BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ

Transkript

1 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ İş Güvenliği Uzmanlığı Temel Eğitim Programı Dr. Aydan İZGİ

2 Dersin genel amacı İşyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen biyolojik risk etmenleri hakkında bilgi sahibi olunmasını ve bu etmenlere karşı alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin öğrenilmesini sağlamaktır.

3 İşyerinde Risk Etmenleri Fiziksel Etmenler Kimyasal Etmenler Biyolojik Etmenler Psikososyal Etmenler Ergonomik Etmenler

4 BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ Bütün canlılar gibi insanlar da yaşadıkları çevrenin etkisindedirler. Biyolojik çevre çeşitli hastalık etkenlerini (mikrop, virüs, mantar ve parazitler) içerir.

5 Biyolojik risk etkenleri: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleridir. Tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitler.

6 Başlıca enfeksiyon etkenleri: Asellüler Prionlar (<5nm) Viroidler (<5nm) Viruslar (20-300nm) Çok hücreliler a. Mantarlar (küf) b. Helmintler c. Artropodlar Tek hücreliler Prokaryotikler ( nm) Bakteriler Klamidyalar Mikoplazmalar Riketsiyalar Ökaryotikler (>2000 nm) Mantarlar (maya) Protozoonlar

7 Mikroorganizmalar Laboratuvarda Hızla Çoğalabilir 37 C sıcaklıkta zengin bir ortamda E.Coli nin iki katına çoğalma süresi 20 dakikadır. Yaklaşık 10 saatte bakteri mililitrede bir hücreden mililitrede bir milyar hücreye çıkar.

8 Biyolojik riskler konusunda daha çok sağlık çalışanları laboratuvar çalışanları tarım işçileri hayvanlarla ilgili işlerde çalışanlar üzerine yoğunlaşılmıştır.

9 İlgili işkolları Tarım: Tarımsal ürünler: Gıda paketleme, Depolama; tahıl siloları, tütün ve diğerleri Gıda üretilen fabrikalarda çalışma. Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi, Tekstil fabrikaları, Ağaç işleme; marangozhaneler Laboratuar hayvanlarının bakımı

10 Klinik ve araştırma laboratuvarları Laboratuvar hayvanlarının bakımı Hasta bakımı Kişisel bakım: Saç bakımı, vücut bakımı Bina onarımı Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi

11 Örnekler Tarım işçileri için tetanoz Sanatoryum işçileri için verem Tünel kazan işçiler için bazı parazitler Güney doğu Anadolu da pamuk ve pirinç yetiştirilen alanlarda görülen sıtma Sağlık çalışanlarında hepatit-b ve AİDS Meslek Hastalıkları gelişimi

12 Biyolojik bir etkenin sağlıklı kişide hastalığa yol açması; 1. Etkenin patojenite ve virülansına 2. Bulaşma yollarına 3. Konakçı adı verilen kişinin duyarlılığına 4. Çevre etmenlerine bağlıdır.

13 Enfeksiyon Etkeni: Bir enfeksiyon etkeninin hastalık yapabilme yeteneği patojenite, etkenin ağır veya öldürücü bir hastalık tablosuna yol açma yeteneği virülans olarak adlandırılır. Bulaşma Yolları: - Temas - Ortak kullanılan eşyalar - Yiyecek, içecekler - Hava - Vektörler

14 ENFEKSİYON ZİNCİRİ YENİ KONAKÇI BULAŞMA YOLU (Temas, Ortak Kullanılan Maddeler, Hava ve Vektörler) KAYNAK-ETKEN (Patojenite - Virülans) ENFEKSİYON ZİNCİRİ KONAK (Duyarlılık)

15 Çalışma ortamında bulunan biyolojik risk faktörü Kişisel savunma mekanizmalarının yetersizliği Çalışma koşullarının yarattığı stres Bazı sağlık bozucu alışkanlıkların etkisi Çevresel etmenler (ısı değişiklikleri, nem, radyasyon, hava basıncı, hava akımının hızı, kimyasal maddeler, gazlar ve toksinler gibi)

16 İŞÇİ SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMLİ ÖRNEKLER Şarbon (Etken: Bacillus anthracis) Hayvanlarla uğraşanlar, yün yapağı işi görenler, dericiler, kasaplar, mezbaha işçileri, veterinerler risk gruplardır.

17 Brusella Bruselloz sığır, koyun, keçi, domuz gibi hayvanlarda enfeksiyonlara neden olmaktadır. Hayvanlarla yakın teması olan veteriner, kasap, mezbaha işçileri, süt sağıcılar ve süt ürünü endüstrisinde çalışan işçiler risk altındadır.

18 Tetanoz (Etken: Clostridium tetani) Toprakla uğraşanlar, inşaat ve endüstri işçileri, trafik kazalarına uğrayanlar risk grubudur. Etken tozlu, kirli, oksijensiz ortamda bulunur. Tetanoz açısından riskli iş kollarında aşılama koruyucu bir yöntemdir. ( ay, 10 yılda tekrar dozu)

19 Sağlık Çalışanlarında Sık Görülenler; Hepatit-B: Etken: Bir DNA virüsüdür. Bulaşma Yolu: kan ve kan ürünleri ile temas cinsel ilişki taşıyıcı veya hasta anneden bebeğe geçiş Klinik Özellikler: Kuluçka süresi 1-6 ay

20 Enjektör atık kutusu

21 Hepatit-B virüsü ile karşılaşanların %10 kadarında hastalık kronikleşir. 6 ay boyunca düzelmemesi ile kronikleşme düşünülür ve karaciğer biopsisi ile kesinleştirilir. Tedavi: Akut dönemde özgün bir tedavisi yoktur.

22 Korunma: Bütün bulaşıcı hastalıklarda olduğu gibi korunma yöntemlerini iki ana başlık altında toplayabiliriz: a- Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik olanlar, b- Sağlam insanlara yönelik olanlar. AŞI ŞEMASI = 0.,1. ve 6. aylarda

23 Hepatit-C Etken bir virüstür. Hepatit-B ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir. Bulaşma yolları Hepatit-B ye benzer. Tanısı, virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur. Özgün bir tedavi ve aşısı yoktur.

24 AIDS - Acquired Immune Deficiency Syndrome Etken; Human Immunodeficiency Virus -HIV Özgün bir tedavi yöntemi yoktur. Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir.

25 Tüberküloz Toplum ve çevre şartları kötü ortamda yaşama en önemli faktörlerdendir. Bulaş, insandan insana solunum yolu ve ortak eşyaların kullanımı şeklindedir. BCG aşısı önemli bir koruma yöntemidir.

26

27 Türkiye'de meslek hastalıkları 5 ana grupta toplanır: A grubu: Kimyasal nedenli meslek hastalıkları B grubu: Mesleki deri hastalıkları C grubu: Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları D grubu: Mesleksel bulaşıcı hastalıklar E grubu: Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları

28 Enfeksiyonlara Karşı Önlemler Genel Önlemler Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması Personel eğitimi Çalışırken uyulacak kuralların belirlenmesi Laboratuar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem Aşılama çalışmaları

29 İşyeri çevresinde enfeksiyon kaynağı olabilecek çöplük, açık kanalizasyon ve bataklık gibi yerler mevcut ise bu tür yerlerden kaynaklanıp yayılabilecek mikroorganizmalar da işçi sağlığını tehdit edebilir.

30 DİKKAT!!!! EK II BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ ( Sarı zemin üzerine siyah sembol)

31

32 Konu ile ilgili yönetmelik: Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik (15 Haziran 2013 tarih sayılı RG)

33 Risk düzeyi MADDE 5 (1) biyolojik etkenler, enfeksiyon risk düzeyine göre aşağıdaki 4 risk grubunda sınıflandırılır: a) Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenler. b) Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler. c) Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler. ç) Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler.

34 Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi MADDE 6 (1) Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, çalışanın sağlık ve güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri belirlemek için, çalışanın maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir. (2) Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır. (3) Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.

35 İşverenlerin Yükümlülükleri İkame MADDE 7 İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile ikame eder.

36 Risklerin azaltılması MADDE 8 (1) İşveren, maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi için şu önlemleri alır: 1) Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur. 2) Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir.

37 3) Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır veya maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır. 4) Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kazara dışarıya taşınması veya sızmasının önlenmesi veya azaltılmasını sağlamaya uygun olur. 5).uyarı işaretleri kullanılır. 6) Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.

38 7) Gerektiğinde, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için..uygun ölçümler yapılır. 8) Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra çalışanlar tarafından güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel kapların kullanılması da dâhil uygun yöntemlerle yapılır. 9) Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde kullanılması ve taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.

39 Bakanlığın bilgilendirilmesi MADDE 9 (1) Risk değerlendirmesi sonuçları, çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verir: a) Risk değerlendirmesinin sonuçları. b) Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalma ihtimali bulunan işler. c) Maruz kalan çalışan sayısı. ç) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği.

40 d) Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici tedbirler. e) Çalışanların, grup 3 veya grup 4 te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı (2) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir. (3) İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, 13 üncü maddesine göre düzenlenen biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile 16. maddeye göre tutulan tüm tıbbi kayıtlar çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verilir.

41 Hijyen ve kişisel korunma MADDE 10 (1) İşverenler, çalışanların biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri alırlar: a) Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenir. b) Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanır. c) Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları sağlanır.

42 ç) Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilir. Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenir. Koruyucu donanım ve ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir veya değiştirilir. d) İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir.

43 (2).., biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir.işverence, kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır, gerektiğinde imha edilir. (3) Birinci ve ikinci fıkralara göre alınan önlemlerin maliyeti çalışanlara yansıtılmaz.

44 Çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi MADDE 11 (1) İşveren, işyerinde çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim almalarını sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatları verir: a) Olası sağlık riskleri. b) Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler. c) Hijyen gerekleri. ç) Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve giyilmesi. d) Herhangi bir olay anında ve/veya olayların önlenmesinde çalışanlarca yapılması gereken adımlar.

45 (2) Eğitim, biyolojik etkenlerle teması içeren çalışmalara başlanmadan önce verilir. Değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir. Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanır.

46 Özel durumlarda çalışanın bilgilendirilmesi MADDE 12 (1) İşveren; biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay durumunda veya grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda, işyerinde asgari takip edilecek prosedürleri içeren yazılı talimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde uyarıları görünür şekilde asar. (2) Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı, işyerinde görevli iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya işveren veya işveren vekiline derhal bildirir.

47 (3) İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine derhal bildirir. İşverenler, kazanın sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine bildirir. (4) Her çalışan, kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşma hakkına sahiptir..

48 Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi MADDE 13 (1) İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar. (2) Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır; ancak aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda,.en az kırk yıl boyunca saklanır:

49 a) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet. b) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. c) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet. ç) Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet. d) Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.

50 (3) İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin birinci fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır.

51 Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımının sağlanması MADDE 14 (1) İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda 6331 sayılı Kanunun 18 inci maddesine uygun olarak, çalışanların ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.

52 Bakanlığa bildirim MADDE 15 (1) İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunur: a) Grup 2 biyolojik etkenler. b) Grup 3 biyolojik etkenler. c) Grup 4 biyolojik etkenler. (2) Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır. (3) Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur.

53 (4) İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden yapılır. (5).sözü edilen bildirim; a) İşyerinin unvan ve adresini, b) İşyerinde İSG hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliğini, c) Risk değerlendirmesinin sonucunu, ç) Biyolojik etken türlerini, d) Öngörülen korunma ve önleme tedbirlerini, içerir.

54 Sağlık gözetimi MADDE 16 (1) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işveren çalışanların, çalışmalara başlamadan önce ve işin devamı süresince düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar. (2) Yapılan risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken çalışanları tanımlar. (3) Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz bağışıklığı olmayan çalışanlar için gerektiğinde, Sağlık Bakanlığının işyerinin bulunduğu ildeki yetkili birimleri ile işbirliği içinde uygun aşılar yapılır..

55 (4) Bir çalışanın, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi, benzer biçimde maruz kalmış diğer çalışanların da aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar. Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir. (5) Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az onbeş yıl süre ile saklanır. (6) İşyeri hekimi her bir çalışan için alınması gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak önerilerde bulunur..

56 EK-III Biyolojik Etken Sınıflandırma Actinobacillus actinomycetemcomitans 2 Actinomadura madurae 2 Actinomadura pelletieri 2 Actinomyces gerencseriae 2 Actinomyces israelii 2 Bacillus anthracis 3 Bacteroides fragilis 2 Bartonella bacilliformis 2

57 EK IV ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR 1-Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların sağlık gözetiminden sorumlu olan işyeri hekimi, çalışanların sağlık durumlarını ve maruziyet koşullarını bilmelidir. 2-Çalışanların sağlık gözetimi, aşağıdaki önlemleri içermelidir: Çalışanların mesleki ve tıbbi özgeçmişleri ile ilgili kayıtlarının tutulması, Çalışanların kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi, Uygun ise, erken ve geri dönüşü olan etkilerin saptanmasının yanı sıra biyolojik ölçümleme. 3-Sağlık gözetimi yapılırken, her çalışan için, işyeri hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.

58 EK V KORUMA DÜZEYLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GÖSTERGELER Bu ekte yer alan önlemler, işçilere yönelik risk değerlendirmesine, etkinliklerin ve ilgili biyolojik etkenin doğasına göre uygulanacaktır.

59 A Koruma Önlemleri B Koruma Düzeyleri 1. Çalışma birimi, aynı bina içinde yürütülen diğer etkinliklerden ayrılmış olmalıdır. 2. Çalışma birimine giren ve çıkan hava HEPA (*) veya benzeri filtrelerle filtre dilmelidir. 3. Çalışma birimine yalnızca görevli işçilerin girmesine izin verilmelidir. 4. Çalışma birimi, dezenfeksiyon yapılmasına olanak sağlayacak yapıda olmalıdır Gerekmez Önerilir Zorunlu Gerekmez Zorunlu (çıkan havada) Zorunlu (çıkan ve giren havada) Önerilir Zorunlu Zorunlu (hava sızdırmaz kabin ile) Gerekmez Önerilir Zorunlu 5. Özel dezenfeksiyon yöntemleri. Zorunlu Zorunlu Zorunlu 6. Çalışma birimindeki hava negatif basınçta tutulmalıdır. 7. Etkili vektör kontrolü. (Örnek; kemirgenler ve böcekler) Gerekmez Önerilir Zorunlu Önerilir Zorunlu Zorunlu

60 A Koruma Önlemleri 8.Temizlemesi kolay ve su geçirmez yüzeyler. 9. Asit, alkali, çözücü ve dezenfektanlara dayanıklı yüzeyler. 10.Biyolojik etken için güvenli depolama. 11.Çalışma biriminde bulunanların görülebildiği gözetleme penceresi veya benzeri. 12.Bir laboratuarda yalnızca kendi malzemeleri kullanılmalıdır. 13.Herhangi bir hayvanın da dahil olduğu bütün enfekte maddeler bir güvenlik veya yalıtım kabininde veya diğer uygun bir kapta işleme tabi tutulmalıdır. 14.Hayvan leşlerinin yok edilmesi için yakma fırını. B Koruma Düzeyleri Zorunlu (tezgah ve iş masaları için) Zorunlu (tezgah ve zeminler için) Önerilir Zorunlu Zorunlu Zorunlu (tezgah, yer duvar, tavan için) Zorunlu Zorunlu Zorunlu (güvenli depolama) Önerilir Önerilir Zorunlu Gerekmez Önerilir Zorunlu Uygun olması halinde Önerilir Zorunlu (enfeksiyonun havayla bulaştığı hallerde) Zorunlu (Mevcutsa) Zorunlu Zorunlu (alan içinde)

61 EK VII KORUYUCU AŞI UYGULAMA KLAVUZU Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır. Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülecektir. Çalışanlar, aşılanmanın ve aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir. Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir. İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, ilgili her çalışan için bir aşılama belgesi düzenlenecektir.

62 Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin önlenmesi hakkında yönetmeliğe göre, aşağıdakilerden hangisi biyolojik risklere maruz kalınabilecek işyerlerinden biridir? A) Meyve suyu üretimi yapılan işyerleri B) Cam üretimi yapılan işyerleri C) Tıbbi laboratuvarda kullanılan, kullan-at plastik malzemeleri üreten işyerleri D) Plastik boru üretimi yapan işyerleri E) Makine ve makine aksamı üretimi yapılan işyerleri

63 Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin önlenmesi hakkında yönetmeliğe göre, aşağıdakilerden hangisi biyolojik risklere maruz kalınabilecek işyerlerinden biridir? A) Meyve suyu üretimi yapılan işyerleri B) Cam üretimi yapılan işyerleri C) Tıbbi laboratuvarda kullanılan, kullan-at plastik malzemeleri üreten işyerleri D) Plastik boru üretimi yapan işyerleri E) Makine ve makine aksamı üretimi yapılan işyerleri

64 Aşağıdakilerden hangisi sağlık iş kolunda çalışanlarda görülen mesleki enfeksiyon hastalıklarından biri değildir? A) Kancalı kurt enfeksiyonu B) Tüberküloz C) Kırım Kongo Kanamalı Ateşi D) Gribal enfeksiyon E) SARS

65 Aşağıdakilerden hangisi sağlık iş kolunda çalışanlarda görülen mesleki enfeksiyon hastalıklarından biri değildir? A) Kancalı kurt enfeksiyonu B) Tüberküloz C) Kırım Kongo Kanamalı Ateşi D) Gribal enfeksiyon E) SARS

66 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre, insanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik riskler hangi risk grubunda sınıflandırılır? A. Grup 1 B. Grup 2 C. Grup 3 D. Grup 4 E. Sınıflandırılmaz

67 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre, insanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik riskler hangi risk grubunda sınıflandırılır? A. Grup 1 B. Grup 2 C. Grup 3 D. Grup 4 E. Sınıflandırılmaz

68 Biyolojik Etkenlerin Sınıflandırılması Grup İnsanlarda hastalık yapma Çalışanlara zarar verme Topluma yayılma olasılığı Etkili korunma/ tedavi

69 Aşağıdaki mesleklerden hangisi, mesleki bulaşıcı hastalıklar bakımından risk gruplarından biri değildir? A. Ortopedi Kliniği çalışanları B. Maden çalışanları C. Veterinerler D. Dokumacılar E. Otobüs şoförleri

70 Aşağıdaki mesleklerden hangisi, mesleki bulaşıcı hastalıklar bakımından risk gruplarından biri değildir? A. Ortopedi Kliniği çalışanları B. Maden çalışanları C. Veterinerler D. Dokumacılar E. Otobüs şoförleri

71 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre tüberküloz etkeni hangi biyolojik etken grubunda yer alır? a. Grup 1 b. Grup 2 c. Grup 3 d. Grup 4 e. Sınıflandırılamaz

72 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre tüberküloz etkeni hangi biyolojik etken grubunda yer alır? a. Grup 1 b. Grup 2 c. Grup 3 d. Grup 4 e. Sınıflandırılamaz

73 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre; herhangi bir enfeksiyona, allerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan endoparazitleri aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır? a. Genetik faktör b. Bakteri c. Parazit d. Biyolojik etken e. Virüs

74 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre; herhangi bir enfeksiyona, allerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan endoparazitleri aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır? a. Genetik faktör b. Bakteri c. Parazit d. Biyolojik etken e. Virüs

75 Sağlık çalışanlarının AIDS hastasıyla karşılaştıklarında kendilerini korumak için aşağıdaki tedbirlerden hangisini almaları gerekmez? a. Hastadan kan alırken eldiven giyilir ve enjektör iğnesinin batmaması için dikkatli olunur b. Ameliyat yapacak cerrah koruyucu gözlük, eldiven, sıvı geçirmez ameliyat giysisi kullanır. c. Hastadan alınan kan örnekleri, özel kilitli koruyucu kaplarda taşınır ve üzerine gerekli uyarıcı bilgiler konur. d. Hastalar özel tecrit kabinine konur ve hastayla kimyasal gazlara dayanıklı özel koruyucu giysiler giyilerek görüşülür e. Laboratuvar çalışanları, hastadan alınan kan örnekleri incelenirken, örneklere ait sıvılarla teması engelleyecek gerekli tedbirleri alır.

76 Sağlık çalışanlarının AIDS hastasıyla karşılaştıklarında kendilerini korumak için aşağıdaki tedbirlerden hangisini almaları gerekmez? a. Hastadan kan alırken eldiven giyilir ve enjektör iğnesinin batmaması için dikkatli olunur b. Ameliyat yapacak cerrah koruyucu gözlük, eldiven, sıvı geçirmez ameliyat giysisi kullanır. c. Hastadan alınan kan örnekleri, özel kilitli koruyucu kaplarda taşınır ve üzerine gerekli uyarıcı bilgiler konur. d. Hastalar özel tecrit kabinine konur ve hastayla kimyasal gazlara dayanıklı özel koruyucu giysiler giyilerek görüşülür e. Laboratuvar çalışanları, hastadan alınan kan örnekleri incelenirken, örneklere ait sıvılarla teması engelleyecek gerekli tedbirleri alır.

77 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre; çalışanların biyolojik etkenlerin kullanılması sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı aşağıdakilerden hangisine bildirmesi gerekir? a. Sendika temsilcisine b. İşveren veya işveren vekiline c. Sivil savunma uzmanına d. İnsan kaynakları sorumlusuna e. Diğer sağlık personeline

78 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik e göre; çalışanların biyolojik etkenlerin kullanılması sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı aşağıdakilerden hangisine bildirmesi gerekir? a. Sendika temsilcisine b. İşveren veya işveren vekiline c. Sivil savunma uzmanına d. İnsan kaynakları sorumlusuna e. Diğer sağlık personeline

79 İşyerinde mesleki bulaşıcı bir hastalık görülmesi durumunda, işyeri hekiminin alması gereken aşağıdaki önlemlerden hangisi diğerlerine göre daha önceliklidir? A) Etkene maruziyet süresini azaltmak için vardiyaların düzenlenmesi B) Çalışanlara kişisel hijyen eğitimi verilmesi C) Çalışanlara koruyucu elbise, maske ve eldiven verilmesi D) Hasta olan çalışanların tespit edilerek tedavisi ve diğer çalışanlara bulaştırmalarının önlenmesi E) iş kıyafetlerinin dekontaminasyonunun sağlanması

80 İşyerinde mesleki bulaşıcı bir hastalık görülmesi durumunda, işyeri hekiminin alması gereken aşağıdaki önlemlerden hangisi diğerlerine göre daha önceliklidir? A) Etkene maruziyet süresini azaltmak için vardiyaların düzenlenmesi B) Çalışanlara kişisel hijyen eğitimi verilmesi C) Çalışanlara koruyucu elbise, maske ve eldiven verilmesi D) Hasta olan çalışanların tespit edilerek tedavisi ve diğer çalışanlara bulaştırmalarının önlenmesi E) iş kıyafetlerinin dekontaminasyonunun sağlanması

81 DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER..