C) Bu yörenin halkı geçimini kara elmastan sağlıyor. D) Nazar boncuğu olsun diye arabasındaki çiziğe boya yaptırmıyor. 2. Bir sözcükle ifade edilebilecek bir kavramı birden fazla sözcükle anlatıldığı beş tane örnek yazınız. File bekçisi: kaleci Çağın vebası: kanser İnce hastalık: verem Bacasız sanayi: turizm Ege nin incisi: İzmir 55

27 1. ÜNİTE SIRA SENDE 7 2 S 4 O N 1 D S O M U T Y U İ 5 Y A N A N L A M 6 N C U K K İ Ş İ L E Ş T İ R M E T 8 G T E N E L L L A R 9 A D A K 10 T A R M A S I 11 T E R İ E E L M A S I Soldan Sağa 2. Varlıklarını duyu organlarımızdan herhangi biriyle algılayabildiğimiz varlıkları karşılayan sözcüklere... anlamlı sözcükler denir. 5. Sözcüklerin temel anlamından tamamen uzaklaşmadan biçim ve işlev bakımından benzerlik ilgisiyle kazandıkları yeni anlamlara... denir. 7. İnsana ait özelliklerin doğadaki varlıklara aktarılmasına... denir. 8. Bir türün tamamını kapsayan sözcüklere... anlamlı sözcükler denir. 9. Bir sözcüğün benzetme amacı olmaksızın başka bir sözcük yerine kullanılmasına... denir. 11. Bir sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlama... anlam denir. Yukarıdan Aşağıya 1. Herhangi bir duyu organıyla ilgili ayrıntının başka bir duyu için kullanılmasına... denir.. Varlıklarını akıl yoluyla fark edebilsek de duyu organlarımızdan herhangi biriyle algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcüklere... anlamlı sözcükler denir. 4. Varlıkların sayılabilen, ölçülebilen, azalıp çoğalabilen özelliklerini ifade eden sözcüklere... anlamlı sözcükler denir. 6. Varlıkların ölçülemeyen özelliklerini ifade eden sözcüklere... anlamlı sözcükler denir. 10. Sözcüklerin bir bilim, sanat ve spor dalındaki kavramları karşılayarak kazandığı anlama... anlam denir. 56