FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI

Transkript

1

2 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI Neden önemlidir René Descartes? Hayır, bugün hemen her birimizin zihinlerinde kazılı olan Düşünüyorum öyleyse varım sözü nedeniyle değil Çünkü bu söz ne onun özgün anlayışını özetleyebilir, ne de onun eserleri arasında zannedildiği kadar önemli bir yer işgal eder. Kuşkusuz 17. yüzyıldaki pek çok entelektüel gibi o da farklı alanlarla uğraşabilirdi ve bir ölçüde uğraşmıştı da. Ancak o, ne Hobbes gibi yalnızca siyaset felsefesinde konaklamış, ne Pascal gibi teolojinin girdaplarında çırpınmış ne de Erasmus gibi kendini hümanizmin yeşermesine adamıştı. Dahası eğer yalnızca ona yönelseydi kuşkusuz çağdaşları Fermat ve Roberval kadar ve muhtemelen onlardan da fazla özgün çalışmalara imza atması işten olmasa da, o, yalnızca matematikle ilgilenmeyi de seçmemişti. Çünkü o öncelikle ve esas olarak bir filozoftu. Öyle ki, Eski Yunan da ortaya çıkışından beri Platon ve Aristoteles in gölgesinde kımıldayan felsefeye yepyeni bir hareket alanı açan bir filozof 1 Bir yıl boyunca Akademia Atölyesi nde temel metinlerini okuyup incelediğimiz bu filozofun insanlığın düşünce serüveninde işgal ettiği yerin öneminin yanı sıra, bugünlere bıraktığı tartışmaları da masaya yatıracağımız FKSD 3. Sonbahar Buluşması nı 9-10 Eylül tarihlerinde Menteşe Belediyesi yle birlikte gerçekleştiriyoruz. FKSD bünyesinde gerçekleştirilen tüm etkinliklerin ücretsiz olduğunu bildirir, ilgili herkesi etkinliğimize bekleriz FKSD Yönetim Kurulu

3 Etkinlik Künyesi DÜŞÜNÜYORUZ ÖYLEYSE 1. ETKİNLİK BİLEŞENLERİ MENTEŞE BELEDİYESİ FELSEFE KÜLTÜR SANAT DERNEĞİ (FKSD) 2. AKADEMİK DANIŞMAN PROF. DR. NAMİ BAŞER GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ 3. FKSD ETKİNLİK SORUMLULARI BAHAR BARLAS-ÇANKAYA FKSD YÖNETİM KURULU BAŞKAN YARDIMCISI 2 HATİCE BİLGE COŞKUN-APAYDIN FKSD YÖNETİM KURULU ÜYESİ 4. KONUKLAR (SOY İSİMLERİN ALFABETİK SIRASINA GÖRE) PROF. DR. NAMİ BAŞER GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ. DR. PAUL-ALBERT ANDRÉ BALLANFAT GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ PROF. DR. HATİCE NUR BEYAZ-ERKIZAN MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ. DR. ALİYE KARABÜK-KOVANLIKAYA GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ DOÇ. DR. BARIŞ PARKAN ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ ÖĞR. GÖR. YASİN GURUR SEV İSTANBUL AREL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL HİZMET BÖLÜMÜ ÖĞRETİM GÖREVLİSİ PROF. DR. HALİL TURAN ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ PROF. DR. SOLMAZ ZELYÜT EGE ÜNİVERSİTESİ FELSEFE BÖLÜMÜ ÖĞRETİM ÜYESİ (EMEKLİ)

4 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI 9 EYLÜL 2017 CUMARTESİ Açılış Konuşmaları / BAHATTİN GÜMÜŞ ALİ APAYDIN MENTEŞE BELEDİYE BAŞKANI FKSD YÖNETİM KURULU BAŞKANI 1. Oturum / Eski Yunan'dan Descartes'a Felsefî Kavramların Evrimi OTURUM BAŞKANI PROF. DR. NAMİ BAŞER ARİSTOTELES VE DESCARTES IN ÖZGÜRLÜK ANLAYIŞI ÜZERİNE PROF. DR. HATİCE NUR BEYAZ-ERKIZAN 3 RUH-BEDEN İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA ARİSTOTELES VE DESCARTES ÖĞR. GÖR. YASİN GURUR SEV 2. Oturum / Öncelikli Sorun Olarak Yöntem ve Bilginin Tesisi OTURUM BAŞKANI PROF. DR. NAMİ BAŞER YÖNTEM OLARAK ŞÜPHE, BİLGİNİN ZEMİNİ OLARAK BEN BİLİNCİ DOÇ. DR. ALİYE KARABÜK-KOVANLIKAYA DESCARTES IN KESİNLİK ARAYIŞI PROF. DR. SOLMAZ ZELYÜT

5 DÜŞÜNÜYORUZ ÖYLEYSE 10 EYLÜL 2017 PAZAR 3. Oturum / Descartes Soruları ve Descartes la Gelen Sorular OTURUM BAŞKANI ALİ APAYDIN ÖZNELLİK VE BİLİM PROF. DR. NAMİ BAŞER TANRININ VÜCUDU HAKKINDA BÜRHAN (KANITLAMA) SORUNU DOÇ. DR. PAUL-ALBERT ANDRÉ BALLANFAT 4 4. Oturum / Felsefede Descartes Gündemi OTURUM BAŞKANI ALİ APAYDIN SÜREÇ FELSEFESİNDE DESCARTES ELEŞTİRİSİ DOÇ. DR. BARIŞ PARKAN DESCARTES IN YIKIM YÖNTEMİ: BİLGİDE PEKİNLİK ÖLÇÜTLERİ VE YOL AÇTIKLARI SORUNLAR PROF. DR. HALİL TURAN Kapanış Konuşmaları / BAHAR BARLAS-ÇANKAYA FKSD YÖNETİM KURULU BAŞKAN YARDIMCISI MENTEŞE BELEDİYESİ YETKİLİSİ

6 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI BİLDİRİ ÖZETLERİ 5

7 DÜŞÜNÜYORUZ ÖYLEYSE Aristoteles ve Descartes'ın Özgürlük Anlayışı Üzerine Prof. Dr. Hatice Nur Beyaz-Erkızan Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Felsefe Bölümü İnsan varlığı özgürdür diyorsak, o başkaları için değil kendi varoluşu uğruna özgürdür. Aristoteles; Metafizik, 982b25 6 Özgürlük teriminin Grekçe karşılığı eleutheria dır ki o, insanın bağlarından kendisini kurtarması anlamına gelir. Bu bağlamda özgürlük, özgürleşme olarak kendini kurar. Dolayısıyla, Aristoteles in özgürlük anlayışı birçok çağdaş özgürlük kuramlarından farklıdır. Onun gerisinde her şeyin zorunlulukla var olmadığı düşüncesi bulunur ve böylesine ontolojik bir kavrayıştan hareketle ele alınan özgürlük hiç kuşkusuz etikpolitik sonuçları içerir. Özgürlüğün karşıtı diktatörlük ve köleliktir. Çünkü insan kendi aklı doğrultusunda tercihlerde bulunur ki bu da özgürlüğün kendiliğinden bir var olma durumu olmadığını gösterir; yani özgürlük tercihtir; tercih edebilmedir. Bu sunumda, bu kavrayıştan hareketle kartezyen özgürlük anlayışı daha çok Jean Paul Sartre ın yorumu üzerinden ele alınıp incelenecektir. Özgürlüğün ex nihilo (hiçten) bir yaratım deneyimi olmadığı ama onun otonom düşünmeden filizlendiği ve oradan da nasıl özgür istem/irade ile tercihe yöneldiği tartışılacaktır. Ruh-Beden İlişkisi Bağlamında Aristoteles ve Descartes Öğr. Gör. Yasin Gurur Sev İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü Platon un ruhu bedenden müstakil ve ölümsüz kabul eden ve ruhun beden beden gezdiğini iddia eden ve onu kısımlarına ayıran yaklaşımına karşı Aristoteles in geliştirdiği ve bedenden ayrı düşünülemeyen, üstelik canlılığa denk düşen, kısımlarına da ayrılamayan ruh anlayışı hülomorfizm (hylomorphism) olarak adlandırılmış ve bir devrim olarak görülegelmiştir. Descartes ın felsefenin ve dünyamızın başına

8 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI yeniden musallat ettiği ruh-beden ikiliği ise bu bağlamda pekâlâ bir Platon a dönüş olarak okunabilir bir farkla, Platon un aksine, Descartes için ruhla beraber bedenin de bir tözselliği söz konusudur. Bu sunum, ruh-beden ilişkisi bağlamında bu gibi dönüşümlerin izini sürme amacındadır. Yöntem Olarak Şüphe, Bilginin Zemini Olarak Ben Bilinci Doç. Dr. Aliye Karabük-Kovanlıkaya Galatasaray Üniversitesi Felsefe Bölümü Descartes insan bilgisinin dayandığı zemini tesis etmek için bildiğimizi zannettiğimiz şeylerden şüphe etme yolunu tutar. Şüphe götürenleri aşamalı olarak eledikten sonra kendimize dair bilincimizin şüphe konusu olamayacağı, bu nedenle tüm bilgimizin zemininin bu bilinç olduğu sonucuna ulaşır. Descartes ın bu görüşlerini değerlendirebilmek için şüphe etmenin nasıl mümkün olduğunu ve ne anlama geldiğini açıklamak yerinde olacaktır. Bu amaçla, Descartes a göre düşünme, düşünmenin tarzları, bir düşünme tarzı olarak şüphe ile şüphe götürmeyecek şekilde bilmenin iki yolu olarak görü ve türetmeyi inceleyeceğiz. 7 Bunlardan hareketle insan bilgisinin zemini olan ve ifadesini Düşünüyorum, (öyleyse) varım sözünde bulan bilincin, niçin (yaygın olarak sanıldığının aksine) Descartes a göre bir türetme değil görü olduğunu, bu bilincin kendisine atfedilen işlevi ancak bu şartla yerine getirebileceğini öne süreceğiz. Descartes ın Kesinlik Arayışı Prof. Dr. Solmaz Zelyüt Ege Üniversitesi Felsefe Bölümü Descartes'ın bilginin tesisinde neden metodu öncelikli kıldığı ve kuşku ile kesinlik arasında sıkı bir bağ kurduğunu anlamak için şu üç cümlesi üzerinde düşünmek iyi bir giriş olabilir: 1. "Hakikati arayanın, hayatında bir defa, bütün şeylerden gücü yettiği kadar şüphe etmesi gerektir.

9 DÜŞÜNÜYORUZ ÖYLEYSE 2. Hakikati metodsuz aramaktansa hiç aramamak daha hayırlıdır. 3. Benim metod ile kastım, sarsılmaz ve basit kurallardır." Gelişi güzel bir şekilde hakikati arayanları ahmakça bir hazine bulma arzusuyla yanıp tutuşan, yoldan geçip giden birinin şans eseri düşürebileceği bir şeyi bulmak için sürekli yolları arşınlayan insanlar a benzeten ve onlar karşısında dehşete kapıldığını ifade eden Descartes için kesinlik ve hakikat sımsıkı bağlıdır, hatta aynı anlamda kullanılır gibi görünürler. Peki, bu bağ ve neredeyse aynı anlamlılık neyi dışa vurur? Öznellik ve Bilim Prof. Dr. Nami Başer Galatasaray Üniversitesi Felsefe Bölümü 8 Düşünen benliğin öne çıkarılması daha önce başka yerlerde bulunan sonsuzluğu özneye aktarmış ve bununla beraber nereden kalkarak sonsuzluğa ulaşılacağı, şimdinin değerlendirilmesinde kökten bir takım değişiklikler ortaya çıkmıştır. Descartes sadece bilimin gitgide hamleler yaptığı bir dönemde yaşamakta kalmamış aynı zamanda kendisi de bu bilime katkılarda bulunmuştur. Onun öznelliği bilimi hiçe sayan bir öznellik değil tam tersine bilimin egemen olduğu bir anda öznenin değerlendirilmesine dayanır. Buradan yola çıkarak Descartes ile birlikte başlayan bu özne ve bilim birlikteliliğinin günümüze kadar gelen yankıları irdelenecektir. Tanrı nın Vücudu Hakkında Kanıtlama Sorunu Doç. Dr. Paul-Albert André Ballanfat Galatasaray Üniversitesi Felsefe Bölümü Descartes ın Felsefenin İlkeleri nde işaret ettiği üzere yegâne töz, tam anlamıyla Tanrı dır. İnsan ise, tıpkı yaratılmış şeylerin varlıklarını sürdürmek adına, bir tek Tanrı ya gereksinim duymaları gibi, Tanrı ya analoji üzerinden töz olarak tayin edilebilir. Descartes için, Tanrı nın yaratılmış şeylerden zorunlu olarak ayrı olması sorusu, Tanrı ve yaratılmış tözler arasındaki ilişkiye ışık tutulması gereksinimini taşır. Bu ışık tutma, Tanrı nın varlığının kanıtının, hakikatin temelinde zorunlu olarak kurulu olması kabulünden hareketle, ontolojik argüman üzerinden yürütülür. Oysa Tanrı nın varlığının kanıtı yalnız insanın özünün aydınlatılması yoluyla verilebilir ki, bu

10 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI aydınlatma neredeyse cogito nun olduğu gibi açığa vurulmasını gerektirir. Düşünen töz, konumu itibariyle, kendisini hem bilincinde (vicdanında) kendi yi içselliğe dönüştürecek şekilde onda bir yırtılma yaratan, bir yarık açan hem de cogito nun kendisinden taşarak, bir anlamda, kendisini artık düşünmeyen olarak düşündürten sınırsızlığın nüfuzuna uğramaya kendini bırakır, tıpkı Levinas ın saptadığı gibi. Descartes tarafından derlenen kanıtlar dizisi, insanın biricik varoluşunda toplanır ve orada yoğunlaşır. İnsan, ontolojik yapısı itibariyle, tamamen ve bir tek ona analojik olmak bakımından Tanrı nın tözü ile beraberdir; ve insan, yalnız kendisi töze has olanın tanımına cevap veren ve bu yolla, tözselliğin kendisinin kurulabilmesi için bilhassa zorunlu olan Tanrı nın töz ünün kanıtıdır. Karşılığında töz ün kendisinin kurulduğu ve töz ün kendisi tarafından yaratılmış olan bu analog töz, töz ile biricik, hususi bir ilişkiyi muhafaza eder. Sonunda bu, Meditasyonlar a yöneltilen itirazlara verilen yanıtlarda, töz ün üzerine atılmış imza gibi belirir. Cogito da bulunan, onda töz ün kendisinin doldurup taşırdığı içselliği teşkil eden bu yarık, yara olmak olarak töz ün kendisinde bulunur. Süreç Felsefesinde Descartes Eleştirisi Doç. Dr. Barış Parkan Orta Doğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü 9 Süreç felsefesi öncelikli olarak Alfred North Whitehead in felsefesinden bahsetmek için kullanılan bir terimdir. Ancak, Batı felsefe tarihinde ontolojik önceliği statik antitelere veren geleneksel yaklaşıma karşı, değişimi ön plana alan alternatif yaklaşımların hepsi de genel olarak süreç felsefesi adı altında ele alınabilir. Özellikle 19. yüzyılın sonlarından itibaren ve 20. yüzyılda gittikçe daha çok yaygınlaşmaya başlayan bu alternatif yaklaşımın önde gelen temsilcileri arasında, Whitehead in yanı sıra, Nietzsche nin geleneksel Batı metafiziği eleştirisini ve Amerikan pragmatizmini sayabiliriz. Öte yandan, ontolojik önceliği statik antitelere veren geleneksel yaklaşımın en tipik örneklerinden birini Descartes ın ontolojisinde buluruz. Bu bağlamda, Nietzsche nin Descartes ın cogito argümanındaki töz kavramına yönelttiği eleştiri ve John Dewey nin Descrates ın başlangıç noktasını yöntembilimsel açıdan sorunsallaştırışı; süreç felsefesi için önemli köşe taşlarıdır. Bu sunumda, bu üç düşünürün (Nietzsche, Dewey ve Whitehead) alternatif yaklaşımlarının ortak

11 DÜŞÜNÜYORUZ ÖYLEYSE noktaları ışığında, Descartes ontolojisi, süreç-ontolojik bir perspektiften eleştirilecektir. Descartes ın Yıkım Yöntemi: Bilgide Pekinlik Ölçütleri ve Yol Açtıkları Sorunlar Prof. Dr. Halil Turan Orta Doğu Teknik Üniversitesi Felsefe Bölümü 10 René Descartes Meditasyonlar adlı yapıtında amacının geleneksel bilgiyi tümüyle yadsıyarak yeni, tümüyle güvenilir, pekin bir temel bulmak ve yeni bilgiyi bunun üzerine inşa etmek olduğunu söyler. Böylece Descartes tarihten gelen tüm varsayımları tümüyle geçersiz kılacak bir yöntem olarak çok güçlü kuşkucu (skeptik) uslamlamalar kullanır. Bunlardan yalnızca birinin kendi buluşu sayılabilecek olması ilginçtir. Dahası, kuşkuculuktan kurtulabilmek için aradığı zemini ancak Tanrı nın varlığının kanıtlanması ve özniteliklerinin ortaya koyulması gibi felsefe tarihinden gelen kalıttan yararlanarak sağlamlaştırabilmektedir. Konuşmamda Descartes'ın ünlü cogito uslamlamasının sorunlarına değineceğim. Üzerinde duracağım temel sorun Descartes'ın düşünüyorum deyişinin filozofun öne sürdüğü kadar sağlam bir temel oluşturup oluşturmadığı olacak. Bu kapsamda, ele alacağım öncelikli sorularım şunlardır: Kim düşünmektedir? Düşünme dediğimiz eylem kuşkuyu sona erdirebilecek midir? Descartes'ın evreninin sınırları nerededir? Tarihten bağımsız bir bilgi evreni tasarlanabilir mi?

12 FKSD 3. SONBAHAR BULUŞMASI 11