Hilâfet Devleti Yayænædær. - Rahman ve Rahîm olan Allah'æn adæyla - Ñevval 1428 (Ekim 2007) Geniñletilmiñ yeni baskædær! - Her hakkæ mahfuzdur -

Transkript

1

2 HAC Rehberi - Rahman ve Rahîm olan Allah'æn adæyla - Hilâfet Devleti Yayænædær Ñevval 1428 (Ekim 2007) Geniñletilmiñ yeni baskædær! - Her hakkæ mahfuzdur - 4

3 ÝÇÝNDEKÝLER Mukaddime... 8 Haccæn Fazîleti Haccæn Farziyeti Haccæn hikmetlerinden bir kæsmæ Hacca gitmeden ve haccæ yapmadan önce yapælmasæ gereken ñeyler Æslam æn temel ibadetlerinden biri Haccæn Hükmü ve Delilleri Haccæn Fevrî veya Ömrî Oluñu Haccæn Ñartlaræ Haccæn edâsænæn ñartlaræ Haccæn Yalnæz Kadænlarla Ýlgili Özel Ñartlaræ Æslam da haccæn bazæ engelleri vardær Ýhrama girme yerleri (Mîkatlar) Haccæn Farzlaræ Mîkat yerine varænca yapælacak ñeyler Haccæn Çeñitleri Hacc-æ Æfrad Kudûm Tavafæ Nasæl Yapælær Hacc-æ Kæran Hacc-æ Temettu Zilhicce nin 8.ve 9. günleri ve Vakfe duasæ Resulullah (s.a.v.) in dilinden bazæ dualar Haccæn Vacibleri

4 HAC Rehberi Haccæn Sünnetleri Haccæn Edepleri Ñeytan tañlamada dikkat edilecek hususlar Veda Tavafæ Sorular ve Cevaplar Peygamber Efendimizden Bazæ Me sur Dualar Genel Tavsiyeler Kadænlara ait Tavsiyeler Tavafa ait Tavsiyeler Arafat Gününe ait Tavsiyeler Saålækla ilgili konularda dikkat edilmesi gereken hususlar Ýbadetlerde dikkat edilmesi gereken hususlar Ýbrahim (a.s.) æn Kâbe yi Ýnña Etmesi Mekke Ziyaret Yerleri Kâbe Peygamberimizin (s.a.v.) Evi Cennet-ül Mualla Hirâ Daåæ Sevr Daåæ Arafat Ebu Kubeys Daåæ Nemîre Mescid-i Müzdelife Mina Ñeytan Tañlama Akabe Bey atæ Cin Mescid-i Medine Ziyaret Yerleri Medine-i Münevvere yi Ziyaret

5 Mescid-i Nebî yi ve Hz. Peygamberin Kabrini Ziyaret Mescid-i Nebevî Hakkænda Özet Bilgi Baki Mezarlæåæ næ Ziyaret Kuba Mescid-i Uhud Daåæ ve Ñehidliåi Kæbleteyn Mescid-i Yedi Mescidler Åamâme Mescid-i Hz. Ebu Bekir Mescid-i Hz. Ömer Mescid-i Hz. Osman Mescid-i Hz. Ali Mescid-i Hz. Bilâl-i Habeñî Mescid-i Cuma Mescid-i Medine ye ait Tavsiyeler Hac ve Ümmet Ruhu Hac ve Siyaset Hac Hacla Ælgili Kelimelerin Mânâlaræ

6 HAC Rehberi MUKADDÆME Hamd ve sena âlemleri yoktan vareden âlemlerin Rabb i olan Allahu Teala ya olsun! Ya Rabb i! Biz Seni övmeyi beceremeyiz, Sen kendini övdüåün gibisin! Salâtu Selam örnek ve önderimiz, bañ tacæmæz, Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) e, Ehli Beyti ne ve ashabænæn üzerine olsun! O mübarek Peygamber hacla ilgili vecibeleri Benden görerek alænæz! buyurmuñtur. Æslam teslim olmak demektir. Yani fedakârlæktær! Seni yaratanæn yüceliåini, azametini kabullenip ve kendinin de O na sonsuz muhtaçlæåænæ kabullenip Ya Rabb i! Sen ne verirsen kabulümdür, çünkü dünya ve ahiret mutluluåumun kaynaåæ Sen in elindedir. Sen in emir ve tâlimatlaræna uyacaåæm ve uyduåum takdirde ancak o zaman mutlu olabilirim, huzuru yakalayabilirim deyip tâlimatlaræ elinden geldiåince kararlælækla yapæp fedakârlæåa soyunmaktær. Ýñte bu büyük fedakârlæk örneklerinden biri de Hac Æbadeti dir. Ve Hacca Lebbeyk diye gidiyorsun. Yani Buyur Allah æm! Buyur. Emrine amadeyim! diyorsun. Ýñte ey hacæ kardeñim ne dediåinin farkænda olarak o mübarek topraklara öyle git. Genelde hacæ adayæ kardeñlerimiz bizlere sorduklarænda oraya ne götürelim, orada en çok neye ihtiyacæmæz olur dediåinde biz onlara iki ñeyi tavsiye ediyoruz. 1. Sabær, 2. Hac ilmini bilmek. 8

7 Evet, hac menâsiki ni bilmek ilmihal bilgisidir. Her hacca gidecek kardeñimizin bu bilgileri bilmesi farzæ ayændær. Onun için bu eserimizi okumalarænæ tavsiye ederiz. Yazmæñ olduåumuz Hac Rehberi hakkænda mükemmellik iddia edemeyiz. Ýmam-æ Ñafiî fækæh kitabæ olan el-ümm kitabænæ yazmæñ, daha sonra eksiklerini bir kontrol edeyim demiñ, bañtan sona taramæñ, eksiklerini düzeltmiñ, sonra tekrar bir daha gözden geçireyim demiñ, bakmæñ ki yine bazæ tashih edilmesi gereken hatalarænæn olduåunu görmüñ ve ñöyle demiñ anladæm ki Rabb imin kelâmæ olan Kur an-æ Kerim in dæñænda hiç bir kitab mükemmel olamaz! Böylece kæyamete kadar gelecek olan müslüman müelliflerin kulaklaræna küpe olacak meñhur ve veciz olan bu ifadesini sarfetmiñtir. Hac Rehberimizi bazæ noktalara dikkat ederek te lif ettik. Særasæyla anlatacak olursak ñunlardær: - Mümkün olduåunca kaynaklaræ belli ederek yazmaya çalæñtæk. - Uydurma, bidat ve hurafelerden uzak kalarak sünnete uygun bir ñekilde te lif edilmiñtir. - Hüküm ve fetvalarda Hanefî mezhebine göre hükümler yazælmæñtær. - Bazæ ibadetleri yapma anænda dikkat edilmesi gereken hususlaræ da tavsiyeler ñeklinde belirttik. - Hac kitablarænda genelde me sur olmayan, yani 9

8 HAC Rehberi Peygamber Efendimizin yapmadæåæ dualar olduåundan biz burada mümkün olduåunca Efendimiz (s.a.v.) den varid olan dualaræ aktardæk. - Hacda kullanælan kelimelerin anlamlarænæ kitabæn sonuna doåru yazdæk. - Hacda genelde yaygæn olan bazæ sorularæ da zikrederek o sorularæn cevaplarænæ Sorular ve Cevaplar bañlæåæ altænda maddeledik. Neñriyat hayatæna takdim edilen bu Kitab Rabb imizin ræzasænæ elde etmek ve müslümanlara faydalæ bir hizmet sunmak amacæyla te lif edilmiñtir. Onun için hayær dualarænæzæ eksik etmemenizi de temenni ederiz. Kitabæmæzda bir eksiklik var ise, o bizim aczimizin ve kusurumuzun neticesidir. Bañarælmæñ bir hizmet sunabildiysek o Rabb imizin inayeti ve tevfikidir. Son sözümüz âlemlerin Rabb i olan Allah (c.c.) a hamdolsun! Hilâfet Devleti Basæn Yayæn Müñavirliåi 10

9 Haccæn Fazîleti Biz, Beyt i (Kâbe yi) insanlara toplanma mahalli ve güvenli bir yer kældæk. Siz de Ýbrahim in makamændan bir namaz yeri edinin (orada namaz kælæn). Ýbrahim ve Ýsmail e: Tavaf edenler, ibadete kapananlar, rükû ve secde edenler için Evim i temiz tutun, diye emretmiñtik. Ýbrahim de demiñti ki: Ey Rabb im! Burayæ emin bir ñehir yap, halkændan Allah a ve ahiret gününe inananlaræ çeñitli meyvelerle besle. Allah buyurdu ki: Kim inkâr ederse onu az bir süre faydalandærær, sonra onu cehennem azabæna sürüklerim. 11

10 HAC Rehberi Ne kötü varælacak yerdir orasæ! Bir zamanlar Ýbrahim, Ýsmail ile beraber Beytullah æn temellerini yükseltiyor (ñöyle diyorlardæ:) Ey Rabb imiz! Bizden bunu kabul buyur; ñüphesiz Sen iñitensin, bilensin. Ey Rabb imiz! Bizi Sana boyun eåenlerden kæl, neslimizden de Sana itaat eden bir ümmet çækar, bize ibadet usullerimizi göster, tevbemizi kabul et; zîra, tevbeleri çokça kabul eden, çok merhametli olan ancak Sensin! (Bakara, ) Allah, Kâbe yi, o saygæya lâyæk evi, haram ayæ, hac kurbanænæ ve (kurbanæn boynuna asælan) gerdanlæklaræ (maddî ve manevî yönlerden) insanlaræn belini doårultmaya sebep kældæ. Bu da Allah æn, göklerde ve yerde ne varsa hepsini bildiåini ve Allah æn her ñeyi bilici olduåunu (sizin de anlayæp) bilmeniz içindir! (Mâide, 97) Hatærla ki Ýbrahim ñöyle demiñti: Rabb im! Bu ñehri (Mekke yi) emniyetli kæl, beni ve oåullaræmæ putlara tapmaktan uzak tut! (Æbrahim, 35) 12

11 Æslam dini beñ ñey üzerine kurulmuñtur. Allah dan bañka hiç bir ilah bulunmadæåæna, Muhammed (s.a.v.) in Allah æn Resul ü olduåuna ñehadet etmek, Namazæ dosdoåru kælmak, Zekâtæ vermek, Hac etmek ve Ramazan orucunu tutmak! Umre, (daha sonra yapælacak) umreye kadar ikisi arasænda vaki olacak (küçük günahlar) için keffarettir. Mebrûr (kabul) olmuñ bir hac için, cennetten bañka bir karñælæk yoktur! (Muvatta, c. 3, sf. 38) Kim ñu beyti ziyaret eder de cinsî mukarenette (ve bu iñe tahrik eden konuñmalarda) bulunmaz, (Allah a) itaat dairesinin dæñæna çækmazsa, anasænæn doåurduåu (günkü) gibi (yurduna) döner! (Buhari, c. 2, sf. 209) 13

12 HAC Rehberi Ebu Hureyre (r.a.) den rivayet olunmuñtur: Peygamber Efendimize (s.a.v.): - Hangi iñ daha fazîletlidir? diye soruldu. Resul-i Ekrem: - Allah ve Resulü'ne iman etmektir cevabænæ verdi. - Sonra hangisidir? denildi. - Allah yolunda cihadtær! buyurdu. - Daha sonra hangi (amel) dir? denildi. Resulullah: - Haccæ mebrûrdur! buyurdu. (Buhari, c. 2, sf. 141) Mü minlerin annesi Aiñe (r.a.) dan ñöyle dediåi rivayet olunur: - Ey Allah æn Resulü! En fazîletli amel olarak cihadæ görüyoruz. Acaba biz (kadænlar) da cihad edemez miyiz? Resul-i Ekrem: - Hayær! Siz (kadænlar) için cihadæn en fazîletlisi 14

13 haccæ mebrûrdur! buyurdu. (Buhari, c. 5, sf. 399) Allah yolunda savañan, hac ve umre yapan kimseler, Allah æn elçileridir. (Allah) onlaræ (hacca) çaåærdæ, hemen icabet ettiler. Onlar da Allah tan istekte bulundular, Allah (c.c.) da dileklerini kendilerine verdi. (Æbni Mâce, c. 2, sf. 966) Yañlænæn, çocuåun, zayæfæn ve kadænæn cihadæ hac ve umredir! (Nesâi, c. 8, sf. 442) Kimin ki, kendisini Beytullah a ulañtæracak kadar bineåi ve azæåæ (mâli gücü) bulunur da haccetmezse, yahudi veya hæristiyan olarak ölmesinde bir fark yoktur! Bunun sebebi ñu: Allahu Teala Kitabæ nda, Beytullah æ ziyarete gücü yetenlerin onu haccetmesi, Allah æn insanlar üzerinde bir hakkædær buyuruyor. (Tirmizî, c. 3, sf. 311 Hadis no: 740) 15

14 HAC Rehberi Hac ile umreyi arka arkaya yapænæz. Çünkü bunlar, ateñ körüåünün demir, altæn ve gümüñün pas ve lekelerini giderdiåi gibi, hem fakirliåi, hem de günahlaræ giderir! (Tirmizî, c. 3, sf. 308) Haccæn Farziyeti Ñüphesiz, âlemlere bereket ve hidayet kaynaåæ olarak insanlar için kurulan ilk ev (mâbed), Mekke deki (Kâbe) dir. Orada apaçæk niñâneler, (ayræca) Ýbrahim in makamæ vardær. Oraya giren emniyette olur. Yoluna gücü yetenlerin o evi haccetmesi, Allah æn insanlar üzerinde bir hakkædær. Kim inkâr ederse bilmelidir ki, Allah bütün âlemlerden müstaånîdir! (Âl-i Æmran, 96-97) 16

15 Ýnsanlar arasænda haccæ ilân et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen yorgun argæn develer üzerinde sana gelsinler. (Hac, 27) Hac, bilinen aylardadær. Kim o aylarda hacca niyet ederse (ihramænæ giyerse), hac esnasænda kadæna yaklañmak, günah sayælan davranæñlara yönelmek, kavga etmek yoktur. Ne hayær iñlerseniz Allah onu bilir. (Ey mü minler! Ahiret için) azæk edinin. Bilin ki azæåæn en hayærlæsæ takvâdær. Ey akæl sahipleri! Benden (emirlerime muhalefetten) sakænæn! (Bakara, 197) 17

16 HAC Rehberi Ebu Hureyre (r.a.) anlatæyor: Bir gün Resulullah (s.a.v.) bize ñöyle hitab etti: - Ey insanlar, size hac farz kælænmæñtær. Ñu halde haccæ edâ edin! Cemaatte bulunan bir adam: - Her sene mi, Ey Allah æn Resulü? diye sordu. Resulullah (s.a.v.) cevap vermedi. Adam sorusunu üç kere tekrar etti. Bunun üzerine: - Ben sizi bæraktækça siz de beni bærakæn. (Madem ki sükût ettim, niye sormada æsrar ediyorsunuz?) Ñayet (sorunuza) Evet deseydim, her yæl haccetmek vacib oluverirdi ve buna güç yetire- mezdiniz. Ñunu bilin ki, sizden öncekileri helak eden ñey, çok sual sormalaræ ve peygamberleri hakkænda ihtilâflarædær. Size bir iñ emrettiåim zaman, bunu gücünüz yettiåince ifa edin, bir yasaklamada bulunduåum vakit de ondan kaçænæn (bu emir ve yasakla ilgili olarak aklænæza gelen her ñeyi sormaya kalkmayæn!) (Buhari, Ý tisam 4; Müslim, Hac 412; Nesâi, Hac 1) 18

17 Æbni Ömer (r.a.) den ñöyle dediåi rivayet edilmiñtir: Peygamber (s.a.v.) e bir adam geldi de: - Ey Allah æn Resulü! Haccæ farz kælan ñey nedir? dedi. Resul-i Ekrem: - Azæk ve binektir! buyurdu. Hacca (gitmekte) acele ediniz. Zîra biriniz kendisine ne (gibi bir engelin) geleceåini bilemez! (Müsned, Ahmed bin Hanbel, c. 6, sf. 253) Bu arada bir de Hz. Ömer (r.a.) æn ñu sözünü hatærlatmakta fayda vardær: Bir ara ñu ñehirlere adamlar göndermeyi ve kimin imkânæ olup haccetmiyorsa onlardan cizye almayæ düñündüm. Onlar müslüman deåiller, Onlar müslüman deåiller! (Æbni Kesir Tefsiri, Bab 98, c. 2, sf. 85) 19

18 HAC Rehberi 20 Haccæn hikmetlerinden bir kæsmæ Bütün ibadetler Allah æn emirleri olduåu için yerine getirilir ve haram olan ñeyler de, Allah æn yasaklaræ olduåu için terk edilir. Bunlardaki hikmetlerin bir kæsmænæ Cenâb-æ Hak bildirmiñ ve bazæsæna dair hikmetleri açæklamæñtær. Akæl ve düñünce ile bazæ hikmetlerin mevcûdiyeti tesbit edilebilir. Bunlardan bir kæsmæ: 1- Eñi ve benzeri olmayan Yüce Allah (c.c.) æn hak dinine baålæ mü minler, aynæ gaye ve aynæ inançla Hac Æbadeti dolayæsæyla bir araya gelirler. Dünyanæn hiç bir yerinde rastlanmayan mahñeri bir kalabalæk, ibadet ñuuru ve heyecanæ ile kâinatæn yaratæcæsæna yönelerek, O ndan bir dilekte bulunurlar, maåfiret isterler, kâmil bir imanla yañayæp öylece ölmeyi niyaz ederler. Kazanælan mânevî hazla, eskiden mevcut kötü huy ve alæñkanlæklarænæ terk ederler ve Allah æn emirlerine daha sækæ sarælma ñevkini elde ederler. 2- Hac dolayæsæ ile, dünyanæn dört bucaåænda bulunan müslüman kardeñlerle tanæñælær ve seviñilir. Birbirine yardæm imkânlaræ aranær ve Ýslam æn yayælmasæna, noksanlæklaræn giderilmesine çalæñælær. 3- Yolculuk esnasænda karñælañælan zorluklar ve mahrumiyetler nîmetlerin kæymetlerini ve bunlara ñükretmeyi insana öåretir. Mal ve mülkten, akraba ve dosttan uzak kalmak, istirahat imkânæ bulamamak, insana muhtaçlarla fakirlerin sækæntælarænæ hatærlatær ve böylece onlara ñefkat elinin uzanmasæna vesîle olur. 4- Hacda cihad sevabæ vardær. Çünkü orada hem sefer

19 hali var, hem eziyet ve hemde yorgunluklara tahammül var. 5- Bütün hacælaræn aynæ günde kefene bürünmüñcesine Arafat ta toplanmalaræ, mahñer gününde insanlaræn Allah æn huzurunda bulunacaklaræ hali andærær ve o dehñet günü için bir ibret vesîlesi olur. Hacca gitmeden ve haccæ yapmadan önce yapælmasæ gereken ñeyler Hacca talib bir ñahæsæn üzerinde kul haklaræ varsa onlaræ hemen geri vermesi. Müslüman kardeñleriyle helalleñmesi. Haccænæ helal bir mal ile yapmasæ. Haddi zatænda bir insanæn haram para yemesi her zaman için vebal ve büyük günahtær. Ancak bu hac gibi ömürde bir kerre yapælmasæ gereken mâlî ve bedenî olan mübarek bir ibadette çok daha tehlikelidir. Bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Bir kardeñinin malæna veya ærzæna haksæz yere el uzatan hemen bugün helalleñsin. Çünkü (kæyamette) salih ameli olursa, gasbettiåi ñey derece- sinde amelinden alænær. Yoksa (o derecede) diåerinin günahlarændan alænær ve kendisine yüklenir! Yine bañka bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz ñöyle buyurmaktadær: Bir insan helal mal ile hacca giderken ayaklarænæ özengiye koyarak Lebbeyk Allahumme Lebbeyk dediåinde gökten bir münadi ñöyle cevap verir: Ne mutlu sana! Yediåin Helal, 21

20 HAC Rehberi bineåin helal ve haccæn da eksiksiz ve makbuldur! Fakat insan haram mal ile hac yoluna çækar da ayaklarænæ özengiye koyarak Lebbeyk Allahumme Lebbeyk dediåinde, gökten bir münadi ñöyle cevap verir: Duan reddedilmiñtir. Yediåin haram, harcadæåæn haram, Haccæn da eksiktir, makbul deåildir! 22 Ýslam æn temel ibadetlerinden biri Arafat ta belirli vakitte bir süre durmaktan, daha sonra Kâbe-i Muazzama yæ usûlüne göre ziyaret etmekten ibaret olan ve Ýslam æn ñartlarændan birisini teñkil eden ibadet. Hac, HCC kökünden bir mastar olup; müslümanlara göre, bir farzæn edâsæ, Kur an-æ Kerîm in 22. Suresi nin adæ da Hac Suresi dir. Hac ibadeti maksadæyla ziyaret edilecek olan yerler; Kâbe, Arafat ve çevresidir. Zamanæ ise hac aylaræ diye isimlendirilen; Ñevval, Zilkâde ve Zilhicce aylarædær. Hacda her fiil için özel zamanlar vardær. Ziyaret tavafænæn, kurban bayramæ sabahændan, ömrün sonuna; Arafat ta vakfenin ise, arefe günü zevalden, kurban bayramæ sabahæ ñafak sökünceye kadar yapælabilmesi gibi. Diåer yandan bu büyük ziyarete hac niyetiyle ve ihramlæ olarak yönelmek de gereklidir. Ebu Hureyre den (r.a.) ñöyle dediåi nakledilmiñtir: Allah elçisine hangi amelin daha fazîletli olduåu sorulunca ñöyle buyurdu: Allah a ve Resulü ne iman Sonra hangisi? denildi. Allah yolunda

21 cihad, buyurdu. Sonra hangisi sorusuna ise; Mebrûr Hac, cevabænæ verdi. (Buhari, Cihad 1; Hac, 4, 34, 102; Umre, 1; Müslim, Ýman,135,140; Tirmizî, Mevâkît, 13, Hac, 6,14, 88; Dârimî, Menâsik, 8, Salât, 24, 135) Umre, ikinci bir umreye kadar olan günahlara keffârettir. Mebrûr haccæn karñælæåæ ise ancak cennettir! (Nesâî, Hac, 3, Zekât, 49, Ýman, 1; Dârimî, Menâsik, 7, Salât, 135; Tirmizî, Hac, 6; Ahmed b. Hanbel, 412, 387, 342) Mebrûr Hac; kendisine hiçbir günah karæñmayan, eksiksiz olarak ifa edilen makbul hac, anlamæna gelir. Eñ-Ñevkânî (r.a.) amellerin fazîleti ile ilgili birbirinden farklæ olan hadisleri, Hz. Peygamber e soru soran muhatabæn durumuna göre verilmiñ cevaplar olarak deåerlendirir. (Eñ-Ñevkânî, Neylü l-evtâr, El-Matbaatü l- Osmâniyye, Mæsær, ÆV, 282 vd.) Ýmam Mâlik (r.a.) e göre, farz hatta nafile hac düñman korkusu olmadækça cihaddan daha üstündür. Ancak düñman korkusu olursa, cihad, nafile hacdan önde gelir. (Ez-Zühaylî, El-Fækhu l-ýslâmi ve Edilletuh, Dimañk 1985, 11) Hac ve umre ile, her yæl Kâbe nin ihyâsæ gerçekleñir. Umre yi bir yælæn veya ömrün herhangi bir gününde ifa imkânæ vardær. Umre, belirli günlerde yapælabilen hac ibadetinden daha kolaydær. Hac küçük günahlara keffâret olur ve ruhu ma siyet kirlerinden temizler. Hatta bazæ Hanefî bilginlerine göre, büyük günahlaræ da örter. Mebrûr Hac yapanæn cennete gireceåini bildiren hadisle, yine Hz. Peygamber in ñu hadisleri bu mevzuda önemli delil teñkil eder: Kim hac yapar, bu esnada cinsî temastan korunur, çirkin söz ve davranæñlardan 23

22 HAC Rehberi uzak durursa, annesinden doåduåu gündeki gibi günahlarændan kurtulur! (Buhari, Muhsar, 9,10; Nesâî, Hac, 4; Ýbni Mâce, Menâsik, 3; Dârimî, Menâsik, 7; Ahmed b. Hanbel, 229, 410, 484, 494) Hac ve Umre yapanlar Allah æn misafirleridir. O ndan birñey isterlerse, onlara cevap verir. Af isterlerse, onlaræ affeder! (Ýbni Mâce, Menâsik, 5) Allah æm, hac yapanæ ve hacænæn kendisine dua ettiåi kimseleri maåfiret et! (Ýbni Huzeyme, Sahîh; El-Hâkim) Kâdî Æyâz (r.a.) ñöyle demiñtir: Ehl-i Sünnet, haccæn büyük günahlara, ancak tevbe edilirse keffâret olacaåæ konusunda görüñ birliåi içindedir. Namaz ve zekât gibi Allah a ait veya para borcu gibi kula ait bir borcun düñtüåünü söyleyen bilgin yoktur. Kul haklaræ zimmette devam eder. Allahu Teala kæyamet günü hak sahiplerini, haklarænæ almak üzere toplar. Ancak yüce yaratæcænæn bu alacaklælara vereceåi birtakæm nîmetlerle onlaræ razæ etmesi ve bir ikram olmak üzere borçlulara müsamaha göstermesi de mümkündür. (Ez-Zühaylî, a.g.e.12) Hac ibadeti, dünyanæn çeñitli yörelerinden, renk, dil ve ülke ayæræmæ gözetilmeksizin, milyonlarca müslümanæ bir araya getirir. Tanæñæp, görüñmelerine, ekonomik bakæmdan bütünleñmelerine, düñmanlaræ karñæsænda tek saf halinde yardæmlañmalaræna zemin hazærlar. Böylece, ñu ayetlerdeki mânâ tecelli eder. Ýnsanlaræ hacca davet et ki, gerek yaya olarak ve gerekse uzak yollardan gelen çeñitli vasætalarla sana varsænlar. Böylece onlar dünyevî ve uhrevî menfaatlerini görsünler ve belli günlerde, Allah æn kendilerine ræzæk olarak verdiåi hayvanlaræ kurban ederken, Allah æn adænæ ansænlar. Siz de onlardan yeyin, 24

23 yoksula ve fakire yedirin! (Hac, 27-28) Hac, dünyanæn çeñitli bölgelerinde yañayan müminler arasændaki kardeñlik baålarænæ güçlendirir. Ýnsanlar, gerçekten eñit olduklarænæ birlikte yañayarak gösterirler. Arap olanla olmayanæn, beyazla siyahæn takva dæñænda bir üstünlüåünün bulunmadæåæ inancæ vicdanlara yerleñir. Haccæn Hükmü ve Delilleri Ýslam âlimleri haccæn ömürde bir defa farz olduåu konusunda görüñ birliåi içindedir. Delilleri; Kitap ve Sünnet tir. Kur an da ñöyle buyurulur: Oraya gitmeye gücü yeten herkese, Allah için Kâbe yi ziyaret edip haccetmek farzdær! (Âl-i Ýmran, 97) Haccæ ve umreyi Allah için tamamlayæn! (Bakara, 196) Ýnsanlaræ hacca davet et ki, gerek yaya olarak ve gerekse uzak yollardan gelen çeñitli vasæta- larla sana varsænlar! (Hac, 27) Hadislerde ñöyle buyurulur: Ñüphesiz Allah size haccæ farz kældæ, haccæ ifa ediniz! (Müslim, Hac, 412; Nesâi, Menâsik, 1; Ahmed b. Hanbel, 508) Æslam beñ ñey üzerine binâ edilmiñtir: Allah tan bañka ilâh olmadæåæna ve Muhammed (s.a.v.) in, Allah æn elçisi olduåuna ñehadet etmek, Namaz kælmak, Zekât vermek, Beytullah æ haccetmek ve 25

24 HAC Rehberi Ramazan orucunu tutmak! (Buhari, Ýman; Müslim, Ýman,19-22; Tirmizî, Ýman, 3; Nesâi, Ýman, 13) Hz. Peygamber haccæn farz kælændæåænæ ashab-æ kirama duyurunca, içlerinden birisi; Her yæl mæ? demiñ, Resulullah (s.a.v.) susmuñtur. Bu soru üç defa tekrar edilince; Eåer evet deseydim, hac üzerinize her yæl farz olurdu, buna da güç yetiremezdiniz! buyurmuñtur. (Müslim, Hac, 412; Nesâi, Menâsik,1, Ahmed b. Hanbel, 508) Ýbni Abbâs (r.a) dan yapælan rivayette ñu ilave yer alær: Kim birden fazla hac yaparsa bu nafile hac olur! (Ýbni Hanbel, 508; Nesâi, Menâsik,1; Eñ-Ñevkânî, a.g.e., ÆV, 279) Bu hadis, haccæn farz olarak tekrarænæn gerekmediåini gösterir. Ýslam hukukçularæ, haccæn bir defadan fazla farz olmadæåæ ve fazla haccæn nafile sayælacaåæ konusunda görüñ birliåi içindedir (Ýbnü l- Humam, Fethu l Kadîr, Kahire 1316, 122; Eñ-Ñevkânî, a.g.e., ÆV, 280) Hadis'te ñöyle buyurulur: Hac ve umreyi peñi peñine yapænæz. Bu ikisi, körüåün; demir, altæn ve gümüñün pasænæ yok ettigi gibi, fakirliåi ve günahlaræ yok eder. Mebrûr haccæn sevabæ ancak cennettir! (Tirmizî, Hac, 2; Nesâi, Hac, 6; Ýbni Mâce, Menâsik, 3) Bazæ durumlarda birden fazla hac yapmak gerekebilir. Adak haccæ ve bozulan bir nafile haccæ kaza etmek gibi. Bazen hac haram olur. Haram para ile haccetmek gibi. Bazen de mekruh olur. Hizmete muhtaç olan anababanæn iznini almadan haccetmek gibi. Ebeveyn bulunmayænca dede ve ninelerden, borcunu ödeyecek bañka malæ bulunmayan borçlu ve kefilin alacaklælardan izin almaksæzæn, hac yapmasæ da mekruhtur. Hanefîlere 26

25 göre bu kerâhet, tahrîmendir. Hanefî, Ñâfiî ve Mâlikîlere göre, haram para ile yapælan hac, gasbedilen arazide kælænan namazda olduåu gibi farz veya ikinci defa hac yapælæyorsa nafile olarak sahih olur. Bu kimsenin üzerinden farz veya nafile düñer. Hanbelîler ise, haram malla yapælacak hacca icazet vermezler. Çünkü bu mezhep, gasbedilen arazide kælænacak namazæ da sahih kabul etmez. (El-Kâsânî, Bedâyiu s-sanâyi, 223; Ez-Zühaylî, a.g.e., 223) Haccæn Fevrî veya Ömrî Oluñu Ebu Hanife, Ebu Yusuf, iki görüñten tercih edilende Mâlikîler ve Hanbelîlere göre, hac fevrîdir. Yani yükümlünün, gerekli ñartlaræ tañædæåæ ilk yælda haccetmesi gereklidir. Haccæ, yællar boyunca geciktirirse fâsæk olur ve ñahitliåi reddedilir. Çünkü haccæ geri bærakmak küçük ma siyettir. Bunda æsrar etmek kiñiyi fæska götürür. Böyle bir kimse hac yapmadan malæ telef olsa, borç para alæp haccetmesi halinde, ilâhî maåfirete nail olacaåæ umulur. Haccæn geciktirilmeden ifasæna, hacla ilgili ayetler delâlet ettiåi gibi, ñu hadisler de bunu destekler: Hac yapmakta acele ediniz. Çünkü sizden biriniz ölümün kendisine ne zaman geleceåini bilmez! (Ebu Davud, Menâsik, 5; Ýbni Mâce, Menâsik, 1; Ýbni Hanbel, 214, 225) Bir kimseyi hastalæk, açæk bir ihtiyaç, bir sækæntæ veya zalim bir sultan alækoy- maksæzæn hac yapmazsa; ister yahudi, isterse hæristiyan olarak ölsün! (Eñ-Ñevkânî, a.g.e., ÆV, 284) 27

26 HAC Rehberi 28 Haccæn Ñartlaræ Haccæn Ñartlaræ erkekleri ve kadænlaræ içine alan genel veya yalnæz kadænlarla ilgili özel ñartlar olmak üzere ikiye ayrælær. Bunlar tam olarak bulununca hac ve edâsæ farz olur. Aksi halde farz olmaz. Genel Ñartlar: Bunlar; farz oluñunun, sæhhatinin veya edâsænæn ñartlaræ kabilinden olur. Müslüman, akællæ, ergin, hür ve haccetmeye gücünün yeter olmasæ gibi. 1. Müslüman olmak! Kâfire hac farz olmaz. Ýbadeti edâ ehliyeti bulunmadæåæ için, onun yapacaåæ hac geçerli deåildir. Münkir hac yapsa, sonra Ýslam a girse, ona Ýslam æn haccæ farz olur. Hanefîlere göre, kâfir, ñeriatæn furûu ile muhatap olmadæåæ için haccæ terkten dolayæ hesaba çekilmez. Çoåunluk hukukçulara göre ise o, furû (Ýslamî emir ve yasaklar)a muhataptær ve ahirette bunlardan hesaba çekilir. 2. Ergin ve akællæ olmak: Çocuk ve akæl hastalaræ hacla yükümlü deåildir. Çünkü bunlar ñer î hükümlerle yükümlü tutulmamæñlardær. Akæl hastasænæn yapacaåæ hac veya umre, ibadet ehliyeti bulunmadæåæ için sahih olmaz. Bu ikisi hac yapsa, sonra çocuk büluå çaåæna ulañsa, akæl hastasæ iyileñse, bunlara hac farz olur. Çocuåun büluådan önce yaptæåæ hac nafile sayælær. Hadiste ñöyle buyurulur: Üç kiñiden kalem kaldærælmæñtær: Uyanæncaya kadar uyuyandan, gençlik çaåæna girinceye kadar çocuktan, ñifa buluncaya kadar akæl hastasændan! (Ebu Davud, Hudud,17; Ýbni Mâce, Talak, 15) Akæl hastalæåæ, bayælma, sarhoñluk ve uyku ihramæ ortadan kaldærmaz. (El-Kâsânî, Æbnü l-hümâm,

27 Fethu l-kadîr, El-Meydânî, El-Lübâb, Ýbni Rüñd, Bidâyetü l-müctehid, Ýbni Kudâme, El-Muånî) 3. Hür olmak: Köle, esir ve mahkûma hac farz deåildir. Çünkü hac, süresi uzun, belli bir yolculuåu gerekli kælan ve yolculuåa güç yetirilmesi ñart kælænan bir ibadettir: Hürriyetten yoksun olan kimsenin bunu ifa etmesi mümkün olmaz. 4. Vakit: Arafat ta vakfe ve ziyaret tavafæ için belirli vakitlere yetiñmedikçe hac farz olmaz. Ñu ayetler haccæn vakitli bir ibadet olduåunu gösterir: Sana yeni doåan aylaræ (hilaller) sorarlar. De ki: O, insanlaræn faydasæ için vakit ölçüleridir! (Bakara, 189) Hac aylaræ bilinen aylardær! (Bakara,197) Hanefî ve Hanbelîlere göre, hac aylaræ; Ñevval, Zilkâde ve Zilhicce nin ilk on günüdür. Buna Abadile adæyla anælan (Ýbni Mes ûd, Ýbni Abbâs, Ýbni Ömer ve Ýbni Zübeyr) den nakledilendir. 5. Haccæ ifaya gücünün yetmesi (istitâa): Bu; beden, mal veya yol emniyeti ile ilgili olabilir. Ayette, Oraya gitmeye gücü yeten herkese, Allah için Kâbe yi ziyaret edip haccetmek farzdær! (Âl-i Ýmran, 97) buyurulur. Ayetteki hacca yol bulabilen, hacca gitmeye gücü yeten ifadesi Hanefîlere göre bedenî, mâlî ve emniyet unsurlarænæ kapsamæna alær. Bunlar haccæn edâsænæn ñartlarænæ oluñturur. Haccæn edâsænæn ñartlaræ: a) Beden saålæåæ ve saålamlæåæ: Buna göre; yatalak, hasta, kör, felçli, iki ayaåæ kesik, binit üzerinde kendi bañæna duramayan yañlæ kimse, tutuklu bulunan ile zalim yöneticilerin hac için vize vermediåi kimseler üzerine hac farz olmaz. 29

28 HAC Rehberi Çünkü Allahu Teala, haccæn farz olmasæ için gücün yetmesi ni ñart koñmuñtur. Ýbni Abbâs istitâa yæ yol azæåæ (zâd) ve binit (râhile) olarak tefsir etmiñtir. Ayette, Allah hiçbir kimseye gücünün yeteceåinden fazlasænæ yüklemez! (Bakara, 286) buyurulur. b) Gerekli maddî güce sahip olmak: Bu yolda tüketeceåi yiyecek ve oraya varabilmek için bineceåi vasætadan ibarettir. Buna göre, bir kimseye haccæn farz olabilmesi için, hac süresince hem kendisinin, hem de bakmakla yükümlü olduåu kimselerin nafakalarænæ ve nakil vasætasænæ temin gücüne sahip olmalædær. Mekkeliler ve Mekke çevresinde oturanlar için nakil aracæna sahip olmak ñart deåildir; yaya yürüyecek durumda bulunmalaræ yeterlidir. c) Yol emniyeti: Haccæn farz olmasæ için yol güvenliåinin bulunmasæ ñarttær. Bu, Ebu Hanife ye göre, vücûbunun, bazælaræna göre ise edâsænæn ñartlarændandær. Kadæn için yol emniyeti; beraberinde neseb veya sihrî (evlilikle doåan hæsæmlæk) hæsæmlardan fâsæk olmayan, akællæ, ergin veya murâhæk (12 yañla buluå arasæ erkek çocuåu) mahrem birisinin veya kocasænæn bulunmasæyla gerçekleñir. Kadænæn yanænda kocasæ veya mahrem bir hæsæmæ olmaksæzæn, Mekke ye üç gün üç gece (sefer mesafesi) ve daha uzak yerden gelerek hac yapmasæ tahrîmen mekruhtur. O, mahremsiz hac yaparsa kerâhetle birlikte caiz olur. Mahremin bulunmasæ vücûb ñartædær. Edâ ñartæ diyenler de vardær. Günümüzde yaygæn fesat sebebiyle, kadæn süt erkek kardeñiyle yolculuk yapamaz. Çünkü genç sæhrî hæsæmlarda olduåu gibi, süt hæsmæyla bañbaña kalmak (halvet) mekruhtur. Ñâfiîler buna kadænæn, kafilede güvenilir diåer kadænlarla birlikte hac yapabileceåi esasænæ ilave ederler. (Kâsânî, El- 30

29 Meydânî, El-Lübâb, Æbni Âbidin, Reddü l-muhtâr, ; Eñ-Ñîrâzî, ; Ez-Zühaylî) Haccæn Yalnæz Kadænlarla Ýlgili Özel Ñartlaræ: Kadænlarla ilgili iki ñart vardær. 1. Hacda yol arkadañænæn bulunmasæ: Hac yapacak kadænæn yanænda kocasæ veya mahrem bir hæsæmænæn bulunmasæ gereklidir. Aksi halde kendisine hac farz olmaz. Kadæn, yanænda mahrem hæsæmæ bulunmadækça üç günden fazla yolculuk yapa- maz! (Eñ-Ñevkânî) Bir kadæn, yanænda kocasæ bulunmadækça hac yapmasæn! (Eñ-Ñevkânî) Hadisi Ñerif leri buna delildir. Ñâfiîler ise, kadæna, güvenilir kadænlarla birlikte olunca, haccæ gerekli görürler. Yol arkadañæ olarak tek kadæn yeterli deåildir. Mâlikîlere göre ise, kadæn, yalnæz kendilerine emanet edilmiñ kadæn arkadañlaræ veya yalnæz erkekler yahut da erkek-kadæn karæñæk bir toplulukla birlikte hac yapabilir. Bu iki mezhebin dayandæåæ delil; Oraya gitmeye gücü yeten herkese, Allah için Kâbe yi ziyaret edip haccet- mek farzdær! (Âl-i Ýmran, 97) ayetinin genel anlamædær. Bu yüzden, kadæn kendisi aleyhine kötülükten güvende olunca, ona hac gerekli olur. Mahrem hæsæm ifadesi, nesep, süt veya sæhrî hæsæmlæk yüzünden kendisiyle evlenmek ebediyyen haram olan kimseleri içine alær. Oåul, torun, baba, dede, süt oåul, süt kardeñ, damat, kayænpeder gibi. Kæzkardeñin, hala veya teyzenin kocasæ olmak geçici evlenme engeli doåurduåundan, eniñtelerle hac yolculuåu caiz olmaz. Ñâfiî ve Mâlikîlerle diåer fakihler arasændaki bu görüñ 31

30 HAC Rehberi ayrælæåæ, bir farzæ ifa için yapælacak yolculuåa mahsustur. Hac yolculuåu böyledir. Ýhtiyârî yolculuklar icmâ ile buna kæyas edilmez. Resulullah (s.a.v.) ñöyle buyurmuñtur: Bir erkek, bir kadænla yanlarænda mahrem bir hæsæmæ bulunmadækça yalnæz kalmasæn. Kadæn, yanænda mahrem hæsæmæ bulunmadækça yolculuk yapamaz! Bir adam kalktæ, Ey Allah æn elçisi, karæm hac yolculuåuna çæktæ. Ben ise falanca gazveye yazældæm. Hz. Peygamber ñöyle buyurdu: Git ve karænla birlikte haccet! (Buhari, Nikah, Cihad, 140, 181; Müslim, Hac, 424) 2. Æddetli olmamasæ: Hac yapacak kadænæn boñanma veya vefattan dolayæ iddetli olmamasæ gereklidir. Çünkü yüce Allah ñu ayetle iddetli kadænlaræn evden çækæñænæ yasaklamæñtær: Boñadæåænæz kadænlaræ evlerinden çækarmayæn. Kendileri de çækmasænlar! (Talak, 1) Haccæn bañka bir vakitte edâsæ mümkündür. Ýddet ise ancak özel bir vakitte sözkonusu olur. (Ez-Zühaylî) 32 Ýslam da haccæn bazæ engelleri vardær, bu engeller Ýslam âlimleri tarafændan ñöyle tesbit edilmiñtir: 1. Ebeveyn: Ana veya baba Mekkeli olmayan çocuåunu nafile hac veya umre için ihrama girmekten alækoyabilir. Ancak bu ikisi farz hacca engel olamaz. Çünkü ebeveyne hizmet, bir cihaddær. Farz hacda ana babadan izin almak sünnettir.

31 2. Evlilik: Ýslam hukukçularænæn çoåunluåuna göre, koca, karæsænæn farz haccæna engel olamaz. Çünkü bu, ilk yükümlülük yælænda (fevrî) farz olmuñtur. 3. Kölelik: Efendinin kölesini farz ve sünnet hacdan alækoyma hakkæ vardær. Ancak köle onun izniyle ihrama girmiñse, artæk hac veya umreyi tamamlamasæna engel olamaz. 4. Hapis: Haksæz olarak veya maddî sækæntæ içinde olduåu halde bir borçtan dolayæ hapiste bulunmak hac engelidir. 5. Borçluluk: Vâdesi gelen borcunu ödemek için bañka bir malæ olmayan borçlunun hac yapmasæna, alacaklæ engel olabilir. Vâdesi gelmeyen borçlar hac engeli teñkil etmez. 6. Hacr altænda bulunmak: Sefîh olan kimse velî veya vasînin izni olmadækça hac yapamaz. 7. Ýhsâr: Hac veya umre için ihrama girmiñ olan kimsenin, düñmanæn engel olmasæ veya hastalæk gibi bir sebeple hac veya umreyi tamamlayamadan ihramdan çækmak zorunda kalmasædær. Böyle bir engelle karñælañan kimseye de muhsar denir. Ölüm veya malænæ verme dæñænda engeli añmaya gücü yetmeyen, hacæ, engelin kalkmasæ umulan bir süre bekledikten sonra ihramdan çækabilir. Ancak bu durumda kurban kesmesi gerekir. 8. Hastalæk: Bir kimse ihrama girdikten sonra hastalansa, Ebu Hanife ye göre, muhsar sayælær ve ihramdan çækabilir. (El-Kâsânî, Ýbni Kudâme, El-Muånî; Ýbni Âbidîn) Özet olarak ñu kiñilerin hacca gitmeleri farz deåildir: Hac yolculuåuna katlanamayacak, ya da fiilen haccedemeyecek derecede hasta olanlar ile, yañlælar, tutuklular, yurtdæñæna çækæñlaræ yasaklanmæñ olanlar ve 33

32 HAC Rehberi iddet beklemekte olan kadænlar, hac kendilerine farz olsa bile, edâ ile yükümlü deåildirler. Bu durumda olanlar ñartlaræ oluñtuåu takdirde bizzat haccederler. 34 Ýhrama Girme Yerleri (Mîkatlar) Mîkat, ihrama girme yeri ve zamanæ demektir. Çoåulu mevâkît tir. Bir terim olarak, Mekke çevresinde, çeñitli bölge ve ülkelerden hacca gelenlerin ihrama girecekleri özel yerleri ifade eder. Bir kimsenin, hac veya umre için, mîkatlaræ ihramsæz geçmesi caiz olmaz. Aksi halde kurban kesmek veya mîkat yerine dönmek gerekir. Ancak mîkat yerinden önce ihrama girmek ittifakla caizdir. Hatta Hanefîlere göre, bir sakænca doåmayacaksa, ihramæ öne almak daha fazîletlidir. Hac ve umreyi Allah için tamamlayænæz! (Bakara, 196) ayetinde buna delâlet vardær. Mîkatlaræ beklemeksizin, ailesinin bulunduåu yerden ihrama girmek hac ve umreyi eksiksiz tamamlamak demektir. Çünkü bunda daha çok meñakkat ve daha büyük tazîm vardær. Ýhrama girme yerleri, Mekke de, Mekke (Harem) ile mîkatlar arasænda (hil bölgesi) veya mîkatlaræn dæñænda kalan bölgelerde (âfâkî) oturanlara göre deåiñiklik gösterir. (El-Kâsânî) 1. Mekke de oturanlar: Bunlaræn hac için ihrama girme yeri yine Mekke dir. Hz. Peygamber ashab-æ kirâma hac için ihrama, Mekke nin içinde girmelerini emir buyurmuñtur. (Ez-Zeylâî, Nasbu r-râye, 16) Mekke dæñænda, harem dahilinde evi olanlar da böyledir.

33 Mekkelilerin umre için mîkat yeri ise, dilediåi herhangi bir yerden, hil in harem bölgesine en yakæn olan yeridir. Ancak umrede ihrama girmek için hil in en fazîletli yeri Hanefî ve Hanbelîlere göre Ten îm, sonra Ci râne, sonra Hudeybiye dir. Resulullah (s.a.v.) Abdurrahman b. Ebî Bekr e Hz. Aiñe ye Ten îm de ihrama girerek umre yaptærmasænæ emir buyurmuñtur (Buhari, Cihad, 125, Umre, 6; Müslim, Hac,135,136; Ahmed b. Hanbel, 309, 394; Tirmizî, Hac, 91) 2. Gelinen ülkelere göre mîkatlar ñöyledir: a) Türkiye, Suriye, Mæsær, Maårib ve Avrupa tarafændan deniz yoluyla gelenlerin mîkatæ Cuhfe (Râbiå) dir. Cuhfe ile Mekke arasæ yaklañæk 187 km dir. b) Medine den gelenlerin mîkatæ Zülhuleyfe (Âbâr-æ Alî) olup, Mekke ye yaklañæk 464 km dir. En uzak mîkat yeri burasædær. c) Irak, Ýran ve diåer doåu ülkelerinden gelenlerin mîkatæ Zât-æ Ærk tær. Bu yer Mekke ye yaklañæk 94 km dir. d) Kuveyt ve Necid yönünden gelenlerin mîkatæ bugün es-seyl denilen Karnü l-menâzil dir. e) Yemen den gelenlerin mîkatæ Mekke nin güneyinde bulunan Yelemlem olup, Mekke ye 54 km dir. Ýhrama girme yerlerini Hz. Peygamber (s.a.v.) tayin ettiåi için hac, umre, ticaret veya bañka bir amaçla gelen her müslümanæn buralarda veya daha önce ihrama girmiñ olmasæ lazæmdær. Eåer yol, bu noktalardan geçmiyorsa buralaræn hizalarændan ihrama girilir. Medine ye gelenler, hac için Mekke ye doåru yola çækænca Zülhuleyfe de bugün Âbâr-æ Alî denilen yerde ihrama girerler. Mîkatlardan içeride bulunan kimseler, ihramsæz 35

34 HAC Rehberi Mekke ye girebilirler. Fakat hac veya umre için, bulunduklaræ yerden ihrama girerler. Mîkat içinde, fakat Mekke dæñænda bulunan, bulunduåu yerde; Mekke nin içinde oturanlar ise, kaldæåæ evde ihrama girerler. Dæñarædan hac veya umre için gelen kimse mîkatæ ihramsæz geçerse ya bir kurban keser veya geri dönüp mîkat yerinde ihrama girer. Mekke ye girme niyeti olmaksæzæn mîkatæ ihramsæz geçene birñey lazæm gelmez. 36 Haccæn Farzlaræ: 1. Haccæ ihramlæ yapmak. 2. Vakfeye durmak. 3. Kâbe yi Tavafæ ziyaret yapmak. Ýhram: Hanefîlere göre, ihram haccæn rüknü deåil ñartædær. Bu da niyet ve telbiye ile gerçekleñir. Hac veya umreye yahut her ikisine niyet etmek ve Allah için telbiye getirerek ihrama girmekle hac ibadeti bañlamæñ olur. Ýhrama girerken yapælmasæ sünnet veya müste- hap olan fiîllerin bañlæcalaræ ñunlardær: 1. Abdest veya boy abdesti almak: Temizlenmek için abdest veya boy abdesti alænær. Hz. Peygamber ihram için boy abdesti almæñtær. (Ez-Zeylâî, Nasbu r-râye, 17) Bu, temizlenmek için olup, taharet (abdestlilik) için deåildir. Bu yüzden, hayæzlæ ve nifaslæ kadænlar da bunu yaparlar. Ýbni Abbâs æn merfû olarak naklettiåi bir hadiste ñöyle buyurulur: Nifaslæ ve hayæzlæ kadænlar boy

35 abdesti alær, ihrama girer, Beytullah æ tavaf dæñænda, haccæn bütün menâsikini ifa ederler! (Tirmizî, Hac, 98; Ahmed b. Hanbel, 364; Ebu Davud, Menâsik, 9) Diåer yandan Hz. Peygamber (s.a.v.), Esmâ binti Umeys e nifaslæ (lohusa) iken boy abdesti almasænæ emir buyurmuñtur. (Müslim, Hac, 109, 110) Ýhrama girecek kimsenin tærnaklarænæ kesmesi, trañ olup, bæyæklarænæ kæsaltmasæ, koltuk altlarænæ ve edep yerini trañ etmesi müstehaptær. 2. Erkekler, dikiñli elbiselerini çækarær ve birisi göbekten añaåæsænæ örtmek, diåerini omuzuna almak üzere iki temiz ve yeni peñtemela bürünür. Bañæ açæk, ayaklaræ çæplak olup, terlik veya nalæn giyebilir. Hadiste ñöyle buyurulur: Sizden biriniz, bir izâr (alt peñtemal), bir ridâ (üst peñtemal) ve iki nalænla ihrama girsin! (Buhari, Hac, 21; Müslim; Hac, 1-3) Ýhrama giren kadænlar, elbiselerini çækarmazlar bañlarænæ ve ayaklarænæ açæk bulundurmazlar. Yalnæz yüzleri açæk bulunur, telbiye ederken seslerini yükseltmezler. 3. Çoåunluåa göre, ihramdan önce bedenini kokulamak caizdir. Hanefî ve Hanbelîlere göre, elbiseyi kokulamak caiz deåildir. Hz. Aiñe den nakledilen hadiste: Ben Nebî (s.a.v.) i, ihrama girerken bulabildiåim en güzel koku ile kokuluyordum! (Buhari, Hac,18; Libâs, 79, 81) buyurulur. Buna göre, kokunun eserinin ihramdan sonra devam etmesinde bir sakænca yoktur. Ancak artæk ihram süresince yeniden kokulanmak, hatta kokulu sabun kullanmak caiz görülmemiñtir. 4. Ýhram namazæ: Boy abdesti veya abdest alændæktan ve ihramdan önce; ittifakla iki rekat ihram namazæ kælænær. Delil ñu hadistir: Nebî (s.a.v.) Zülhuleyfe de iki rekat namaz kældæ, sonra ihrama girdi. (Ez-Zeylâî, 37

36 HAC Rehberi age, 30 vd.) Bu namazæn birinci rekatænda Kâfirûn, ikinci rekatænda ise Ýhlas Suresi ni okumak sünnettir. 5. Telbiye: Hanefîlere göre, ihram namazændan sonra telbiye getirilir. Çünkü Hz. Peygamber böyle yapmæñtær. Efdal olan da budur. Vasætaya bindikten sonra telbiye getirip, sonra niyet edilebilir. (Ez-Zeylâî, age, 21) Ýhrama girildikten sonra ñöyle telbiye getirilir: Erkekler bunu yüksek sesle söylerler ve bu arada Peygamber (s.a.v.) e alçak sesle salavât getirirler. Hanefîlere göre bir kimse mîkatta niyet ederek telbiye getirince ihrama girmiñ olur. Telbiye, yolda, iniñ çækæñlarda, yol arkadañlaræyla karñælañmalarda namazlaræn ardændan tekrarlanær ve zaman zaman ses yükseltilir. Telbiye, Kurban bayramæ günü Akabe cemresine ilk tañæn atælmasæyla kesilir. Çünkü Hz. Peygamber böyle yapmæñtær. (Nesâî, Menâsik, 229) Ancak tañlamadan önce trañ olunursa, telbiye kesilir. Umre yapan ise tavafa bañlamakla telbiyeyi keser. Yolculuk esnasænda çokça zikir, istiåfar etmeli, Allahu Teala ya çokça dua edip yalvarmalæ, çokça Kur an okuyup mânâsænæ düñünmelidir. Dilini dedikodudan, yalandan korumaya çalæñær. Malayani ile uårañmaz. Fazla ñaka yapmaktan, dilini gæybetten, söz tañæmaktan sakænær. Arkadañlaræna iyilikte bulunur. Onlara zarar vermez. Mârufu emreder, münkerattan alækor. 38

37 Mîkat yerine varænca yapælacak ñeyler Mîkat yerine varænca yækanæp, güzel koku sürünmesi müstehabtær. Hz. Aiñe (r.a.) ñöyle bir rivayet nakletmiñtir: Hz. Peygamber ihrama girmeden önce ve ihramdan çæktæktan sonra Ona güzel koku sürerdim. Æhramdan önce bæyæklarænæ ve tærnaklarænæ kesmesi, koltuk altlarænæ ve kasæklarænæ temizlemesi müstehabtær. Hz. Peygamber (s.a.v.) Ebu Hureyre (r.a.) den rivayet edilen bir Hadis-i Ñerif inde ñöyle buyurur: Fætrat beñtir: Sünnet olmak, etekleri temizlemek, bæyæklaræ kæsaltmak, tærnaklaræ kesmek, koltuk altlarænæ temizlemek. Bañka bir rivayette bu hadise ek olarak kærk günden fazla geciktirmemekle emrolunduk rivayeti vardær. Ancak bu temizlenmelerde sakal kesilmez. Çünkü sakalæ kesmek her zaman için haramdær. Æbni Ömer (r.a.) den rivayet edilen bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Müñriklere uymayænæz. Sakalæ bærakænæz, bæyæklaræ kæsaltænæz! Bañka bir rivayette bu hadise ek olarak Mecûsîlere muhalefet ediniz! rivayeti vardær. Evet sakal kesmek müñriklere, mecûsîlere ve kadænlara benzemektir. Bu zamanda da Æslam âleminde bu ciddî bir musîbettir. Erkek hacæ daha sonra birini peñtemal gibi sardæåæ diåeri de üzerine aldæåæ izâr ve ridâ yæ giyer. Fakat kadæn erkeklere benzememek üzere ve ñeriat a muhalif olmayan dilediåi elbiseyi giyer. 39

38 HAC Rehberi Hac üç çeñittir: 1. Hacc-æ Æfrad 2. Hacc-æ Temettu 3. Hacc-æ Kæran Haccæn Çeñitleri Hacc-æ Æfrad Umreye niyet etmeksizin yapælan tek hac. Mîkat ta Mekke nin dæñændan gelen kimsenin yalnæz hac niyetiyle ihrama girip, Kudûm Tavafæ næ yaptæktan sonra hac ile ilgili menâsik (ameller) bitinceye kadar Mekke de ihramlæ olarak kalmasædær. Bu hacda umre bulunmayæp, tek bir hac yapælmæñ olduåundan, Hacc-æ Müfrid ve Haccæ Æfrad diye adlandærælær. Hacc-æ Æfrad yapmak isteyenler ñöyle niyet ederler: Allah æm Sen in ræzanæ kazanmak için haccetmek istiyorum. Onu ifa etmeyi benim için kolaylañtær ve benden kabul eyle! diyerek yalnæz hacca niyet eder. Gerekli temizlik yapældæktan sonra ihrama girer, sonra iki rekat namaz kælar. Birinci rekatta Fatiha dan sonra Kâfirûn, ikinci rekatta ise Fatiha dan sonra Ýhlas Suresi nin okunmasæ efdaldir. Artæk niyet ve telbiyenin yapælmasæyla ihrama girilmiñ ve ihramæn yasaklaræ bañlamæñ demektir. Bundan böyle ihramdan çækæncaya 40

39 kadar ihramlæya yasaklanmæñ olan fiil ve davranæñlardan sakænmak gerekir. Ýfrat veya Kæran haccæ yapmak üzere Mekke nin haricinden gelenler kudûm tavafæ yaparlar. Bu Mekke ye varæñ tavafæ demektir. Sadece umre veya temettu haccæ yapanlar ile mîkat sænærlaræ içerisinde bulunanlar kudûm tavafænda bulunmazlar. Bu, uzaktan gelenler için sünnet olup Mekkeli'lere sünnet deåildir. Hacc-æ Æfrad yapan kiñinin kudûm tavafændan sonra efdal olan hemen sa y etmemesi, bunu ziyaret tavafændan sonraya bærakmasædær. Kudûm Tavafæ Nasæl Yapælær: Ýfrad haccæ yapmak üzere yalnæz hac için ihrama girmiñ olanlar tavafæ ñöyle yapar: Abdestli olarak Hacerü l- Esved i selamladæktan sonra Kâbe yi sola alæp, Beyt in kapæsæna doåru gitmek sûretiyle altæn oluk tarafænda bulunan yaræm daire ñeklindeki Hatîm in dæñændan olmak üzere yedi defa sünnet ve adabæna uygun bir ñekilde Kâbe yi tavaf eder. Bu tavaflaræn herbirine Ñavt denir. Tavaf esnasænda tekbir ve tehlil getirerek eller kaldærælæp Hacerü l Esved e sürülür ve mümkün ise öpülür. Bunlar mümkün olmazsa karñædan el sürme iñareti yapælær. Buna Æstilâm (selamlama) denir. Bu ñekilde yedi ñavt bir tavaf sayælær. Eåer bu tavaftan sonra vacib olan sa yi yapmak isterse üç ñavtta hæzlæ adæmlarla çalæmlæ ñekilde seåirtmek demek olan Remel yapmasæ müstehab olur. Sa yi ziyaret tavafændan sonraya bærakacak olursa remel yapmaz. Her tavaftan sonra iki rekat namaz kælmak vacibdir. Bu namaz mümkünse Makâm-æ Ýbrahim de kælænær. 41

40 HAC Rehberi Hacc-æ Æfrad ta, müfrid (ifrad haccæ yapan) hacdan önce umre yapmaz, sadece kudûm tavafæ yapar; bundan sonra Sa y yapsa bile trañ olup ihramdan çækmaz. Ýhramlæ olarak Mekke de Zilhicce ayænæn sekizinci günü (Terviye Günü) güneñ doåduktan sonra telbiye, tekbir ve tehlil yaparak Mina ya hacælarla hareket eder. Terviye günü öåle namazændan, arefe günü sabah namazæna kadar ki beñ vakit namazæ Mina da (Hayf Mescid-i nde) kælmak ve orada gecelemek sünnettir. Zilhicce nin dokuzuncu arefe günü sabah namazændan sonra vakfe yapmak üzere Arafat a çækælær. Vakfe, arefe günü zeval vaktinden bañlar, bayramæn birinci günü fecir doåuncaya kadar devam eder. Burada gerekli ibadet yerine getirilerek, güneñ battæktan sonra Müzdelife ye hareket edilir. Arafat ta vakfe yapmak haccæn bir rüknü olup, farzdær. Müzdelife de geceyi geçirmek ise vacibdir. Burada ñeytan tañlamada kullanælmak üzere yetmiñ adet tañ toplanær. Bayramæn birinci günü sabah namazændan sonra Mina ya gelindiåinde abdest alænær ve zevalden önce Akabe Cemresi ne gidilir; tekbir getirilerek yedi tañ atælær: Bismillah, Allahu Ekber, raåmen li ñ-ñeytân ve hizbihi duasæ tañ atælærken okunur. Ýlk tañæn atælmasæyla telbiyeye son verilir. Ýfrad haccæ yapan kiñi vacib olan kurbanæ kesmez. Ýsterse nafile olmak üzere kesebilir. Çünkü kurban kesmek onun için vacib deåildir. Akabe Cemresi ne tañlaræ attæktan sonra trañ olur. Saçlaræn en az dörtte birinin trañ edilmesi veya uçlarændan parmak ucu kadar kestirilmesi gerekir. Trañ olmak efdaldir. Bu ise sünnete daha uygundur. Kadænlar hakkænda trañ yok, saçlarænæn uçlarændan kærpma vardær. Trañ olmak veya saçlaræ kæsaltmakla ihramdan çækælmæñ olur. Trañtan sonra kadænlara yaklañmanæn dæñænda haram 42

41 olan ñeyler helal olur. Böylece vacib olan trañ iñi tamamlanmæñ demektir. Bundan sonra farz olan Ziyaret Tavafæ yapælær. Bu tavafæ bayramæn üç gününde yapmak vacibdir. Tavafæn kendisi ise farzdær. Buna Tavaf-æ Æfada da denir. Ýñte haccæn iki rüknünden biri bu tavaftær ki, dört ñavtæ farzdær. Daha önce sa y etmemiñ olanlar ziyaret tavafændan sonra haccæn sa yini yaparlar. Önceden sa yetmiñ olanlaræn ziyaret tavafændan sonra sa y etmeleri gerekmez. Sa y etmek vacib olup, Safâ dan bañlayæp Merve ye dört ve Merve den Safâ ya üç defa gidip gelmektir. Bu yedi geliñ ve gidiñe Sa y denir. Erkekler sa yin belirli bir yerinde (yeñil direklerin arasænda) Safâ ile Merve arasænda Hervele yaparlar, yani hæzlæ adæmlarla yürürler veya koñarlar. Sonra yine normal yürüyüñlerine devam ederler. Bu görevler yerine getirildikten sonra Mina ya dönülür. Ñeytan tañlanan günlerde Mina da gecelemek sünnettir. Bañka yerde gecelemek ise mekruhtur. Bayramæn ikinci ve üçüncü günlerinde zeval vaktinden sonra særa ile küçük, orta ve akabe cemrelerine yediñer tañ atælær. Ýsteyen üçüncü günü tañlar atældæktan sonra, güneñ batmadan önce Mina dan ayrælæp Mekke ye dönüñ yapabilir. Buna Ýlk Nefîr denir. Dileyen Bayramæn dördüncü günü her üç cemreye særa ile o günde yediñer tañ atar. Ancak dördüncü gün tañlaræn zevalden önce atælmasæ da caizdir. Bu tañlar atældæktan sonra Mina da kalænmaz, Mekke ye inilir. Buna da Ýkinci Nefîr denir. Mekke dæñændan gelenler için Veda Tavafæ yapmak vacibdir. Ancak Remel yapælmaz. 43

42 HAC Rehberi 44 Hacc-æ Kæran Hac ile umrenin bir ihramla yerine getirilmesi. Kæran, sözlükte iki ñeyi biraraya getirmektir. Bir terim olarak; hac ile umrenin ihramænæ birleñtirmek, yani ikisi için birden ihrama girmek, demektir. Kæran haccæ yapacak kimse, Mîkat ta veya daha önce umre ile hacca birlikte niyet edip, iki rekat namaz kælar; sonra Allah æm, ben umre ile hac yapmak istiyorum; bunlaræ bana kolay kæl, bunlaræ benden kabul buyur diye dua eder, telbiyede bulunur ve ihram yasaklaræna uyar. Mekke ye girince, önce umresini yapar, Beytullah æ tavaf eder, Safâ ile Merve arasænda sa y eder. Sonra ifrad haccæ yapan kimse gibi farz haccæn menâsikine bañlar. Kudûm tavafæ, Arafat ta vakfe, ziyaret tavafæ, sa y ve veda tavafæ gibi ibadetlerle hac ve umre tamamlanær. Kur an-æ Kerim de, Hac ve umreyi Allah için tamamlayænæz! buyurulur. (Bakara, 196) Ayette, kæran haccæ yapanla bañkalaræ arasænda bir ayæræm yapælmaksæzæn, bañlanan hac ibadetinin tamamlanmasæ istenmiñtir. Sabiy b. Ma bed iki tavaf ve iki sa y ile hac yapmæñ, Hz. Ömer kendisine, Resulullah (s.a.v.) in sünnetine giden doåru yolu buldun! demiñ (Zeylâî, Nasbu r-râye, 109); Hz. Ali de kæran haccæ yapan bir kimseye, Hac ve umre için yüksek sesle telbiyede bulunduåun zaman, ikisi için iki tavaf ve iki sa y yap! diye açæklamada bulunmuñtur (Zeylâî, a.g.e., 111) Hanefîler dæñændaki mezhep imamlaræna göre ise, kæran haccæ yapan kimseye her iki hac için tek tavaf ve tek

43 sa y yeterlidir. Kim hac ve umre için ihrama girerse, ona bu ikisinden birlikte ihramdan çækæncaya kadar tek tavaf ve tek sa y yeterli olur! (Zeylâî, a.g.e., 108) Fakat kæran haccæ yapan kimse, ifrad haccæ yapan gibi ifada tavafændan önce kudûm tavafæ yapar; kudûm tavafændan sonra sa y yapmamæñsa, ifada (ziyaret) tavafændan sonra sa y yapar. Kæran haccæ yapan, temettu haccænda olduåu gibi bir ñükür olarak cemreleri veya yalnæz akabe cemresini tañladæktan sonra, saçlarænæ trañtan veya kestirmeden önce bir kurban keser. Bunun hükmü vacibtir. Bu kurbanæ bulup kesemeyecekse, Arefe gününde bitmek üzere üç gün oruç tutar; yedi gün de bayram günleri çæktæktan sonra dilediåi vakitte tutar ki, toplam on gündür. Bunlar ayræ vakitlerde de tutulabilir. Kur an da ñöyle buyurulur: Hac zamanæna kadar umre yapana gücünün yettiåi bir kurban gerekir. Kurban bulamayan kimseye hac særasænda üç gün, döndüåünüzden sonra da yedi gün oruç tutmasæ gerekir. (Bakara, 196) Eåer kurban bayramæ günlerinden önce üç gün oruç tutmazsa, iki kurban kesmesi kesinleñir. Birisi ñükür kurbanæ, diåeri vaktinden önce ihramdan çæktæåæ için ceza kurbanæ. (Ýbni Kudâme, El-Muånî, Æbni Rüñd, Bidâyeti l- Müctehid, El-Kâsânî, Bedâyiu s-sanâyi, Ýbni Âbidîn, Reddü l-muhtâr) 45

44 HAC Rehberi 46 Hacc-æ Temettu Hac mevsiminde hac ile umrenin iki ihramla ayræ ayræ yerine getirilmesi. Temettu; ihtiyacænæ giderecek ñekilde bir ñeyden faydalanma; Umreyi veya umrenin ekseri ñartlarænæ hac aylarænda edâ etmektir. Kiñi ñartlaræn bir kæsmænæ hac aylarænda yapar ve o senede haccænæ edâ ederse Haccæ Temettu yapmæñ olur. Yani hac aylarænda (ve aynæ yæl içerisinde) iki ihramla umre ve haccæ edâ etmeye Haccæ Temettu denilir. Temettu haccæ yapan kimseye Mütemetti denir. Kelime anlamændan da anlañælacaåæ üzere temettu yapan kimse hem umre yaparak onun sevabændan faydalanmæñ olur, hem de umre yaptæktan sonra ihramdan çækarak ihramæn yasaklarændan kurtulur. Böylece bazæ kolaylæklardan faydalanmæñ olur. Temettu haccæ Hacc-æ Æfrad dan efdaldir (Fetâvây-i Hindiyye, Beyrut 1400, 238; Meydânî, El-Lübab, 1400, 199) Hacc-æ Temettu yapmak isteyen kimse Mîkat ta ihrama girerken Ya Rabb i, ben umre yapmak istiyorum, onu bana kolay kæl ve benden onu kabul et diye niyet eder. Lebbeyk... duasænæ okur, iki rekat namaz kælar. Mekke ye girince umre için Kâbe yi usûlüne göre tavaf eder. Tavaftan sonra iki rekat namaz kælar. Sonra Safâ ile Merve arasænda sa y yapar. Saçlarænæ kestirdikten sonra ihramdan çækar, günlük elbisesini giyer. Arafat ta vakfe yapmak üzere Mekke den ayrælæncaya kadar günlük elbisesiyle ibadetlerini yapar. Zilhicce nin sekizinci günü Mekke de tekrar ihrama

45 girer. Ya Rabb i, ben hac yapmak istiyorum. Onu bana kolaylañtær ve onu benden kabul et diye niyet eder. Yalnæz hacca niyet etmiñ olan kimse gibi hac menâsikini (hacla ilgili yapælmasæ gereken iñleri) yapar (bk. Hacc-æ Ýfrad). Hac ile Umreyi birlikte edâ etmeye muvaffak olduåundan dolayæ, ñükür olmak üzere bir kurban keser. Bu kurbanæ kesmek vacibtir, Akabe cemresi (halk dilinde ñeytan) tañlandæktan sonra ve trañtan önce Kurban bayramæ günlerinden birisinde kesilir. Kurban kesmeye gücü yetmeyen kimse üç gün, Arefe gününde bitmek üzere, hac esnasænda, yedi gün de bayram günleri çæktæktan sonra veya memleketine döndükten sonra oruç tutar. Bu da vacibtir. Temettu Haccæ ile ilgili hükümler Kur an-æ Kerim de Bakara Suresi nin 196. ayetinde bildirilmiñtir: Allah için haccæ ve umreyi tamamlayæn. Eåer (düñman veya hastalæk gibi bir engelle) çevrilmiñ olursanæz kolayænæza gelen kurbanæ (gönderin). Kurban yerine varæncaya kadar bañlarænæzæ trañ etmeyin. Ýçinizden hasta olan, ya da bañændan bir rahatsæzlæåæ bulunan (bundan ötürü trañ olmak zorunda kalan) kimse, oruçtan, sadakadan veya kurbandan (biriyle) fidye (verir) güvene kavuñtuåunuz zaman, hac (zamanæn) a kadar umre ile faydalanmak isteyen kimse kolayæna gelen kurbanæ keser. Kurbanæ bulamayan kimse üç gün hacda, yedi gün de döndüåünüz zaman olmak üzere tam on gün oruç tutar. Bu, ailesi Mescid-i Haram (civaræn) da oturmayanlar içindir. Allah tan korkun ve Allah æn cezasænæn çetin olduåunu bilin! (Bakara, 196) Bu ayetten anlañældæåæna göre: 47

46 HAC Rehberi Temettu Haccænæ, ailesi Mescid-i Haram da (Mekke ve Mîkat dahilinde) bulunmayanlar yani Âfâkîler yapabilir. Temettu haccænæ yapan kimseye kurban kesmek vacibtir. Kurban kesmeye gücü yetmeyen kimse üç günü hacda, yedi günü de hac dönüñü olmak üzere on gün oruç tutar. Temettü Haccæ næn tatbikatæ hakkænda Peygamberimiz ve ashabændan rivayetler vardær: Ýbni Abbâs a Temettu Haccæ hakkænda sorul- duåunda o ñöyle cevap vermiñtir: Muhâcirler, Ensâr, Peygamber (s.a.v.) in hanæmlaræ Veda Haccæ nda hacca niyet ettiler. Biz de niyet ettik. Mekke ye gelince Resulullah (s.a.v.) ñöyle buyurdu: Niyetinizi hacla beraber umre için yapænæz. Ancak kurban (hedy) götürmüñ veya belirlemiñ olan kimse (böyle yapmasæn). Ýbni Abbâs diyor ki: Kâbe yi tavaf ettik, Safâ ile Merve arasænda sa y ettik. (Trañ olduktan sonra elbiselerimizi giyerek ihramdan çæktæk, kadæn- laræmæzla beraber bulunduk. Peygamber (s.a.v.) buyurdu ki: Yanænda kurban götüren kimseye, o kurbanæ yerine ulañtæræncaya (Mina da kesince- ye) kadar (ihramæn yasaklarændan) birñey helal olmaz. Sonra bize Terviye günü (Zilhicce nin sekizinci günü) akñamæ hacca niyet etmemizi emretti. Hac menâsikini bitirince geldik Kâbe yi tavaf ettik. Safâ ile Merve yi sa y ettik ve bize kurban vacib oldu. (Mansur Ali Nasæf, Et-Tâc 123) Cahiliyye devrinde Araplar hac mevsiminde umre yapmayæ en kötü bir amel olarak görürlerdi. Hz. Peygamber (s.a.v.) hem onlaræn bu tatbikatæna muhalefet etmek hem de Mekke dæñændan hacca gelenlere kolaylæk 48

47 ve ruhsat olmak üzere temettu haccæ tatbikatænæ bize böylece öåretmiñtir. Zilhicce nin 8.ve 9. günleri ve Vakfe duasæ Zilhicce nin 8. gününe Terviye Günü denir. Temettu hacælaræn Mekke de bulunduklaræ yerden ihramlarænæ giyer ve hac ibadetine niyetlenirler. Kæran ve Ýfrad olanlar zaten bañtan niyetlerini almæñlardæ. Mîkat ta ihrama girerken yapældæåæ gibi hac için ihrama girerken de gusletmek, temizlenmek ve güzel koku sürünmek müstehabtær. Mina da gecelemek üzere çækarlar. Kurban Bayramæ næn ilk günü Cemre-i Akabe yi tañlayæncaya kadar telbiye getirirler. Mina da gecelemek sünnettir. Mina da geceledikten sonra Arefe günü güneñ doåduktan sonra Arafat a doåru yola çækarlar. Arafat ta öåle ve ikindi namazænæ öåle namazæ vaktinde kæsaltarak ve cem-i takdim olarak birleñtirip cemaatle kælarlar. Sonra Arafat æn herhangi bir yerinde vakfe yaparlar ki bu vakfe haccæn olmazsa olmazæ olan rüknüdür. Hacænæn burada çokca Hz. Allah æ (c.c.) anmasæ, dua edip, Allah a (c.c.) yalvarmasæ gerekir. Telbiye getirmesi veya Kur an-æ Kerim okumasæ da caizdir. Bir Hadis-i Ñerif te Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Dualaræn en hayærlæsæ Arefe günü yapælan duadær. Benim ve benden önceki Peygamberlerin söylemiñ olduklaræ en fazîletli söz: 49

48 HAC Rehberi Ve yine bir Hadis-i Ñerif te Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: "Allah a (c.c.) en sevimli kelâm ñu dört kelimedir: Bu dualaræ çokca tekrarlamæsæ gerekir. Dualarda en uygun olan me sur dualardær, yani Peygamber Efendimizin söylemiñ olduåu zikirler ve dualardær. Resulullah (s.a.v.)'in dilinden bazæ dualar: 50

49 51

50 HAC Rehberi 52

51 53

52 HAC Rehberi Hacænæn bu mubarek vakfe yerinde bu dua ve zikirleri tekrarlamasæ, Peygamberimize salavât getirmesi, duada æsrarlæ olmasæ ve dünya ve ahirete dair iyilikler istemesi müstehabtær. Peygamberimiz dua ettiåi zaman onu üç kerre tekrarlardæ. Bu konuda da Ona uymak gerekir. Bu yerde müslüman Allah a (c.c.) karñæ boyun eåmeli, mütevazi ve zavallæ olmalæ, kendini hesaba çekip Allah dan (c.c.) rahmet ve maåfiret taleb etmelidir. Elbette ki bugün çok önemli bir gün, büyük bir toplanma 54

53 günüdür. Allahu Teala o gün kullaræna çok cömertce davrandæåæ o kullaræyla o gün Meleklere karñæ övündüåü ve kullarænæ cehennem azabændan azadænæn çok olduåu muhteñem bir gündür. Ñeytan da Bedir günü hariç o gün hakir ve zelil göründüåü kadar hiç bir gün görünmez. Sahih-i Müslim de geçen bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz ñöyle buyurmaktadær: Hz. Aiñe den (r.a.) rivayet edilir: Allah (c.c.) Arefe gününde kullarænæ ateñten azad ettiåi kadar hiç bir günde azad etmez. Sonra kullaræna yaklaña- rak onlarla meleklerine karñæ iftihar ederek, bunlar ne istiyorlar, der. Hacælar güneñ batæncaya kadar bu dua ve tezarru da bulunurlar. Güneñ batænca sekînet ve vakarla hacælar Müzdelife ye doåru giderler. O gitme anænda da telbiye yi çokca söylerler. Güneñ batmadan Arafat tan ayrælmalaræ caiz deåildir. Müzdelife ye varælænca akñam namazæ ile yatsæ namazænæ yatsæ namazæ vaktinde yatsæyæ kæsaltarak, cem-i te hir olarak kælarlar. Müzdelife de Kurban Bayramæ næn ilk günü Cemretü l- Akabe denilen yerde büyük ñeytanæ tañlamak için yedi tañ toplar. Ýsterse üç günlük tañænæ ki 49 tañæ da oradan toplar. Ýsterse 2. ve 3. gününün tañlarænæ Mina dan da toplayabilir ki Aleyhissalatü ves-selam da böyle yapmæñtær. Ancak atælmæñ tañlardan toplamayæp atmaz. O gün Müzdelife de gecelenip sabahleyin gales vakti denilen sabah namazænæn daha yeni girdiåi vakitte sabah namazæ kælænær ki sünnet olan da budur. Müzdelife nin bañka bir ismi de Kur an-æ Kerim de geçen Meñari l- Haram ifadesidir. Orada da sabah namazændan sonra vakfe yaparlar ki bu Hanefî mezhebinde vacibtir. 55

54 HAC Rehberi 56 Haccæn Vacibleri Haccæn vacibleri ñunlardær: 1- Æhramlæ olarak mîkatæ geçmek. Yani mîkat yerinden evvel veya mîkat yerinde ihrama girdikten sonra mîkatæ ihramlæ geçmek. 2- Æhram yasaklaræna uymak. 3- Üzerindeki elbise temiz olmak. 4- Tavaf ederken avret yeri kapalæ olmak (Kadæn için çok mühimdir). 5- Tavafa Hacer-i Esved veya hizasændan bañlamak. 6- Tavafta abdestsiz veya cünüp olmamak. 7- Tavafæ yürüyerek yapmak. 8- Tavafæ kudûmden sonra ve hac aylaræ içinde olmak ñartæ ile, Safâ ile Merve tepeleri arasænda, yedi kere sa y etmek, yani, usûlü ile yürümek. Tavafsæz sa y sahih olmaz. 9- Tavaf yaparken, Hatim denilen yerin dæñændan dolañmak. 10- Tavafta Kâbe-i Muazzama, sol tarafta kalmak. 11- Tavafæ ziyareti, bayramæn üçüncü gününün güneñ batæncaya kadar yapmak. 12- Tavafæ ziyarette Kâbe-i Muazzama etrafýnda dörtten sonra üç kere daha dönmek. 13- Her tavaftan sonra, Mescid-i Haram içinde iki rekat tavaf namazæ kælmak. 14- Umre sa yinin, umre tavafændan sonra, henüz trañ olmadan, ihramlæ olarak yapælmasæ vacibtir. 15- Ñeytan tañlama, kurban kesme, saç trañæ vacib olup ayræca bu særaya riayet de vacibtir.

55 16- Arafat tan dönüñte, Müzdelife de vakfeye durmak. 17- Mina da ñeytan tañlamak. 18- Ýhramdan çækmadan önce, saçænæn en az dörtte birini kæsaltmasæ. Saçsæz olan veya bañæ yaralæ olan da usturayæ deåmeden bañtan geçirir. Kadæn, saçænæ trañ etmez. Makasla biraz keser. 19- Arafat ta, güneñ battæktan sonra da, biraz kalmak. Güneñ batmadan önce, Arafat meydanændan dæñaræ çækanæn kurban kesmesi lazæm olur. 20- Arefe günü, akñam ve yatsæ namazlarænæ yatsæ vakti girdikten sonra Müzdelife de cem-i tehir ile kælmak. Hanefî mezhebinde vacibtir. 21- Müzdelife de vakfe yapmak. Bu vakfe kurban bayramænæn birinci günü fecir vaktinden gün aåaræncaya kadar zaman içinde bir an dahi olsa durmaktær. 22- Sa y etmek ve Safâ tepesi ile Merve arasænda sa y ederken, Safâ dan bañlamak. 23- Safâ tepesine çækænca, Merve ye doåru yürümek. Safâ dan Merve ye dört, Merve den Safâ ya 3 kere gidilir. 24- Sa yæ yürüyerek yapmaktær. (Ýki yeñil direk arasænda erkek hæzlæ, kadæn yavañ gider.) 25- Ñeytan tañlamasænæ bayram günlerinde yapmak. 26- Trañ olmayæ bayramæn birinci günü büyük ñeytan tañlandæktan ve kurban kesildikten sonra bayramæn ilk üç günü ve Harem hududu içinde yapmak. 27- Kæran ve Temettü hac yapan için, ñükür kurbanæ kesmek. 28- Cima gibi yasak olan ñeyler, Arafat ta durmadan önce yapælærsa, haccæ bozar. Bunlaræ Arafat tan önce yapmamak farzdær. Cimadan bañkalarænæ, ihramdan çækæncaya, cimayæ Tavaf-æ Ziyareti yapæncaya kadar terk etmek vacibtir. 57

56 HAC Rehberi 29- Âfâkî yani Mîkat denilen yerlerden daha uzak memleketlerin hacælaræ, Mekke den son ayrælacaåæ gün, Tavaf-æ Sadr yani Tavaf-æ Veda yapmak. Hayæzlæ kadæna bu vacib deåildir. Bilerek veya bilmeyerek, bir vacibi vaktinde ve yerinde yapmayana ceza lazæm olur. Hastalæk, ihtiyarlæk veya kalabalæk gibi bir özürle terk edince bir ñey lazæm gelmez. Bir vekile yaptærmasæ lazæm olmaz. Hayæzlæ, nifaslæ kadæn Mescid-i Haram a giremez. Tavaftan bañka nüsükleri yapar. Tavafæ ziyareti temizlenince yapar. Her günün nüsükü, sonraki gecesinde de yapælabilir. 58 Haccæn Sünnetleri Haccæn sünnetleri ñunlardær: 1- Æmamæn üç yerde hutbe okumasædær. Birisi Zilhicce ayænæn yedinci günü Mekke de; ikincisi dokuzuncu günü, öåle namazæ olunca, öåle ve ikindi namazlarændan önce, Arafat ta; üçüncüsü, onbirinci günü, Mina da okunur. Arafat ta hutbe bitince öåle ve hemen sonra ikindi namazæ cemaat ile kælænær. Ýmama yetiñemeyen ikindi namazænæ ikindi vaktinde kælar namazdan sonra imam ve cemaat Mescid-i Nemîre de Mevkæfe kæbleye karñæ ayakta veya oturarak vakfeye durur. Cebel-i Rahme kayalaræ üstüne çækmak ve vakfe için niyet lazæm deåildir. 2- Arafat a gitmek için, Mekke den Terviye (Zilhiccenin sekizinci) günü, sabah namazændan sonra çækmak. (Mekke den Mina ya gidilir).

57 3- Arefe gününden önceki ve bayramæn birinci günü, ikinci ve üçüncü geceleri Mina da yatmak. Diåer mezheblerde bu geceleme vacibtir. (Üçüncü gece ve günü Mina da kalmak mecbûrî deåildir.) 4- Arafat a gitmek için, Mina da, güneñ doåduktan sonra yola çækmak. 5- Mina ya gelince yedi tañ atælær. Ertesi fecre kadar caiz ise de, o gün öåleden önce atmak sünnettir. Sonra, hiç durmadan buradan gidilip, kurban keser. Kurbandan sonra trañ olur ve ihramdan çækar. Sonra, o gün veya ertesi gün veya daha ertesi gün Mekke ye gidip Mescid içinden niyet ederek Tavaf-æ Ziyaret yapar. Buna Tavafül Æfâda da denilir. Tavafæ Ziyareti ve trañæ bayramæn üçüncü günü güneñ battæktan sonraya bærakmak mekruhtur ve kurban kesmek lazæm olur. Tavafæ Ziyaret te Remel ve Sa y yapælmaz. Tavaf namazændan sonra Mina ya gelir. Bayramæn ikinci günü, öåle namazændan sonra üç ayræ yerde, yediñer tañ atælær. Mescid-i Hif e yakæn olandan bañlanær. Üçüncü günü de böyle yediñer tañ atælær ki, hepsi kærkdokuz tañ olur. Bunlaræ öåleden önce atmak mekruhtur. Üçüncü günü güneñ batmadan önce, Mina dan ayrælær. Dördüncü günü fecre kadar Mina da kalæp tañ atmadan ayrælærsa, koyun kesmek lazæm olur. Birinci ve ikinci yerlerinden tañ attæktan sonra, kollar omuz hizasæna kaldærælarak ve el ayalaræ semaya ve kæbleye çevrilerek dua edilir. Atælacak yetmiñ tañ, Müzdelife de veya yolda toplanær. Æhramla ilgili sünnetler: 1- Ýhrama girerken gusletmek veya abdest almak. 59

58 HAC Rehberi 2- Ýhrama girmeden önce iki rekat namaz kælmak. Birinci rekatte Kâfirûn, ikinci rekatte de Ýhlas Suresi ni okumak. 3- Ýhrama girmeden önce güzel koku sürünmek. Ýhramdan sonra koku sürünmek caiz deåildir. 4- Erkeklerin izâr ve ridâ denilen iki parça örtüye sarænmasæ. 5- Ýhramæn beyaz olmasæ. 6- Ýhramlæ bulunduåu sürede her færsatta telbiye söylemek. Telbiye'ye her bañlayæñta üç defa tekrarlamak. Tavaf ile ilgili sünnetler: 1- Âfâki olanlaræn hemen Mescid-i Haram a giderek Tavaf-æ Kudûm yapmalaræ. Kâbe yi görünce tekbir, tehlil ve dua edilir. Tavaf-æ Kudûm den sonra ve iki rekat namazdan sonra, Safâ ile Merve arasænda sa y yapælær. Bundan sonra, ihramdan çækmadan, Mekke ñehrinde oturup, terviye gününe kadar, istenildiåi miktar, nafile tavaf yapælær. Müfrid olan ve Kârin olan hacælar, tañ atæp, trañ oluncaya kadar ihramdan çækmayacaåæ için, ihramæn yasakladæåæ ñeylerden, her gün sakænmalaræ lazæm olur. 2- Kudûm tavafænda veya ilk umre tavafænda erkekler, saå kolunu ve omuzunu açæk tutacak ñekilde tavaf ederler. 3- Hacer ül-esved i öpmek veya selamlamak. 4- Kudûm tavafænda veya ilk umre tavafænda erkekler, tavafæn ilk üç ñavtænda adæmlarænæ kæsaltæp omuzlarænæ silkeleyerek biraz süratli ve heybetli yürümek. Çünkü Resulullah (s.a.v.) Mekke ye girdiåinde müñriklere heybetli gözükmek amacæyla sahabe ile birlikte bu ñekilde tavaf etmiñtir. 60

59 5- Çokca nafile tavaf yapmak. Sa y ile ilgili sünnetler: 1- Tavaf bitince ara vermeden sa ye bañlamak. 2- Safâ ve Merve de Kâbe görülebilecek kadar yükseåe çækæp, Kâbe ye dönerek tekbir, tehlil ve dua etmek. 3- Erkekler yeñil renkle æñænlandærælmæñ sütunlar arasæda hervele yapmak, diåer yerlerde ise yavañ yürümek. 4- Bütün ñavtlaræ ara vermeden yapmak. 5- Sa yæ abdestli yapmak. 6- Sa y esnasænda tekbir, tehlil ve dua yapmak. Arafat ve Vakfe ile ilgili sünnetler: 1- Arafat a arefe günü güneñ doåduktan sonra Mina dan hareket etmek. 2- Öåle ve ikindi namazlarænæ Cem-i Takdim ile kælmak. 3- Zevalden sonra vakfe için mümkünse gusletmek veya abdestli bulunmak. 4- Vakfeyi Cebel-i Rahme eteklerinde yapmak. 5- Gün boyunca telbiye, zikir, tekbir, tehlil, tesbih salavât, namaz ve dua ile meñgul olmak. Müzdelife ve Vakfesi ile ilgili sünnetler: 1- Sabah namazænæ erken kælmak. 2- Vakfeyi ortalæk iyice aydænlanæncaya kadar sürdürmek. Mina ve ñeytan tañlama ile ilgili sünnetler: 1- Bayram sabahæ ortalæk iyice aydænlandæktan sonra, güneñ doåmadan Müzdelife den hareket edip, Mina ya gelmek ve Mina da üç gece gecelemek. 61

60 HAC Rehberi 2- Vakit geçirmeden büyük ñeytanæ tañlamak. 3- Tañlama yaparken Mekke yi sola, Mina yæ saå tarafa almak. 4- Ýkinci ve üçüncü Bayram günlerinde tañlaræ küçükorta- büyük ñeytan særasæ ile atmak. 5- Küçük ve orta ñeytana tañ attæktan sonra dua etmek. Büyük ñeytan tañlandæktan sonra hemen ayrælmak. 7- Tañlaræ Bayram æn ilk günü öåleden önce, diåer günlerde ise öåleden sonra güneñ batmadan önce atmak. 8- Mina da Mekke ye dönmekte acele edenler, bayramæn üçüncü günü güneñ batmadan önce Mina dan ayrælmalæ. Saçlaræn kesilmesi ile ilgili sünnetler: 1- Erkeklerin saçlarænæn tamamænæ trañ etmesi veya tamamænæ kæsaltmasæ. 2- Trañæ ziyaret tavafændan önce yapmak. Haccæn edepleri Haccæn edepleri ñunlardær: 1- Günahlaræna tevbe etmek, piñman olmak, bir daha günah iñlememeye azmetmek. 2- Hac yolculuåu için dinine, ilmine güvenilir sâlih kimselerle istiñare etmeli. 3- Bilhassa hac yolculuåu esnasænda gösteriñten sakænmaya çalæñmalæ. 4- Varsa, kul borcunu ve kul hakkænæ ödeyerek onlarla helalleñmeli. 62

61 5- Tanædæklaræ ile, arkadañlaræ ile helalleñip onlaræn dualarænæ talep etmeli. 6- Dargæn olduåu müslüman varsa, baræñmalæ. 7- Bir ñeyi bañkasæ görsün, bañkasæ iñitsin diye yapmaktan, övünmekten sakænmalæ. 8- Ñüpheli olmayan tam helal para ile hacca gitmeli. 9- Hacca giderken, din ve dünya iñlerinde yardæmcæ olacak arkadañlar bulmalæ. 10- Aile fertlerinin nafakasænæ noksansæz temin edip gitmeli. 11- Bilhassa hac yolunda Allahu Teala dan daha fazla korkmalæ. 12- Allahu Teala næn ismini çok zikretmeli. 13- Öfkelenmemeye dikkat etmeli, vakarlæ olmaya çalæñmalæ. 14- Lüzumsuz konuñmayæ ve boñ ñeyleri terk etmeye çalæñmalæ. 15- Hacla ilgili hususlaræ iyi öårenmeli. 16- Hep abdestli durmaya gayret etmeli. 17- Evinden çækmadan önce iki rekat nafile namaz kælmalæ. 18- Hac veya umreden dönünce, iki rekat nafile namaz kælmalæ. 63

62 HAC Rehberi 64 Ñeytan tañlamada dikkat edilecek hususlar Tañlaræn Cemrelere vurmasæ gerekir. Tañlar, geliñi güzel atælmamalædær. Tañlaræn hepsinin bir defada atælmamasæ gerekir. Hepsi bir defada atældæåæ zaman yedi atæñ deåil bir atæñ sayælær. Cemreleri tañlarken tersten bañlamayæp küçük, orta ve büyük særasænæ takip ediniz. Atælan tañ adedinde ñüphe olmaksæzæn kasætlæ olarak az veya fazla atmayænæz. Küçük ve orta cemreyi tañladæktan sonra dua etmeyi ihmal etmeyiniz. Bu durum sünnete aykærædær ve büyük bir hayræ kaçærmæñ olursunuz. Büyük (Akabe) cemreden sonra dua yapmayænæz. Çünkü bu sünnete aykærædær. Kurban bayramænæn ilk günü büyük ñeytana gelince telbiyeyi keser. Ñeytan tañlamada sünnet olan Kâbe yi soluna, Mina yæ da saåæna alarak atmaktær, ancak bañka taraflardan da atsa caizdir. Toplam atælacak tañlaræn sayæsæ 49 dur: 1. gün büyük ñeytana 7; 2. ve 3. gün küçük ñeytandan bañlayarak orta, büyük olmak üzere 7'ñer tañ atar. Eåer 3. gün tañlarken akñam namazæ vaktinde daha Mina sænærlarændan çækmamæñsa 4. gün küçük, orta ve büyük olmak üzere yine 7'ñer tañ atar o zaman tañlaræn sayæsæ 70 olur. Ancak akñam namazæ vaktinden önce Mina dan ayrældæysa 4. gün tañlamasæna gerek yoktur.

63 Zîra Rabb imiz ñöyle buyurur: Bir de sayælæ günlerde Allah æ zikredin (tekbir alæn). Bunlardan kim iki gün içinde (Mina dan) dönmek için acele ederse ona günah yoktur. Kim geri kalærsa ona da günah yoktur. Ama bu, takva sahipleri içindir. Allah tan korkun ve bilin ki, siz ancak O nun huzuruna varæp toplanacaksænæz! (Bakara, 203) Kurban bayramænæn 1. günü tañlamada sünnet olan öåle namazæna kadar atmaktær. Öåleden sonraya kalærsa mekruhtur. 2. ve 3. günleri öåleden akñam namazæna kadar olan vakittir. Öåleden önce veya akñamdan sonra atælærsa mekruh olur. Hastalæk, ihtiyarlæk ve hamilelik sebebiyle tañ atmadan aciz olanlaræn tañ atmada vekil tayin etmeleri caizdir. Bu duruma aciz olan küçük çocuklar da dahildir. Zîra Cabir (r.a.) ñöyle rivayet etmiñtir: Yanæmæzda kadænlar ve küçük çocuklar olduåu halde Hz. Peygamberle (s.a.v.) beraber hacca gitmiñtik. Çocuklaræn yerine telbiye getirdik ve tañ attæk. Atælacak tañlaræn büyüklüåü nohut ile fændæk büyüklüåünün arasæ kadar olacak. Daha büyük olmasæ halinde eåer yanlæñlækla insanlaræn bañlaræna çarparsa insanlara eziyet verme ihtimali daha büyüktür. Bayramæn birinci günü büyük ñeytanæ tañladæktan sonra kurbanænæ keser, trañænæ olur ve ihramdan çækar. Trañ daha fazîletlidir, ancak kæsaltærsa da caizdir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Ey Allah æm! Saçænæ trañ edenlere merhamet et! diye üç kerre tekrarlamæñ, üç kerreden sonra kæsaltanlara da merhamet et ey Allah æm demiñtir. Saçænæn sadece bir tarafændan kæsaltmasæ caiz deåildir. Trañænæ olduktan sonra kendisine ihram giymesi ile 65

64 HAC Rehberi haramlañan her ñeyi helalleñir. Ancak hanæmæ haramdær. Taki Ýfâda tavafæ (Ziyaret Tavafæ) næ yapæncaya kadar (Ziyaret Tavafæ Kurban Bayramæ günleri içinde yapælær). Bu tavafæ yaptæktan sonra hanæmæ helaldir. Eåer bu tavafæ ömrünün sonuna kadar yapmasa ömrünün sonuna kadar hanæmæ haramdær. Ziyaret tavafænæ yapmadan kokulanmasæ sünnettir. Zîra Hz. Aiñe (r.a.) ñöyle buyurmuñtur: Ýhrama girmeden önce ihram için, tavafændan önce de ihramændan çæktæåæ için Hz. Peygamber (s.a.v.) e güzel koku sürerdim. (Buhari ve Müslim) Tavaftan sonra vacib olan iki rekatli tavaf namazænæ kælar, daha sonra sa yini yapar. 66 Veda Tavafæ Hacælar Mekke den çækacaklaræ zaman son iñlerinin Kâbe de olmasæ için veda tavafænæ yapmalædærlar. Bu tavaf vacibtir. Bu, hacælaræn hacla ilgili olarak yapacaklaræ son görevdir (nüsüktür). Buna Sader Tavafæ da denir. Ancak Hayæzlæ ve nifaslæ kadænlar bu tavafæ yapamazlar. Ýbni Abbâs (r.a.) æn rivayet etmiñ olduåu bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Ýnsanlaræn en son yapacaklaræ iñin Kâbe yi tavaf etmek olmasæ emrolundu! Tavaf bittikten sonra bazælarænæn yaptæåæ gibi Kâbe den geri geri çækælmaz. Bu sünnete aykæræ bir davranæñtær. Çünkü bize her konuda örnek ve önder olan Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Bizim yapmadæåæmæz bir ñeyi yapanæn o iñi reddedilmiñtir!

65 Sorular ve Cevaplar S.1: Haccæn hükmü nedir? C.1: Farzdær! Æslam æn rükünlerinden bir rükündür. S.2: Hac kimlere farzdær? C.2: Yoluna güç yettirebilen ve akæl baliå olan her müslümana. S.3: Akæl baliå olmadan hacceden çocuåun hükmü nedir? C.3: Haccæ sahih olup sevabænæ alær, fakat farz olan hac borcu üzerinden düñmez. S.4: Hac hemen yapælmasæ gereken mi yoksa geciktirilebilen bir farz mæ? C.4: Ñartlaræ yerinde ise farzdær ve hemen yapælmasæ gerekir. S.5: Hacca gidecek ñahæs ne yapmasæ gerekir? C.5: a) Æñlemiñ olduåu günahlara tekrar dönmemek üzere Tevbe-i Nasûh ile tevbe eder. b) Haccæ için helal kazanca özellikle dikkat eder. c) Yolculuk esnasænda kendisine yol göstermesi ve kendisine faydalæ olabilmesi için takvalæ ilim ve fækæh sahibi ñahæslarla arkadañlæk yapmasæ. d) Uzuvlarænæ, dilini haram konuñmaktan, harama bakmaktan ve haram ñeylere kulak vermekten sakændærmak. 67

66 HAC Rehberi S.6: Hacc-æ Mebrûr nedir? C.6: Hacænæn hacda günahlardan sakænmasæ, haccæn farz ve sünnetlerini yerine getirip mekruh ve haramlardan sakænmasæ ve haccæ Allah æn (c.c.) emrettiåi ve Resulü nün haccettiåi gibi haccetmesidir. S.7: Kadænæn mahremi olmadan haccetmesi caiz midir? C.7: Caiz deåildir! Bir Hadis-i Ñerif te ñöyle buyurulur: Kadæn, beraberinde mahremi bulunmadækça üç günlük bir yere yolculuk yapamaz! (Müslim c. 4, sf. 102) S.8: Eåer mahremsiz gitse haccæna bir zarar gelir mi? C.8: Haccæna bir zarar gelmez. Ancak mahremsiz yolculuåundan dolayæ günaha girmiñ olur. S.9: Sefer duasænæ söylermisiniz! C.9: S.10: Telbiye nedir ve sæåasæ, söyleniñ ñekli nasældær? C.10: Hac menâsikine bañlamadan önce söylenen bir yakaræñtær: Sæåasæ ise: 68

67 S.11: Telbiye nin anlamæ nedir? C.11: Buyur Allah æm buyur! Sen in eñin ve ortaåæn yoktur. Bütün hamd ve nîmet Sen in için ve tüm mülkler Senin dir. Sen in ortaåæn yoktur! S.12: Telbiye ne zamana kadar getirilir? C.12: Kâbe yi görünceye kadar. Kâbe yi görünce bærakælær. S.13: Mescid-i Haram æn özellikleri nelerdir? C.13: a) Orada kælænan bir namaz diåer yerlerde kælænan namazdan daha fazîletlidir. Bu hüküm Mekke nin her tarafænæ kapsar. b) Yeryüzünün en fazîletli yeridir. c) Yeryüzündeki tüm müslümanlaræn kæblesidir. d) Orayæ haccetmek farzdær. e) Orayæ hacceden (mebrûr olarak) kiñinin günahlaræ silinir ve mükâfâtæ sadece cennettir. f) Oraya giren kiñi Allah (c.c.) tarafændan emniyyettedir! (Âl-i Æmran, 97) g) Orada günah iñlemeyi amaçlayan kiñi kæyamet günü muahaze edilir. h) Oranæn yeñilliklerinden koparmak haramdær. i) Oranæn avænæ avlamak haramdær. S.14: Mîkat ne demek ve mîkat yerine varan kiñinin ne yapmasæ gerekir? C.14: Mîkat: Hac veya umre niyeti ile Kâbe ye gitmek 69

68 HAC Rehberi isteyen kiñi için ñer an belirlenmiñ önceden haram olmayæp orayæ geçince bazæ haramlaræn üzerine terettüp ettiåi sænærdær. Yani ihrama girme yeridir. Oraya varan kiñi erkek ise dikiñli elbiselerini çækarær, gusül alær, temizlenir, kokulanær, ihrama niyetlenir, ihram elbisesini giyinir. S.15: Æhramlæya neler haramdær? C.15: Æhramlæya haram olanlar ñunlardær: 1- Vücud kællarænæ koparmak veya kesmek. 2- Tærnak kesmek. 3- Vücuda veya ihrama (kadænæn elbisesine) güzel koku sürmek, kokulu sabun kullanmak. 4- Erkek ise dikiñli elbiseleri giymek. Ancak normal ñekilde giymeksizin, omuza almak veya bunlaræ yatarken bañ açækta kalmak ñartæ ile üzerine örtmek yasak deåildir. 5- Erkeåin bañænæ örtmesi, kadænæn yabancæ erkek görmeyecekse yüzünü kapamasæ. 6- Eldiven, çorap veya topuklaræ kapalæ ayakkabæ giymek. 7- Av hayvanæ avlamak veya avcæya avænæ göstermek. 8- Cinsel iliñkide bulunmak. Bu haccæ bile bozar. 9- Ñehvetle oynañmak (öpmek gibi) veya bakmak. 10- Harem bölgesinin aåacænæ ve yeñilliåini koparmak. Æhramlæ olsun, olmasæn yasaktær. S.16: Æhramlæya yasak olmayan ñeyler nelerdir? C.16: Ýhramlæya yasak olmayanlar ñunlardær: 1- Bañæna dokundurmamak ñartæ ile, herhangi bir ñeyin altænda ve gölgesinde oturmak. Ñemsiye kullanmak. 2- Yækanmak, kokusuz sabun kullanmak. 70

69 3- Ýhram örtülerini yækamak veya deåiñtirmek. 4- Kæl koparmadan kañænmak, gözde biten kælæ veya kærælmæñ tærnaåæ koparmak. 5- Diñ færçalamak, sürme çekmek. 6- Diñ çektirmek, kan aldærmak, iåne vurulmak, yara üzerine sargæ sarmak. 7- Güzel koku satan dükkanda oturmak veya güzel koku satæn almak. 8- Yüzük, kol saati takmak, bele kuñak, para kesesi, kemer baålamak, omuza çanta asmak. 9- Kollarænæ giymeden palto veya ceket gibi dikilmiñ bir elbiseyi omuzlaræna almak. 10- Yorgan, battaniye veya herhangi bir örtü ile yüz ve bañ hariç, vücudun diåer kæsæmlarænæ örtmek. 11- Kendi emri olmadan, ihramsæz kiñi tarafændan avlanan kara avænæn etinden yemek. 12- Karga, çaylak, yælan, akrep, fare, sinek, karænca, pire, aræ, kene, keler, kelebek, kaplumbaåa gibi av hayvanæ olmayan hayvan veya hañerelerle, kuduz ve saldærgan köpek, kurt ve kaplan gibi yærtæcæ hayvanlaræ öldürmek. 13- Pire, her türlü sinek, bañkasænæn üzerinde bulunan biti, fare, yælan, akrep, kurt, çaylak gibi zararlæ ve insana saldæran hayvanlaræ öldürmek. 14- Terlik gibi üstü açæk ayakkabæ giymek. 15- Bit ölmemek ve saç dökülmemek üzere kañæmak. 16- Renkli ihram giymek. 17- Gusletmek. 18- Bañæ âdet olmayan ñey ile (tas, tepsi) örtmek, paket gibi ñeyler koymak. 19- Ýnsanlaræn dikip yetiñtirdiåi sebze ve aåaçlaræ koparmak. 71

70 HAC Rehberi 20- Kadænlaræn deriye deåmemek üzere yüzlerini örtmeleri ve dikilmiñ elbise, mest, çorap giymeleri, örtü altæna ziynet eñyasæ takmalaræ caizdir. S.17: Bir kiñi Mekke ye Hac veya Umre niyeti olmaksæzæn girerse o kiñinin yine ihram giymesi gerekir mi? C.17: Gerekmez. S.18: Hacc-æ Æfrad veya Hacc-æ Kæran yapan bir kiñi kudûm tavafændan sonra hemen haccæn sa yænæ yapsa olur mu? C.18: Evet! Caizdir. Hac tavafænæ ki ziyaret tavafæ diyoruz, yaptæktan sonra bir daha Haccæn sa yænæ yapmasæna gerek yoktur. Ancak bunu Temettu Haccæna niyetlenen yapamaz. S.19: Müzdelife de toplanan tañlaræ yækamak sünnet midir? C.19: Hayær! Sünnet deåildir. Peygamberimizin ve sahabesinin böyle bir ñey yaptklaræ rivayet edilmemiñtir. S.20: Umrenin hükmü nedir ve ne zaman yapælær? C.20: Umrenin hükmü Hanefî Mezhebi ne göre vacibtir. Hac aylarændan sonra her zaman yapælmasæ caizdir. S.21: Hac ibadetini yaptæktan sonra çoåu hacælaræn Hz. Aiñe camisine gidip oradan niyetlenerek umre yapæyorlar. Bunun Ñeriat nazarændaki hükmü nedir? C.21: Tavaf böyle olan bir Umreden daha fazîletlidir. Çünkü Peygamber Efendimiz (s.a.v.) ve sahabe-i kiram 72

71 hac ibadeti tamamladæktan sonra böyle bir Umre yapmamæñlardær. Halk arasænda Aiñe Mescid-i diye bilinen mescidin adæ Tenîm Mescid-i dir. Bu Aiñe isminin verilmesinin sebebi ise, mü minlerin annesi Hz. Aiñe (r.a.) Mekke ye hac için geldiåinde hayæzlæ olduåundan insanlarla beraber umre yapamamæñtæ. Dolayæsæyla hac ibadetinden sonra Hz. Aiñe (r.a.) Peygamber Efendimize umre yapamadæåæ için Tenîm mæntækasændan ihrama girip umre yapmak istemiñti. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz Hz. Aiñe nin kardeñi Abdurrahman la beraber Tenîm e gidip ihrama girmelerini emretmiñtir. Aiñe kardeñi ile beraber gitmiñ oradan ihrama girmiñ ve umresini de yapmæñtær. Sonuç olarak bu olay Sahabe-i Kiram dan sadece Hz. Aiñe (r.a.) næn bañændan geçmiñtir. Hz. Aiñe (r.a.) næn durumunda olan her bir hacæ kadæn bunu yapmasæ caizdir. S.22: Hacc-æ Ekber nedir? C.22: Hacc-æ Ekber: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) in ifadesi ile En büyük hac (Hacc-æ Ekber) günü, kurban bayramæ günleridir! (Buhari, Hac, 33, 34, Umre, 9; Müslim, Hac, 123; Nesâî, Menâsik, 77; Dârimî, Menâsik, 38; Muvatta, Hac, 63) Ebu Davud un Æbni Ömer (r.a.) den rivayet edilen bañka bir Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz (s.a.v). haccettiåi kurban bayramæ günü bugün hangi gündür? deyince sahabe Kurban bayramæ günüdür dediklerinde o da Æñte bugün Hacc-æ Ekber günüdür! demiñtir. Çünkü bu günlerde yapælan bir çok meñakkatli hac ibadetleri var. Hac gecesi Arafat ta vakfe yapmak, Meñar-i Haram da gecelemek, gündüz ñeytan tañlamak, kurban kesmek, trañ olmak, Safâ ile Merve arasæ sa y yapmak gibi bir 73

72 HAC Rehberi çok hac menâsiki yapælæyor. Halk arasænda yaygæn olan Arefesi Cuma ya rastlayan haccæn Hacc-æ Ekber olduåu ve yetmiñ hacca denk bulunduåu nun söylenmesi sonralardan ortaya çækmæñ örfî bir kavramdær. Böyle bir hadis asælsæzdær! S.23: Bazæ hac rehberlerinde bir çok dualar zikredilmektedir. Acaba bu dualaræ ezberlemek veya bu dualaræ okumak ñart mæ? C.23: Aslænda Tavaf ve sa y için Peygamber Efendimizin belirttiåi özel dualar yoktur. Ancak Rüknü Yemânî ile Hacer-i Esved arasænda okumuñ olduåu duasæ vardær. Oralarda içinden nasæl geliyorsa o samimiyetle ettiåin dua makbuldür. Kur an-æ Kerim den bazæ bölümleri okumasæ da caizdir. Bir de Safâ tepesine çæktæåænda kæbleye yönelerek hamdeder, tekbir getirir ve ñu duayæ okur: Bu duayæ üç defa tekrarlar. 74

73 S.24: Bir kadæn Hacc-æ Temettu a niyet etse fakat Kâbe yi tavaf edemeden hayæz veya nifaslæ olsa bu kadæn ne yapmasæ gerekir? C.24: Temizleninceye kadar tavaf ve sa yini yapamaz. Temizlenince tavaf ve sa yini yapar, bañændan parmak uçlaræ nisbetinde kæsaltær ve umresini tamamlamæñ olur. Eåer Arefe gününe kadar temizlenmedi ise Arafat a gider. O zaman niyetini Hacc-æ Kæran a veya Hacc-æ Ýfrad a çevirir. Arafat ta vakfeyi, Müzdelife de gecele-meyi ve vakfeyi, ñeytan tañlamayæ, kurban kesimi ve saç kæsaltmalarænæ yapar. Temizlenince Kâbe yi bir kerre tavaf eder, Safâ ile Merve arasænda da bir kerre sa y yapar ve bu hem umre hem de hac için yeterlidir. S.25: Bañkasænæn yerine hacca gidilir mi? C.25: Tabiki bañkasænæn yerine bedel hacca gitmek caizdir. Ancak gitmiñ olduåun ñahæs gidemeyecek derecede hasta olmuñ olmasæ veya ölmüñ olmasæ lazæm. Bir de gidecek ñahsæn da önceden hacca gitmiñ olmasæ lazæm. S.26: Borç alarak hacca gidilir mi? C.26: Eåer borç alan ñahæsa önceden hacca gidecek kadar maddî imkânæ olduåu halde ihmalliåinden hacca gitmedi ise daha sonradan maddî sækæntæya girdiyse o ñahæsæn elbette bañkasændan borç alæp hacca gitmesi ñarttær. Ama önceden hiç farz olmadæ ise borcu da sadece hacca gitmek için alæyorsa almasæ ñart olmamakla birlikte haccetse sahihtir. Yani daha sonra zengin olsa tekrar hacca gitmesine gerek yoktur. S.27: Tavaf ve sa y esnasænda ezan okunursa veya 75

74 HAC Rehberi abdesti bozulursa tavaf ve sa y bozulur mu ve ne yapælmasæ lazæm? C.27: Bu ibadetleri o anda bærakæp namazæ kælar ve namazdan sonra kalænan yerden tamamlanær. Abdest bozulursa yine abdest almaya gider, tavafta nerede kaldæysa o kaldæåæ yerden devam eder. Ancak sa y esnasænda abdesti bozulursa abdest almasæna gerek yok. Çünkü sa yde abdest ñartæ yok. Fakat abdestli olmasæ daha güzel olanædær. S.28: Bir kiñi Mekke ye mesela 20 gün kadarlæåæna gitse fakat 15 gün dolmadan Arafat ta vakfeye gidecek olsa bu ñahæs namazlaræ kæsaltarak mæ kælar yoksa 15 günden fazla olduåundan mukîm gibi tam olarak mæ kælar? C.28: Kæsaltarak kælar. Çünkü Mina ve Arafat a çækmak zorundadær. Böylece, yerinde olmayan ikame niyyeti gibi olur. Ancak Mina dan döndükten sonra geceyi Mekke de geçireceåi takdirde, 15 gün veya daha fazla ikame niyeti getirebilir. Bu mesele Æsa b. Ebba næn fakih olmasæna neden olmuñtur. Ýsa ñöyle diyor: Ben Zilhicce ayænæn bañænda bir arkadañæmla birlikte Mekke ye girdim. Ve bir ay ikame edeceåime azmettim. Böylece namazlaræmæ tam kælardæm. Bir ara Hanefî Mezhebi adamlarændan birisiyle karñælañtæm ve bana hata ettiåimi söyledi. Çünkü Mina ve Arafat a çækacaktæm. Mekke ye dönüñümden sonra, arkadañæm çækmak isterken ben de çækmayæ azmettim. Ve bu arada namazæmæ kæsaltmaya bañladæm. Yine aynæ adam bana hata ettiåimi söyledi. Çünkü ben Mekke de mukîm durumundayæm, Mekke den çækmadan namazæ kæsaltamam. Böylece dedim ki, bir meselede iki defa hata etmiñ oldum. Ve ben, Muhammed in ders meclisine iltihak ettim. (Ýbni Âbidîn c. 2, sf. 126) 76

75 S.29: Hac Menâsiki nden olan ñeytan tañlama, kurban kesimi ve trañ olmalarda særa takibi yani tertib ñart mæ? C.29: Hanefî mezhebinde bunlar arasænda tertib ñarttær. Særa takibi olmazsa ceza kurbanæ kesilmesi gerekir. S.30: Eåer Hacæ kurban kesmeye gücü yetmezse o zaman ne yapar? C.30: Temettu ve Kæran haccæna niyetlenen hacænæn hedy kurbanæ diye bilinen ñükür kurbanæ kesmesi vacibtir. Eåer bu kurbanæ kesmeye gücü yetmezse o zaman 3 gün hacda kurban bayramændan önce oruç tutar. Hacdan sonra memleketine dönünce 7 gün de orada da oruç tutar. Yani toplam bu ñekilde 10 gün oruç tutmasæ gerekir. Ancak bu oruçlaræ tutarken peñpeñe olma ñartæ yoktur. Zîra Rabb imiz (c.c.) ñöyle buyurur: Her kim hacca kadar umre ile sevab kazanmak isterse, ona da kolayæna gelen bir kurban gerekir. Bunu bulamayana ise üç gün hacda, yedi de döndüåünüzde ki tam on gün oruç tutmasæ lazæm gelir. Bu hüküm, ailesi Mescid-i Haram civarænda oturmayanlar içindir. Allah tan korkun ve bilin ki Allah æn azabæ gerçekten çok ñiddetlidir! (Bakara, 196) S.31: Mescid-i Haram içinde namaz kælanlaræn önünden geçmek caiz midir? C.31: Caizdir. Çünkü bunda insanlar için añæræ kalabalæktan dolayæ zarûret vardær. S.32: Biz hacda hac kurbanæ mæ kesiyoruz yoksa kurban bayramænæn kurbanænæ mæ kesiyoruz? Eåer hac kurbanæ kesiyorsak niye kurban bayramænæn kurbanænæ 77

76 HAC Rehberi kesmiyoruz? C.32: Kesmiñ olduåumuz kurban haccæn kurbanæ olan hedy kurbanædær. Eåer hacæ Ýfrad haccæna niyetlendi ise (müfrid) zaten hiç kurban kesmez. Ancak isterse kurban keser. Çünkü seferî olana kurban kesmek vacib deåildir. Seferî olan hacælaræn, müfrid olduklaræ zaman kurban kesmeleri vacib deåildir. S.33: Hacælaræn bayram namazænæ kælmalaræ vacib mi? C.33: Bayramæn birinci günü Mina da olanlar ve bütün hacælar, bayram namazæ kælmaz. Çünkü seferî olduklaræ için muhayyerdirler. S.34: Hacælaræn Hacer-i Esved i öpmesi gerekir mi? C.34: Bu mevzuda Resulullah (s.a.v.) ñöyle buyurmaktadær: Hacer-i Esved, sütten daha ak ve parlak olduåu halde cennetten indi. Onu Adem oåullarænæn hatalaræ kararttæ. (Tirmizî, c. 3, sf. 495) Günahkar insanlaræn bu mubarek taña yüzlerini sürmeleri, onun siyahlañmasæna sebeb olmuñtur. Hacer-i Esved i öpmek sünnettir. Müslümanlara eziyet vermeden öpmeye çalæñmalædær! Eziyet verecekse uzaktan istilam etmelidir! Hadis-i Ñerif te buyuruldu ki: Hacer-i Esved, Cennet yakutlarændandær. Kæyamette, iki gözü ve bir dili olduåu halde getirilir. Tâzim ve sædk ile istilam edenin lehinde ñahitlik 78

77 eder. Riya ve alay ile istilam edenin de aleyhine ñahitlik eder! (Tirmizî) Hz. Ömer (r.a.) tavaf ederken, Hacer-i Esved e karñæ, Sen bir tañsæn, bir ñey yapamazsæn! Ama Resulullah öptüåü için, sünnet olduåu için seni öpüyorum! dedi. (Buhari, c. 2, sf. 160) Hz. Ali (r.a.), bunu iñitince, Resulullah æn, Hacer-ül Esved, kæyamette insanlara ñefaat eder! buyurduåunu ben iñittim dedi. S.35: Zemzem hususunda genel bir mâlumât verir misiniz? C.35: Kâbe nin yanænda bulunan kuyu ve bu kuyunun mukaddes suyunun adæ. Zemzem hakkænda Kur an da herhangi bir ayet bulunmamaktadær. Ancak zemzem hakkænda nakledilen bazæ rivayetler vardær. Ýbni Abbâs tan nakledildiåine göre, Ýbrahim (a.s.) æn Hacer ve Sara adænda iki hanæmæ vardæ. Hacer Ýsmail (a.s.) æn annesi idi. Ýsmail (a.s.) æn annesi Hacer ile Sara næn arasænda geçimsizlik çæktæ. Geçimsizlik had safhaya varænca, Ýbrahim (a.s.) Yüce Allah tan Mekke ye gitmek ve Ýsmail (a.s.) ile annesi Hacer i orada yerleñtirmek üzere emir aldæ. Ýbrahim (a.s.) bunun üzerine hanæmæ Hacer ve oålu Ýsmail (a.s.) æ yanæna alarak 79

78 HAC Rehberi yola çæktæ. Ýsmail (a.s.) o zaman meme emen bir çocuktu. Uzun bir yolculuktan sonra nihayet Mekke ye vardælar. O tarihte Mekke de hiç kimse yoktu. Ýçecek su bile yoktu. Ýbrahim (a.s.) hanæmæ Hacer ve oålu Ýsmail (a.s.) æ buraya bæraktæ. Yanlarænda yalnæz bir su kærbasæ ve biraz hurma vardæ. Sonra Ýbrahim (a.s.) Ñam a gitmek üzere geri döndü. Hacer onun peñine takældæ ve; Ey Ýbrahim, bizi bu æssæz yere bærakæp nereye gidiyorsun? Bizi kime teslim ediyorsun? gibi sorular sordu. Defalarca böyle sorularæ sormasæna raåmen, Ýbrahim (a.s.) dönüp bakmadæ. Nihayet Hacer; Yoksa bunu sana Allah mæ emretti? diye sorunca, Æbrahim (a.s.) Evet, Allah emretti! diye cevap verdi. O zaman Hacer; öyle ise git. Allah bize yeter. O bizi korur! dedi. Ýbrahim (a.s.); onlaræ ñimdiki Zemzem kuyusunun üst tarafænda ve Kâbe nin yerinin yukaræsænda bulunan bir aåacæn altænda bærakmæñtæ. Ýbrahim (a.s.) onlaræ bærakæp giderken, Mekke nin üstündeki Seniyye denilen yüksek bir yerde durdu. Kâbe tarafæna döndü. Ellerini açarak dua etti. Yüce Allah Kur an da onun ñöyle dua ettiåini haber vermiñtir: Rabb imiz, ben çocuklaræmdan bazæsænæ, Senin Beyt-i Haram æn yanænda, ekinsiz bir vadiye yerleñtirdim. Rabb imiz, namazæ kælsænlar diye (böyle yaptæm). Artæk sen de insanlardan bir takæm gönülleri, onlaræ sever (onlara koñar) yap ve onlaræ çeñitli meyvelerle besle ki (Sana) ñükretsinler! (Ýbrahim, 37) Bir müddet sonra Hacer in yiyeceåi ve içeceåi bitti. Susuzluktan halsiz bir hale düñtü. Haliyle sütü de kesildi. Çocuåu Ýsmail (a.s.) açlæktan kævranmaya bañladæ. Onun acæ halini görmeye dayanamayan annesi Hacer, yanændan uzaklañtæ. Yanændaki Safâ tepesine çæktæ. Belki 80

79 çevrede birini görürüm diye etrafæna baktæ. Ondan sonra Merve tepesine geçti. Ýki tepe arasænda yedi defa gidip geldi. Ýki tepenin arasændaki çukur yeri koñarak geçiyordu. Hz. Muhammed (s.a.v.) onun bu hatærasæ üzerine Ýnsanlar bu sebeple Safâ ve Merve arasænda koñmaktadærlar! diye buyurmuñtur. Hacer, çocuåunun halini görmek için döndüåünde, bir ses duydu. Ey ses sahibi, sesini duyurdun! Eåer sen bize yardæm etme kudretine sahip isen, bize yardæm et! diye dua etti. Ondan sonra Zemzem kuyusunun yerinde bir meleåi (Cebrâil i) gördü. Cebrâil (a.s.) ayaåæ veya kanadæyla yeri kazæyordu. Onun kazdæåæ yerden su göründü. Hacer hemen suyu havuz gibi yaptæ. Ondan hem içti hem de kærbasæna doldurdu. Su alændækça, yerinden kaynamaya devam etti. Hz. Muhammed (s.a.v.) bu hususta ñöyle buyurmuñtur: Allah Ýsmail in annesi Hacer e rahmet etsin! O, Zemzem i kendi haline bæraksaydæ, suyun etrafæna kum gerip havuz yapmasaydæ, muhakkak zemzem akar ve bir ærmak olarak devam ederdi. (Buhari, Ñirb,10; Enbiya, 9) Hacer bu sudan içmeye devam etti. Bu su onun hem susuzluåunu hem de açlæåænæ gideriyordu. Çocuåuna da süt emzirip bakæyordu. Yemenli Cürhüm kabilesinden bir yolcu kafilesi Ñam dan dönüyordu. Onlaræn yakænændan geçerken, Zemzem in üzerinden kuñlaræn uçtuåunu gördüler. Bu vadide ne su ne de bir insan yoktur, diyerek hayretlerini belirttiler. Ýki kiñiyi vadiye gönderdiler. Onlar da oraya geldiler, Zemzem i görüp kafileye haber verdiler. Kafile oraya geldi ve Hacer e selam verdiler. Hacer onlaræn selamlaræna mukabelede bulundu. Bu su kimindir? 81

80 HAC Rehberi dediler. Hacer; Benimdir! dedi. Seninle beraber burada bulunmamæza müsaade eder misin? dediler. Hacer; Evet! dedi. Ondan sonra orada beraber oturdular. (Ez- Zebîdi, Sahihi Buhari Muhtasaræ Tecridi Sarih Tercemesi, trc. Kâmil Miras, Ankara 1971, ÆX, 115 vd) Ýbrahim (a.s.) æn duasæ, Hacer in teslimiyeti ve henüz küçük bir bebek olan Ýsmail (a.s.) æn hatæræ için, Yüce Allah Zemzem i böyle ortaya çækardæ. Fakat sonradan Cürhüm kabilesinin Allah a isyanæ dolayæsæyle, Yüce Allah Huzâa kabilesini onlara musallat etti. Huzâalælar, Cürhüm kabilesini oradan çækardæ. Kâbe ve Mekke nin idaresi Cürhüm kabilesinden Huzâa kabilesine geçti. Allah æn emir ve yasaklaræ orada yañanmaz oldu; halk, Ýlâhî emirleri dinlemedi. O særalarda Zemzem suyu kurudu. Yeri bile kaybolup bilinmez bir hale geldi. Zemzem in yeri, Abdulmuttalib zamanæna kadar insanlardan gizli kaldæ. (Es-Suheylî, Er-Ravdu l- Unf, Mæsær 1967) Çeñitli rivayetlere göre, Yüce Allah Abdulmuttalib e rüyasænda Zemzem kuyusunu, ñimdiki bulunduåu yerde kazmasænæ iñaret etti. Abdulmuttalib de, bu rüya üzerine kuyuyu kazæp Zemzem suyunu çækarænca, hem Mekke halkæ, hem de gelen hacælar ondan su içtiler. Zemzem suyu, Mescid-i Haram da bulunduåu, diåer sular üzerine üstün olduåu ve Ýsmail (a.s.) æn kuyusu olduåu için, Mekke deki diåer sulardan daha temiz idi. (Es-Suheylî, a.g.e., 95) Zemzem suyu hakkænda çeñitli övücü ñiirler ve medhiyeler söylendi, yazældæ. Zemzem suyu defalarca temizlendi, kuyusu tamir gördü ve çeñitli devlet adamlaræ tarafændan idare edildi. (Bu hususta geniñ bilgi için bak. El-Ezrâkî, Kâbe ve Mekke Tarihi trc. Y. Vehbi Yavuz, 82

81 Ýstanbul 1974, 326 vd) Ýslam dinine göre suyu ayakta içmek mekruhtur, oturarak içmek sünnettir. Fakat Ýbni Abbâs tan nakledildiåine göre, Hz. Muhammed (s.a.v.) Zemzem suyunu ayakta içmiñtir. (Ez-Zebîdi) Yine Ýbni Abbâs tan nakledildiåine göre, Hz. Muhammed (s.a.v.) (Harem-i Ñerif teki) ñerbet daåætælan sebil mahaline geldi ve ñerbet istedi. Hz. Abbâs (r.a.) oåluna Ey Fadl! Anana git yanændaki (hususî) ñerbetten Resulullah (s.a.v.) e getir! dedi. Resulullah (s.a.v.); Hayær, bana ñu ñerbetten ver! diye buyurdu. Hz. Abbâs (r.a.): Ya Resulullah! Halk, buradaki ñerbete ellerini sokuyorlar demiñti. Hz. Muhammed (s.a.v.); Ýñte halkæn içtiåi bu ñerbetten ver! buyurdu. Ondan sonra Hz. Abbâs (r.a.) æn sunduåu umumî ñerbetten içti ve Zemzem kuyusuna geldi. Hz. Abbâs (r.a.) æn çocuklaræ 83

82 HAC Rehberi burada kuyudan su çekiyorlardæ ve hacælara daåætæyorlardæ. Hz. Muhammed (s.a.v.) onlara; Suyu çekiniz! Siz hayærlæ bir iñ iñliyorsunuz! diyerek onlaræ taltif etti. Ondan sonra Halkæn hücûm etmesi endiñesi olmasaydæ, ben de devemden iner, hatta kuyunun ipini (eliyle omuzunu iñaret ederek) ñuraya kor sizin gibi çekerdim!" buyurdu. (Ez-Zebîdi, a.g.e.) Bu Hadis-i Ñerif te Peygamberimiz ñöyle buyurmaktadær: Zemzem suyu ne için içildi ise onu temin eder. Eåer ñifa dileyerek içecek olursan, Allah (c.c.) sana ñifa verir. Ñayet karnænæn doymasæ için içersen Allah (c.c.) onunla seni doyurur. Eåer susuzluåunu kesmesi için içersen Allah (c.c.) hararetini keser. O, Cebrâil (a.s.) æn kazdæåæ su kuyusu ve Allah (c.c.) æn Ýsmail (a.s.) a olan ikramædær. Bütün bu rivayetlerden anlañældæåæ gibi, Zemzem suyu, Ýslam dinine göre mukaddes olarak kabul edilen bir sudur. Açlæåænæ gidermek için içen kiñinin açlæåænæ, susuzluåunu gidermek için içenin susuzluåunu giderir ve ñifa niyetiyle içene de ñifa sunar. Dünyanæn her yerinden hac ve umre için Mekke ye giden mü minler, memleketine Zemzem suyundan götürmekte ve 84

83 yakænlaræna ikram etmektedirler. Yeryüzündeki sularæn en üstünü olan Zemzem, halen Kâbe nin 20 m kadar doåusunda, Makam-æ Ýbrahim e yakæn bir yerde bulunan kuyudan çækmaktadær. Bu kuyu tavaf alanænæn altændadær. Bugün ise Zemzem kuyusunun mekânæ kapalæ bir alan olarak muhafaza edilmektedir. Zemzem suyu, içildiåi gibi abdest ve gusülde de kullanælabilir. Hz. Peygamber (s.a.v.) zemzem hakkænda ñöyle buyurmuñtur: Zemzem hangi niyet için içilirse o niyet içindir! Bu itibarla zemzem içerken dilek ve niyeti belirterek içmek uygundur. Zemzem içerken kæbleye karñæ yönelmeli ayakta ve üç yudumda içilmelidir. Ýçerken ñu dua yapælær: Peygamber Efendimizden Bazæ Me sur Dualar: Hacæ ister tavaf, ister sa y, veya isterse normal zamanlarda da bu dualaræ okuyabilir: 85

84 HAC Rehberi 86

85 87

86 HAC Rehberi 88

87 Genel Tavsiyeler 1- Haccetmek için borç almaktan kaçænænæz. Çünkü hac, yoluna gücü yetenlere farzdær. 2- Amelleri bozacak veya sevabænæ azaltacak herhangi bir duruma færsat vermemek için hac ibadetinin nasæl yapælacaåænæ öårenmeye çalæñænæz. 3- Gücün yettiåi ve durumlaræn müsait olduåu müddetçe Resulullah (s.a.v.) in sünnetini yerine getirmeye çalæñænæz. 4- Hacæ kardeñim! Hacda mezheplerden birini taklit etmen gerektiåini bilmelisin. Bundan dolayæ gücünün yetmediåi ñeyle uårañmana gerek yoktur. (Allah hiç kimseye gücünün yetmeyeceåi ñeyi yüklemez.) 5- Ýnsanlaræn ne yaptæåænæ takip etmeyi bærakæp kendi amellerine ve ibadetine önem ver. Bazæ Müslümanlaræn cahilliklerinden dolayæ tuhaf ameller yaptæåænæ görürsün. Bunlaræ sabær ve yumuñaklækla çözmeye çalæñ. Çünkü böyle davranmak yüce ahlakæn alâmetlerindendir. 6- Günah iñlemeye, kavga ve dövüñ etmeye karñæ kendini koru. 7- Tavaf, sa y ve diåer ibadetlerde kalabalæktan ve insanlara eziyet vermekten kaçæn. 8- Kalabalæåæn çok olduåu tavaf, sa y ve Arafat gibi yerlerde kadænlara dokunma ve sürtünmekten kaçæn. 9- Bazæ ibadetlerin sebebini kendine veya bañkasæna sorma. Kendini Allah a teslim etmeye çalæñ. 10- Harameyn halkæna karñæ iyilik ve yumuñaklækla davran. Sakæn onlara sert ve kaba davranma. Çünkü Mekke halkæ Allah æn Evi nin, Medine halkæ da Resulullah (s.a.v.) in komñusudur. 89

88 HAC Rehberi Kadænlara ait Tavsiyeler: 1- Özellikle tavaf esnasænda tesettüre dikkat edilmeli. 2- Koku sürünerek, tesettüre riayet etmeden ve süslenerek tavafa ve çarñæya gitmekten sakænmak. 4- Æhramlæ olma durumunun dæñænda yüzünü açmaktan da sakænmak. Çünkü güzellik merkezi yüzdür ve fitne sebebidir. 5- Hacer-i Esved i öpmek için izdihama girmekten sakænmak. Çünkü Hacer-i Esved i öpmek sünnet, tesettüre riayet etmek ise farzdær. 6- Kadænlar telbiyede seslerini yükseltmezler. 7- Saçlarænæ dibinden trañ etmezler, ancak uçlarændan biraz keserler. 8- Kadænlaræn ihramdan çækarken (saçlarænæ kæsaltærken) saçlarænæ erkeklere göstermemeleri gerekir. 9- Safâ ile Merve arasændaki iki yeñil direk arasænda koñmazlar. 90 Tavafa ait Tavsiyeler: Deåerli hacæ kardeñim! Tavafæn Mescid-i Haram æ selamlama olduåunu bilmelisin. Tavaf, Allah Teala næn edâ ediliñi esnasænda konuñmayæ mubah kældæåæ bir namazdær. Bundan dolayæ küçük ve büyük pisliklerden temiz olmak ve avret yerinin kapalæ olmasæ gerekir. - Fazla beklemek kalabalæåa neden olacaåændan Haceri Esved i selamlarken çok bekleme.

89 - Hacer-i Esved i öpmek için sækæñæklæk ve izdiham oluñturma. Çünkü Hacer-i Esved i öpmek sünnet, kendine ve bañkalaræna eziyet vermemek ise vacibtir. Vacibin uygulanmasæ sünnetten daha evlâdær. - Hacænæn tavaf esnasænda huñû içinde olmasæ ve kalbinin de bañka ñeyler ile meñgul olmamasæ müstehaptær. - Tavafta ñavtlaræ peñpeñe yapmak müekket sünnettir. - Tavaf esnasænda parmaklaræ kætlatmak ve birbirine geçirmekten sakænænæz. - Aynæ zamanda yemek, içmek, dua ve zikir dæñænda konuñmak da mekruhtur. - Küçük veya büyük abdesti sækæñmæñ halde tavaf yapmak mekruhtur. - Tavafæn, Hatim in içinden deåil dæñændan yapælmasæ gerekir. Eåer tavaf, Hatim in içinden yapælærsa Kâbe nin bir kæsmæ tavaf edilmiñ olur ve o ñavt geçersiz sayælær. - Tavaf esnasænda sesinizi yükseltmeyiniz. Çünkü yüksek ses tavaf edenleri rahatsæz edebilir. - Bütün ñavtlarda remel yapmayænæz. Çünkü sünnet olan tavafæn ilk üç ñavtænda remel yapmak olup diåer ñavtlarda normal ñekilde yürünür. - Remelin, ilk üç ñavtta, æzdæbanæn ise bütün ñavtlarda yapælmasæ sünnettir. - Kadænlaræn tavaf anænda remel yapmalaræ ve sa y anænda hervele yapmalaræ sünnet deåildir. - Namaz kælarken æzdæba yapmayænæz. - Makam-æ Ýbrahim e elinizi yüzünüzü sürüp öpmeyiniz. Bu, sünnete aykæræ olan bir bidattir. - Eåer çok kalabalæk ise tavaftan sonra Makam-æ Ýbrahim in arkasænda namaz kælmak için æsrar etmeyiniz. Harem-i Ñerif in herhangi bir yerinde de kælmanæz caizdir. 91

90 HAC Rehberi - Tavafa bañlarken ve her ñavtæn sonunda Hacer-i Esved i istilam etmek. Sünnet olduåu için istilama dikkat etmek. - Nafile tavafæ çok yapmak. - Tavaf esnasænda zikir, tehlil ve dua yapmak. - Ziyaret tavafænæ bayramæn ilk günü yapmak. - Ziyaret tavafænæ ñeytan tañlama, kurban ve trañtan sonra yapmak. 92 Arafat Gününe ait Tavsiyeler: Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Hac Arafat'tær, Hac Arafat'tær, Hac Arafat'tær! diye üç kerre tekrarlamæñtær. Dolayæsæyla sanki hac ibadeti olarak sadece Arafat'ta vakfe varmæñ, bañka bir ibadet yokmuñ gibi haccæn olmazsa olmazænæ belirtmiñ ve son derece önemine dikkat çekmiñtir. - Arafat a giderken telbiyeyi sesli olarak getiriniz. - Arefe günü tembellik, uyuñukluk ve vakti boña geçirmekten kaçænænæz. - Kendinizi dua ve zikirle meñgul ediniz. Çünkü Resulullah (s.a.v.) ñöyle buyurmuñtur: Dualaræn en hayærlæsæ Arefe günü yapælan duadær! - Dua yaparken mümkün mertebe Kâbe ye yöneliniz. - Arafat sænærlaræ içinde kalmaya dikkat ediniz. - Nemîre Mescid-i nin %75 i Arafat sænærlaræ içinde %25 i ise Arafat sænærlaræ dæñændadær. Hacænæn buna dikkat etmesi gerekir. Çünkü Arafat sænærlaræ dæñænda vakfe yapmak hac ibadetinin iptal olmasæna neden olur. - Kalabalæåa ve insanlara eziyete neden olacaåændan

91 vakfeyi Rahmet tepesinde yapmaktan kaçænænæz. - Arafat tan güneñ battæktan sonra ayrælmaya dikkat ediniz. Böylece gece ve gündüz kalmæñ olursunuz. Eåer güneñ batmadan ayrælærsanæz kurban kesmeniz gerekir. - Allah æn, günahlarænæzæ affetmeyeceåine dair su-i zanda bulunmayænæz. Eåer böyle yaparsanæz ilk günahæ iñlemiñ olursunuz. Saålækla ilgili konularda dikkat edilmesi gereken hususlar: - Hac veya umre yolculuåu zor ve meñakkatli bir yolculuktur. Ýlacæ, sabær ve tahammüldür. - Mümkün olduåu kadar hacca genç yañta gitmeye gayret ediniz. Bir hacæ adayænæn, hac vazifesini ifa etmesi için hac esnasænda asgari km yaya olarak yol yürümektedir. Buna, havanæn sæcak ve çevrenin kalabalæk olduåunu da eklerseniz, hacca genç yañta gitmenin önemini daha kolay idrak edebilirsiniz. - Sæk sæk duñ almanæzæ tavsiye ederiz. Zîra hem ibadetlerinizin sevabænæ artærær, hem daha temiz ve saålæklæ olmanæzæ saålar. - Gideceåiniz bölge ñu anda yañadæåænæz bölgenin iklim ñartlarændan farklæ, daha kuru bir havanæn hâkim olduåu, gece ve gündüz æsæ farkænæn yüksek olduåu ve her yerde klimalaræn çalæñtæåæ bir bölgedir. Bu hava deåiñikliåinden etkilenmemek için saålæåænæza dikkat etmelisiniz. - Toplu bir odada kalæyorsanæz odanæn havalandærælmasæ ve soåutulmasæ iñlemini kimse odada yokken yapæp, 93

92 HAC Rehberi sonra klimayæ kapatarak, odayæ kullanmanæz daha uygun olur. - Fazla yürüyüñ yaparak vücud direncinizi kaybetmeyiniz, bu durum farz ibadetlerinizi gereåince yapmanæzæ zorlañtærær. Mina, Müzdelife, Arafat gibi gece gündüz çadærlarda geçen yerlerde ve zamanlarda gerekli ibadetleri hakkæyla yapabilmeniz için enerji dolu ve saålæklæ olmanæz gerekmektedir. - Mümkün olduåu kadar sævæ ve meyve almanæzæ tavsiye ederiz. - Hem saålæk açæsændan hem de ibadetlerinizi rahat yapabilmeniz için yemeklerinize dikkat etmenizi, az yemenizi, faydalæ yiyecekleri tüketmenizi, bayat, aåær ve bozulmuñ yiyeceklerden uzak durmanæzæ tavsiye ederiz. - Daima kapalæ yiyecekleri tercih ediniz. - Çok soåuk su içmeyiniz, çok sæcak yemeyiniz, mümkün olduåunca sæcakta dolañmayænæz, güneñ altænda durmayænæz. - Saålæk problemleriniz varsa yanænæza gerekli olan ilaçlarænæzæ almalæsænæz. Yanænæzda aåræ kesici, antibiyotik, grip ilacæ, öksürük hapæ, balgam sökücü, enjektör, boåaz pastili, vitamin, ishale karñæ tablet, yanma ve piñmelere karñæ merhem gibi ilaçlaræ yanænæzda bulundurmanæzæ tavsiye ederiz. - Bañkalaræna ait eñyalaræ kullanmayænæz. - Ýhramænæzæ temiz tutunuz, gerekirse bir yenisi ile deåiñtiriniz. - Herhangi bir rahatsæzlæåænæz olursa derhal hekime bañvurunuz. 94

93 Ýbadetlerde dikkat edilmesi gereken hususlar: - Hac yapmaktaki amaç tüm günahlardan arænæp Allah æn ræzasæna ermektir. Haccæmæzæ ifa ederken her hareketimizde bu idrak üzere olmalæ ve tüm hareketlerimizi buna göre ayarlamalæyæz. - Haccæn; ikram, güleryüz, tatlæ dil ve selam ile mükemmel olacaåænæ unutmamalæyæz. - Her mükellefin, içinde bulunduåu hal ve yaptæåæ iñ ile ilgili bilgileri öårenmesi farzdær. Dolayæsæ ile yola çækmadan önce hac mevzusunu iyice öårenerek ve okuyarak yola çækælmalædær. Yanænæzda ihtiyaç duyduåunuz durumlarda kolayca ulañabileceåiniz ve daima okuyabileceåiniz bir hac rehberiniz olmalæ. - Tavaf ve say esnasænda kimseyi incitmemeye çalæñmalæyæz. - Mekke de boñ vakitleri Kâbe yi tavaf ile geçirmek takvaya daha uygundur. - Yolculuåunuz særasænda Æslamî ñuûr ve ihlas üzere olunmalæ. Her zaman Allah æ anmaya çalæñælmalæ. Daima iyilik üzere olun. Vakitlerinizi ibadetle ve tefekkürle geçirmeye çalæñænæz. Dedikodu, gæybet ve boñ konuñmalardan, uygunsuz ñeyleri anlatmaktan kaçænælmalæ. Yersiz ve boñ ñakalardan da uzak durmalæsænæz. Efendimiz (s.a.v.) bir Hadis-i Ñerif inde ñöyle buyuruyor; Kiñinin mâlâyâniyi (boñ iñler) terk etmesi dininin güzelliåindendir! - Mescid-i Nebî ve Kâbe-i Muazzama da farz namazlardan sonra genellikle cenaze namazæ kælæn- 95

94 HAC Rehberi dæåændan son sünnetlere hemen kalkmayænæz. Cenaze namazænæ edâ ettikten sonra sünnet namaza kalkænæz. - Mescid-i Nebî ve Kâbe-i Muazzama'næn içindeki tüm sular zemzem suyudur. - Hacda kimseye yük olmamaya dikkat etmelisiniz. Kimseye eziyet etmeyiniz, elinizden geldiåi kadar bañkalaræna ve arkadañlarænæza iyilik etmeye çalæñænæz. Cömert, baåæñlayæcæ olunuz. - Nafile yaptæåænæz tavaflardan sonra tavaf namazæ kælmayæ unutmayænæz. - Hac mevsiminde Mina ya ñeytan tañlamaya giderken elinizde yük olmamalædær. - Her yaptæåænæzæ Allah için yapænæz. - Arafat bütün Müslümanlaræn birlik ve beraberlik sembolüdür. Burada Müslümanlar bir vücud gibi olmalædærlar. Dolayæsæ ile ihtilaf etmekten kaçænmalaræ farzdær. Arafat; ibadet etme, dua etme, zikir etme, Allah a yalvarma yeridir. Sükûnete erme, kendini muhasebeye çekme ve tevbe etme yeridir. Sükûnet ve huzur içinde Allah la bañ baña kalarak O na dua ve niyazda bulunma yeri olduåu gibi aynæ zamanda birlik ve beraberliåin geliñtirilip pekiñtiåi yerdir. - Haccæn yoåun günlerinde tavaf yapma konusunda æsrarlæ olmayænæz. 96

95 Æbrahim (a.s.)'æn Kâbe'yi Ænña Etmesi 1- Hacer-i Esved 2- Kâbe'nin kapæsæ 3- Altænoluk 4- Ñazirvan 5- Hicr-i Æsmail (Hatim) 6- Mültezem 7- Makam-æ Æbrahim 8- Rüknü Hacer-i Esved 9- Rüknü Yemânî 10- Rüknü Ñamî 11- Rüknü Irakî 12- Kâbe'nin örtüsü Kâbe, Kur an-æ Kerim de adæ geçen tek binadær! Æbrahim (a.s.) Mekke ye, Allah Teala næn, Kâbe yi inña emrini yerine getirmek için geldi ve oålu Ýsmail e: Yavrucuåum, Allah Teala bana bir ñey emretti! dedi. Bunun üzerine Ýsmail: Rabb in ne emrediyorsa yerine getir babacæåæm! dedi. Ýbrahim (a.s.) da ona: Bu konuda bana yardæmcæ olur musun? diye sorunca, Ýsmail (a.s.): Elbette olurum babacæåæm! diye cevap verdi. Bunun üzerine Ýbrahim (a.s.) yüksek bir yere iñaret ederek: Allah Teala, bana burada bir bina inña etmemi emretti! dedi. Ýñte orada Kâbe nin duvarlarænæ inña ettiler. 97

96 HAC Rehberi Ýsmail (a.s.) tañ tañæyor, Ýbrahim (a.s.) da duvarlaræ örüyordu. Duvar insan boyu yükseldiåinde, Ýsmail (a.s.) getirdiåi tañlardan bir merdiven yaptæ. Ýbrahim (a.s.) bu yæåæn tañlaræn üzerine çækæp Ýsmail (a.s.) æn uzattæåæ tañlaræ örüyor ve ñöyle dua ediyorlardæ: Rabb imiz! Yaptæåæmæzæ kabul buyur, ñüphesiz Sen hem iñitir, hem bilirsin. Rabb imiz! Ýkimizi Sana teslim olanlardan kæl, soyumuzdan da Sana teslim olan bir ümmet ver. Bize nasæl ibadet edeceåimizi göster, tevbemizi kabul buyur; çünkü tevbeleri daima kabul eden, merhametli olan sadece Sen sin. Rabb imiz! Ýçlerinden, onlara Senin ayetlerini okuyan, Kitab æ ve Hikmet i öåreten, onlaræ her kötülükten arætan bir peygamber gönder. Doårusu Sen Aziz ve Hakim sin. Ve sonunda Allah Teala, Kâbe nin inñasænæ tamamlamayæ onlara nasib etti. Kur an-æ Kerim deki Hani bir zamanlar Ýbrahim e Kâbe nin yerini hazærlamæñ ve ona ñöyle demiñtik:... (Hac, 26) ayetini; veya: Hani bir zamanlar Ýbrahim, Ýsmail ile beraber Kâbe nin temellerini yükseltiyor ve:... ayetini (Bakara, 127) bu konuda delil olarak ileri sürenlerin kastettiåi mânâ ñudur: Kâbe nin yeri Allah Teala næn ezelî ilminde takdir edilmiñtir, dolayæsæyla yeri bellidir; ancak Kâbe nin inñasæ, Ýbrahim (a.s.) ile oålu Ýsmail (a.s.) tarafændan gerçekleñtirilmiñtir! 98

97 MEKKE ZÝYARET YERLERÝ KÂBE El-Mescidü l-haram, Mekke de Kâbe nin bulunduåu alandaki caminin adædær. Hürmet ve saygæ gösterilmesi gereken mescid anlamænda bu ad verilmiñtir. Yeryüzünde inña edilen ilk mescid ve Müslümanlaræn kæblesidir. Buraya Mescid-i Haram denildiåi gibi, Haremi Ñerif de denir. Açæk bir alan üzerinde bulunan Kâbe, Hacer ül Esved, Makam-æ Ýbrahim, Zemzem Kuyusu ve Safâ-Merve tepeleri bu mescidin birer parçasædær. Ýslam æn ilk yællarænda ibadetlerde kæble Kudüs teki Mescid-i Aksa iken hicretten sonra onaltæncæ ayda, kæble Mekke deki Mescid-i Haram a çevrilmiñtir. 99

98 HAC Rehberi Kur an-æ Kerim de bu deåiñiklik ñöyle açæklanær: Bu elbette, Rabb inden gelen bir gerçektir. Allah, yaptæklarænæzdan habersiz deåildir! (Bakara, 149) Yüzünü çevirip durduåunu görüyoruz. Seni sevdiåin kæbleye mutlaka çevireceåiz. Hemen yüzünü Mescid-i Haram tarafæna çevir. Ey mü minler! Siz de nerede olursanæz olun, yüzü- nüzü Mescid-i Haram tarafæna çevirin! (Bakara, 144) Mescid-i Haram, önceleri Kâbe nin çevresinde tavaf edenlere ayrælmæñ bir alandan ibaretti. Asr-æ Saadet te ve Ebu Bekir (r.a.) æn halifeliåi döneminde mescidin çevresinde duvar yoktu. Etrafæ evlerle çevrili idi. Zamanla hacælaræn kalabalæklañmasæ ve sækæñæklæk meydana gelmesi üzerine kenardaki evler satæn alænæp yæktærælmæñ ve çevresine duvar çektirilmiñtir. Mescid, çeñitli tamirler görmüñ ve deåiñikliklere uåramæñtær. Ñimdiki haliyle Kâbe ye yakæn olan kæsmæn üzeri açæk, dæñ kæsmæn üzeri kapalædær. Kapalæ bölüm sa y mahallini de içine alacak ñekilde geniñletilmiñtir. Mescid-i Haram, yeryüzündeki mescidlerin en fazîletlisidir. Burada kælænan bir namaz bañka mescidlerde kælænan yüzbin namazdan daha efdaldir. Bir bañka Hadis-i Ñerif te de ñöyle buyrulur: (Fazla sevap umarak) Yalnæz ñu üç mescide gitmek üzere yolculuk yapælabilir. Mescid-i Haram, Mescid-i Nebî ve Mescid-i Aksa! (Buhari) 100

99 PEYGAMBERÆMÆZÆN (S.A.V.) EVÆ Peygamber (s.a.v.) Efendimizin dünyaya teñrif ettikleri evdir. Zaman içerisinde çeñitli tadilatlardan geçerek restore edilmiñtir. Ñu anda Mekke-i Mükerreme Kütüphanesi olarak kullanælmaktadær. Bu kütüphaneye yanlæzca erkeklerin ziyaretine izin verilmekte olup, Mescid-i Haram æn Safâ-Merve tarafænda yakæn bir mesafededir. Nisan ayænæn 17 nci, Rebîulevvel ayænæn 12 nci Pazartesi gecesi sabah olurken Mekke de Hâñim Oåullaræ mahallesinde, âlemlere rahmet olan iki cihan güneñi, son Peygamber Hz. Muhammed Mustafa Aleyhisselâm, tek bir inci gibi dünyaya geldi. Peygamberimiz (s.a.v.) doåduåu gece bir çok mucizeler meydana geldi. Mübarek særtænæn iki küreåi arasænda, 101

100 HAC Rehberi kalbinin hizasænda Peygamberlik mührü vardæ. Kâbe deki ve civardaki putlar yüzüstü yere serilmiñ halde bulundu. Hükümdarlaræn saraylaræ sarsældæ, direkleri yækældæ. Mecûsîlerin bin seneden beri devamlæ yanan ateñleri söndü, Æran da Sâve Gölü kurudu, bin yældær kurumuñ olan Semâve vadisi sularla dolup tañtæ. Ýnsanlar, büyük bir hâdisenin bañladæåænæ anladæ. Çünkü bu mucizeler, hükümdarlaræn saltanatænæn yækælæñænæ, dünyadaki küfür ateñlerinin sönüñünü, bâtæl dinlerin, sapæk inançlaræn kuvvetinin kuruyuñunu haber veriyordu. Peygamberimiz (s.a.v.) yüce soyu, Ýbrahim (a.s.) oålu Hazreti Ýsmail e dayanær. Babasæ Kureyñ in Hâñim Oåullaræ sülalesinden Abdulmuttalib in oålu Hazreti Abdullah dær. Annesi ise, Zühre Oåullaræ ndan Vehb in kæzæ Hazreti Âmine dir. Ýkisi de Mekkeli olmakla birkaç göbek yukaræda soylaræ birleñir. Hazreti Abdullah, Peygamberimiz daha ana rahminde iken, doåumundan iki ay evvel Suriye seyahatinden dönerken Medine de 25 yañænda vefat etmiñti. Bu sebeple Efendimiz doåuñtan öksüz olarak doådu. Doåduåunda Muhammed ve Ahmed isimleri, daha sonra Mahmud ve Mustafa isimleri verilen Fahri Kâinat Efendimize, babasændan miras olarak beñ deve, bir sürü koyun, Ümmü Eymen adænda Habeñli bir cariye ve doåduåu kutlu bir ev kalmæñtæ. 102

101 CENNET-ÜL MUALLA Peygamber Efendimiz (s.a.v.) in evinden kuzeye doåru uzanan Gazze Caddesi'nin solunda, yaklañæk 2 km ilerde insanæ alæp zamanæn derinliklerine daldæran bir tarih yatæyor: Mualla Mezarlæåæ! Mezar, ziyaret yeri anlamæna gelir. Mezaræ ziyaret yeri olmaktan çækaræp, tapænak haline getiren anlayæña Peygamberimiz lânet okumuñtur, hem de særadan mezarlaræ deåil insanlæåæn ufku olan peygamber mezarlarænæ: Allah yahudilere ve hæristiyanlara lânet etsin. Peygamberlerin kabirlerini tapænak haline getirdiler! (Buhari, Cenaiz 2/91; Müslim, Mesacid 19) Hatta bu tehlikenin önüne geçmek için ilk yællarda Resulullah kabir ziyaretini dahi yasaklamæñ, ancak daha sonra mü minlerin tevhid ñuûru olgunlañænca 103

102 HAC Rehberi bu yasaåæ kaldærmæñ ve (Müslim 2/672, nu.977) hatta ölülerden ibret alæp ölüme hazærlæk için teñvik dahi etmiñtir. Resulullah a büyük emekleri geçen dedesi Abdulmuttalib, amcasæ Ebu Talib ve analaræn anasæ Hz. Hatice burada yatmakta. 104 HÝRÂ DAÅI Hirâ aslænda, Mekke nin üç mil kuzeydoåusunda bir daåæn adæ olup bu daådaki bir maåarada Peygamber Efendimize ilk vahyin geldiåi mekân oluñu sebebiyle bu daåa Cebelü n-nûr (Nur Daåæ) adæ da verilir. Nur daåæ, kendisini çevreleyen daålar arasænda uzaktan farkedilmekte olup, özel bir yapæ arzeder. Mekke den Mina ya giden yolun yakænændadær. Hacælar Mina da birkaç gün geçirirler. Hz. Muhammed (s.a.v.) kendisine peygamberlik gelmeden önce de putperestlikten nefret ederdi. Özellikle 35 yañændan sonra Mekke nin ñirk, ahlaksæzlæk, haksæzlæk ve zulümle dolu havasændan sæyrælarak sæk sæk evine bir kilometre uzaklækta olan Hirâ Daåæ ndaki bu maåaraya gidip uzlete çekiliyor, Hirâ Maåarasæ nda kendisini Allah a vererek O nun varlæåænæ, birliåini, kudret ve azametini; insanlaræn aczini ve Allah a olan ihtiyaçlarænæ, ama buna karñælæk onlaræn isyanænæ, ahlaksæzlæk ve sapæklæklarænæ tefekkür ederek Cenâb-æ Hakk a ubûdiyette bulunuyordu. Ýñte bu ñekilde Hak Teala ya kullukta bulunduåu anlardan birisinde kærk yañænda iken bu maåarada O na ilk vahiy indirildi ve peygamberlik verildi.

103 SEVR DAÅI Peygamber (s.a.v.) Efendimiz ile Hz. Ebu Bekir in (r.a.) Mekke-i Mükerreme den Medine-i Münevvere ye hicret ederken müñriklerden üç gün süreyle saklandæklaræ Sevr Daåæ... Sevr daåæ, Mekke nin güney tarafænda ve 5 km uzaklæåændadær. Sevr, bir çok tepeden oluñan bir daådær. Bu daåda pek çok irili ufaklæ maåaralar vardær. Bu maåaralar daåæn deåiñik yerlerine daåælmæñtæ. Hz. Peygamber (s.a.v.) in hicret særasænda Hz. Ebu Bekir (r.a.) ile birlikte sæåændæklaræ maåaranæn bazæ özellikleri vardær. Öncelikle gizlenmeye elveriñli olup, kayadan yontularak yapælmæñ bir maåarayæ andærær. Ön ve arkasænda delikleri vardær. Bunlar maåaranæn alt kæsmændadær. Bu sebeple maåaraya ancak sürünerek veya eåilerek girmek mümkündür. Maåaranæn çevresinde, dæñaræda dolañan kimsenin içeriyi görebileceåi bañka delikler yoktur. Maåara içinde bulunanlar, dæñaræda dolañanlaræn ayaklarænæ görebilir, fakat dæñaræda olanlar maåara içindekileri göremezler. Görebilmeleri için eåilip, bañlarænæ ayaklarænæn hizasæna getirmeleri gerekir. Öte yandan Hicret esnasænda Sevr maåarasænda gizlenmenin bir bañka avantajæ daha vardæ. Hemen daåæn eteåinde Âmir b. Füheyre nin koyunlaræ otlattæåæ ve geceleri sütünü Hz. Peygamber ile Hz. Ebu Bekir e ikram edeceåi bir otlak vardæ. Yeri gelmiñken, bu iki dostu, bu maåaraya getiren olaylaræ ve maåarada yañadæklaræ anlara kæsaca deåinmek uygun olacaktær. Müñriklerin bitmez tükenmez baskæ ve iñkenceleri 105

104 HAC Rehberi üzerine Hz. Peygamber, müslümanlara Ýslam için uygun bir ortam olan Medine ye hicret etmelerini emretti. Bu emir üzerine hicret bañladæ. Ancak Kureyñliler bu durumdan son derece rahatsæz oldu. Buna sebep, Hz. Muhammed (s.a.v.) in de hicret edip Medine de bir güç ve merkez oluñturmasæ korkusu idi. Kureyñ korkmakta haklæydæ; çünkü Medine, Mekke ile Ñam yolu üzerinde bulunuyordu. Bu da Mekke nin iktisâdî durumunu tehlikeye düñürmeye yeterliydi. O halde putlaræ ve ticarî faaliyetleri için önemli bir tehlike olan bu Ýslam dini daha ñimdiden ortadan kaldærælmalæydæ. Takip edecekleri siyaseti belirlemek için Kureyñ in ileri gelenleri bir araya geldiler. Bu hususa Kur an ñöyle deåinir: Ey Muhammed! Hatærla, bir zaman kâfirler seni tutup baålamak veya öldürmek, yahut sürüp çækarmak için tuzaklar kuruyorlardæ. Onlar sana tuzak kurarlarken; Allah da onlaræn tuzaklarænæ boña çækaræyordu. Allah tuzaklaræ bozanlaræn en hayærlæsædær! (Enfal, 30) Kureyñ ayette belirtilen hapis, sürgün ve öldürme yollarændan en kötüsünü yürürlüåe koymayæ kararlañtærdæ. Bütün kabilelerden kuvvetli gençlerin seçilerek bir çete oluñturulmasæ en uygun yol olarak benimsendi. Nihayet Hz. Peygamber in evinde olduåu bir gece saldæræya geçilecekti. Ancak Allah, müñriklerin toplantæsænæ ve aldæklaræ kararæ elçisine bildirdi ve Medine ye hicret emrini verdi. Hz. Ebu Bekir i haberdar etti. O da yol hazærlæklaræna bañladæ. Hz. Muhammed (s.a.v.) akñam olunca, müñriklerin yatakta kendisinin yattæåænæ zannetmeleri ve bir süre oyalanmalaræ için Hz. Ali (r.a.) yi yataåæna yatærdæ. Evden çækarken eline aldæåæ bir avuç topraåæ suikastçilerin üzerine saçtæ. O særada ñu anlama gelen ayeti okumaktaydæ: 106

105 Önlerine ve arkalaræna sed çekmiñizdir. Gözlerini perdelediåimizden artæk görmezler! (Yasin, 9) Gerçekten de müñriklerin gözleri bir an perdelendi. Hz. Peygamber de oradan ayrælæp Hz. Ebu Bekir in evine geldi. Beraberce Mekke yi terkedip Sevr daåæna doåru yola koyuldular. Sonunda Sevr maåarasæna ulañtælar. Ýlkin Hz. Ebu Bekir, zararlæ hayvan olup olmadæåænæ arañtærmak ve içerisini temizlemek için maåaraya girdi. Bu særada Kureyñ müñrikleri Hz. Peygamber in Mekke dæñæna çæktæåænæ anlamada fazla gecikmediler. Sabah olunca yatakta yatanæn Hz. Ali (r.a.) olduåunu anladælar. Medine ye gidebileceåini tahmin ederek yola koyulup arañtærmaya bañladælar. Kureyñ in ileri gelenleri Hz. Muhammed (s.a.v.) i kendilerine ölü veya diri olarak getirene yüz deve ödül vereceklerini her tarafa duyurdular. Gerçekten de Onu yakalamak için Medine yolu didik didik arandæ. Bu arada Sevr maåarasæna da geldiler. Bunun üzerine Hz. Ebu Bekir hayli endiñelenmiñti; ancak bu endiñesi kendisi için deåil, âlemlerin Efendisi içindi. Resulullah (s.a.v.) ona; Ey Ebu Bekir! Ýki kiñinin üçüncüsü Allah olursa sen ne olacaåænæ zannediyorsun? diyerek teskin etti. Allah Teala bu durumu Kur an-æ Kerim de ñu meâldeki ayette açæklar: Siz Peygamber e yardæm etmeseniz de Allah ona yardæm etti. Hani bir zaman Peygamber, iki kiñiden biri iken kâfirler O nu Mekke den çækardæ- lar. Onlar maåarada iken arkadañæna, Üzülme Allah bizimle beraberdir diyordu. Böylece Allah, peygamberin üzerine emniyet indirdi ve O nu 107

106 HAC Rehberi görmediåiniz askerlerle destekledi! (Tevbe, 40) Hz. Peygamber (s.a.v.) ve Hz. Ebu Bekir (r.a.) maåarada kaldæklaræ üç gün süreyle, Hz. Ebu Bekir in oålu Abdullah, ñehirdeki konuñmalaræ ve geliñmeleri, gece maåaraya gelerek aktaræyordu. Âmir b. Füheyre de koyunlaræ maåara çevresinde otlatarak geceleri süt içmelerine imkân veriyordu. Sonunda, dördüncü günün sabahæ, Âmir ile kælavuzluk yapmasæ için kiralanan Abdullah b. Ureykæt, beraberlerinde iki deve ile maåaraya geldiler. Böylece dört kiñiden oluñan küçük kervan Medine ye doåru yola koyuldu. Ýñte, Hicret olayænda en zor anlar Sevr maåarasænda yañanmæñtæ. 108

107 ARAFAT Mekke nin 20 km uzaklæåænda ve doåusunda bulunan bir daå. Aynæ adæ tañæyan ova içinde yaklañæk yetmiñ metre kadar yükseklikte bir tepe görünümündedir. Arafat a Cebelü r-rahme (Rahmet Daåæ) de denir. Hac ibadetinin rükünlerinden biri olan vakfenin yapældæåæ yer olmasændan dolayæ büyük bir önem tañæmaktadær. Bu daåæn, ismini nasæl aldæåæ hakkænda çeñitli görüñler vardær: Rivayetlere göre Hz. Adem (a.s.) ile eñi Hz. Havva Cennet ten çækarældæktan sonra yeryüzüne indirilmiñ ve bir müddet ayræ kalæp nihayet Arafat Daåæ nda buluñmuñlardær. Buluñma anlamæna gelen Ta arrefe kelimesinden alænmæñ ve buraya Arafat denilmiñtir. Bu ismin ve rivayetin Hz. Adem (a.s.) zamanændan beri nesilden nesile aktarælmæñ olduåu ifade edilmektedir. Ýsmin nereden geldiåine dair diåer bir rivayet de hacælaræn Arafat daåændaki vakfeleri særasænda Allah æn yüceliåini, 109

108 HAC Rehberi kendilerinin ihtiyaç ve kulluklarænæ itiraf ettiklerinden dolayæ buraya Arafat adænæn verildiåi söylenmektedir. Bu konu ile ilgili diåer bir üçüncü görüñ ise ñöyledir: Hac ibadetinin önemli bir rüknü olan vakfeyi tamamlayanlar mânevî bir kokuya (Arf) büründükleri için bu anlamda bu daåa Arafat adæ verilmiñtir. Cenâb-æ Hak bu daåæn adænæ Kur an-æ Kerim de ñöyle zikretmiñtir:..arafat tan ayrælæp (seller gibi) akæn edince Meñarü l Haram da Allah æ zikredin.. (Bakara, 198) Hac ibadetini yerine getirmek üzere orada bulunan Müslümanlar Terviye den (yani Zilhicce nin sekizinci günü sabah namazænæ Mekke de kældæktan) sonra Mina ya, sonra Arefe günü sabah namazænæ kældæktan sonra Arafat a çækarlar. Haccæn farzlarændan biri olan vakfe Arefe günü zeval vaktinden bañlar, nahir günü yani bayramæn birinci günü sabah namazæ vaktine kadar süren zaman içinde yapælær. Genellikle Arefe günü akñamæ Arafat tan ayrælma iñlemleri bañlar. Hz. Peygamber (s.a.v.) in bir hadisine göre Arafat æn her yeri vakfe yeridir. Buna göre vakfe için belli bir yer söz konusu deåildir. Arafat daåænda vakfe særasænda Allah a dua etmek ve isteklerde bulunmak müstehabdær. Arefe günü Arafat ta vakfe yapmasænæn önemi ve fazîleti hakkænda Resulullah (s.a.v.) ñöyle buyururlar: Cenâb- æ Hakk æn, Arefe günü (vakfe særasænda) Cehennem den azad ettiåi kullaræn sayæsæ diåer günlerde azad edilenlerle kæyaslanmayacak kadar çoktur. Allah, Arefe günü vakfe yapanlara yaklañær. Sonra onlarla meleklere karñæ iftihar ederek bunlar ne istiyorlar ki bütün iñlerini bærakæp burada toplandælar der. (Müslim) 110

109 Ebu Katâde Peygamber Efendimiz (s.a.v.)'in ñöyle buyurduåu-nu rivayet etmiñtir: Ben Allah dan umuyorum ki Arefe günü tutulan oruç, içinde bulunulan seneden önceki ve sonraki seneye kefâret olur! (Ýbni Mâce, Siyam, 40; Darimî, Savm, 54; Ahmed b. Hanbel, V, ) Ancak bu oruç hacælaræn dæñændakiler içindir. EBU KUBEYS DAÅI (Ýnñikaku l-kamer) Yarælmak, parçalanmak ve bölünmek anlamæna gelen inñikak kelimesiyle ay, hilâl anlamæna gelen kamer kelimelerinden meydana gelmiñ olup, terkip olarak ayæn ikiye bölünmesi, parçalanmasæ demektir. Ýnñikak-æ Kamer; ayæn ikiye bölünmesi, Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) in mucizelerinden biridir. Kur anæ Kerim ve Hadis-i Ñerif le sabittir. Buhari ve Müslim in rivayet ettiåine göre hâdiseye bizzat ñahid olan Abdullah b. Mes ûd ñöyle nakleder: Ay, Hz. Peygamber in zamanænda iki parçaya ayrældæ. Bir parçasæ daåæn bir tarafænda, diåer parçasæ daåæn diåer tarafænda idi. Hz. Peygamber bize ñahid olunuz! dedi. (Buhari, Tefsir, Sûretu l- Kamer, 1; Müslim, Kæyame, 44) Kæyamet saat(i) yaklañtæ, ay yarældæ. Bir mucize görseler hemen yüz çevirirler ve süregelen bir büyüdür derler. (Kamer, 1-2) Sahabenin ileri gelenlerinden Hz. Ali, Ýbni Mes ûd, Ýbni Abbâs, Huzeyfe, Enes, Cübeyr Ýbni Mut im, Ýbni Ömer gibi zatlaræn bildirdiåine göre; 111

110 HAC Rehberi Peygamberimiz (s.a.v.) müñriklerin istekleri üzerine Mina da ay yarælma mucizesi göstermiñ ve bu vakayæ görenlere ñahid olunuz deyip onlaræ tanæk tutmuñtur. Hâdisenin meydana geliñi ayet ve sahih hadisle sabit olup inkâræ mümkün deåildir. Ebu Nuaym El-Ýsfahanî nin Ýbni Abbâs ve Ýbni Mes ûd tan bildirdiklerine göre olay ñöyle meydana gelmiñtir: Müñriklerden Velid b. Muåîre, Ebu Cehil, Âs b. Hiñam, Esved b. Abd-i Yaåus, Esved b. Muttalib, Zem a b. Esved, Nadr b. Hâris ve daha bir çoklaræ toplanarak Peygamberimiz e, Eåer, sen gerçekten peygambersen, bize yaræsæ Ebu Kubeys daåæ, yaræsæ da Kuaykæan daåæ üzerinde görülmek üzere, Ay æ ikiye ayær. dediler. Peygamberimiz onlara; Eåer, bunu yaparsam, iman eder misiniz? dedi. Evet iman ederiz! dediler. Ay æn, bedir olduåu, iyice göründüåü ondördüncü gecesiydi. Peygamberimiz, müñriklerin istedikleri ñeyin olmasænæ Yüce Allah tan diledi. Allah da, o gece ayæn yaræsænæ Ebu Kubeys daåæ, yaræsænæ da, Kuaykæan daåæ üzerinde doådurunca, Peygamberimiz: Ey Ebu Seleme b. Abdu l-esed Erkam b. Ebi l-erkam! Ñahid olunuz! Ñahid olunuz! diyerek seslendi. Ýbni Mes ûd a göre, Kureyñ müñrikleri bu mucizeyi görünce (peygamberimizi kastederek) Bu da Ebu Kebñe nin oålunun bir sihridir. dediler. Ýçlerinden Ebu Cehil ise Gelecek yolcularænæzæ gözetin. Muhammed, sizi büyülemeåe güç yetirse bile bütün halkæ, bütün yeryüzünü de büyüleyebilecek deåil ya! Onlara bir sorun bakalæm. Onlar da sizin gördüåünüz ñeyi görmüñler mi? dedi. Gelenlerden sordular. Müñrikler bu mucizeyi inanmak için deåil, Ýslam davasæna engel olabilecek bir ñey gözüyle baktæklaræ için, hâdiseyi gördükleri halde inanmadælar, Süregelen bir büyüdür! dediler. 112

111 Ýnñikak-æ Kamer mucizesi, bütün peygamberlere verilen ayetlerden hiçbiri kendisine kæyas olunamayacak derecede büyüktür. Çünkü bu mucize, gökyüzü cisimleri içinde parlak bir surette göze çarpan bir küre üzerinde izhar buyurulmuñtur. Bunun için insan üzerinde tesiri büyüktür ve en açæk bir burhandær. Kur an-æ Kerim bu hâdiseyi, Kæyametin yaklañtæåænæn büyük alâmeti olarak saymæñtær. Tirmizî nin bir rivayetinde hâdisenin hem meydana geldiåi zamanæ, hem de yeri ve keyfiyeti tayin edilerek Abdullah Ýbni Mes ûd demiñtir ki: Biz bir kere Resulullah ile Mina da idik. Ay iki parçaya bölündü. Bir bölüåü daåæn arkasænda, öbür bölüåü de berisinde idi. Bunun üzerine Resulullah: "Ñahid olunuz! Kæyamet yaklañtæ, yarældæ kamer!, buyurdu. Bir bañka rivayette, Hirâ Daåæ næ ayæn iki bölüåün arasænda gördükleri ziyadesi vardær. (Tirmizî, Tefsîr Sûreti l- Kamer, 1, 3, 5; Ýbni Hanbel, ) Konu ile ilgili rivayetler; bu büyük mucizenin ñu safhalarænæ belirtmektedir: Mucize, müñriklerin isteåi üzerine, Mekke de, Peygamberimiz in hayatænda kendi tarafændan, bir defa vukû bulduåu ayæn ikiye bölündüåü ve parçalarænæn daåæn iki tarafæna ayrældæåæ görülmüñtür. Mucizeyi akla uygun göstermeye çalæñmak, onu alelâde bir olay durumuna düñürmektir ki bu durumda hâdise, mucize olmaktan çækar. Ve akæl, tabiat üstü olan olaylaræn mahiyetini idraktan acizdir. Aklæ bunu idrake zorlamak, birçok tehlikeler doåurur. Ýbni Kayyim El-Cevziyye de olayæn bir kerre meydana geldiåini söylemektedir. Ýnñikak-æ Kamer hâdisesi iki deåil, birdir. Ancak bu inñikak esnasænda Ay ñimñek çakar gibi süratle iki kerre ayrælæp kapanmæñtær. Ve iki ayrælæñ esnasænda da Ebu Kubeys veya Hirâ Daåæ aradan görünmüñtür. 113

112 HAC Rehberi Yukarda belirtildiåi gibi Ýnñikak-æ Kamer olayæ, vukû ayet ve hadisle sabit bir olaydær. Deåiñik yorumlara gitmeden, bildirildiåi ñekilde kabul etmek gerekir. Bilindiåi gibi mucizelerin meydana geliñindeki ana gaye, Allah æn izni ile onu meydana getiren Peygamber in, peygamberlik iddiasænæn ispatædær. Mucize, günlük olaylar niteliåinde olsaydæ, o tür olaylaræ rastgele herhangi bir insan da meydana getirebilirdi. Bu nedenle mucizeleri illa da akælla baådañtærmaya çalæñmanæn mânâsæ yoktur. 114 NEMÎRE MESCÝD-Ý Peygamber (s.a.v.) in hac zamanæ Mina ya geldiåinde öåle, ikindi, akñam, yatsæ ve sabah namazlarænæ kældæåæ ve güneñ doåuncaya kadar istirahat ettiåi yere yapælan mescidin adædær. Nemîre, Arafat Daåæna yakæn bir yerin adædær, fakat Arafat tan deåildir. Hil ile Harem arasændadær. (Mansûr Ali Nâsæf, et-tâc) Æbni Cüreyc anlatæyor, diyor ki; Atâ ya: Arefe günü Hz. Peygamber (s.a.v.) nerede vakfe yapardæ? diye sordum. Ñöyle cevap verdi: Arafat a giderken saå taraftaki daåæn dibine düñmüñ bulunan tañæn yanænda (vakfe için) konaklamæñtæ. Halifeler de buraya inmekteydiler. Bu tañæn üzerine bezler asælmak sûretiyle Hz. Peygambere gölge yapælæyordu. (Ebul-Velîd El-Ezrakî, Ahbâru Mekke trc. Yunus Vehbi Yavuz, Ýstanbul 1974, 419) Peygamber (s.a.v.) Hac zamanæ Mina ya geldiåinde öåle, ikindi, akñam, yatsæ ve sabah namazlarænæ burada kælmæñ ve güneñ doåuncaya kadar istirahat etmiñtir.

113 Kendisine Nemîre de kældan bir çadær kurulmasænæ emir buyurduktan sonra Meñ ar-i Haram a doåru yola koyulmuñtur. Müzdelife ye geldiåinde durmayarak Arafat a varæncaya kadar yoluna devam etmiñtir. Arafat a vardæåæ zaman çadæræn Nemîre de kurulmuñ olduåunu görmüñ, güneñ batæya meyledinceye kadar burada istirahat ettikten sonra, insanlara hitabetmek üzere Kasva adlæ devesine binerek Arafat vadisine inmiñtir. (Seyyid Sabæk, Fækhu s-sünne) Ýñte isminden de anlañældæåæ gibi, Nemîre Mescid-i yukarda bahsi geçen Nemîre adlæ yerde Peygamber (s.a.v.) den sonra kurulmuñ bir mesciddir. Bir yandan Hz. Peygamber (s.a.v.) in hatærasænæ yañatmak, diåer yandan sayælan günden güne artan hacælaræn ibadetlerini rahatlækla yapabilmelerini saålamak için, gerektiåinde dinlenme yeri olarak da kullanælabilecek bir mekâna ihtiyaç olduåundan, sözkonusu mescid inña edilmiñtir. Mir âtü l-haremeyn adlæ eserin yazaræ, Nemîre Mescid-i ile ilgili olarak ñu malumâtæ vermektedir: Bu Mescid-i Ñerîf, insanæn mutlutuåunu arttæran, kutsal Arafat fezasænda, vakfe günü, öåle ve ikindi namazlarænæn cem edilerek edâ olunduåu kutsal yer olup, Cebelü r Rahme nin saå tarafæna düñmektedir. Mæsærlæ Sultan Kayætbay, hicrî 873 yælænda tâmir edip hacælaræn gölgelenmesi için iki büyük sundurma ve mezkûr mescidin yakænænda Arafat hududunu göstermek için alemeyn denilen iki de alamet-i farika yapmæñtær. Nemîre Mescid-i, vakfe yerine yaræm saat uzakta olup güneñin gayet ñiddetli vaktinde, yani zevâl-æ ñems esnasænda mescide gitmek usulden olmakla, gidenlerin, vücudlarænæ muhafaza etmeleri tavsiye olunur. Zîra Arafat yerindeki çadærlaræn altænda hava çok sæcak olduåundan 115

114 HAC Rehberi hacælaræn çoåu, beyne kan toplanmasæ yüzünden fenalæk geçirmektedir. (Sabri Eyyüb, Mir âtü l-haremeyn - Mir âtü Mekke, Kostantiniye) MÜZDELÆFE Müzdelife; Mekke de, Arafat ile Mina arasænda bulunan ve hacda Arafat tan sonra vakfe yapælan yerdir. Müzdelife, Mina ile Arafat arasænda Mina ya üç mil mesafede bir yerde bulunmaktadær. Burasæ, Arafat tan Müzdelife ye doåru gidilirken Arafat æn iki geçidinden geçtikten sonra Muhassær vadisine kadar olan kæsmæn adædær. (Ebu Ýshak el-harbi, Taberi, Tefsir, Mæsær 1968, 287; Kitabu l Menasik, Riyad 1969, 508) Hz. Adem (a.s.), Hz. Havva ile burada buluñmuñ ve birbirine yaklañmæñlardæ. Yine, insanlaræn burada toplanarak vakfe ile Allah Teala ya yaklañtæklaræ, hac esnasænda insanlaræn bir araya gelip toplanmalaræ yahut Mina ya yaklañmæñ olmalaræ veya buranæn Allah Teala ya yaklañælan bir yer olarak telakki edilmesi vb. sebeplerden dolayæ bu adæ almæñtær. Bakara Suresi nin 198. ayetine istinaden buraya, Meñ ar ul-haram da denilmektedir. 116

115 (Muhammed Ýbni Kudame, El-Muåni, Mæsær -t.y.-, 421) Meñ ar; bilmek, anlamak, hissetmek anlamændaki ñuûr mastarænæn yer ismidir. Hissetme, duyma, bulma yeri, hac særasænda ziyaret edilecek yerlerden her biri. Haram da; yasak, haram, saygæ duyulan demektir. Meñ aru l-haram tamlamasæ; sözlükte saygæya deåer, ibadet alâmeti tañæyan ve yer anlamæna gelir. Müzdelife ve orada bulunan Meñ aru l-haram hac menâsikinin ifa edildiåi yerlerdendir. Kurban Bayramæ akñamæ sabahleyin ñafaåæn sökmesiyle güneñin doåmasæ arasæna Müzdelife de bir an da olsa durmak (vakfe yapmak) vacib, geceyi orada geçirmek sünnettir. Kur an-æ Kerim de ñöyle buyrulur: Arafat tan sel gibi akæp inerken Meñ ar-i Haram da Allah æ zikredin! (Bakara, 198) Hadis-i Ñerif te de ñöyle buyrulmuñtur: Kim bizim ñu sabah namazæmæzda hazær bulunur, biz ayrælæncaya kadar bizimle birlikte vakfe yapar ve daha önce gece veya gündüz, Arafat vakfesini de yapmæñ durumda ise, onun haccæ tamam olur! (Tirmizî, Nesâi) Cabir b. Abdullah tan rivayete göre, ñöyle demiñtir: Resulullah (s.a.v.), Arafat ta vakfeden, güneñ batæp ayrældæktan sonra Müzdelife ye geldi. Orada bir ezan ve iki kametle akñam ve yatsæ namaz- larænæ birleñtirerek kældærdæ. Bu iki namaz arasænda tesbih getirmedi. Sonra ñafak sökünceye kadar yan üstü yattæ. Sonra sabah namazæ vakti gelince bir ezan ve bir kametle sabah namazænæ kældæ. Sonra devesi Kusva ya binerek El-Meñ aru l- Haram a geldi. Kæbleye yöneldi, Allah a dua etti, tekbir ve tehlil getirdi, Kelime-i Tevhid okudu. 117

116 HAC Rehberi Ortalæk iyice aydænlanæncaya kadar vakfeye devam etti. Güneñin doåmasændan önce oradan ayrældæ. (Ýbni Kesir, Tefsîru l-kur ani l-azîm, Ýstanbul 1984,352) 118 MÝNA Mekke ile Arafat arasænda, ikisini birbirine baålayan yol üzerinde bir yer. Burasæ birinci ve ikinci Akabe bey atlarænda Hz. Peygamber (s.a.v.) ile Medineli'ler arasændaki görüñmenin gerçekleñtiåi yerdir. Akabe Cemresi ile Muhassir Vadisi arasænda kalan yere Mina denilir. Bu bölgeye Mina adænæn verilmesiyle ilgili iki görüñ vardær: 1. Hz. Adem (a.s.) Mina dan ayrælmak isteyince Cebrâil ona temenni et demiñtir. Hz. Adem peygamber de Cenneti temenni etmiñ. Bundan dolayæ buraya Mina adæ verilmiñtir. 2. Burada kurban kesildiåi kan akætmak anlamæna gelen Mina kelimesi Ýmna kökünden türemiñtir. Bu nedenle buraya Mina adæ verilmiñtir. Bu görüñ daha yaygændær. Hz. Ýbrahim, kurban etmek için oålunu Mina ya götürür, sonra Hz. Ýbrahim e Allah tarafændan bir kurbanlæk verilir. Kur an-æ Kerim de bu olay Ve fidye olarak ona büyük bir kurbanlæk verdik. (Saffat, 107) ñeklinde açæklanær. Hz. Ýbrahim, kendisine engel olmak isteyen ñeytanæ burada tañlar, burada kurban keser. Hac ibadeti yapanlar da burada kurban keserler ve ñeytan tañlarlar. Kurban Bayramæ næn birinci günü burada kurban kesilir. Bayramæn birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü günleri de Cemrelere (Ûlâ, vusta, akabe) tañ atælær. Bu olaya ñeytan tañlama denir.

117 ÑEYTAN TAÑLAMA Æstælah olarak; hacælaræn, Mina da ñeytan tañladæklaræ üç yer. Bu tañlamada kullanælan tañlara cemre ismi verilir. Ñeytan tañlama, Hz. Ýbrahim (a.s.) ile bañlar. Ýbni Abbâs; Peygamber (s.a.v.) in ñöyle dediåini rivayet eder: Ýbrahim (a.s.) hac menâsiki için geldiåinde, Akabe cemresi yanænda ñeytan Ona gözüktü, Ýbrahim (a.s.) ona yedi tañ atarak yere geçirdi. Ýkinci cemre yanænda tekrar Hz. Ýbrahim e gözüktü. Aynæ ñekilde ona yedi tañ atarak yere geçirdi. Üçüncü cemre yanænda yine gözükünce, aynæ ñekilde yedi tañ attæ, nihayet ñeytan yerin dibine geçti. Ýbni Abbâs: Ñeytanæ tañlæyorsunuz ve babanæz (Ýbrahim) in sünnetine tâbi oluyor- sunuz dedi. (Ahmed b. Hanbel, 297) Hanefî Mezhebine göre, ñeytan tañlama vacibtir. 119

118 HAC Rehberi Bunu terkedenin kurban kesmesi gerekir. Vacib oluñunun delili, Resulullah (s.a.v.) in sünnetine dayanan ümmetin icmaædær. (El-Kâsânî, Bedâiü s-sanâyi, 136) Nitekim Câbir (r.a.), Peygamber (s.a.v.) in kurban günü bineåinin üzerinde olduåu halde cemrelere tañ atarken ñöyle dediåini rivayet eder: Menâsikinizi benden almanæz için böyle yapæyorum. Çünkü bu haccæmdan sonra tekrar haccedeceåimi bilmiyorum. (Müslim, Hac, 310) Cemreler, særasæyla Akabe cemresi, ortanca cemre ve küçük cemre olmak üzere üç tanedir. Akabe cemresi, Mina ya giriñte sol taraftadær. Süleyman b. Amr b. El-Ahvas æn anasæ: Peygamber (s.a.v.) i vadinin ortasænda gördüm ñöyle diyordu: Ey insanlar! birbirinizi öldürmeyin. Cemreleri attæåænæz zaman nohut tanesi büyüklüåünde tañlar atænæz. demiñtir. (Ebu Davud, Menâsik, 77) Ýbni Abbâs ise ñöyle diyor: Hz. Peygamber (s.a.v.); Gel benim için tañ topla, dedi. Ben de fiske tañæ büyüklüåünde çakæl tañlaræ topladæm. Tañlaræ avucuna koyunca ñöyle dedi: Ýñte bunun gibi tañ atænæz! Dinde añæræ gitmekten sakænænæz. Ñüphesiz sizden öncekileri, dinde añæræ gitmekle helâk olmuñtur. (Nesâi, Menâsik, 217) Cenâb-æ Allah: Allah æ sayælæ günlerde anæn. Günahtan sakænan kimseye, acele edip Mina daki ibadeti iki günde bitirse günah yoktur. Geri kalsa da günah yoktur. (Bakara, 203) Tañlaræ atarken tekbir getirmek müstahabdær. Süleyman b. Amr b. El Ahvas æn anasæ ñöyle diyor: Ben Resu- lullah (s.a.v.) in Kurban Bayramæ günü Akabe 120

119 cemresi yanænda vadinin ortasænda durup cemreye yedi tañ attæåænæ, her tañla birlikte tekbir getirdiåini ve tañlaræ attæktan sonra oradan ayræl- dæåænæ gördüm. (Ýbni Mâce, Menâsik, 64) Gündüz tañ atmaya bir engel varsa, geceye tehir edilebilir. Özürsüz tehir mekruhtur. Son gece yaræsændan önce tañ atmak da caiz deåildir. Ancak kadænlar, çocuklar ve özürlülerin Akabe cemresini kurban gecesinin ikinci yaræsænda atmalaræna ruhsat verilmiñtir. Hastalæk ve benzeri sebeplerden dolayæ tañ atamayanlar yerlerine vekil tayin edebilirler. AKABE BEY ATI Hz. Peygamber (s.a.v.) in Medine den gelip ilk müslüman olanlarla (Nübuvvetin 11. yælænda) yællarænda Mekke nin Akabe adæ verilen mevkîinde yaptæåæ iki anlañma ve ahidleñme. Mekke ye üç km kadar uzaklækta bulunan Mina ile Mekke arasændaki bir mevkiye verilen Akabe adæna bölgenin bañka yerlerinde de rastlanmaktadær. Aynæ adæ tañæyan birçok yer bulunmasæna raåmen Akabe denince ilk defa bu meñhur ahidleñme ve anlañmalaræn yapældæåæ mevkî hatæra gelmektedir. Ýslam æ çeñitli kabile ve gruplara anlatmaya çalæñan Resulullah (s.a.v.) özellikle hac mevsiminde Mekke ye gelen kabileler arasænda dolañæyor ve onlara bu yeni mesajæ iletmeye uårañæyordu. Bu hac mevsimlerinin birinde Yesrib (Medine) den gelen ve bu ñehirde yañayan iki Arap kabilesinden biri olan Hazrec 121

120 HAC Rehberi kabilesine mensup bazæ kimselerle karñælañan Hz. Peygamber, onlaræ Ýslam a davet etti. Peygamberliåinin onbirinci yælænda onun bu çaåræsæna adæ geçen kabileden altæ kiñi icabet edip, büyük bir samimiyetle bu yeni dine sarældælar. Zîra yællardær Yesrib teki diåer Arap kabilesiyle aralarænda sürüp gitmekte olan Buas savañlarændan bezmiñ olduklarændan bu yeni dinin aralarænda bir baræñ ortamæ oluñturacaåænæ ümit ediyorlardæ. Yesrib e geri döndüklerinde bu olaydan ve yeni dinlerinden kardeñ kabile Evs e bahsedip onlaræ da Ýslam a davet edeceklerine ve gelecek yæl yine hac mevsiminde aynæ yerde Resulullah la buluñacaklaræna dair söz verip ayrældælar. Medine de yañayan bu iki kabilenin dæñænda ayræca üç Yahudi kabilesi daha bulunuyordu. Bunlar müñrik Araplaræ dinlerinden ve putperestlik anlayæñlarændan dolayæ hep hor görüyorlardæ. Yahudiler ellerindeki Tevrat a, ayræca âlimlerinden ve atalarændan iñitip duyduklaræna göre yakænda bu bölgede zuhur edecek bir peygambere iman edeceklerini ve bu peygamberin desteåiyle putperestliåe son vererek Araplaræ ortadan kaldæracaklarænæ söyleyip duruyorlardæ. Yahudilerin bu sözleri Yesrib li Evs ve Hazrec kabilelerinin zihninde yer etmiñti. Hz. Peygamber (s.a.v.) ile Akabe de görüñünce, yahudilerden önce davranæp bu peygamberin yanænda yer almakta hiç tereddüt etmediler. Bu ilk müslüman Yesribli ler Resulullah a iman ederek ñöyle dediler: Kavmimiz çok zor günler yañæyor, hiç iyi bir durumda deåiliz. Yællardær süren çatæñmalar aramæzda sonu gelmez bir anlañmazlæåa sebep oldu. Bu yeni dinin bizleri biraraya getireceåine ve bizleri baræñtæræp kaynañtæracaåæna inanæyoruz. Gerçekten Yesribli ler Buas savañlarænæn 122

121 artæk son bulmasænæ istiyorlardæ. Hz. Peygambere iman eden Hazrecli'ler ñu kiñilerden ibaretti: Es ad b. Zurâre, Avf b. Hâris, Râfi b. Mâlik, Ukbe b. Âmir, Kutba b. Âmir ve Câbir b. Abdullah b. Riab. Bunlardan ilk ikisi Neccar oåullaræna mensup idi. (Ýbni Hiñâm, Sîre, 70 vd.; Ýbni Sa d, Tabakât, 217 vd.) Ýslam a gönül veren bu ilk Medineli müslümanlar memleketlerine geri dönerek bütün güçleriyle bu yeni dini tanætmaya ve akrabalarænæn da iman etmelerini temine çalæñtælar. Bu küçük grubun Yesribli ler üzerinde büyük etkileri oldu. Evs ve Hazrec ten bir çok kimse bunlaræn aracælæåæyla Ýslam a girdi. Özellikle Resulullah æn dayælarændan olan Neccar oåullaræna mensup Es ad b. Zurâre ile Avf b. Hâris müslümanlæklarænæ asla gizlemeksizin büyük bir gayretle insanlaræ Ýslam a davet ettiler. Gerçekten Ýslam akîdesi Yesrib de yællardær süren savañlaræn sona ermesinde büyük bir etken oldu. Düñmanlæklar sona erdi ve insanlar Allah æn rahmeti sayesinde kæsa zamanda kardeñler oluverdiler. Ertesi yæl yani peygamberliåin onikinci yælænda yine hac mevsiminde Mekke ye gelen Yesribli oniki kiñi Akabe mevkîinde Resulullah (s.a.v.) ile geceleyin gizlice buluñtular. Bunlardan altæsæ bir önceki yæl müslüman olan kiñilerdi. Birinci Akabe Bey atæ adæ verilen bu bey atta bulunan sahâbelerden Ubâde b. Es-Sâmit, hâdiseyi ñöyle anlatær: Refahta olduåu kadar sækæntæda, sevinçte olduåu kadar üzüntüde de Onu destekleyecek ve her konuda emirlerine itaat edeceåimize, Resulullah æ kendi nefislerimizden aziz tutup, durum ne olursa olsun Ona muhalefet etmeyeceåimize, Allah yolunda hiç bir kænayæcænæn kænamasændan korkma- 123

122 HAC Rehberi yacaåæmæza, Allah a asla ñirk koñmaya-caåæmæza, hærsæzlæk ve zina yapmayacaåæmæza, çocuklaræmæzæ öldürmeyeceåimize, kendiliåimizden uydura- caåæmæz yalan ve dolanlarla hiç kimseye iftirada bulunmayacaåæmæza, hiç bir hayærlæ iñte Resulullah a muhalefet etmeyeceåimize dair bey at ettik. Ayræca bizden birinin verdiåi sözünde durmasæna karñælæk onun ecir ve mükâfâtænæn Allah a ait olduåuna ve ona Cennet nîmetinin verileceåine; kim insanlæk haliyle bunlardan birini iñler de ondan dolayæ dünyada cezaya çarp- tærælærsa bunun ona keffâret olacaåæna; kim de yine bunlardan birini iñler de iñlediåi o suçu Allah açæåa vurmazsa onun iñinin Allah a kalacaåæna; Allah æn dilerse onu baåæñlayæp dilerse azaba uåratacaåæna dair Resulullah æn bize bildirdiåi hususlara sadæk kalacaåæmæza da söz verdik. Bu birinci Akabe Bey atæna katælan oniki kiñiden altæsæ bir önceki yæl iman eden kimselerdi. Diåer altæsæ ise Muaz b. Hâris, Zekvân b. Kays, Ubâde b. Es-Sâmit, Yezid b. Sa lebe, Abbâs b. Ubâde ve Ebu l-heysem Mâlik b. Teyyihan idiler. Bazæ kaynaklarda bir önceki yæl Resulullah ile tanæñan altæ kiñiden biri olan Câbir b. Abdullah yerine Uveym b. Saide nin birinci Akabe Bey atænda bulunduåu ifade edilir. Medineli'ler, hacdan geri dönerlerken, yanlarænda, Ýslam æ öåretmek üzere Resulullah tarafændan tayin edilen Mus ab b. Umeyr i götürdüler. Kæsa surede Medine-i Münevvere de Ýslamiyet hæzla yayældæ. Mus ab b. Umeyr, Resulullah æ Medine deki her hareketten haberdar ediyordu. Kæsa zamanda Evs ve Hazrec kabilesinin bütün evleri Ýslam æn nuruyla aydænlanmaya bañladæ. Artæk 124

123 Medine, bir Ýslam devletinin doåuñuna hazær hale gelmiñti. Mus ab b. Umeyr in gayret ve etkisiyle Yesrib in ileri gelenlerinden Sa d b. Muaz ve Useyd b. Hudayr müslüman oldular. Bu iki büyük reisin Ýslam a girmesiyle Ýslam, Medine de bir hayli kabul gördü. Bunun üzerine Medineli'ler Hz. Peygamberi ñehirlerine davet etmeye karar verdiler. Birinci Akabe Bey atændan bir yæl sonra Medineli'ler yeniden hac için Mekke ye geldiler. Ýçlerinde ikisi kadæn yetmiñ beñ müslüman vardæ. Allah Resulü nün bu defa onlarla ilgi kurmasæ Ýslam æn tebliåinden ibaret deåildi. Çok önemli kararlar arefesindeydiler. Buluñma yeri yine Akabe mevkîi oldu. Buluñma gizli yapælacak ve hiç kimseye haber sæzdærælmayacaktæ. Gece yaræsæna doåru, Medineli'ler, gayet tedbirli hareket ederek kararlañtærælan yerde toplandælar. Resul-i Ekrem Akabe ye bu defa amcasæ Abbâs ile birlikte geldi. Abbâs henüz ya müslüman olmamæñ, yahut müslümanlæåænæ gizliyor, ancak yeåenini himaye ediyordu. Böylesi bir toplantæda bulunmayæ bir aile borcu kabul etmiñti. Toplantæda ilk sözü Hz. Abbâs aldæ: - Ey Hazrecliler, Muhammed (s.a.v.) in aramæzdaki mevkîi bildiåiniz gibidir. Biz, onu düñmanlarændan koruduk ve koruyacaåæz. Kendisi burada, ailesinin yanænda, nezdimizde izzet ve ikrâm içindedir. Fakat sizinle bir andlañma yapmak ve size katælmak istiyor. Ona verdiåiniz sözü tutmak, kendisine muhalefet edenlere karñæ gelmek hususunda azminiz kuvvetli ve saålam ise buna bir diyecek yoktur. Fakat Onu ele verecek, yanænæza geldikten sonra yalnæz bañæna bærakacaksanæz, bunu ñimdiden söyleyiniz ve Onu kendi haline bærakænæz. 125

124 HAC Rehberi Medineli Müslümanlaræn cevabæ ñöyle oldu: - Dediklerinizi dinledik. Ey Allah æn Resulü, siz söyleyin! Kendiniz adæna, Allah adæna istediåiniz andæ bizden alænæz. Biz hazæræz! Resulullah Hz. Muhammed (s.a.v.) Kur an-æ Kerim den bazæ ayetler okuduktan sonra ñöyle buyurdular: - Kadænlarænæzæ ve çocuklarænæzæ nasæl koruyorsanæz, beni de öylece korumak üzere size elimi veriyorum! Elini ilk uzatan, Berâ b. Ma rur oldu. O, ñöyle dedi: - Bey at ettik ya Resulullah, seni Hak dinle gönderen Allah a yemin ederiz ki kendimizi, çocuk ve hanæmlaræmæzæ koruduåumuz gibi seni de koruyacak ve savunacaåæz. Biz, zaten harp içinde yoårulmuñ kimseleriz. Zærha alæñkænæz. Bu, bize atalar mirasædær! Berâ dan sonra söz alan Ebu l Heysem de: - Ya Resulullah, dedi. Bizim yahudilerle bir takæm baålantælaræmæz vardær. Bu baålantælaræ keseceåiz. Biz bunu yaptæktan sonra siz de Allah æn inâyetiyle muvaffak olunca bizi bærakæp kendi kavminizin yanæna döner misiniz? Resulullah (s.a.v.) gülümsediler ve dediler ki: - Kanæm sizin kanænæzdær. Siz bendensiniz, ben de sizdenim. Kiminle dövüñürseniz ben sizin yanænæzdayæm. Kiminle baræñ yaparsanæz, ben de onunla baræñ yaparæm! Resulullah (s.a.v.) in bu sözlerini duyan herkes, bey at etmek üzere elini uzatæyordu. Bu særada Abbâs b. Ubâde ortaya atælarak ñunu söyledi: - Hazrecliler! Bu zata niçin bey at ettiåinizi biliyor musunuz? Ona bey atla insanlaræn kærmæzæsæna ve siyahæna, yani Arap ve Arap olmayana karñæ savaña hazær olmayæ kabul etmiñ oluyorsunuz. Bir felâkete uåradæåænæz ve ulularænæzæn maktul düñtüåünü gördüåünüz 126

125 zaman Onu yalnæz bañæna bærakacaksanæz ñimdiden bærakænæz. Bu, daha doåru olur. Yoksa dünyada ve ahirette rüsvay olursunuz. Fakat Ona verdiåiniz sözü tutacak, malca felâkete uåramayæ, büyüklerinizin ölümüyle karñælañmayæ göze alacaksanæz, bunu yapænæz. Çünkü dünya ve ahiret hayræ bundadær! Hepsi kabul ettiler ve sordular: - Ey Allah æn Resulü, buna karñælæk bize ne va d ediyorsunuz? Resulullah: - Cennet dedi. Bey at kæsa zamanda tamamlandæ. Hepsi de darlækta ve geniñlikte her halükarda itaate, sözün ancak doårusunu söylemeye ve Allah yolunda hiç bir kænayæcænæn kænamasændan korkmamaya söz verdiler. Bey attan sonra Resulullah (s.a.v.), Hazrec den dokuz, Evs den üç kiñi olmak üzere on iki nakip seçtiler. Es ad b. Zurâre de hepsinin bañæ ve emiri seçildi. Bunlardan her biri bir kabilenin reisi idiler. Bunun anlamæ, oniki kabilenin Ýslamiyeti kabul etmesiydi. Bey at gece karanlæåænda tenhada ve gizlilik içinde yapælmæñtæ. Fakat bey atæn bitiminde bir çæålæk karanlæåæn perdesini yærttæ: - Ey Kureyñ, Muhammed ile atalarænæn dininden çækanlar, sizinle döåüñmek için andlañma yaptælar!.. Fakat müslümanlaræn artæk kimseden çekindikleri yoktu. Bu sesi duyar duymaz Abbâs b. Ubâde ñöyle dedi: - Ya Resulullah, seni hak ile gönderen Allah a yemin ederim ki istersen sabah olur olmaz kælæçlaræmæzæ kænændan sæyærær üzerlerine saldæræræz! Resulullah (s.a.v.) ise ñöyle buyurdular: - Hayær... Bize savañ izni daha verilmiñ deåildir. 127

126 HAC Rehberi Ñimdilik hepiniz yerlerinize dönünüz. Ýslam a teslim olup Resulullah a tam anlamæyla bey at eden bu ilk müslüman kitle için emre itaat mutlak idi. Akabe deki bu toplantæ daåældæ ve herkes yerine döndü. Sabah olunca Kureyñli müñrikler bu bey attan haberdar olmuñlardæ. Müñrikler bu anlañmanæn mahiyetini arañtærmaya bañladælar. Fakat henüz müslüman olmamæñ olan Yesribliler in Hz. Peygamber ile anlañmalaræna bir türlü anlam veremiyorlardæ. Mekkeli müñrikler bu gizli anlañma hakkænda bir bilgi alamadan Yesrib li müslümanlar ñehri terk etmiñlerdi. Æslam Devleti nin kurulmasænda önemli bir dönüm noktasæ olan ikinci Akabe bey atæna, Resulullah æn savañta ve baræñta korunacaåæna dair prensiplerin tesbit edildiåi ve kararlaræn alændæåæ bir bey at olmasændan dolayæ, Bey atü l-harb adæ verilir. Ýkinci Akabe bey atænæn gerçekleñmesiyle Ýslam tarihinde yeni bir dönem bañlæyor ve o gün Ýslam Devleti nin temeli atælmæñ oluyordu. 128 CÆN MESCÆD-Æ Cin Mescid-i Mualla Mezarlæåæ næn Harem-i Ñerif e doåru giden caddenin hemen saåænda, bir yolun giriñindedir. Bu mescide Hars Mescid-i de denir yælænda yækælmæñ, yeniden yapælmæñtær. Allah Resulü bir gece Ýbni Mes ûd ile birlikte Hacana gitti. Onun için bir çizgi çizdi. Olduåu yerde kalmasænæ, çizginin dæñæna çækmamasænæ emretti. Allah Resulü sonra Ýbni Mes ûd un yanændan ayrældæ ve cinlerle toplantæ yaptæ. Onlara Kur an okudu ve imana davet etti. Cinlerden iman

127 edenler kavimlerini imana davet etmek için yurtlaræna döndüler. Ñafak atænca Peygamberimiz Ýbni Mes ûd un yanæna geldi. Birlikte Mekke ye döndüler. Peygamberimizin ahirete irtihalinden sonra Ýbni Mes ûd un beklediåi yere mescid yapældæ. Adæna da Mescid-i Cin denildi. MEDÝNE ZÝYARET YERLERÝ MEDÝNE-Ý MÜNEVVERE YÝ ZÝYARET Peygamber Efendimizin kabrini ziyaret etmek, mescidinde namaz kælmak, Onun ve Ashabænæn yañadæåæ yerleri görmek üzere Medine ye doåru yola çækan bir hacæ, bu ziyaretiyle yalnæzca Allah a yakænlañma amacæ gütmelidir. Yolculuk esnasænda, bol bol salâtu selam getirilmeli ve Medine ye yaklañtækça bu daha da artærælmalædær. Hacæ, 129

128 HAC Rehberi bu ziyaretin særadan bir ziyaret olmadæåænæ düñünerek büyük bir tevazu, saygæ ve vakarla Medine ye girmelidir. Medine ye girerken Rabb im! Gireceåim yere dosdoåru girmemi saåla; çæktæåæm yerden de dosdoåru çækmamæ saåla. Bana katændan, yardæmcæ bir güç ver! (Æsra, 80) duasænæ okumasæ güzel olur. Mescid-i Nebî yi ve Hz. Peygamberin Kabrini Ziyaret Medine-i Münevvere, Ýslam nurunun yeryüzüne yayældæåæ Peygamber ñehridir. Her karæñæ, Ýslam æn aydænlæåænæ insanlæåa ulañtæran Allah Resulü nün ve sahabenin hatæralaræyla doludur. Sinesinde Ýslam æn en büyük önderlerini barændærmaktadær. Ýslam æn güzelliåini 130

129 insanlara ulañtærabilmek için Peygamber Efendimiz buraya hicret etmiñ, Ýslam devleti burada kurulmuñ, Ýslam æn mesajæ insanlæåa buradan ulañmæñtær. Resulullah Ýslam æ tebliå görevini tamamladæktan sonra burada vefat etmiñ ve buraya defnedilmiñtir. Böylece Medine, Allah æn en sevgili kulunu ve insanlæåæn gelmiñ geçmiñ en büyük önderini baårænda tañæma ñerefini elde etmiñtir. Asr-æ Saadet, en parlak ñekilde bu ñehirde yañanmæñtær. Ýnsanlæk tarihinin en güzel, en mutlu, en adil, en hakkâniyetli örnek ve model toplumu, Peygamber Efendimizin terbiyesinde bu ñehirde oluñturulmuñtur. Böylece bu ñehir dünyada adeta cennet misali bir hayatæn yañanabileceåine tanæklæk etmiñtir. Tarih, Resulullah æn sohbetine nail olan bu sahabe neslinin oluñturduåu toplum kadar güzel bir topluma bir bañka yerde ve bir bañka zamanda ñahid olmamæñtær. Ýñte Medine-i Münevvere bu güzel insanlaræn gelip geçtiåi ve pek çoåunun baårænda yattæåæ mübarek ñehirdir. Bu itibarla hacælaræn Medine-i Münevvere ye giderek Peygamber Efendimizin kabrini ziyaret etmeleri, mescidinde namaz kælmalaræ, Peygamber sevgisini yenilemenin ve Onun sünnetine baålælæåæ kuvvetlendirmenin önemli bir vasætasædær. 131

130 HAC Rehberi Mescid-i Nebevî hakkænda özet bilgi Mescid-i Nebevî en son, 1984 yælænda bañlayæp 1994 yælænda bitirilen inñaatla geniñletilmiñ oldu. Bu geniñletmede 6 adet yeni minare dikildi. Böylece minare adedi 10 oldu. Alt kæsæmlaræ yine aynæ granitle kaplandæ. Bina, bodrum, zemin kat ve çatæ katæ olarak üç kattan ibarettir. Bu projede teknoloji imkân dahilinde en iyi ñekilde kullanælmæñtær. Ses sistemi dünya çapænda en iyi ses sistemlerinden biridir. Mescid-i Nebevî nin her tarafændan aynæ tonda iñitilen çok hassas ve dæñarædan ses karæñtærmayan bir ses sistemidir. Zemin kat: Bu kat Mescid-i Nebevî nin ana katædær. Bu katæn alanæ m2 dir. Zemin mermerle kaplædær. Bu katta 2014 direk vardær. Bu direkler birbirinden en az 6 m uzaklæktadær. Böylelikle direkler arasænda 6x6 ebadænda alanlar oluñur Kubbelerin olduåu bölümlerde ise 18 m uzaklæktadærlar. Buralarda da 18x18 lik alanlar oluñur. Bu alanlaræn üzeri hareketli kubbelerle örtülüdür. Bu kubbeler hava ñartlaræna göre açælær kapanær. Böylece temiz havanæn ve güneñin Mescid-i Nebevî nin içine girmesini saålar. Direklerin yüksekliåi kemerlere kadar 5,6 m dir. Kemer sayæsæ ise duvardakiler de dahil 3812 dir. Direkler beyaz mermerlerle kaplædær. Alanæ: Yeni geniñletmeyle m2 lik bir alan daha ilave 132

131 edildi. Böylece mescidin toplam alanæ m2 ye ulañtæ. Sadece yeni geniñletilen alanda kiñi namaz kælabilir. Böylece toplam kapalæ alanda namaz kælabilme kapasitesi ulañmæñ oluyordu. Buna ilaveten çatæda namaz alanæ olarak m2 lik bir yer vardær. Bu alanda kiñi namaz kælabilir. Böylece Mescid-i Nebevî de toplam namaz kælma kapasitesi olmuñ oluyor. Ayræca bunlara ilaveten Mescidi Nebevî nin dæñ kæsmænda mescidi ihata eden büyük bir alan vardær. Bu alanæn sahasæ m2 dir. Bu alanæn bir kæsmænda da namaz kælænabilir. Namaz kælænabilir alanænæn sahasæ m2 dir. Bu da kiñinin namaz kælabileceåi bir alandær. Böylece mescidin içi, üstü ve dæñ alanæ komple kiñinin namaz kælmasæna imkân vermektedir. 133

132 HAC Rehberi BAKÆ MEZARLIÅININ ZÆYARETÆ Bir rivayete göre 70bin, diåerine göre onbine yakæn Sahabenin kabirlerinin bulunduåu, yerini Resulullah æn (s.a.v.) belirlediåi Medine deki ilk kabristan. Mescid-i Nebevî ye komñu. Mezarlæk olarak kullanælmaya bañlamadan önce Baki åarkad denilen bir tür çalælæk ile kaplæydæ. Bu sebeple ÅARKAD diye de anælær. Buraya muhacirlerden ilk olarak Osman bin Mazun defnedilmiñtir. Bundan bañka muhacirlerden, ensardan birçok sahabe defnedildiåi gibi, birçok Ýslam âlimi de buraya defnedilmiñtir. Mescid-i Nebî nin doåu tarafænda bulunan Baki Mezarlæåænæ ziyaret etmek müstehaptær. Peygamber Efendimizi görme ñerefine nail olan, sesini duyan, onunla namaz kælan ve Ýslamiyet uårunda hiçbir fedakârlæktan çekinmeyen on bin civarænda sahabi bu mezarlæåa 134

133 defnedilmiñtir. Üçüncü halife Hz. Osman, Hz. Abbâs, Hz. Aiñe, Hz. Fatæma, Hz. Sad b. Ebi Vakkas, Hz. Hasan gibi sahabe ile Ýmam-æ Malik gibi Tabiûndan bir çok büyük zevat burada bulunmaktadær. Mezarlæåæn içerisine girmek ñart olmamakla birlikte kapæsæ açæk olduåunda içeri girilerek; kapalæ olduåunda dæñardan ziyaret edilebilir. Ziyarette orada yatanlara selâm verilir ve dua edilir. Peygamber Efendimiz zaman zaman Baki Mezarlæåænæ ziyaret eder ve orada medfun bulunan mü minler için dua ederdi. KUBA MESCÆD-Æ Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.), Mekke den Medine ye hicretleri esnasænda, Medine ye 5 km mesafede bulunan Kuba da 14 gün kalmæñtæ. Bu süre içinde Peygamberimiz orada bir mescid inña etti ve burada namaz kældæ. Kur an-æ Kerim de (Tevbe, ) takva üzere yapældæåæ bildirilen ve Ýslam âleminde cemaatle namaz kælænmak için yapælan ilk mescid budur. Kuba Mescid-i ni ziyaret etmek ve burada iki veya dört rekat namaz kælmak müstehaptær. Bu mescidin ziyareti ile ilgili olarak Hz. Peygamber ñöyle buyurmaktadær: Kim evinde güzelce temizlenip abdest aldæktan sonra, bañka maksatla deåil de sadece namaz kælmak için Kuba Mescid-i ne giderse umre sevabæ alær! (Æbni Mâce, Ækâme, 198; Tirmizî, Salât, 242) Hz. Peygamber saålæåænda, Cumartesi günleri Kuba Mescid-i ni ziyaret eder ve burada namaz kælardæ. 135

134 HAC Rehberi UHUD DAÅI VE ÑEHÆDLÆÅÆ Uhud Daåæ Okçular Tepesi Uhud, Medine nin 5 km kadar kuzeyinde bir daåæn adædær. Hicretin üçüncü yælænda (M.625) müslümanlarla müñrikler arasænda burada yapælan savañta, Peygamberimizin amcasæ ve ñehidlerin efendisi Hz. Hamza, Abdullah b. Cahñ, Musab b. Umeyr in de bulunduåu 70 mübarek sahabi ñehid olmuñ ve buraya defnedilmiñtir. Uhud ñehidliåinin ziyaret edilmesi müstehap görülmüñtür. Resulullah Efendimiz; Uhud bizi sever, bizde kendisini severiz! (Buhari, Cihad, 71, 223) Hz. Peygamber, her yæl Uhud ñehidlerini ziyaret eder ve onlara dua ederdi. Uhud ñehidlerini ziyaret etmek de müstehaptær. 136

135 KIBLETEYN MESCÆD-Æ Ýslam æn ilk yællarænda namazlar, Kudüs te bulunan Mescid-i Aksa ya doåru kælænæyordu. Peygamber Efendimiz Kæble nin Kâbe olmasænæ, yani namazlaræn Kâbe ye dönülerek kælænmasænæ çok arzu ediyor ve bu konuda Allah tan gelecek emri bekliyordu. Hicret ten 18 ay kadar sonra Ñaban ayænæn 15. günü Hz. Peygamber, Seleme oåullaræ mahallesinde öåle veya ikindi namazænæn farzænæ kældærdæåæ esnada, ikinci rekatæn sonunda añaåædaki ayet-i kerime indi:... Seni elbette, hoñlanacaåæn kæbleye döndüreceåiz. O halde hemen Mescid-i Haram a (Kâbe ye) doåru dön. (Ey mü minler) siz de nerede olursanæz olun, (namazda) oraya doåru dönün! (Bakara, 144) 137

136 HAC Rehberi YEDÆ MESCÆDLER Hendek savañænæn yapældæåæ bölgede birbirine yakæn küçük küçük yedi mescid bulunmaktadær. Bunlara Yedi Mescidler denir. Medine ye gelenler tarafændan buralaræn da ziyaret edilmesi âdet haline gelmiñtir. ÅAMÂME MESCÆD-Æ Bu mescide Musalla Mescid-i de denir. Efendimiz (s.a.v.) kendi zamanænda bayram namazlarænæ, yaåmur namazlaræ ve dualarænæ binasæz boñ arazi olan bu mekânda yapardæ. Efendimiz (s.a.v.) yaåmur duasæ yaptæåænda bir bulut gelir ve hemen yaåmur verirdi. Bundan dolayæ buraya bulut manasæna Åamâme denmiñtir. Efendimiz (s.a.v.) in son dört sene aynæ bu 138

137 noktada bayram namazlarænæ kældærdæåænæ rivayet ediyorlar. Bu mescid Mescid-i Nebevî ye 350 m mesafededir. Mescid-i Åamâme Sultan Abdülmecid yapæsæ ile ayaktadær. HZ. EBU BEKÆR MESCÆD-Æ Bu yer de Efendimiz (s.a.v.) in bayram namazlarænæ kældærdæåæ yerlerdendir. Hz. Ebu Bekir (r.a.) da Efendimiz (s.a.v.) e uymak için bayram namazlarænæ burada kældærmæñtær. Mescid-i Åamâme ye 40 m mesafededir. HZ. ÖMER MESCÆD-Æ Efendimiz (s.a.v.) in bayram namazlarænæ kældærdæåæ yerlerden biri de Hz. Ömer Mescid-i nin yeridir. Hz. Ömer (r.a.) hilâfeti zamanænda bayram namazlarænæ Efendimiz (s.a.v.) e uymak amacæyla burada kældærmæñtær. Mescid-i Nebevî den 455 m uzaklæktadær. Mescid-i Åamâme ye 133 m dir. HZ. OSMAN MESCÆD-Æ Âsîlerin, kendisini Kur an okurken ñehid ettiåi evinin bulunduåu yerdir. 139

138 HAC Rehberi HZ. ALÆ MESCÆD-Æ Yine Efendimiz (s.a.v.) in bayram namazlarænæ kældærdæåæ yerlerden biridir. Ancak Mescid-i Åamâme nin bulunduåu yerde namaz kældærmaya bañlamadan önce burada kældærmæñtær. Mescid-i Nebevî den 290 m uzaklæktadær Hicrî yælænda eskisi yækælarak yeni bina inña edilmiñtir. 140 HZ. BÆLÂL-Æ HABEÑÎ MESCÆD-Æ Bilâl-i Habeñî Peygamberimiz Resulullah (s.a.v.) vefat ettikten sonra Medine de kalmaya dayanamadæ. Onun yokluåunda Medine bomboñ geliyordu. Hz. Ebu Bekir den izin istedi. Ñam tarafæna hicret etti. Onun zamanænda buralarda yapælan savañlara iñtirak etti. Hz. Ömer in Kudüs fethinde yanænda hazær bulunanlardan biri de oydu. Onunla beraber Kudüs e girdi. Ricasænæ kærmadæ, burada Vefat-æ Nebî den sonraki ilk ezanænæ okudu. Ñam a yakæn yerlerden biri olan Havlan a yerleñti. Bir gün rüyasænda Efendimiz i görmüñ, Beni ziyaret etmeyecek misin? diyerek kendisini Medine ye davet etmiñti. Bu davete büyük bir ñevkle icabet etti. Medine de eski hatæralaræ yeniden canlandæ. Resul-i Ekrem le yañadæåæ hatæralaræ tekrar yañadæ. Her tarafæ dolañtæ Onu gören herkes etrafænda toplandæ. Müezzin-i Resul, Peygamber Müezzin-i gelmiñti. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin boynuna sarældæ, Ne olur Ya Bilâl, Ne olur bir kere ezan oku! diye yalvardælar. Efendimiz ezan vakti gelince erihna yâ Bilâl bizi

139 ferahlat ey Bilâl demezmiydi. Yællar sonra bir daha mescidin duvaræna çæktæ. Kalbi, elleri, dudaklaræ, göz pænarlaræ titriyordu. Tarihin son kez ñahid olacaåæ Bilâl e has son ezanæ okumaya bañladæ. Ýlk Allahu Ekber, Allahu Ekber dediåinde mesciddekilerin dizlerinin baåæ çoktan çözülmüñtü. Bütün Medine ahalisi akæn akæn Mescid-i Nebevî ye koñmaya bañladæ. Ses, Peygamber in Müezzini nin sesiydi. O mu (s.a.v.) gelmiñti? Bu mucize miydi yañanan? Geldiåini sandælar koñarken. Mescide girdiklerinde Bilâl i gördüler ezan okurken. Særa Eñhedu enne Muhammeden Resulullah a gelince Bilâl bunu ancak bir kez söyleyebildi. Ýkincisine ne onun nede dinleyenlerin takati kalmæñtæ. Peygamber dostlarænæn kucaåæna yæåælæverdi. Mescid-i Nebevî yi hæçkæræklar sarmæñtæ. Ezan-æ Muhammedî yi Efendisi nin (s.a.v.) emriyle ilk okuyan oydu. Ýki cihan serverinin vefat ettiåi günde son ezanæ yine o okumuñtu. CUMA MESCÆD-Æ Mus ab bin Umeyr ve Es ad bin Zürâra (r.a.) Efendimiz (s.a.v.) in Medine ye hicretinden önce Medine deki Müslümanlarla beraber Cuma namazænæ kælarlardæ. Efendimiz (s.a.v.) hicretin ilk günlerinde Kuba Mescidi ni inña ettikten sonra Medine-i Münevvere ye hareket ettiåinde Beni Sâlim kabilesinin içinden geçerken kabile halkæ Efendimiz (s.a.v.) i bærakmadælar. Ýkramda bulundular. Bu arada Cuma günü öåle namazæ vakti girdi. Efendimiz (s.a.v.) burada ilk Cuma namazænæ kældærdæ. Bundan dolayæ buraya Cuma Mescid-i dendi. Bu mescide Âtike veya Beni Sâlim kabilesi içerisinde 141

140 HAC Rehberi olduåu için Beni Sâlim Mescid-i de denir. Ayræca Mescid-i Vadi de denir çünkü bu mescid Ranuna Vadisi nin içerisindedir Bu mescid 1990'læ yællarda yeniden yapældæ. Bu mescid Kuba Mescid-i nin bir km kuzeyine düñmektedir. 142 Medine ye ait Tavsiyeler - Peygamber (s.a.v.) in sünnetine tam olarak uyunuz ve vakarlæ hareket ediniz. - Eåer birisi Peygamber (s.a.v.) e selam göndermiñ ise, falan ñeyhin, hacænæn, mühendisin veya doktorun gibi lakaplar kullanælmayæp sadece ismini zikrederek selamænæ iletiniz. Çünkü Resulullah (s.a.v.) in karñæsænda herhangi bir rütbe yoktur. - Namazlaræ mübarek Ravda da kælmaya önem veriniz (Çünkü orasæ Cennet bahçelerinden bir bahçedir). - Kabirlerin duvarlaræna el-yüz sürmeyiniz ve öpmeyiniz. - Medine de sakin, vakarlæ ve edepli olarak hareket ediniz (Çünkü sen Peygamber (s.a.v.) in ve ashabænæn ayak bastæåæ yerlerde yürümektesin). - Gülmeyiniz ve yüksek sesle konuñmayænæz. Çünkü Resulullah (s.a.v.) in yanænda yüksek sesle konuñmak hayærlæ amelleri boña çækartær. - Sigara içmeyiniz. Eåer sigara içiyorsanæz bu mukaddes topraklarda ondan vazgeçiniz. Çünkü sigara içmek, özellikle de Resulullah (s.a.v.) in kentinde içilmesi günahtær (Tahrîmen Mekruhtur). Aynæ zamanda Resulullah (s.a.v.) e karñæ yapælan bir terbiyesizlik sayælær.

141 Merhum Emîr ül-mü minîn ve Halîfet ül- Müslimîn Cemaleddin Hocaoålu (Rh.a.) æn Hacla ilgili bir kaç yazæsæ: HAC VE ÜMMET RUHU Allah æn Resulü (s.a.v.) ñöyle buyurdu: Æslam beñ ñey üzerine kurulmuñtur; Allah tan bañka ilâh olmadæåæna, Hz. Muhammed in Peygamber olduåuna ñehadet etmek, namaz kælmak, zekât vermek, hac etmek ve Ramazan- æ Ñerif orucunu tutmaktær! (Muttefekunaleyh) Görüldüåü üzere, Æslam dini bir bina ise, hac da bu binanæn bir rüknüdür, bir duvarædær. Hac, mâlum olduåu üzere ömürlük bir ibadettir. Yani ñartlarænæ tañæyanlar tarafændan ömürde bir sefer yapælær. Ñartlaræ ise; 1- Müslüman olmak (kâfire farz deåildir), 2- Baliå olmak (çocuklara farz deåildir), 3- Akællæ olmak (delilere farz deåildir), 4- Hür olmak (kölelere farz deåildir), 5- Gidip gelinceye kadar kendisinin ve aile efradænæn masraflaræna sahip olmalædær. 6- Kendi haline münasip yolculuk vasætasæ ve yolda yapacaåæ masraflara karñælæk parasæ bulunmalædær. HACCIN ÖNEMÆ: Gücü yetenin o evi haccetmesi insanlar üzerinde Allah æn bir hakkædær. Kim inkâr ederse, 143

142 HAC Rehberi ñüphesiz Allah bütün âlemlerden zengindir. (Âl-i Æmran, 97) Para ve vasætaya sahip olup da hacca gitmezse o, Allah a bir zarar veremez; ister yahudi olarak ölsün, ister hæristiyan! (Æbni Merduye, Æbni Cerîr) HACCIN EKSÆKSÆZ YAPILMASI: Hacæ efendi kardeñimiz bilmeli ki, hacca gitmek mühim olduåu kadar, haccæ eksiksiz yapmak da mühimdir. Onun için birer hac rehberi kitabæ temin edip daha ñimdiden hacla ilgili meseleleri öårenmelidir. Ayræca yol boyunca hoca efendileri dikkatle dinlemeli, gerektiåinde sormalædær. Zîra hac ibadet olduåu gibi, hacla ilgili meseleleri öårenmek de ibadettir. HACCIN HUZUR ÆÇÆNDE YAPILMASI: Haccæn huzur içinde yapælmasæ ve kabule ñâyân olmasænæn bir takæm ñartlaræ vardær. 1- Paranæn helal olmasæ; hacæ efendi buna dikkat edecek. Haram para ile veya haram bulañmæñ para ile gitmeyecektir. 2- Malesef bugünkü Diyanet teñkilatæyla gittiåi takdirde parasænæ faiz kiriyle kirlendirmiñ olacaktær. Çünkü Diyanet, dört ay öncesinden hac parasænæ alæp bankalara yatæræyor, bu paranæn dört aylæk faizini alæyor. Ayræca hacæ efendi haram iñleyen bir kuruluña yardæm etmiñ oluyor. 3- Allah Resulü hac hususunda: Acele edin! Zîra hiç biriniz (gelecek sene) bañæna ne geleceåini bilemez! diye acele edilmesini tavsiye ederken, Diyanet dört ay öncesinden müracaat kapæsænæ kapatmakla hacca gitmeye ambargo koymuñ, bu suretle Allah æn dinine müdahale etmiñtir. Ayræca müracaatæ 144

143 kavuñturamayanlar veya son aylarda para eline geçip üzerlerine hac farz olanlar kapæ kapandæåæ için o sene hacca gidemeyeceklerdir, gelecek seneye kalacaklardær. Ya ölürlerse bunlaræn hesabænæ kim verecek? Hacæ efendi bu hususu da düñünerek vebal içinde olan kuruluñlara gidip ona yardæmcæ olmamalædær. 4- Particiler ve kemalist rejimle uzlañanlar gibi bazæ kuruluñlar da var ki, baålæ bulunduklaræ sistem, Æslam sistemi deåildir, fetvasæ alænmamæñtær. Böyle bir kuruluñla da hacca gitmemelidir. Neden? Çünkü ñeriat a uymayan bir kuruluña yardæm etmiñ olur, onu desteklemiñ olur. 5- O halde bu ömürlük hac ibadetini o ñekilde ve öyle bir kuruluñla ifa etmelidir ki, ne faize parasænæ bulañtærsæn, ne ambargo koysun ve ne de sistemi bozuk olsun! Davasæyla, metoduyla, tebliå vasætalaræyla Kur an æ kaynak, Peygamber i (s.a.v.) örnek almakla her haliyle hak yolunda ve hakka hizmet yolunda hakkæ söyleme yolunda Allah tan bañka kimseden korkmayan, kimseden çekinmeyen bir kuruluñla gitmeli ve böyle bir kervana katælmalædær. Mübarek hac farizasænæ böyle mübarek bir cemaatle edâ etmelidir ki, haccæ kabule ñâyân, gönlü huzur içinde olsun! HAC YOLCULUÅUNDA TEBLÆÅ HÆZMETÆ: Ayræca bu kervanla gitmenizde ikinci bir hizmet var. O da tebliå hizmeti. Bir tañla iki kuñ vurmuñ olacaksænæz; iki farzæ yerine getirmiñ olacaksænæz. Zîra tebliå etme de her müslümana farzdær. HAC VE CEMAAT RUHU: Hac aynæ zamanda bir cemaat meselesidir. Tayin edilen bir emirin nezareti altænda ifa edilen hac esnasænda 145

144 HAC Rehberi yemede ve içmede, yatmada ve kalkmada, harekette ve sükunda birlik ve beraberlik saålanær, ümmet ruhu pekiñtirilir. Bu itibarladær ki, hususiyle teñkilatæmæza baålæ olanlar daåænæk ñekilde, ñunun veya bunun nezaretinde deåil, merkezimizin tayin ve tesbit ettiåi hac emirinin nezaretinde gidip geleceklerdir. VE NETÆCE OLARAK: Mükemmel bir ibadete mükemmel bir kuruluñ yakæñær. Ama her haliyle mükemmel olacak, davasæyla ve metoduyla, kaynak ve örneåiyle, niyet ve maksadæyla mükemmel olacaktær. Parasænæn azlæåændan ziyade bu hususlar dikkate alænacaktær ve alænmalædær. Cemaleddin Hocaoålu (Rh.a.) Emîr ül-mü minîn ve Halîfet ül-müslimîn 146

145 HAC VE SÆYASET Bilindiåi üzere, dinimiz, her mevzuda insanoålunun ruhuna hitab eden, onun günlük, haftalæk, yællæk ve ömürlük ihtiyaçlarænæ karñælayan ve bilcümle insanca yañamasænæn yolunu, yöresini gösteren bir kanundur, bir nizamdær. Ayræca eksiåi ve gediåi bulunmayan, her haliyle mükemmel bir sistem, bir düzendir. Her hükmünde hikmet, her emrinde düzen vardær. Hac emri de bu cümledendir. Onun da sayæsæz hikmet ve maslahatæ vardær, ictimaî ve siyasî yönleri vardær. Haccæn târifi: Hac demek; belli yerleri, belli zamanlarda ve belli ñekillerde ziyaret etmek demektir. Haccæn hükmü: Haccæn hükmü farzdær. Farz oluñu; Kitab, sünnet ve icma-i ümmetle sabittir. Haccæn tañædæåæ mânâ ve hikmetler: Yukaræda da ifade ettiåimiz gibi, mübarek dinimizin her emrinde faydalar, her hükmünde hikmetler vardær. Hikmetsiz ve faydasæz tek bir mesele gösterilemez. Hepsi bizim yararæmæzadær. Burada birkaçæna iñaret edelim: 1- Kâbe yi tavaf etme: Kâbe yi tavaf etmek onu selamlamaktær. Hacæ efendi Kâbe nin etrafænda yedi defa döner. Bu dönüñ ve bu hareket, aynæ yöne yönelmenin ve aynæ emre uyup bir noktada toplanmanæn ve aynæ gayeyi takip etmenin ifadesi ve iñaretidir. Ve bu aynæ zamanda yeryüzü âleminin gökyüzü âlemindekilere benzemesidir. 147

146 HAC Rehberi Gökyüzü sakinlerinden ibaret olan melekler de arñ-æ âlay æ tavaf etmektedirler. 2- Hac merasiminde herkes eñittir: Dinimiz, eñitlik esasæna dayanær. Mal ve makam, boy ve bos gibi madde ve dünya planænda insanlar arasænda farklar varsa da insan olmak, kul olmak, hürriyet ve ñerefe sahip olmak gibi mânâ planænda ve hukuk önünde bir fark yoktur. Æñte; Æslam æn bu eñitlik prensibi, hac ibadetinde açæk ve bariz bir ñekilde kendini göstermektedir. Zengin-fakir, köylü-ñehirli, amir-memur, devlet reisi-vatandañ hep aynæ ñekilde, aynæ kæyafette, kefeni andæran aynæ elbiseye girmiñlerdir. Bañlar açæk, ayaklar yalæn, gözler aynæ noktaya dikilmiñ, gönüller aynæ gayeye baålanmæñ, diller aynæ ñeyi konuñuyor, aynæ hareketler birbirini takip ediyor; mahñerden bir nümune-i timsaldir. 3- Hac, tabir caizse bir kongredir: Hac farizasæ; müslümanlaræn bir ve beraber oluñunda en kuvvetli sebeplerden biridir. Bu vesile ile, dünyanæn dört bucaåændan gelen müslümanlar bir araya toplanær ve görüñürler, tanæñær ve anlañærlar, kaynañær ve yekvücud haline gelirler. Artæk sen veya ben yok, biz varæz; ærk, falan yok; hepimiz müslümanæz ve kardeñiz. Hac merasimi, madde âlemine bakan yönüyle bir kongredir; müslümanlaræn yællæk kongresidir. Ve her hacæ adayæ bu kongreye katælacak bir delegedir, geldiåi bölgenin bir temsilcisidir. Dünyanæn her tarafændan gelen delegeler, Kâbe etrafænda toplanacak, geçmiñ günlerin ve iñlerin muhasebesini, geleceåin müzakeresini yapacaklardær. Geçen sene neler yapældæ, neler yapælmadæ, gelecek sene neler yapælacak iñte bütün bunlar bu kongrede dile getirilir, neticeye baålanær. Müslümanlar, 148

147 müslüman milletler birbirini tamamlar; madde alæñ-veriñi, fikir alæñ-veriñi, ilim ve fen alæñ-veriñi ve sanat alæñ-veriñi yapælær. Ve bu arada Æslam æn zararæna olan her durum ve plan gözden geçirilir, buna karñæ alænacak tedbirler müzakere edilir ve karara baålanær!.. Demek oluyor ki; hac vecibesi, yalnæz ibadet olmakla kalmæyor, aynæ zamanda bütün müslümanlaræ topluyor; soy ve sopu ne olursa olsun, dili ve rengi ne olursa olsun, bir araya getiriyor, onlaræ bir merkezde birleñtirip, kaynañtæræyor ve hep birlikte din ve dünyayæ ilgilendiren siyasî ve ictimaî meselelerin bir arada görüñülmesine imkân hazærlæyor. Burada bir noktaya daha iñaret edelim: Bu kongre her müslümana açæk ise de müslüman olmayanlara açæk deåildir; onlara yasaktær. Hiçbir gayr-i müslim bu toplantæya katælamaz, hatta dinleyici olarak da katælamaz. Çünkü, haram bölgesine müslüman olmayanlaræn girmesini Kur an yasaklamæñtær. Sebep ise genellikle bu büyük ve hayatî toplantæda yapælan müzakere ve alænan kararlara düñman vakæf olmasæn, Æslam Devleti nin plan ve programænæ bilmesin ve sezmesin!.. Æñte Æslam Dini, iñte hac farizasæ ve iñte siyaset! Bunlar hep siyaset deåil de ya nedir?!. Æslam da siyaset yoktur diyen kimmiñ?!. O ya Æslam æ bilmiyor ya da maksatlæ konuñuyor!.. Cemaleddin Hocaoålu (Rh.a.) Emîr ül-mü minîn ve Halîfet ül-müslimîn 149

148 HAC Rehberi 150 HAC Mâlum olduåu üzere, Æslam æn beñ temel ñartlarændan biri de hacdær. Hacca gitmek farzdær ve Allah æn kesin emridir. Haccæn farz oluñu Kitap, Sünnet ve Æcma-i Ümmet le sabittir. Bu itibarla farziyetini inkâr eden, neuzubillah kâfir olur. Hacca gitmek ömürde bir defa farzdær. Vücud sæhhatæna, yol emniyetine ve lüzumu kadar yol harçlæåæna sahip olan bir müslümanæn ömründe bir defa hacca gitmesi ve usûlüne uygun bir ñekilde bu vazifeyi ifa etmesi farzdær, Æslam æn ñartædær. Gitmediåi takdirde sorumludur ve azaba müstehaktær. Bakænæz Kur an-æ Kerim bu hususta ne buyurur: Orada apaçæk deliller vardær, Æbrahim in makamæ vardær. Kim oraya girerse güvenlik içinde olur. Yoluna (yol parasæna) gücü yeten herkesin o beyti haccetmesi de insanlar üzerine Allah æn bir hakkædær ve kim bu hakkæ tanæmazsa, her halde Allah æn ona ihtiyacæ yoktur. Çünkü O, bütün âlemlerden ganidir. (Âl-i Æmran, 97) Peygamber Efendimiz de ñöyle buyurur: Æslam ñu beñ ñey üzerine bina edilmiñtir: Allah tan bañka ilâh olmadæåæna ve Hz. Muhammed in Allah'æn Resulü olduåuna ñehadet etmek, namazæ dosdoåru kælmak, zekât vermek, beyti haccetmek ve Ramazan orucunu tutmaktær. (Müttefekun aleyh) Bir diåer hadis de ñu mealde: Ey Nas! Allah haccæ üzerine farz kældæ, öyle ise

149 haccediniz! (Müslim) Muhterem müslümanlar! Æñte görüldüåü üzere gerek Ayet-i Kerime nin metninden ve gerekse Hadis-i Ñerif lerin lafæzlarændan haccæn hükmünün farz olduåu anlañælmaktadær. Haccæn farz olduåu icma-i ümmetle de sabittir. Çünkü o gün, bu gün bütün Æslam ulemasæ ve bütün müslümanlar haccæn farz olduåunu kabul etmiñler ve yapagelmiñlerdir. Haccæn tañædæåæ mânâ ve hikmetler: Muhterem müslümanlar! Haccæn tañædæåæ mânâ ve hikmetler, fayda ve maslahatlar, sayælamayacak kadar çoktur. Bunlaræ bañlæca iki ana bölümde toplayabiliriz. Tabiri caizse bunlardan biri dünyevî diåeri de uhrevîdir. Yani biri særf ibadetle ilgilidir, diåeri de daha çok dünya ile, dünya iñleriyle alakalædær. Yoksa müslümanæn her iñi ya bizzat ya da dolayæsæyla hep ibadettir. Haccæn ibadet olan yönü bellidir; tavaftær, sa y dær, Arafat ta vakfeye durmaktær vesairedir. Dünyevî yönüne gelince: Bu da ñu bölümlere ayrælær; Ferdî ve ictimaî, ticarî ve iktisadî, medenî ve ilmî, idarî ve siyasîdir. Bunlaræ teker, teker ele alæp enine boyuna iñlemek mümkün deåildir. Çünkü hutbemizin çerçevesi buna müsait deåildir. Ñimdilik ancak her birine bir kaç cümle ile temas ederek yetineceåiz. Haccæn hikmetlerinden biri de ferd ve cemiyete aittir. Müslümanlaræn hac yapmakla bilgi ve görgüleri artar, ruh ve terbiyeleri geliñir, heyecan ve ümitleri yükselir, metânet ve cesaretleri artar ve nihayet sevgi ve saygæ baålaræ artarak yekvucut haline gelirler. Haccæn medeniyet ve ilim yönünden de hikmetleri vardær, dünyanæn dört bucaåændan gelen müslümanlar ilim ve teknik yönünden de alæñ-veriñ yapar ve fikir teatisinde 151

150 HAC Rehberi bulunurlar; medeniyet, kültür, keñif ve buluñlar yönlerinden de birbirlerini tamamlama færsatænæ bulurlar. Haccæn ticarî ve iktisadî yönleri de çok mühimdir. Hac ibadetini eda etmeye gelen her hacæ efendi aynæ zamanda bir ortak pazara da gelmiñtir. Gelirken satælæk eñyasænæ getirir, satæn alacaåænæ da alæp götürür. Hem ibadet hem de ticaret yapmæñ olur. Tarihin hiç bir devrinde ve hiç bir ülkesinde böyle bir imkân yoktur. Böyle bir imkânæ ancak hikmetin kendisi olan Æslam dini müslümanlara getirmiñ ve onlara lutfetmiñtir. Binaenaleyh; müslümanlaræn ortak pazaræ budur, bañkasæ deåildir. Müslümanlar bunu böyle bilmeli ve özellikle bu ortak pazaræ aralarænda kurmalæ bir tañla iki kuñu vurmalæ ve bir arada hem ibadeti hem de ticareti yürütmeli, Æslam düñmanlarænæn ve cahil cühelanæn sözlerine asla kulak vermemelidir. Haccæn hikmetlerinden biri de idarî ve siyasîdir. Hac farizasæ bu yönüyle de siyasetin tâ kendisidir. Aynæ zamanda hac siyasî bir toplantæ ve yællæk siyasî bir kongredir. Her hacæ efendi geldiåi bölgenin siyasî bir delegesidir, bir temsilcisidir. Hacca gelirken siyasî mâlumat getirecek, siyasî toplantælara katælacak, siyasî fikir teatisinde bulunacak, Æslam devletini veya devlet adamlarænæ takdir, tebrik veya ikaz edecektir, talep ve tekliflerini yapacak, arzu ve isteklerini bildirecektir. Dönerken de siyasî emir ve tâlimatla ülkesine dönecek ve ülke sakinlerini o hususlarda mâlumat sahibi kælacaktær. Haccæn siyasî yönünü bir bañka ifade ile söyleyecek olursak; hac farizasæ aynæ zamanda siyasî bir harekettir. Æslam devletinin siyaset hareketidir. Æslam æn düñmanlaræ gündeme getirilir, Æslam aleyhindeki plan ve oyunlaræ, güç ve kuvvetleri gözden geçirilir, bunlara karñæ alænacak 152

151 tedbirler müzakere edilip karara baålanær, keza Æslam devletinin siyasî projeleri, plan ve proåramlaræ takdim edilir. Yapælmasæ gereken faaliyet ve icraat tekrar gözden geçirilir ve bir senelik siyasî plan karar altæna alænær ve yællæk bir bütçenin temel esaslaræ belirtilir. Æñte muhterem kardeñlerim! Ömürde en azændan bir sefer yapælmasæ bizden istenen hac farizasæ böylece çok yönlü bir ibadettir. Hem dünyevî hem de uhrevîdir. Fakat ne yazæk ki, müslümanlar için son derece önemli olan bu vecîbe son asærlardan beri tek yönüyle yapælmakta; idarî ve siyasî, ticarî ve iktisadî yönleri tamamen ihmal edilmiñ durumdadær. Hatta bunlardan söz etmek bile malesef bugün hacda yasak edilmiñtir. Fakat ümit verici bir durum var ki, artæk müslümanlar uyanmakta ve düñmanæn oyunlaræna geldiklerinin farkæna varmaktadærlar. Yavañ yavañ haccæn ihmal edilen, hatta yasak edilen bu yönlerinden söz etmekte ve Tekbir sedalaræyla Düñmana ölüm, Æslam a zafer! sloganlaræyla haccæn hikmetlerini dile getirmekteler. Kur an æn hakikatlaræna, haccæn hikmetlerine ve müslümanlaræn zaferine doåru emin adæmlarla atælan bu giriñim iyi bir geliñmedir Æslam adæna. Ñimdilik bu kadar söylüyor ve añaåædaki ayetin mealini vermekle yetiniyoruz: Ænsanlaræ hacca çaåær! Yürüyerek veya binekler üstünde uzak yollardan sana gelirler. Kendi menfaatlaræna hazær olsunlar. Allah æn onlara ræzæk olarak verdiåi hayvanlaræ belli günlerde kurban ederken O nun adænæ ansænlar. (Hac, 27-28) Cemaleddin Hocaoålu (Rh.a.) Emîr ül-mü minîn ve Halîfet ül-müslimîn 153

152 HAC Rehberi 154 Hacla Ælgili Kelimelerin Mânâlaræ Âfâkî: Mîkat sænærlarænæn dæñændan gelen hacælar. Altæn Oluk: Kâbe nin Hatimin karñæsændaki kuzey duvarænæn üst orta kæsmændaki yaåmurlaræ akætan oluk. Arafat: Mekke-i Mükerreme nin güney doåusunda vakfenin yapældæåæ yer. Bab-æ Cibrîl: Peygamber Efendimizin Medine-i Münevvere de inña ettiåi mescidin doåu tarafændaki kæbleye yakæn olan kapæsæ. Bab-ür Rahme: Rahmet Kapæsæ. Medine de Peygamber Efendimizin yaptærdæåæ mescidin batæ duvarændaki kuzey köñesine yakæn olan kapæsæ. Bab-üs-Selam: Mescid-i Haram æn doåu tarafæna açælan, Bab-æ Ñeybe de denilen kapæ. Bedel: Bañkasæ adæna hac eden vekil. Cebel-i Rahme: Arafat ovasænæn ortasændaki tepe. Rahmet daåæ demektir. Cebel-i Sevr: Peygamberimizin Mekke den Medine ye hicret ederken ilk sæåændæåæ yer. Cem-i Takdim: Vakti girmemiñ bir namazæ, vakti giren bir namazla beraber kælmaktær. Hanefî de yalnæz hac mevsiminde arefe günü Arafat ta, öåle ve ikindi, öåle vaktinde kælænær. Cem-i Tehir: Vakti çækan namazæ, vakti giren namazla birlikte kælmaktær. Hanefî de yalnæz hac mevsiminde arefe günü Müzdelife de akñam, yatsæ ile yatsæ vaktinde kælænær. Cemreler: Mina da birbirine birer ok uzaklækta bulunan üç tañ kümesidir. Bunlardan birincisine Cemre-i ûlâ, ikincisine Cemre-i Vusta, üçüncüsüne Cemre-i Akabe denir.

153 Cennet-ül Mu allâ: Mekke deki kabristanæn ismidir. Hz. Hatice ve bazæ Sahabe-i kiram buradadær. Eyyam-æ Teñrik: Zilhiccenin 11,12 ve 13. günleridir. Kurban bayramænæn arefesinin sabah namazændan, dördüncü günün ikindi namazæna kadar, 23 farz namazæn akabinde, tekbir-i teñrik okunur. Yani teñrik tekbiri getirilen günler, Arefe, bayram ve eyyam-æ teñrik denilen üç gündür, hepsi beñ gün ediyor. Ýlk güne Arefe, ikinci güne bayram, diåer üç güne de, eyyam-æ teñrik deniyor. Hac Aylaræ: Ñevval, Zilkade aylaræ ile Zilhicce nin ilk on günüdür. Hac Vakti: Arefe ve bayram günleri olmak üzere beñ gündür. Hacc-æ Asgar: Umre. Hacc-æ Ekber: Farz olan hac. Haccetü l-ýslam da denir. Hacer-ül Esved: Kâbe nin doåu köñesinde Cennetten gelen parlak siyah tañ. Hatim: Kâbe nin kuzey duvaræ hizasænda yaræm daire ñeklinde duvarcæk ile Kâbe arasænda kalan yer. Hervele: Safâ ve Merve arasænda sa y yapælærken yeñil direkler arasænda süratli ve çalæmlæ yürümek. Hirâ Maåarasæ: Cebel-i Hirâ, Cebel-i Nûr daåændaki maåara. Peygamber Efendimize ilk vahiy bu maåarada indi. Hil: Harem bölgesi ile mîkat sænærlaræ arasænda kalan yerlerdir. Ýhram: Hac ve Umrede kuñanælan iki parça örtüdür. Ayræca, hac veya umre için niyet etmeye ve telbiyeye de ihram denir. Ýstilam: Hac ve Umrede Kâbe yi tavafa bañlarken veya tavaf særasænda Hacer-ül Esved önüne gelindiåinde, 155

154 HAC Rehberi elleri namaza durur gibi kaldæræp tekbir, tehlil getirerek (Allahu Ekber,) diyerek onu selamlamak. El sürülemiyorsa uzaktan elleri kaldæræp, iñaret yapmak. Æzar: Ýhramlænæn belden añaåæya doladæåæ örtü. Izdæba: Ridanæn bir ucunu saå koltuk altændan geçirip sol omuz üzerine atmak. Böylece saå omuz ve kolu ihramæn dæñænda bærakmaktær. Remel yapælmasæ gereken tavaflaræn bütün ñavtlarænda æzdæba sünnettir. Tavaf bitince omuz örtülür. Tavaf namazæ omuz örtülü olarak kælænær. Remel yapælan tavaflar dæñænda hiçbir zaman æzdæba yapælmaz. Kubbe-i Hadra: Peygamber Efendimizin kabrinin üzerindeki yeñil kubbe. Makam-æ Ýbrahim: Hz.Ýbrahim in Kâbe yi inña ederken ve insanlaræ hacca davet ederken üstüne çæktæåæ tañæn bulunduåu yer. Mekkî: Mekke de ve Mîkat sænærlaræ içinde ikamet eden kimseler. Menâsik: Hacla ilgili fîil ve ibadetler. Merve: Sa yin yapældæåæ iki tepeden biri. Sa y Safâ ve Merve tepeleri arasænda yapælær. Mes a: Sa yin yapældæåæ yer. Safâ ve Merve arasæ. Mescid-i Haram: Beytullah æn etrafændaki mesciddir. Mescid-i Hif: Yetmiñ peygamberin namaz kældæåæ Mina daki mesciddir. Mescid-i Kæbleteyn: Peygamber Efendimiz Medinei Münevvere de öåle veya ikindi namazænda iken kæblenin Kudüs ten Kâbe ye dönülmesi emrinin geldiåi mescid. Mescid-i Kuba: Peygamberimizin hicret ederken, Medine yakænænda Kuba köyünde yaptærdæåæ mescid. Meñ ar-il Haram: Müzdelife de bir tepe. Müzdelife vakfesinin bu tepede yapælmasæ sünnettir. 156

155 Mîkat: Âfâkîlerin ihrama girdikleri yerler ki Mekke ye en uzaåæ Zülhuleyfe en yakæn yerlerdir. Mina: Mekke ile Müzdelife arasænda, Harem sænærlaræ içinde bulunan bir bölge. Hacælaræn cemreleri tañladæklaræ ve kurban kestikleri yer. Mültezem: Kâbe nin kapæsæ ile Hacer-ül Esved arasænda kalan Kâbe duvarænda birkaç tañtær. Müzdelife: Arafat ile Mina arasænda kalan, Adem (a.s.) Havva validemizin yeryüzünde ilk buluñtuklaræ yer. Haccæn vaciblerinden müzdelife vakfesi burada yapælær. Nüsük: Hac ve umrede yerine getirilmesi lazæm olan iñlerden herbiri, ibadet. Remel: Erkeklerin tavafæn ilk üç ñavtænda kæsa adæmlarla koñarak ve omuzlaræ silkerek çalæmlæ ve süratli yürümeleri. Rida: Ýhramlænæn belden üst kæsmæna örttüåü dikiñsiz örtü. Rükn-i Yemânî: Kâbe nin Yemen tarafænda olan güney köñesidir. Sa y: Safâ ve Merve tepeleri arasænda Safâ dan bañlayarak Merve ye, Merve den Safâ ya dört gidiñ, üç geliñ. Safâ: Sa yæn bañladæåæ tepe. Ñavt: Tavafta, Hacer-i Esved hizasændan bañlayæp Kâbe nin etrafænda dönerek tekrar aynæ hizaya gelmek. Tavaf: Kâbe nin etrafænda, Hacer-i Esved den bañlayæp Kâbe sola alænarak yedi kere dönmektir. Tavaf-æ Kudûm: Mekke-i Mükerreme ye varænca, yapælan ilk tavaf, Âfâkîler için sünnettir. Tavaf-æ Nafile: Mekke-i Mükerreme de bulunanlaræn vakit vakit yaptæklaræ nafile tavaf. Tavaf-æ Sadr: Hac esnasænda cemrelerin tañlanmasæ 157

156 HAC Rehberi bittikten sonra Mina dan Mekke ye gelindiåinde yapælan tavaf. Tavaf-æ Veda da denir. Hac vazifeleri bununla sona erer. Tavaf-æ Veda: Tavaf-æ Sadr. Tavaf-æ Ziyaret: Arafat tan indikten sonra, kurban bayramæ günlerinde yapælan tavaf. Tavaf-æ Æfâda da denir. Tavaf-ül Æfâda: Tavaf-æ Ziyaret. Terviye günü: Zilhicce nin sekizinci günü. Bugün Mina ya çækmak ve geceyi orada geçirmek sünnettir. Udhiye: Kurban bayramænda Allah ræzasæ için kesilen vacib kurban. Umre: Hac zamanæ olan beñ günden bañka, senenin her günü, ihram ile yapælan, tavaf ve sa y yapmak ve saç kazæmak veya kesmektir. Vakfe: Durma. Arefe günü Arafat æn Vadi-yi Urene denilen yerinden bañka herhangi bir yerinde, öåle ve ikindi namazlarændan sonra bir miktar durmak. Bu farzdær. - SON - 158

157