)._;3C ~_G.- ~ ~:~ J~ :;)~ ~~, JWı ~l ) J_j ~~ ~,.uı Jk " -., :<- ~~\'~ ~!J.:W:-~--;;~ <-P. nasıl yükseltildi?

Transkript

1 ÇOCUÖA OKl[MA VE DÜŞÜNME ALIŞKANLIGI KAZANDIRMA GülsenATLI Konfiçyüs "Allahırri! Bana çiçek dolu bir bahçe ve kitap dolu bir ev ver." diyor. Kimliğini bilmediğim biri ise 'Tefekkür etmeyen, tefessüh etmeye mahkumdur." diyerek derin düşünmenin önemine dikkatimizi çekiyor. Bugünkü dille söylersek; "Derin derin düşünmeyen; bozulmaktan kendini kurtaramaz." Bir atasözü de ''Vahşiler hariç, herkes kitapların etkisi altındadır." tesbitini yapıyor. Kitap ve tefekkür, beden ve ruh gibi ayrılmaz ikilidir. Dünyada beden nasıl ruha muhtaçsa; beyin de düşüneeye alışabiirnek için öyle kitaba muhtaçtır. Kasların gelişmesi için idrnan nasıl gerekli ise, beyinin gelişmesi için, düşünce ve kitap, öylece gereklidir. Eğitimciler, anababalar etki alanlarına giren kişileri -çocukları- düşüneeye ve kitap okumaya alıştırmakla yükümlüdürler. Bu görevi yerine getirmeyen yetişkinlerin ahirette vereceği hesabın, çocuğunu aç bırakanınkinden daha az olmayacağına inanıyorum. Bakımsız bırakılmış bir bedenin iyi bir bakıınla düzeltilmesi, bakımsız bir beyni düzeltmekten çok daha kolaydır. Tefekkür ve okuınayı sevdirmenin de metodları vardır. Öncelik tefekküre v~ril.melidir. Tefekkür ve okumayı sevdirmenin de metodları vardır. Öncelik tefekküre verilmelidir. Yani, bu çalışmalar okumaya başlama yaşından önce başlamalıdır. Yüce kitabımızda bize bu konuda ışık tutacak ayetler vardır. Bu ayetler, çocukları hangi konularda düşüneeye yöneltmemiz gerektiği hususunda bize ışık tutar. Bir kaç örnek verelim: ~ ~;.J rw\11 ı.} ~ ~f, $ j ''Hayvanlarda da sizin için ibretler vardır." (N ahl, 66) )._;3C ~_G.- ~ ~:~ J~ :;)~ ~~, JWı ~l ) J_j ~~ ~,.uı Jk " -., <-P :<- ~~\'~ ~!J.:W:-~--;;~ ~._;3::_;..~ "Bakmıyorlar mı develere (v;yiı gökteki bulutlara) nasıl yaratıldılar? (Bakmıyorlar mı) Göğe, nasıl yükseltildi? (Bakmıyorlar mı) Dağlara, nasıl dikildi? (Bakmıyorlar mı) yere, nasıl yayılıp döşendi? (yuvarlak olmasına rağmen sanki dümdüzmüş gibi üzerin 0-- -s~\ Jl ~\ J1 d.~ ;..~ı j ~ ) ;J '10)-fi L... )~ı:r.) ~J~JWı ~;u~~~-~~~ ~çij\ JS'; j ~ ~1)1 ~ ~!? ~_,k;~ ():~ de düşmeden yaşadıklarına, bunun mucizevi yönlerine bakmazlar mı?)" (Gaşiye, ı 7-20) Devenin hörgücünün, deve su içince büyüdüğü, hayvan susuz kalınca suyun kullanıldığından dolayı küçüldüğünü, bu yüzden devenin susuzluğa dayanıklı olduğunu, yine bu yüzden deveye "çöl gemisi" dendiğini anlatabiliriz. Bunları anlatmadan önce resimden veya gerçekten deve görmesini sağlamalıyız. Hörgüce dikkatini çekip ''bu hayvanın sırtında acaba neden böyle bir kamburun olduğunu" sorabiliriz. -75-

2 KUR'AN MESAJI 1LMİ ARAŞTIRMALAR DERG1S1 MAYIS 1998, SAYI: 7 ~::ı J~ /)J_ ~-{~~ ~ 01 j, ~~:c:- "Rabbin balarısına (şöyle) vahyetti: ''Dağlardan, ağaçlardan ve kurdukları çardaklardan evler edin. 11 Sonra her çeşit üründen ye; sonra da Rabbinin işlemen için gösterdiği yollardan yürü 11 diye öğretti. Karınlarından insanlara şifa olan çeşitli renklerde bal çıkar. Düşünen bir millet için bunda (Allah'ın büyüklüğüne dair) ibret vardır." (Nahl, 68-69). Arıların peteklerinin ne kadar düzgün olduğuna dikkatini çekip "annın mühendislik fakültesine mi gittiğini", ''balın neden bu kadar yararlı olduğunu bilip-bilmediğini", "arılann hangi çiçekte bal yapımı için yararlı maddeler, hangi çiçekte zehirli bala dönüşecek zararlı maddeler olduğunu nereden bildiğini" sorabiliriz. Arı konusuna girerken bilmece olarak "Kusulan her şey iğrenç olduğu halde, hangi kusmuk sevilerek yenir?" diyebiliriz. Epey meraklandırdıktan sonra cevabı "annın kusmuğu, yani bal" diye verebiliriz? ~:41 ~ ~~(if>- ~~ (,; ~jl ~ 4-~ _,; ~~ah:, ::ı~c. Q~ L:wı ) ~c. ı'g -: ~ J ::ı )s-4 ~) ~j~.jıı 0_,~::,.. ı_,j.;jı J ::ı_,~~~ j,~!g.:. ~ jr(.)_,~-... ~~ ~ ~ "Kudretimizle kendileri için hayvanlar yarattğımızı görmezler mi? Onlara sahip olmaktadırlar. Onları kendilerinin buyruğuna verdik; bindikleri de, etini yedikleri de vardır. Onlarda daha nice faydalar, içecekler vardır. Hala şükretmezler mi?" (Yasin, 71-73). Hayvanlardan hangilerini, niye sevdiğini veya sevmediğini sorar, hayvanlar üzerinde fikir yürütmesini sağlarız.,_....j o o ;.... :;;.,/'... ; o... ;.....;. ) yi_;-;..ı.:...: (.3J ~Lo :L...-J\ ~ J_;.;l ı.s :D\ Y', 1i>Jı;;;JJ:- ;~~ ::ı~~~~j js ::,_. j yg\ii j ~~ j 0 _;j._jı ' ' ~::ı_,~ 1~~v~~~0t~Wı Yukarıdan size su indiren O'dur. Ondan içersiniz; hayvanları otlattığınız bitkiler de onunla biter. Allah onunla size ekinler, zeytin ve hurma ağaçları, üzümler ve her türlü ürünü yetiştirir. Düşünen kimseler için bunda ibret vardır. (Nahl, 10-11) Aynı bitkileri yedikleri halde bazı hayvanlardan süt geldiğine, her birinin farklı şekil aldığına dikkat çekeriz. Geyiklerin o tahta gibi sert boynuzlannın nasıl oluştuğu, kangurunun ce, binde yavrusunun nasıl büyüdüğü, havanlann nasıl insanlara alıştığı, penguenin o buzlu denizlerde nasıl donmadan yaşadığı gibi soruları ortaya atıp, uluorta fikir yürütmesine yol açarız. Söyledikleri ne kadar saçma olursa olsun; asla alay etmemeliyiz. "Olabilir", "Bunu nasıl düşündün?" gibi sorularla teşvik eder, işin doğrusunu -bildiğimiz kadarıyla- en sonunda anlatırız. Kur'an, dikkatimizi göklere çekmektedir. Düşünceleri nasırlaşmış insanıara bile bu ayetler faydalı olabiliyorsa, o tertemiz çocuk beyinlerine fazlasıyla faydalı olur. Göklere dikkatimizi çeken onlarca ayetin bir kısmına göz atalım ve soruları sıralayalım: -76-

3 ÇOCUGA OKUMA VE DüŞüNME ALIŞKANLIGI KAZANDIRMA ~) ~ );. :~\ ~ ~ <.S_..Jı!l~Q ~ ~~W1~G:-~ "Gökte burçlar vareden, orada ışık saçan Güneş ve aydınlatan Ay'ı yaratan Allah, yücelerin yücesidir." (Furkan, 61) "Acaba Ay'ın ve Güneş'in ışıkları farklı mıdır?" "Güneş ve Ay boşlukta nasıl duruyorlar?" ~ <.S) c. _1,~~ ;.:..1~ c;:. JL- <.S_..Jı ~ ~ "i~\ c;).1.~..-:;.,~w 0:- F~\ ~.li ~!r~,;;:;s-~~ c;-~ı ~ *,.J# 0:- <.S) ~~;)k:~~\&l "Gökleri yedi kat üzerine yaratan O'dur. Rakman'ın bu yaratmasında bir düzensizlik bulamazsın. Gözünü bir çevir bak, bir bozukluk görüyor musun? Sonra gözü(nü) iki kez daha döndür (bak). Göz (aradığı bozukluğu bulamaz), hor, hakir ve bitkin, (bir bozukluk görmekten) ümidini kesmiş bir halde sana döner." (Mülk, 3-4) Yaptığımız her işte bir bozukluk oluyor da, gökler nasıl böyle mükemmel oluyor?" "Ay ve Güneş nasıl her gün aynı yerlerden doğuyorlar? Yollarını şaşırmıyorlar mı?" -. - ~y: ~ 'J..r""'""":! \ y ~_cj) 0:- Q c.) ~~j) "Onlar, üstzerindeki göğü nasil yapmışız, süslemişiz; bir bakmazlar mı? Onda hiçbir bozukluk, düzensizlik de yoktur." (KM, 6) ~c~ ~ ~ c...:...ıı Jı ı ~:..~~ _ q::ı.. Bu yıldızlar olmasaydı, gökyüzü ne kadar sıkıcı olurdu, değil mi?" "Üstümüzde durduklan halde neden tepe: mize düşmüyorlar?" ~~\) ~~~~) ~\~\ ~ ~ J~~ ~~~<.S _;;ı~~~~)!~~) p.ı :C. 0:- :ôı ~ ;JJı J)T c.) dwı ~ ~ JS- 0:- ~ ~) ~:;. ~ '._;.~ ~~ ~ ç.u ~\ 7'~1) ç:_ ~~~ ~~).r }~\~ ~ 0)_~~.r")J_,-:;.,Ç't~~~~) :Gı ~ "Göklerin ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelmesinde, insanlara yararlı şeylerle denizde süzülen gemilerde, Allah 'ın gökten indirip yeri ölümünden sonra dirilttiği suda, her türlü canlıyı orada yaymasında, rüzgarları ve yerle gök arasında emre arnade duran bulutları döndürmesinde, düşünen kimseler için deliller vardır." (Bakara, 164) ) ı~;~\) :~ ~\ ~ <.S_..Jı; ~ _~, yl-.:ji) ~\ ~~ 1~ JjlZ. ~~:G,; "' "'... -:;.,(;~\ 'ı --~~ <::. _- Tt., \11 ' 11~ a._ı\-ili- C, "'.. ~ ~; ~~ u )!~\) p.ı ~~\ ~ 0~ * 0;J~ J")J_.r")J_,-:;.,Ç'r ~~ ~~ 1 ~~~~ ~ :J.Jı JL- c. ~0~ "Güneşi ışıklı ve ayı nurlu yapan; yılların sayısını ve hesabı bilmeniz için, Ay'a konak yerleri düzenleyen O'dur. Allah bunları ancak gerçeğe göre yaratmıştır; bilen millete ayetleri uzun uzadıya açıklıyor. Gece ile gündüzün birbiri ardınca gelmesinde, Allah 'ın -77-

4 KUR'AN MESAJI U.Mİ ARAŞTIRMALAR DERG!Sl MAYIS 1998, SAYI: 7 göklerde ve yerde yarattıklarında, O'na karşı gelmekten sakınan kimseler için ayetler vardır." (Yunus, 5-6) "Hep gece veya hep gündüz olsayda hayatımız nasıl olurdu?" "Ay, neden küçülüp büyüyor?" "Kaybolduğu gecelerde Ay nereye gidiyor?" Dikkatimizi yeryüzüne de yöneltebiliriz: :;,.J1 cr j, (S~~:, ~~ ~~ j_ji 0~, ~~ j,:_;.j1 0:- > :-JI C~ j ~- :-JI 0: ~ j 0: r.~:ı ~~ '* 0 ~y Jt ~1 onunla her türlü ürünü yetiştiririz; ölüleri de bunun gibi diriltip, çıkarırız; belki bundan ibret alırsınız." (A'raf, 57) "Rüzgarlar ne işe yarar?" "Havada bir şey görülmediği halde, rüzgar nereden gelir?" Şöyle bir bilmece sorabilirsiniz: "Kendisi görülmeyen ama çok iş gören nedir?" Cevap: "Rüzgar". Hiç yağmur yağmayan yerlerde insanlar nasıl su buluyor lar?" ~~~~~~(Sr~l0t)~lt.J~ j5:j.. :.A~~-~~ ~ 0k j,.uçt0-- ~_). t: ;t:......, ~-_)~ 0 ~~ j, ~ç_:. ~\ j:.., o, _JI j lk j)ı "Gemilerin denizde Allah 'ın lut ~~1_;-..;..ll~ili fuyla y~rüdüğlfnü görn;ez misir:? "All h t A - -k: d.:. Allah boylece sıze varlıgının delıla, aneyı ve çe ır egı l t B l d k O.. l.. de d' d' 'd "l".. erını gos erır. un ar a, pe sayarar. u n ırıyı, ırı en o uyu b l k ''k d k' l k L. t All h b d ~' d') ır ı ve ço şu re en ımse erın çı arır. ş e a u ur, \şım ı h. d l d, (L k A l (h kt )......, epsıne ers er var ır. o man, nası a an yuz çevırırsınızf 31 ) Tanyerini ağartan, geceyi dinlenme zamanı, Güneş ve Ay'ı vakit Taş neden batıyor da, koca koca gemiler yüzüyorlar?" "Kuşlar nasıl.uçuyor? Biz niçin uçamıyoruz?" "Bir kaç ölçüsü kılandır. Bu, Güçlü olan'ın, Bilen 'in nizamıdır." (En'am, 95-96) gün uçabilseydin neler yapardın?" O kupkuru çatlak topraklar, yağmurdan sonra nasıl diriliyor?" "Bu ka Allah, Kur'an'da insanın, düşüncelerini kendi üzerine çevirmesini de istiyordar yağmur nereden geliyor?" o... o... -:;o.j.... ~.J o.j ~.,..J.... ) (S...1.:! ıj::-1 ~ c \:~1 J:-".T- (S _..UI y J '..J.J ;,:.i..'. ~w ı.:ı.;.:. :.:..lıı ~~~. ~ ~-. ~ ı..,:;:ı.j :::..... ::... J5' ~.:..ı ~)-U ~Wl.:..ı ü)u ~ ::;: ~ ~:;._JI ~)J ~-.is j, ~C-' ~ ll ~0JJ'J.J "Rahmetinin önünde, müjdeci olarak rüzgarları gönderen Allah 'tır. Rüzgarlar, yağmur yüklü bulutları taşıdığında, onu ölü bir memlekete gönderir, su indirir ve \1 ~~~ ~_,1.;0-:- ~)..1~1 ll)f ~~\1\j~I;J:J~j 'i~ 0;.1:~ ~::,J~~'i~~\1\j "Allah sizi annelerinizin kar bilmez halde çı nından bir şey karmıştır. Belki şükredersiniz diye size kulak, göz ve kalp vermiştir." (Nahl, 78) (S..J1 'irfj' d~ :!1) ~ 0w~i ~r çt -78-

5 ÇOCUGA OKUMA VE DÜŞÜNME ALIŞKANLIGI KAZANDIRMA ' ' ' ' J < ' '1-, ~ ~ı../.:...1 $li- >-\_.;. Lı }.)../._,:> ls 1 ~.:.u.j u;;.ı.-& '..) "Ey insan, seni engin kerem sahibi Rabbine karşı ne aldatıp isyan ettirdi? O (Rab) ki seni yarattı, sana düzen verdi, ölçülü bir biçim verdi. Dilediği şurette seni terkib etti." (İnfitar, 6-8) "Bebek, anne karnında sıkılmaz mı?" "Anne karnında olduğun zamanı hatırlıyor musun?" "Hiç bir şey yapamayan bebek nasıl büyüyor, nasıl öğreniyor?" "İnsan beyninin yaptığı işlerin hepsini yapacak bilgisayann yapılamadığını biliyor musun?" ~ ;.1:~ J ~~ ~ J~ ls_.jı; J,.J o t~: o~~ -'.., ~ o.jo.,., "ı~t ~ ~ r~ ~.J4--J~ ~..r.- ~ ~..- "" <O ~ ' ct: :~ ~ ot:_ -...:Jı {o:. ~' J L.; r~ r-' ı-;.r" - - r-' ~. ~0_,L:7~ "Geceleyin sizi ölü gibi uyutan, gündüzün yaptıklarınızı bilen, mukadder olan hayat süreniz doluncaya kadar gündüzleri sizi tekrar kaldıran O'dur. Sonra dönüşünüz O'nadır. O, işlediklerinizi size bildirecektir." (En'am, 60) ut'... :;; o ~.J o... o... "".. ~.J. t$:..j o... o... ::,_, ~ ~.~ ~ ~ ls_..jı J ~;o~ -~~j...>.- ~ ö~-~ -~.i.'.-.ı' ı:iı''--',-.-,- _1.-J!..- -.,r-..wl~y"j.~vı~ ~ "Si;i güç;üz olarak yaratan, güçsüzlükten sonra kuvvetli kılan, sonra da kuvvetliliğin ardından güçsüz ve ihtiyar yapan Allah 'tır. O, dilediğini ~aratır; bilendir, Kiidir olandır." (Rum, 54) İnsanlar acaba neden yaşlanır?" "Gözlerin kapalı olduğu halde nasıl rüya görüyorsun?" Çocuk okula başlayıp, birşeyler öğrenmeden bu sorulan sormak çok önemlidir. Biraz daha büyüyen çocuğa manzara veya insan resimleri gösterip, ortaya yeni konular atabiliriz. O resimler üzerinde fikir yürütmesini sağlayabiliriz. 4-6 yaş çocuğuna resmi ~.ol, yaz~ı a:- kitaplar hediye edelim, Oneelen bız, okumaya başladıktan sonra çocuğumuza kitapları okuyalım. hikaye hakkında konuşmasını sağlayalım. Hikayenin kahramanı sen olsaydın nasıl hareket ederdin?" gibi sorular soralım. Şeffaf pet bir şişeyi delip, okuma kumbarası yapalım. Okuyup bize biraz olsun anlatabildiği her kitap için bu kumbaraya bir miktar para atalım. Kumbara dolduğunda bu para ile çok istediği bir şeyi alabilmesi için yardımcı olalım. Çocuğa bir raf, çekmece, kutu gibi kendine ait, kitaplarını koyahileceği bir yer verelim. Okuduğu kitapları arkadaşlarına da okutınası için teşvik edelim. V e hepsinden önemlisi, evde kitap bulundurarak, okuyarak örnek olalım. Biz okumuyorsak, büyük ihtimalle çocuk da kitabı sevmeyecektir. Bütün bu yazılanlar bize zor gelmemelidir. Emin olunuz ki kitap seven ve etrafımi merakla bakıp düşünen bir çocuk, emeklerinize değecektir. -79-