2017/18 Eğitim Seminerleri

Transkript

1 YANGIN KOMPARTIMANLARINDAKİ HAVALANDIRMA KANALLARININ YANGINA KARŞI KORUNMASI 05 Mayıs 2018, İstanbul Funda Kartal Arkadakalmaz Pazarlama Müdürü Profire Yangın Yalıtım Mühendisliği

2 Sunum İçeriği Yangın ve Pasif Koruma Önlemleri Kanal Sistemlerinin Yangına Karşı Korunması ile ilgili Uluslararası Standartlar ve Yönetmelikler Kanal Sistemlerinin Yangın Dayanım Testleri Havalandırma Kanalı Türleri ve Uygulamaları Yangına Dayanımlı Kanallar ve Tanımlamalar Kanalların Yangına Karşı Korunmasını Sağlayan Kaplamalar

3 Yangın Ölümler Yaralanmalar Finansal Kayıplar

4 Yangın Vakaları Londra Grenfell Tower Yangını (Haziran 2017)

5 Dubai The Adress Downtown Hotel Yangını (31 Aralık 2015)

6 İstanbul Gaziosmanpaşa Taksim İlk Yardım Hastanesi Yangını (Nisan 2018)

7 Neden Havalandırma Kanalları Yangına Dayanımlı olarak İmal Edilmelidir? Duman zehirlenmesi, dünyada yangına bağlı ölümlerin %75 ini oluşturur. Yangınlar sonucunda yılda den fazla kişi ölmektedir. Duman zararı, herhangi bir yangın zararının % ini oluşturmaktadır. Duman, görüş mesafesini ve kaçışı engeller, İtfaiyeciler için çok zordur. Yangın sırasında oluşan aşındırıcı Hidroklorik asidin korozif yapısı, yapı genelindeki kanal ve kanal destek elemanlarını zayıflatır. Binalarda duman yayılımı, gerekli bölgelerde, test edilmiş yangına dayanıklı bir kanal sistemi kullanılması sağlanarak kontrol altında tutulabilir.

8 Yangının Kanallar Üzerindeki Sonuçları Gerçek bir yangın sonrasında, metal kanalların eğilmesi ve çökmesi (yangına karşı koruyucu sistemler uygulanmadan ) 4 saat süren gerçek bir yangın sonrasında, bir kanalın, test edilmiş bir sistem ile kaplanarak korunması.

9 Yangın Kompartımanları Yangın kompartmanı, bina genelinde yangının yayılmasını sınırlandıran ve insanlar için güvenli bir kaçış yolu sağlayan pasif bir yangın koruma stratejisidir.

10 Yapı Genelindeki Pasif Yangın Koruma Uygulamaları Yangına karşı intümesan Çelik Koruma Boyaları Pasif Yangın Koruma Uygulamaları Yangın dayanımlı bölme duvarlar Yangına karşı koruyucu sıvalar Yangın dayanımlı cam tavanlar Yangına dayanımlı levhalar Yangın dayanımlı cam bölmeler Yangına dayanımlı kanal kaplamaları Yangına dayanımlı donanımlar Yangına durdurucu ürünler ile tesisat geçişlerinin yalıtılması Yangın ve Duman kontrol kapıları Yangın Damperleri Cam Bölmeli Yangın Dayanımlı Kapılar Yangına dayanımlı endüstriyel kapılar Yangın Dayanımlı Cam Fotoselli Kapılar

11 Yangına Dayanımlı Kanal Kaplamaları Yangına dayanımlı kanal kaplamaları Yangının kanal sistemine girmesini ve binanın diğer alanlarına yayılmasını engeller. Mutfak vb. mahallerden kanal içerisine girmiş olan yangının dışarıya çıkarak diğer alanlara yayılmasını engeller.

12 Kanal Sistemlerinin Yangına Karşı Korunması ile ilgili Uluslararası Standartlar ve Yönetmelikler

13 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2015) Duman Kontrol Sistemleri Madde 85 (1) : Binalarda duman kontrol sistemi olarak yapılan basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının; binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik çıkmasını önleyecek ve binanın emniyetli bir şekilde boşaltılmasını sağlayacak güvenli bir ortamı oluşturacak şekilde tasarlanması, tesis edilmesi ve çalışır durumda tutulması gerekir. Madde 85 (2) : Kurulması gereken basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının yerleştirilmesi ve kullanılacak teçhizatın cinsi ve miktarı, binanın kullanım sınıfına, tehlike sınıfına, binada bulunanların hareket kabiliyetine ve binada bulunan yangın önleme sistemlerinin özelliklerine göre belirlenir. Madde 85 (3) : Her türlü basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının, ilgili yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi gerekir.

14 Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2015) İklimlendirme ve Havalandırma Tesisatının Duman Kontrolünde Kullanımı Madde 87 (1) : Yangın hâlinde, mevcut iklimlendirme ve havalandırma tesisatı duman kontrol sistemi olarak da kullanılabilir. Bu durumda, bu yönetmelikte mekanik duman kontrol sistemi için öngörülen bütün şartlar, iklimlendirme ve havalandırma sistemi için de aranır. Madde 87 (4) : Kanal kaplama malzemesinin, en azından zor alevlenici malzemeden olması gerekir. Madde 87 (5) : Havalandırma ve duman tahliye kanallarının, kaçış merdivenlerinden ve yangın güvenlik hollerinden geçmemesi asıldır. Ancak, çeşitli sebeplerden dolayı, kanalın bu bölümlerden geçmesi hâlinde, geçtiği bölümün yapısal olarak yangına dayanım süresi kadar yangına dayanacak bir malzeme ile kaplanması şarttır. Madde 87 (11) : Yangının yayılmasında rol oynayan tesisat bacasının ve kanallarının, yangın kompartımanları hizasında olması ve kompartımanın yangın dayanımını azaltmayacak şekilde yalıtılması gerekir. Havalandırma kanal ve bacalarının yangın kompartımanlarını aşmalarına, özel detaylar dışında izin verilmez. Hava kanallarının, yanmaz malzemeden yapılması veya yanmaz malzeme ile kaplanması şarttır.

15 Uluslararası Standartlar ve Yönetmelikler (1) NFPA 90 a göre duman taşımayı amaçlayan kanallar, duman yönetim sisteminin pozitif ve negatif basıncını taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır. NFPA 96 ya göre, 1 saatlik yangın koruması için bina 4 katın altında, 2 saatlik yangın koruması için ise 4 ve daha fazla kat sayısı olmalıdır. Uluslararası yapı yönetmelikleri (International Building Codes), bölüm 7 de belirtildiği üzere, 4 kata kadar olan yapılarda şaftların yangın koruması 1 saat, 4 kat ve üzeri yapılarda ise 2 saattir. ASFP (Association for Specialist Fire Protection) Blue Book : AS BS 5588: Part 9 a göre yangın damperlerinin otoparklara veya mutfaklara hizmet veren duman tahliye kanallarına uygulanmamasını tavsiye edilmektedir. Tüm kanallar ve kanalların geçiş yaptığı duvarlar yangına dayanımlı olmalıdır.

16 BS 476 : Part 24 Standartları Kapsamında Tanımlanmış Yangına Dayanımlı Bir Kanal Sisteminin Önemi (1) Yangına dayanıklı bir kanal sisteminin tanımlandığı yerlerde, kanal BS 476: Part 24 (veya BS EN ) gerekliliklerine göre tamamen test edilmiş veya bağımsız akredite kuruluşlarca değerlendirilerek onaylanmış olmalıdır. Bu değerlendirme, mutlaka kanalın döşeme veya duvardan geçiş yaptığı bölgedeki ürün bilgisini ve uygulama yöntemini içermelidir. Ayrıca, son uygulama detaylarının sınırlandırılmadığı durumlar için, kanal hem dikey ve hem yatay yönde olmak üzere, hem dışarıdaki yangın (A Tipi Kanal) ve hem de içerideki yangın (B Tipi Kanal) olarak test edilmiş olmalıdır. Genel amaçlı olarak kullanılan havalandırma kanalları, BS 476 Part 24 ün gerekliliklerine uygun olarak, tüm sistemin konstrüksiyon / malzemeleri test veya değerlendirme ile kanıtlanmadığı sürece, yangına dayanıklı bir kanal sistemi olarak kullanılamaz.

17 BS 476 : Part 24 Standartları Kapsamında Tanımlanmış Yangına Dayanımlı Bir Kanal Sisteminin Önemi (2) BS 5588: Part 9 ve paragraf e göre, çelik kanallar Eğer uygun bir şekilde inşaa edilir ve desteklenir ise yüksek sıcaklıklardaki duman ve zehirli gazların geçişini engelleyecektir. Bununla birlikte çeliğin kalınlığı ne olursa olsun hızlı bir şekilde ısı transferi sağlaması nedeniyle, ilave yalıtım yapılmaması durumunda, kanalın yangına karşı dayanımını engellenir. Uygun bir şekilde inşaa edilmiş ve desteklenmiş bir çelik kanalın yangına karşı dayanımı, BS 476: Part 24 e göre test ve değerlendirmeler ile kanıtlanmıştır. Yangına dayanımlı kanal sistemi ile duvar veya döşeme geçişi yaptığı noktada uygun bir yangın durdurucu malzeme uygulanmalıdır. Penetrasyon geçişinde uygulanan yangın durdurucu malzemeler uygun standartlar kapsamında tanımlanmış olan kanal sistemi ile birlikte bir sistem çözümü olarak test edilmiş olmalıdır.

18 BS 476 : Part 24 Standartları Kapsamında Tanımlanmış Yangına Dayanımlı Bir Kanal Sisteminin Önemi (3) Çelik kanalların duman tahliye kanalı olarak kullanılması durumunda, BS 476: Part 24 e göre mevcut kanal sistemine, zorunlu olmayan %75 lik ilave kesit alanı eklenmesini tavsiye eder. Ana tahliyeyi sağlayabilmek için, A ve B Tipi kanallar, dışarıdan ve içeriden alev alması durumuna göre, gerekli süreleri karşılayacak şekilde imal edilmelidir. Mutfak Tahliye Kanalları : Çelik kanal sisteminin bir mutfak tahliye kanalı olarak kullanılması durumunda, BS 476: Part ye göre, kanallar yanıcı tortular biriktirme ihtimali olan yanıcı malzemeler ile kaplanmamalıdır ve A Tipi Kanalın iç yüzey sıcaklığının 140 C (ortalama) ile 180 C (maksimum) aralığını aşmaması istenmektedir. Bu kanal iç yüzey sıcaklık aralığı değerleri A Tipi Kanal için yapılan testte kanıtlanmalıdır.

19 Kanal Sistemlerinin Yangına Dayanım Testleri

20 Yangına Dayanımlı Kanallar A Tipi Kanal Yangın kanal dışında Bitişik kompartıman Havalandırna veya Duman tahliye açıklığı Kanal içinden yangın geçişi olmaz B Tipi Kanal Yangın kanal içinde Bitişik kompartıman Yangının başlangıç kompartımanı Kanal yangının içeriden çıkışına karşı dayanımlıdır. Havalandırna veya Duman tahliye açıklığı yoluyla yangın kanal içerisine girer

21 Yangına Dayanımlı Kanallar (A Tipi Kanal) A Tipi Kanal yangın testi, bir kanalın dışarıdan gelen yangına karşı dayanımını gösterir. Kanalın duvar/döşeme geçişlerinin yalıtımı, sistemin bir parçasıdır.

22 Yangına Dayanımlı Kanallar (B Tipi Kanal) B Tipi Kanal yangın testi, bir kanalın içindeki yangına karşı dayanımını gösterir. Kanalın duvar/döşeme geçişlerinin yalıtımı, sistemin bir parçasıdır.

23 Kanallarda Yangına Dayanım Testleri (BS 476: Part 24 e göre) A Tipi Kanal (External Fire) A Tipi Kanal için, fırının içinde denge performansı ölçülür. Test süresi boyunca kanal çökmemelidir. Sabitlenmiş Kanal Fan -300Pa Genişlik : Yükseklik oranı (Min) 4 : 1 (1000mm x 250mm) Boşluk yok, kanal duvara sıkıca sabitlenmiş B Tipi Kanal (Internal Fire) Fan 3m/sec/m 2 B Tipi Kanal Sabitlenmiş Kanal Geçiş yalıtımları sistemin bir parçasıdır. B Tipi Kanal üzerindeki açıklık

24 Stabilite Kriterleri (R) A Tipi Kanal Fırının içinde veya dışında çökme olmasına izin verilmez. B Tipi Kanal Fırının içindeki çökmeye izin verilir. A ve B Tipi Kanallar Geçişlerdeki yangın yalıtımlarında herhangi bir bozulma yoktur. Stabilite BS 476: Part 24 (ISO 6944) şartlarına göre test edildiğinde, bir kanal sisteminin ve destek sisteminin sağlam kalmasını ve belirtilen bir süre boyunca amaçlanan işlevlerini yerine getirmesini sağlar. Buna, bir duman tahliye kanalının kesit alanının en az %75'ini muhafaza etme yeteneği de dahildir. A Tipi Kanal B Tipi Kanal

25 Yangın Dayanım Kriterleri (E) A Tipi Kanal Fırının içindeki ve dışındaki A Tipi Kanal sisteminde sızıntı veya alev geçişine izin verilmez. B Tipi Kanal Fırının dışındaki B Tipi Kanal sisteminde sızıntı veya alev geçişine izin verilmez A ve B Tipi Kanallar Geçişlerdeki yangın yalıtımlarında herhangi bir bozulma yoktur. Dayanım BS 476: Part 24 (ISO 6944) şartlarına göre test edildiğinde, bir kanalın belirli bir süre boyunca yangının mevcut olduğu bölmenin dışına ulaşamama durumudur.

26 Yangın Yalıtım Kriterleri (I) Yalıtım Kanal sisteminin dış yüzeyinde, yangının mevcut olduğu alanın dışındaki sıcaklıkları 140 C (ortalama) veya 180 C (maksimum) sıcaklık aralığının üzerine çıkarmadan, yangına karşı sağladığı dayanımdır. KANAL A > 140 C Fırının dışı 180 C maximum > 180 C (maks) Kanal içi, fırın içi KANAL B

27 Kanallarda Yangına Dayanım Testleri - BS 476: Part 24: 1987 B Tipi Kanal Fan On 3m/sec/m 2

28 Kanallarda Yangına Dayanım Testleri - BS 476: Part 24: 1987 Kanal geçiş yalıtımları Yalıtım malzemelerinin başarısız olması

29 Yangına Dayanımlı Kanallar Çoğu yangına dayanımlı kanal sistemleri normal koşullarda havalandırma kanalı görevi görecek şekilde tasarlanmıştır. Yangın kanalı test koşullarında aşağıdaki kriterleri sağlamalıdır. Stabilite Dayanım Yalıtım

30 Kanal Türleri ve Uygulamaları

31 Kanal Türleri 1. Duman Tahliye Kanalları Bu kanal sistemleri genellikle, yangın olmayan koşullarda düzenli çalışma sırasında standart havalandırma kanalı sistemleri olarak çalışırlar. Duman tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987'dir (ISO 6944: 1985). Tam gelişmiş yangına maruz kaldığında bile, gerekli yangın direnci süresi boyunca kanalın orijinal kesit alanının% 75'inden fazlasının korunmasını sağlar.

32 Kanal Türleri Duman Tahliye Kanalları ve Performansları 1. Duman Kontrolü Yangının ilk aşamalarında, sıcaklığın ortalama 250 C ile 350 C sıcaklık aralığında dumanı tahliye etmek için tasarlanmış sistemlerdir. 2. Duman Tahliyesi Tamamen gelişmiş bir yangının yok edilmesi sırasında veya sonrasında binayı dumandan temizlemek için tasarlanmış sistemler Bu durumda sistem duman tahliye kanalları için BS 476: Bölüm 24: 1987'de verilen performans kriterlerini karşılamalıdır. Bu, tam gelişmiş yangına maruz kaldığında bile, gerekli yangın direnci süresi boyunca kanalın orijinal kesit alanının %75'inden fazlasının korunmasını sağlar.

33 Kanal Türleri 2. Basınçlandırma Kanalları Basınçlandırma kanalları genellikle kaçış merdivenleri, lobiler, güvenli alanlar, koridorlar ve yangın şaftlarında kullanılır. Bu tip kanal sistemi, komşu bölmelerden dumanın girmesini önlemek için kritik alanlarda pozitif basınç sağlayan özel bir mekanik havalandırma şeklidir. Basınçlandırma kanalları, yangın süresince bu kritik alanlara hava beslemesi yapabilmelidir. Bu nedenle bu kanallarda yangın damperi kullanılmaz.

34 Basınçlandırma Kanalları ASFP (Association for Specialist Fire Protection) kriterlerine göre: Tip A (İçeride yangın riski yok) Basınçlandırma Rotası (Rota üzerinde duman yok)

35 Kanal Türleri 3. Mutfak Tahliye Kanalları Mutfak kanallarında çeşitli yağlar ve yemek artıkları mevcuttur. Mutfağın dışında çıkan bir yangın, kanal içindeki yanıcı yağları ateşleyebilir ve mutfak üzerinden restaurant alanına alevler hızlıca yayılabilir. Yangın durumunda, A Tipi Kanalın iç yüzeyindeki sıcaklık artışı 140 C (ortalama) ile 180 C (maksimum)'yi geçmemelidir. Mutfak tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987 (ISO 6944: 1985) 'dir.

36 Mutfak Tahliye Kanalları ASFP (Association for Specialist Fire Protection) kriterlerine göre: Tip A ve Tip B Yalıtım(I) test kriteri zorunludur. Yangın damperi kullanılmaz. Düzenli bakım yapılmalıdır.

37 Kanal Türleri 4. Bodrum Katlar ve Kapalı Otopark Kanal Sistemleri Modern otomobil tasarımlarının yangının gelişmesi ve ilerlemesi üzerinde etkisi olduğu konusunda endişeler artmaktadır. Bodrum katlarındaki alanlar, ağır yangın yükü, ısınma, sınırlı çıkış ve iletişim zorlukları nedeniyle servis personelinin yangında karşılaştığı en zorlu durumlardan bazılarıdır. Dumanın ve gazların emisyonu, bir yangının başlangıç aşamalarında meydana gelir. Duman ve zehirli dumanların solunması, yüksek oranda yangına bağlı ölüm ve yaralanmaları meydana getirir. Duman tahliye sistemlerinde kullanılacak herhangi bir kanal sistemi için ilgili test yöntemi BS476: Bölüm 24: 1987'dir (ISO 6944: 1985).

38 Otopark Duman Tahliye Kanalları Otoparkların, araçlardan çıkarılan kirli hava nedeniyle ayrı ve bağımsız bir tahliye sistemine sahip olması gerekmektedir. AS BS 5588: Part 9 tavsiyeyangın damperlerinin otopark veya mutfaklara hizmet veren emme kanallarına monte edilmemesini eder. Bu alanlarda kanalların geçtiği tüm duvar/döşeme yangına dayanımlı olmalıdır. BS Stabilite + Dayanım (+ kanalın 75% ilave kesit alanı ) EN Duct C

39 Yangına Dayanımlı Kanallar ve Tanımlamalar

40 Yangına Dayanımlı Kanallar Yalıtım Genel Prensipler Yangına dayanıklı kanal imalatında, yalıtım gerekliliği konusunda aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir, Bir kanalın en fazla 300 C C sıcaklıklara maruz kaldığı durumlarda ilave izolasyon gerekli olmayabilir. Özel levha veya sargı türü test edilmiş kanal kaplama malzemeleri 350 C'ye kadar olan sıcaklıkları karşılarken, test standardının yalıtım performansı kriterlerini karşılar. BS 9999 yalıtım klavuzuna göre kanal, yanıcı materyallerden veya insanlardan en az 500 mm uzakta ise, tamamen gelişmiş bir yangında bile sıcaklık kontrol altında tutulabilir. Bu durumda kanal çökmez, alevi ve dumanı odanın dışına tahliye eder. Kanalın dış yüzeyi oldukça sıcak olabilir. Fakat bu durum, kanalın personel veya yanıcı maddelerden en az 500 mm mesafede olması durumunda normal olarak güvenli kabul edilir. Kanalın yanıcı madde veya kişilerden 500 mm den daha az mesafeden geçtiği ve tamamen gelişmiş bir yangınla ilişkili sıcaklıklarla başa çıkması bekleniyorsa, test standardının yalıtım kriterlerini sağlamak için kanal izolasyon malzemesi ile kaplanabilir.

41 Yangına Dayanıklı Kanallar için Standart Tanımlamalar Yangına dayanımlı kanalların işin başlamasından önce doğru bir şekilde tanımlandığından emin olmak için, çeşitli faktörler, spesifikasyonlarda dikkate alınmalı ve tanımlanmalıdır: 1. Kanalın türü ve temel fonksiyonu belirlenmelidir (Duman, havalandırma, mutfak, basınçlandırma, otopark vb.). 2. BS 476: Part 24 e göre gerekli yangın sınıfı belirlenmelidir : i) Stabilite ii) Dayanım iii) Yalıtım 3. Sistemin A tipi kanal (yangın dışarıda) veya B tipi kanal (yangın içeride) veya her iki durum için de gereksinimi olup olmadığını tanımlayın. En iyi yangın performansı için A tipi kanal ve B tipi kanal için test edilmiş olan çözümün belirtilmesi önerilir. 4. Statik basınç limitleri tanımlanmalıdır.

42 Kanalların Yangına Karşı Korunmasını Sağlayan Onaylı Çözümler

43 Özel Sargı Tipi Kaplamalar Test edilmiş ve akredite kuruluşlar tarafından onaylanmış çözümlerdir. Çok ince yapıda olup, kanal imalatı sırasında kanalın üzerine kolayca kaplanabilir. Cam elyaf takviyeli kumaşlardan imal edildiğinden, oldukça güçlü yapıda ve uzun ömürlüdürler. Gerekli yangın dayanımını sağlamak için kanal sac kalınlığının arttırılmasına gerek yoktur. İnce yapısı sayesinde kanal üzerinde ilave yükseklik oluşturmaz ve kat tavan mesafesinin yükseltilmesinde önemli avantaj sağlar.

44 Özel Sargı Tipi Kaplamalar Kanal üzerine yapıştırıcı sürülerek kumaş kanal yüzeyine tamamen kaplanır. Uygulama 1 kişi ile kolayca yapılabilir. Kürlenme süresi yoktur. Sistem uygulaması çok hızlı bir şekilde tamamlanır.

45 Özel Sargı Tipi Kaplamalar

46 Yangına Dayanımlı Levha Türü Kaplamalar Test edilmiş ve akredite kuruluşlar tarafından onaylanmış olan çözümlerdir. İstenilen yangın dayanım süresine göre uygun kalınlıktaki yangına dayanımlı levha ile kanal dış yüzeyi tamamen kaplanır. Uygulama, tamamen ilgili onay dokümanlarına göre uygulanması gereken bağlantı ve destek elemanları kullanılarak tamamlanır. Ayrıca aynı levhalar kullanılarak, ilgili test ve onaylar kapsamında, metal sac levha kullanılmadan kanal üretimi de yapılabilir. Bu levhalar 9 mm ile 30 mm kalınlık ölçülerinde olup, ilgili yangın sürelerine göre değişkenlik göstermektedir.

47 Yangına Dayanımlı Levha Türü Kaplamalar

48