T.C. Resmî Gazete. Kuruluş Tarihi : ( 7 Teşrinievvel 1336 ) 7 Ekim Ağustos 1987 CUMA. Yönetmelikler

Transkript

1 T.C. Resmî Gazete Kuruluş Tarihi : ( 7 Teşrinievvel 1336 ) 7 Ekim 1920 Yönetim ve yazı işleri için Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğüne başvurulur. 14 Ağustos 1987 CUMA Sayı : YÜRÜTME VE IDARE BÖLÜMÜ Yönetmelikler Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığından : 6831 Sayılı Orman Kanununun 31, 32 ve 33'ncii Maddelerinin Uygulanmasına Dair Yönetmelik BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç Madde 1- Bu yönetmeliğin amacı 6831 Sayılı Orman Kanununun 3373 Sayılı Kanunla değiştirilen 31 ve 32 nci maddeleri ile 2896 Sayılı Kanunla değiştirilen 33 ncü maddesinin uygulamasına dair esas ve usulleri düzenlemektir. Kapsam Madde Sayılı Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü maddeleri kapsamına giren haksahiplerine verilecek zatı ve müşterek yapacak ve yakacak ihtiyaçlar ile nakit ödemelerin tesbiti, dağıtımı, takip ve kontroluna ait iş ve işlemleri kapsar. Tanımlar Madde 3- Bu yönetmelikte adı geçen; a) Verimli Devlet Ormanı: Araenajman planlarında eta verilmiş olan Devlet ormanıdır. b) Verimsiz Devlet Ormanı: Amenajman planlarında eta verilmemiş olan Devlet ormanıdır. c) Köy: Köy Kanununa göre belediye teşkilatı bulunmayan nüfusu 2000 den aşağı olan yerleşim yerleridir. d) Kasaba: Nüfusu 2000'den aşağı olupta belediye teşkilâtı bulunan yerler ile nüfusu 2000 ile 2500 arasında olan yerlerdir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 1 Resmi Gazete Kodu : Resmi Gazete Fihristi 128 Sayfadadır.

2 c) Zati Yapacak Emval: Tomruk, direk ve sanayi odunudur. f) Tarife Bedeli: Orman Kanununun 29 ncu maddesi gereğince Devlet ormanlarından elde edilecek orman mahsullerinin piyasa icaplarına göre her yıl Orman Genel Müdürlüğünce tesbit edilen ve Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığınca tasdik olunan bedeldir. g) Maliyet Bedeli: Devlet Orman İşletmesi ve Döner Sermayesi Yönetmeliğinin 16 ncı maddesine göre hesaplanan bedeldir. h) Muhammen Satış Bedeli: Devlet Orman İşletmesi ve Döner Sermayesi Yönetmeliğinin 16 ncı maddesine göre hesaplanan bedeldir. ı) Açık Artırmalı Satış Fiyatı Ortalaması: Muhammen satış bedeli üzerinden açık artırmalı satışa çıkartılan her turlu orman emvalinin nevi, sınıfı ve ebadı itibariyle cins, son üç aylık satışlarının ağırlıklı ortalamasına göre tesbit edilen fiyatdır. j) Rayiç Bedeli: 6831 Sayılı Orman Kanununun 2896 Sayılı Kanunla değiştirilen 113 ncü maddesine göre tanımlanan bedeldir. k) İstif Yeri: İstihsal edilen emvalin satış depolarına taşınmak üzere toplandığı yerdir. 1) Satış İstif Yeri: Bölmeden ve istif yerlerinden gelen orman envalinin cins ve sınıfları itibariyle istiflenerek depolandığı ve piyasa icaplarına göre satışa arzedıldiği yerdir. İKlNCİ BÖLÜM Haksahiplıliğin Tesbiti Haksahibi köy ve kasabaların tesbiti Madde 4- Orman Kanununun 31 nci maddesi gereğince mülki hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunan köyler ile 32 nci madde gereğince mülki hudutları içinde verimsiz Devlet ormanı bulunanı köyler ve hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunan nüfusu 2500 den aşağı olan kasabalar; mülki hudutları dikkate alınarak amenajman planlarına göre, orman işletme şefliğince mahallen tesbit edilerek bir rapora bağlanır. Raporun orman işletme müdürlüğünce onayını müteakip uygulanmasına geçilir. Zati ihtiyaca haksahibi olan ve olmayanların tesbiti Madde 5- Köy nüfusuna kayıtlı ve köyde devamlı oturanlardan; A) Haksahibi olanlar, a) Hane reisleri, b) Birkaç ailenin birlikte oturması halinde yalnız hane sahibi, c) 18 yaşını bitirmemiş ancak evlenmiş ve ailesinin yanından ayrılarak yeni ev yapacak olanlar, d) Ana ve babaları ölmüş ve reşit olmayan çocukların ihtiyaçlarına sarfedilmek üzere bu çocukları temsil eden vasiler, haksahibidir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 2 2

3 3 Ancak, 32 nci madde şumulüne giren nüfusu 2500'den aşağı olan kasabaların muhtaç halkına yapacak ihtiyacı verilebilmesi için "muhtaçlık" belgesinin yanında yukarıdaki şartlar da aranır. Muhtaçlık belgesi, köylerde köy ihtiyar heyetince, belediyesi olan beldelerde ise belediye başkanlıklarınca tespit ve tevsik olunur. B) Haksahibi olmayanlar: a) Köy nüfusuna kayıtlı olupta köyde devamlı oturmayanlar, b) Köyde devamlı oturupta köy nüfusuna kayıtlı olmayanlar, c) Yapacak emvali veya karşılığı parayı ve yakacak emvali yerinde kullanmayıp her ne surette olursa olsun elden çıkaranlar, d) Yapacak emvali veya karşılığı parayı ve yakacak emvali gayesi dışında kullananlar, e) Yapacak emvali orman idaresinden izin almadan imal edilmek gayesiyle de olsa başka yere götürenler, satanlar, f) Yapacak ve yakacak emvali her ne surette olursa olsun alanlar veya g) Yapacak emvali kullandıktan sonra izinsiz olarak sökerek veya yıkarak enkaz halinde bulunduğu köy hudutları dışına çıkaranlar, h) Yapacak emvali veya karşılığı olan parayı alındığından itibaren bir yıl içinde Orman Kanununun 35 nci maddesinde belirtilen yapı sistemine uygun inşaatta kullanmayarak elden çıkaranlar, haksahibi değildirler. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Zati Yapacak ve Yakacak İhtiyaçlarının Tesbiti, Dağıtımı ile Satış Bedellerine Ait Esaslar. Zati ihtiyaçların tesbiti Madde 6-31 ve 32 nci maddeler kapsamına giren yerlerdeki haksahiplerinin; a) Zati yapacak ihtiyaçları: Her yıl Ocak ayında başlamak ve engeç Haziran ayı sonunda bitirilmek üzere orman işletme şefi, ilgili orman muhafaza memuru ve köy ihtiyar heyetince; bütçe tertibi ve isteklilerin ihtiyaçları gözönünde bulundurulmak, geçmiş yıllarda verilen ihtiyaçların sarf durumları ve mevcutları da kontrol edilmek suretiyle mahallinde müştereken bir tutanakla tesbit edilir. b) Zati yakacak ihtiyaçları: Köyde mevcut hane ve nüfus sayıları esas alınmak suretiyle orman işletme şefi, ilgili orman muhafaza memuru ve köy ihtiyar heyeti ile birlikte bir defaya mahsus olmak üzere tesbit edilir. Müteakip yıllarda hane ve nüfus sayılarında değişiklik olduğu takdirde bu değişiklikler köy ihtiyar heyetince bir beyanname ile orman işletme şefliğine bildirilir. Haksahiplerine verilecek zati yapacak envai miktarları Madde 7-31 ve 32 nci madde kapsamına giren köylerdeki haksahiplerinin yeniden yapacakları ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes inşaatları ile bunların tamiratı için verilecek yapacak emval miktarları aşağıdaki esaslar dahilinde tesbit edilir,. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: 3

4 4 a) Yeni İnşaatlar için: Ev, ahır, samanlık ve ambar için Orman Kanununun 35 nci maddesine dayalı "Yapı Sistemlerinin Tesbiti ve Uygulanmasına Ait Yönetmelik" te belirtilen miktarlar kadar, kümes inşaatı için ise 2 metreküp'e kadar yapacak emval verilir. b) Tamirat İhtiyaçları için: 31 nci madde kapsamına giren köylerdeki haksahiplerinin ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes tamiratları için lüzumlu yapacak emval, i l g i l i işletme şefi tarafından düzenlenecek metraja dayanılarak verilir. 32 nci madde kapsamına giren köy ve kasabalardak i haksahiplerinin ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes tamiratları için lüzumlu yapacak emval ise, mühendis veya fen memuru gibi yetkili teknik elemanlarca düzenlenen ve yetkili merciler tarafından onaylanan metraja dayanılarak verilir. Tamirat için verilecek miktar, yeni inşaat için verilmesi öngörülen miktarın dörtte birini geçemez. Haksahiplerine verilecek zatı yakacak emval miktarları Madde 8-İklim şartları ile istihsal durumu dikkate alınarak, 6 ve daha az nüfuslu ailelere 18 stere kadar, 6 nüfustan fazla ailelere beher fazla nüfus için 1'er ster ilavesiyle en çok 22 stere kadar yakacak odun verilir. Zatı yapacak emvalin verilmesine ve satış bedellerine ait esaslar. ve Madde 9- Haksahiplerine zatı yapacak emvalin ne şekilde, nerelerden hangi bedellerden verileceği aşağıda gösterilmiştir. a) 31 nci madde gereğince, mülki hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunan köylerdeki haksahiplerinin yeni olarak, yapacakları ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes ihtiyaçları için bütçe tertibi ve istihsal edilen emvalin diğer tahsis yerleride dikkate alınarak bu ormanlardan elde edilen emvalin taşındığı istif veya satış istif yerlerinden, Mülki hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunmasına rağmen, bu ormanlardan yapacağa elverişli emval istihsal edilmemesi veya istihsal edilen emvalin, haksahiplerinin yapacağı inşaat ihtiyaçlarına kafi gelmemesi veya o yıl istihsal yapılmaması hallerinde zati yapacak ihtiyaçları Bölge Müdürlüğü dahilindeki en yakın istif veya satış istif yerlerinden, Tarife bedeli, kesme, taşıma (sürütme ve nakliyat), ve istif masrafları alınmak suretiyle verilir. Yûrütme ve İdare Bölümü Sayfa : 4

5 5 Ancak; Mülki hudutları içinde sadece baltalık olarak işletilen verimli Devlet ormanı bulunan fakat yapacağa elverişli emval istihsal edilmeyen köylerdeki haksahiplerine yapacak emval zati ihtiyaç olarak verilmez. 31 nci madde kapsamına giren köylerdeki haksahiplerinin ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes tamiratları için yapacak emval ihtiyaçları ise yukarıdaki esaslar dahilinde maliyet bedelinin üçte biri üzerinden verilir. b) 32 nci madde kapsamına giren köy ve nüfusu 2500'den aşağı kasabalardaki haksahiplerinin yapacağı yeni ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes inşaatları için Bölge Müdürlüğü dahilindeki en yakın satış istif yerlerinden maliyet bedelinin üçte biri karşılığı yapacak emval verilir. Ancak; mülki hudutları içinde sadece baltalık olarak işletilen verimli Devlet ormanı bulunan fakat yapacak emval istihsal edilmeyen kasabalardaki haksahiplerine zati yapacak ihtiyacı verilmez. Bu yerlerdeki haksahiplerinin ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes tamiratları için yapacak emval ihtiyaçları ise "Orman Ürünlerinin Tahsisli Satışları Hakkında Esaslar"a ait Kararname hükümlerine göre tahsis bedeli üzerinden karşılanır. c) 31 ve 32 nci maddeler gereğince haksahiplerinin yapacakları yeni ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes ihtiyaçları, bir defaya mahsus olmak üzere, bu yönetmeliğin 7 nci maddesindeki esaslara göre tamamı bir seferde veya bütçe tertibi, stok durumu, tesbit edilen zati yapacak miktarı ile haksahiplerinin talebi dikkate alınarak azami üç yılda da verilebilir. d) tarihinden önceki yıllarda: Yeni ev, ahır, samanlık ve ambar inşaatı için zati ihtiyaç hakkının tamamını almış haksahiplerine yeni inşaat için yapacak emval verilmez. Ancak, yeni inşaat için yapacak emvalin son verildiği tarihten itibaren en az on yıl geçmişse tamir ihtiyacı için emval verilir. Yeni ev, ahır, samanlık ve ambar inşaatı için zati ihtiyaç hakkını kısmen almış ve mahallinde yapılan zati ihtiyaç tesbiti sırasında aynı inşaatların tamamlanması için yapacak emvale ihtiyacı olduğu belgelenen haksahiplerine, evvelce aldığı miktarlar düşülmek suretiyle, 7 nci maddedeki esaslar dahilinde yapacak emval verilir. Yeni ev, ahır, samanlık ve ambar inşaatı için değilde bunların tamiri için emval almış ve evi, ahırı, samanlığı ve ambarı ihtiyaç tesbiti sırasında harap durumda olduğu belgelenen haksahiplerine bunların enkazından kullanılabilecek miktarın düşülmesi suretiyle, süreye bakılmaksızın, 7 nci maddedeki Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 5

6 6 esaslara göre yeni inşaat için, bunların tamiri için ihtiyaç istenmesi halinde ise yine sureye bakılmaksızın tamiri için yapacak emval verilir. İhtiyaç emvalin verilme suresi Madde 10- Ev, ahır, samanlık, ambar ve kümesin yeni olarak yapıldığı tarihten itibaren enaz on yıl, tamir için, tamir ihtiyacının verildiği tarihten itibaren ise enaz beş yıl geçmedikçe tekrar tamir ihtiyacı verilemez. Zati yakacak emvalin verilmesine ve satış bedellerine ait esaslar Madde 11- Haksahiplerine zati yakacak emvalin ne şekilde, nerelerden ve hangi bedellerden verileceği aşağıda gösterilmiştir. a) 31 ncı madde gereğince, mülki hudutları içinde verimli Devlet ormanı bulunan köylerdeki haksahiplerinin zatı yakacak ihtiyaçları öncelikle bu ormanlardan, bu ormanlardan istihsal yapılmaması veya istihsal edilen emvalin ihtiyaca kalı gelmemesi hallerinde o yıla ait yakacak ihtiyaçları Bölge Müdürlüğü dahilindeki en yakın ormanlardan 8 ncı madde esaslarına göre karşılanır. Zatı yakacak ihtiyaçlarının; yukarıda belirtilen ormanlardan kesme, toplama ve taşıma işinin haksahipleri tarafından yapılmak suretiyle verilmesi halinde tarife bedeli, bu ormanlardan istihsal edilen emvalin taşındığı istif veya satış istif yerlerinden verilmesi halinde ise tarife bedeli ile birlikte kesme taşıma (surutme ve nakliyat) ve istif masrafları alınır. b) 32 ncı madde gereğince, hak sahiplerinin zatı yakacak ihtiyaçları, her yıl Bölge Müdürlüğü dahilindeki en yakın istif veya satış istif yerlerinden maliyet bedelinin üçte biri ile karşılanır. Bu madde kapsamına giren köy ve kasaba hudutları dahilindeki ormanlarda, bu köy ve kasaba halkının ağaçlandırma, imar ve ağaçlandırma sahalarında bakım gayesi ile yapılacak kesimlerde kendileri tarafından istihsal edilen yakacak odunlar tarife bedeli karşılığında zatı yakacak olarak kendilerine verilir. Buralardan ihtiyacın karşılanamaması halinde bakiye ihtiyaç en yakın istif veya satış istif yerlerinden maliyet bedelinin üçte biri ile karşılanır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Zatı Yapacak Emval Karşılığı Nakit Meblağın Hesaplanması İle Ödeme Esas ve Usulleri Nakit ödemeye esas meblağın hesaplanması Madde ncı madde kapsamına giren köylerdeki haksahiplerine, köyde barınmaları için yapacakları yeni ev, ahır, samanlık, ambar ve kümes Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: 6

7 inşaatları ile bunların tamiratı için verilecek yapacak emval yerine, talep etmeleri halinde bu emvalin karşılığı nakit olarak aşağıdaki şekilde ödenir. a) Yeni inşaatlar için; Haksahibinin yeni inşaat için tesbit edilen kerestelik emval miktarının tamamını veya bir kısmını nakit olarak talep etmesi halinde bu miktara tekabül eden aynı cins ve nevideki kerestelik emvalin satış yapıldığı işletmesindeki son üç aylık açık artırmalı satış fiyatı ortalamasından, tarife bedeli ve fiili masraflar düşüldükten sonra hesaplanan meblağın yüzde doksanı (% 90) nakit olarak kendisine ödenir. b) Tamiratlar için; Haksahibinin tamirat ihtiyacını nakit olarak talep etmesi halinde (a) şıkkındaki esaslar dahilinde hesaplanan son üç aylık açık artırmalı satış fiyatı ortalamasından maliyet bedelinin üçte biri düşüldükten sonra hesaplanan meblağın yüzde doksanı (% 90) nakit olarak kendisine ödenir. Nakit ödeme esas ve usulleri Madde 13- Nakit ödeme yapılabilmesi için haksahibinin, köy ihtiyar heyeti huzurunda, kendisine kefil olacak aynı köy nüfusuna kayıtlı olan ve enaz 3 hane sahibi ile birlikte müştereken imzalayarak düzenleyecekleri taahhütnameyi ilgili orman işletme şefliğine vermesi gerekir. Orman işletme şefliğince taahhütnamenin işletme müdürlüğüne intikal ettirilmesinden sonra, a) Yeni inşaatlar için; Ödenecek meblağın yüzde ellisi (% 50) inşaatın temel duvarının su basmanı seviyesine çıkmasını müteakip, kalan yüzde ellisi (" 50) ise kaba inşaatın tamamlanmasından sonra olmak üzere iki defada ödenir. Haksahibi aldığı nakiti gayesine uygun olarak bir yıl içerisinde kullanmak zorundadır. b) Tamiratlar için; Ödenecek meblağın yüzde yüzü (% 100) bir defada ödenir. Ancak, ödemeyi müteakip bir yıl içinde tamiratın tamamlanması zorunludur. İhtiyaç emval yerine verilen naktin ödeme suresi Madde 14- İhtiyaç emval yerine nakit talep edilmesi halinde de 10 ncu maddedeki esaslar uygulanır. 7 BEŞİNCİ BÖLÜM Müşterek İhtiyaçların Verilme Esasları Müşterek ihtiyaçların verilmesine ve bedellerine ait esaslar Madde 15- Müşterek ihtiyaçları masrafları köy ve belediye bütçesinden karşılanan inşaatların yapım veya tamiri için verilecek emval olup, bunların Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 7

8 8 ne şekilde, nerelerden ve hangi bedellerden verileceği aşağıda gösterilmiştir. a) 31 nci madde kapsamına giren köylerdeki okul, cami, sağlık evi, köy yolu köprüsüne köy konağı ihtiyaçlarının verilmesinde 9 ucu maddenin (a) fıkrasındaki eses ve bedeller, 32 nci madde kapsamına giren köy ve nüfusu 2500'den aşağı kasabalardaki okul, cami, koy yolu köprüsü ve köy konağı ihtiyaçlarının verilmesinde ise aynı maddenin (b) fıkrasındaki esas ve bedeller, uygulanır. b) Müşterek ihtiyaçların verilebilmesi için, İnşaata ait masrafların köy veya belediye bütçesinden karşılanacağına dair mülki amirliklerce onaylanmış köy ihtiyar heyeti veya belediye encümen kararı, Mühendis veya fen memuru gibi yetkili teknik elemanlar düzenlenmiş proje ve tasdikli keşif evrakı, tarafından Emaneten yaptırılacak inşaatlar için koy ihtiyar heyetince veya belediye encümenince alınmış emanet inşaat kararı, inşaatların ihale suretiyle yaptırılması halinde ise, müteahhit ile düzenlenen sözleşmelerde "kerestenin köy veya belediye tarafından temin edileceği" şartı, aranır. ALTINCI BOLUM Göçmen ve Felaketzede İhtiyaçları Göçmen ihtiyaçları Madde J6-0rman Kanununun 33 ncü maddesi kapsamına giren haksahiplerinin yapacakları ev, ahır, samanlık ve ambar ihtiyaçları, ilgili kuruluşlar tarafından Orman Genel Müdürlüğüne gönderilecek Bakanlar Kurulu Kararı, yapılara ait tip proje ve kereste metrajı ile aile reislerinin adı, soyadı ve nüfuslarını gösteren listelere göre, bu yönetmeliğin 7 nci maddesindeki miktarlar dahilinde, Bakanlık onayını müteakip Orman Genel Müdürlüğünden alınacak talimata dayanılarak, bir defaya mahsus olmak üzere en yakın istif veya satış istif yerlerinden kesme, taşıma ve istif masrafları alınarak karşılanır. Bu ihtiyaçların karşılanmasında, muhtaçlık durumu ve köy mülki hudutlarının ormanlarla ilişkisi aranmaz. Felaketzede ihtiyaçları Madde 17- Tabii afetlerle felakete uğrayan köylerde bu yüzden zarar Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa: 8

9 gören köylülerin yapacakları ev, ahır, samanlık ve ambar ihtiyaçları için bir defaya mahsus olmak üzere en yakın istif veya satış istif yerlerinden kesme, taşıma (sürütme ve nakliyat) ve istif masrafları alınarak yapacak emval verilir. Bu emvalin verilmesinde; felaketin köylerde olması, felakete uğrayanın köy nüfusuna kayıtlı ve köyde oturması, daha önce bu haktan istifade etmemiş bulunması ve muhtaç durumda olması şartları aranır. Felakete uğradıkları ilgili mercilerce tevsik edilen ve yukarıdaki şartları haiz oldukları orman işletme şefliklerince tesbit edilenlerin ihtiyaçları, enkazlarından inşaatında kullanılabilecek miktar gozönünde bulundurularak kalan miktar için orman işletme şefliğince bu yönetmeliğin 7 nci maddesinde belirtilen miktarlara göre düzenlenecek felaketzede ihtiyaçları tesbit tutanağı işletme müdürlüğünce doğrudan Orman Genel Müdürlüğüne gönderilir. Bakanlık onayını müteakip Orman Genel Müdürlüğünden alınacak talimata dayanılarak felaketzede ihtiyacı verilir Koy ve kasaba nüfuslarının tesbiti YEDİNCİ BÖLÜM Müşterek Hükümler Madde J8- Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü maddelerinden yararlanacak köy ve kasabaların nüfuslarının tesbitinde, Devlet İstatistik Enstitüsünce yayınlanmış en son genel nüfus sayımı sonuçları esas alınır. Taahhütname alınması Madde 19- Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü maddelerine göre; yeni Zatı yapacak emvalin bedelinin tahsili, teslimatı ile nakit ödeme suresi Madde 20- Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü maddelerine göre haksahibi olanların tesbit edilen yapacak ihtiyaçları, bedelleri orman işletme şefliğince tahsil edildikten sonra teslim edilir. inşaat yapacak haksahipleri, aynı kanunun 35 nci maddesindeki Yapı Sistemlerinin Tesbiti ve Uygulaması Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen yapı sistemlerine uyacaklarına dair orman işletme şefliğine taahhütname Vermek zorundadırlar. Teslimat: Zati ve felaketzede ihtiyaçlarında haksahiplerine, koy müşterek ihtiyarlarında köy muhtarlığına, göçmenlerle diğerlerinin ihtiyaçlarında ise kendilerine veya ilgili kuruluşun mutemetlerine yapılır. Ancak, haksahibinin hastalık, askerlik, eş ve çocuklarının köyde devamlı oturmaları halinde tutukluluk ve yurtdışında olmalarının köy ihtiyar heyeti veya ilgili kuruluşlarca belgelendirilmesi durumunda ihtiyaçları vekillerine teslim edilebilir. 9 Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 9

10 10 Haksahiplerine, tesbit edilen ihtiyaçlar 3 ncü sınıf emvalden verilir. Ancak, kapı ve pencere gibi doğramaya ihtiyaç olması halinde, tesbit edilen toplam ihtiyacın ençok % 15 ine kadarı 2 nci sınıf emvalden verilebilir. istife alınmamış emvalden zati yapacak ihtiyaç verilmez. Haksahiplerine satılan emval, satış tarihinden itibaren engeç 30 gün içinde istif veya satış istif yerlerinden kaldırılır. Zorunlu hallerde bu süre orman işletme şefliğince 15 gün daha uzatılabilir. Bu süre zarfında da, yapacak emvali istif veya satış istif yerlerinden kaldırmayanların satışları iptal olunarak kendilerinden alınan emval bedelleri yılı içerisinde işletmesince iade edilir. 31 nci madde kapsamına giren köylerdeki haksahibinin emval yerine nakit talep etmesi halinde, 13 ve 14 ncü maddelerdeki esaslar dahilinde kendisine en kısa sürede nakden ödeme yapılır. Ancak, hastalık, askerlik, eş ve çocuklarının köyde devamlı oturmaları halinde bulunma durumunda nakit ödeme kanuni vekiline yapılır. Takip ve kontrol tutukluluk ve yurtdışında Madde 21- Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü maddelerine göre haksahiplerine verilen emval veya karşılığı naktin yerinde sarfedilip sarfedilmediği ve inşaatların yapı sistemlerine uygun olup olmadığı hususu "Orman Kanununun 35 nci Maddesindeki Yapı Sistemlerinin Tesbiti ve Uygulaması Hakkındaki Yönetmelik" gereğince takip ve kontrol edilir. Zati yakacak ihtiyaçlarına ilişkin bedel tahsili, teslimat ve süre Madde 22- Haksahibi olanların tesbit edilen zati yakacak ihtiyaçları için, bedelleri orman işletme şefliğince tahsil edildikten sonra verilen sürede i l g i l i orman muhafaza memurlarının kontrolü altında haksahiplerinin temin ettikleri yakacak odunlar, ormana girişteki belirli kilit noktalarda ölçülerek nakliyeleri kesilir ve kesilen nakliyelerin arkasına taşınan miktarlarla i l g i l i şerh verilir. Haksahiplerine ormandan verilecek zati yakacak odunların temin ve taşınması için, mıntıka özelliklerine göre haksahiplerine orman işletme şefliğince i l g i l i köylere önceden duyurulmak suretiyle azami 30 güne kadar bir süre verilir. Haksahiplerine yine bedellerinin tahsilini müteakip istif veya satış istif yerlerinden verilecek yakacak odunlar ise, satış tarihinden itibaren engeç 15 gün içinde bu yerlerden kaldırılır. Ancak, zorunlu i l g i l i hallerde bu süre orman işletme şefliğince 15 gün daha uzatılabilir. Bu süre zarfında da yakacak emvalini i s t i f veya satış i s t i f yerlerinden kaldırmayanların satışları iptal olunarak kendilerinden alınan emval bedelleri yılı içerisinde işletmesince iade edilir. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 10

11 11 İhtiyacın devri Madde nci madde gereğince zati yapacak ve yakacak olarak verilen emval; köyden başka bir yere göçme, uzun süre hastalık, sakatlık veya inşaat yapma imkansızlığı, ihtiyacın başka bir şekilde giderilmesi gibi sebeplerle o köydeki diğer ihtiyaç sahiplerinin bu kabil ihtiyaçlarına i l g i l i orman işletme şefliğinin izni ile devredilebilir. Zatı ihtiyaç olarak verilmeyecek emval Madde 24- Yanık orman sahalarından istihsal edilen ve usulsüz olarak kesilmiş emvalden hiçbir surette zatı ihtiyaç verilmez. Cezai Hükümler Madde 25- Orman Kanununun 98 ncı maddesi gereğince; aynı Kanunun 31, 32 ve 33 ncü maddelerine göre, zatı ihtiyaçlar ve müşterek ihtiyaçlar için verilen orman emvalini; yerinde kullanmayıp her ne surette olursa olsun el den çıkaranlar, bunları veriliş gayesine uygun kullanmayanlar, yapacak emvalin vasfının bozulması sebebiyle izin almadan yakanlar, orman idaresinden izin almadan imal edilmek gayesiyle de olsa başka yere götürenler, kullan dıktan sonra sökerek veya yıkarak enkaz halinde bulunduğu köy hudutları dışına çıkaranlar veya yapacak emvali aldığı tarihten itibaren bir yıl içerisinde yapı sistemine uygun inşaatta kullanmayarak elden çıkaranlar ile bu maddede belirtilen her türlü emvali, her ne surette olursa olsun alan veya kabul edenler hakkında ve nakit ödeme durumunda naktin amacı ile ilgili in şaat ve tamiratın yapılmaması halinde mezkur Kanunun anılan 98 nci maddesi hükümleri uygulanır. Dayanak Madde 26- Bu yönetmelik Orman Kanununun 3373 Sayılı Kanunla değişik 31, 32 nci, 2896 Sayılı Kanunla değişik 33 ncü maddelerine istinaden ek madde 5 hükmüne göre hazırlanmıştır. Yürürlükten kaldırma Madde tarih ve Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Orman Kanununun 31, 32 ve 33 ncü Maddelerinin Uygulaması Hakkındaki Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 28- Bu yönetmelik tarihinden itibaren yürürlüğe girer. Yürütme Madde 29- Bu yönetmelik hükümlerini Orman Genel Müdürü yürütür. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 11

12 12 Ankara Üniversitesinden : Ankara Üniversitesi Kayıt, Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik MADDE 1 Yönetmeliğin 6. maddesinin 2. ve 3. fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. Ancak son sınıf veya son iki yarıyılın bütün derslerini izlemiş olup da, son sınıf veya ara sınıflar dahil toplam en çok Uç dersten başarılı olamadıkları için öğrenimini tamamlayamayacak durumda olan öğrencilere, bu derslerde başarılı olabilmelerini sağlamak maksadı ile, ara sınavlarda başarılı veya başarısız olmasına ve öğrenim süresini tamamlamış veya tamamlamamış olmasına bakılmaksızın iki yarıyıl ek süre tanınır. "Mezun olmak üzere takip ettiği eğitim-öğretim programında, derslerden herhangi biri hariç diğer derslerini başarılı olarak tamamlayan öğrenciler, ara sınavlarda başarılı veya başarısız olmalarına bakılmaksızın, başaramadıkları tek dersin Uç yıl süre ile açılacak yarıyıl veya yıl sonu ve bütünleme sınavlarına katılabilirler. Bu dersin uygulamalı olması halinde öğrenciler her seferinde sadece uygulamalara devam zorundadırlar." MADDE 2 Yönetmeliğin 23. maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. MADDE 23 Bir dersin kayıt, devam, uygulama ve ara sınav not ortalaması şartlarından birini yerine getiremeyen, dönem sonu veya bütünleme sınavında geçer not alamayan veya ders başarı notuna ulaşamayan öğrenciler yönetim kurulunun uygun göreceği ilk yarıyıl veya yılda o dersi tekrar ederler. Bir dersin tekrarında derse kayıt, devam, ara sınav ortalaması ve uygulama şartlarından birini yerine getiremeyerek dönem sonu sınavına katılma hakkını kazanamayan öğrencinin ilgili olduğu kurumla ilişiği kesilir. 2. fıkradaki şartları yerine getirip dönem sonu sınavına girme hakkını kazanan ancak sınav veya bütünlemede başarısız olan öğrencilerin durumu aşağıda gösterilen şekillerde değerlendirilir: a) Birinci sınıf öğrencileri bu sınıfa ait dersleri en çok iki eğitim-öğretim yılı içinde vermek zorundadırlar. Bu öğrencilerin birinci sınıf eğitim-öğretim programından veremedikleri bir tek ders var ise, bu tek ders için başarısız oldukları bütünleme sınavından en az bir ay sonra açılmak üzere bir ek bütünleme sınav hakkı verilir. b) İkinci ve daha üst sınıflara ait derslerin tekrarında başarısız olan öğrencilere, 6. maddenin 1. fıkrasında öngörülen süreler içinde ikinci bir tekrar hakkı tanınır. Bu öğrenciler derse kayıt, devam, ara sınav ortalaması ve uygulama şartlarını yeniden yerine getirmek kaydıyla o derslerin dönem sonu sınavı ve bütünleme sınavına üçüncü defa girmek hakkına sahiptirler. En çok herhangi üç ders hariç olmak üzere eğitim-öğretim programının bütün derslerinden başarılı olan öğrencilere 6. maddenin 2. fıkrasındaki hükümler uygulanır. Mezun olmak üzere takip ettiği eğitim-öğretim programında herhangi bir ders hariç olmak üzere diğer derslerini başarılı olarak tamamlayan öğrencilere 6. maddenin 3. fıkrasındaki hükümler uygulanır. Bu şartların mevcut olmadığı durumlarda veya verilen sınav haklarının kullanılması sonucu başarısızlık durumunda öğrencinin Yükseköğretim Kurumu ile ilişkisi kesilir. MADDE 3 Bu yönetmelik öğretim yılından itibaren geçerli olmak üzere yürürlüğe girer. MADDE 4 Bu yönetmelik Ankara Üniversitesi Rektörü tarafından yürütülür. Yürütme ve İdare Bölümü Sayfa : 12

13 13 YARGI BÖLÜMÜ ANAYASA MAHKEMESİ KARARI Esas sayısı : 1985/8 Karar sayısı : 1986/27 Karar günü. : İptal Davasını Açan : Türkiye Büyük Millet Meclisinin 93 üyesi. İptal Davasının Konusu : 25 Haziran 1985 günlü, sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Tarihli ve 2559 Sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesi Hakkında günlü ve 3233 sayılı Kanun'un tüm hükümlerinin Anayasanın Başlangıcı ile 2,5,6,7,8,9,10,11,12,13,17,19,20*21,23,26,27,35,37,38,88,94, 96,148 ve 150. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptali istemine ilişkindir. I- İptal İsteminin Gerekçesi : İptal isteminin, dava dilekçesinde açıklanan gerekçeleri aynen şöyledir : "GENEL İPTAL GEREKÇESİ VE KONUNUN ANALİZİ A- USULE İLİŞKİN Bilindiği üzere Anayasa Mahkemesinin kuruluşu ve yetkileri Anayasa'mızın Üçüncü Bölümü'nde "YARGI" başlığını taşıyan faslında düzenlenmiştir. Yüce Mahkemenin "Görev ve Yetkilerini" belirleyen Anayasanızın 148, maddesinin 2. bendinin ilk fıkrasında; "kanunların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp, yapılmadığı hususu ile sınırlıdır." denmektedir. Bu duruma göre ilk bakışta Anayasanın bu hükmü karşısında usul konusunun, iptalini istediğimiz Yasanın son oylamasındaki oy sayısının Anayasanın bu konuda öngördüğü nisabı sağlayacak sayıda olup olmadığının araştırılmasından ibaret bulunduğu anlaşılabilir. Hukukun temel ilkelerinden birinin de; yasa (ve doğal olarak Anayasa) hükümlerinin sözü ile ruhunun, gayesinin de yorumlama yapılırken gözönünde bulundurulması, değerlendirilmesi ve uygulanması olduğu kuşkusuzdur. Bu nedenle yukarda bahsi geçen hükmü lafzının yanısıra ruhu ve amacı açısından da bir yorumlamaya tabi tutmak kaçınılmaz olmaktadır. Kaldı ki, ünlü Alman Anayasacısı Prof. Not: Anayasanın 153. maddesi gereğince işbu kararın "hemen" yayımlanabilimesi için Anayasa Mahkemesinin gönderdiği metnin filmi çekilmek suretiyle basılmıştır. Yargı Bölümü Sayfa : 1

14 14 Teodor Mouuz'un da belirttiği gibi, "Anayasal irade sabit bir irade değildir. Aksine değişebilir süreli bir iradedir. İhtiyaçlardaki değişme yortuna da değişiklik getirir..." demektedir. Anayasaları yasalardan ayıran nitelikleri onların anayapıyı ve genel felsefeyi detaya inmeden, bir çerçeve,bir çatı halinde düzenlemeleridir. Bu nedenle Anayasaların çizdiği çerçeveye içerik kazandırmak, somutlaştırmak ancak onun yorumlanması suretiyle olanaklıdır. Henüz yürürlüğe girmiş bulunan Anayasamızı belli yönlerde somutlaştırmak Anayasa Mahkememize düşen bir görevdir. Anayasa Mahkememiz doğaldır ki, demokrasinin ve "Hukuk Devleti" ilkesinin özü ve toplumsal yararlar doğrultusunda yapacağı yorumlar ve ortaya koyacağı ilkesel kararlarla Anayasamızın hükümlerine içerik kazandıracaktır. Konuya bu değerlendirmeler açısından yaklaştığımızda yasaların şekil bakımından denetlenmesi, son oylamanın öngörülen çoğunlukla yapılıp yapılmadığı hususunun yalnızca bir rakamsal değere bağlamanın mümkün olmadığını kabul etmek zorundayız. En azından son oylamadaki oluşuma doğrudan etken olan usul ve esası dikkate almamak mümkün değildir. Anayasanızın 148.maddesinin gerekçe bölümünün 5. paragrafında; "son oylama Genel Kurul tarafından yapılır. Daha önce vücut bulan şekil bozukluklarını Genel Kurulun bildiği veya bilmesi gerektiği varsayılır."denmektedir. Bu husus milletvekillerinin iradesinin oluşumunda etken olmayan usul konularına ilişkindir. Örneğin çalışmalarının saat 19.00'da son bulması gerekirken saat 19.05'de son bulması ve fazla süre içerisinde yasanın oylanması milletvekili iradesinin oluşumuna değişik bir anlatımla oylama sonuçlarına etkide bulunmayacak bir usuli husustur. Ancak önerge verme hakkının kısıtlanması, değişik önergelerin milletvekillerinin görüşmelerine ve tartışmalarına sunulmasını engellemek, değişik seçenekleri değerlendirmekten milletvekillerini yoksun bırakmak; milletvekili iradesini daha toplu bir açıdan millet iradesini olabilecek sonuca göre başka bir yönde şekillenmesine neden olacak ve dolayısıyla oylama sonucunu özü açısından etkileyecek bir husustur. Tutanaklar incelendiğinde görülecektir ki, milletvekillerinin değişiklik önergesi verme hakkı, İçtüzük ve Anayasaya aykırı olarak dört önerge ile kısıtlanmıştır. Anayasamızın "kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi" başlıklı 88. maddesinin ikinci bendinde; "kanun tasarı ve tekliflerinin TBMM'de görüşülme usul ve esasları içtüzükle hükmü yer Yargı Bölümü Sayfa: 2 almaktadır. düzenlenir."

15 15 Eğer Anayasamızın 148. maddesinin 2. bendinin ilk fıkrası hakkındaki yorumumuzun uygun görülmemesi halinde, yukarıda bahsi peçen 88. maddesinin 2. bendi hükmü ile bir çelişkinin varlığımda kabul etmek zorunlu olacaktır. Öyle bir zorunluluk ki f bunlardan ancak ve yalnızca biri kabule şayan olacaktır, diğeri kabule şayan değildir. Gerçekten kanun teklif ve tasarılarının görüşülmesi, İçtüzüğe uygunluk içinde yapılmalıdır. Bu Anayasanın 38. maddesinin bir emridir. Anayasal bir emirdir. Eğer görüşme; İçtüzüğe uygun değilse, İçtüzüğe uygunluğu emreden Anayasanın 88, maddesi hükmüne de, aykırılık var demektir.bu nedenle son oylamayı etkileyecek usuli noksanlıkların ve yanlışlıkların Anayasal denetime uyruk tutulmasında zorunluluk vardır. Bu perspektiften bakarak aşağıdaki hususları usul ve esas açısından bir değerlendirmeye tabi tutmak gerekirse; 1. TBMM İçtüzüğünün 74. maddesi; " Hükümetçe hazırlanan kanun tasarıları bütün bakanlarca imzalanmış olarak ve gerekçesiyle birlikte Meclis Başkanlığına sunulur.. " hükmünü öngörmektedir. Bu hükümle amaçlanan Bakanlar Kurulu üyelerinin sorumluluklarını tesis ve bu arada tasarıların her bakan tarafından kendi bakanlığının işlevi direkt ya da endirekt açısından bir incelemeye tabi tutulması bir yanlışlık, noksanlık ihtiva ediyorsa tashihi ve tamamlanması ve iyileştirmeye muhtaç ise bunun sağlanmasıdır. İptali istenen yasa tasarısının Meclis Başkanlığına sunulması sırasında, Tasarı Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanının imzasına ulaşmamıştır. Konu, H.P. TBMM Grup Başkanvekilince Genel Kurulun bilgisine sunulmuş ve ayrıca İçişleri ve Adalet Komisyonları üyelerince zapt edilerek, tutanağa bağlanıp, Anamuhalefet Grup Başkanlığınca TBMM Başkanlığına da yazılı olarak başvurularak bildirilmiştir. İlgili oturuma başkanlık eden Başkanvekili imzanın mevcut olduğunu beyan etmiş, bu konuda ilgili birinci komisyondan sonra görüşme açılan ikinci komisyon üyelerine dağıtılan tasarıda bulunmamasına rağmen imzanın tamam olduğu beyan edilmiştir. Bu noksan imza sonradan ikmal edilmiş olsa bile İçtüzüğe aykırılık nedeniyle, ikmal anına kadar yapılan görüşmeler keenlemyekündür. Bu nedenle yasanın tümünün iptali gerekir. 2. İçtüzüğün 84. maddesi 2. bendi;"görüşülen bir madde birçok mesele veya fıkralardan mürekkep ise ve bunların ayrı ayrı oya konmaları onbeş üye tarafından yazılı olarak teklif olunmuş ise gereği yapılır.." hükmünü öngörmektedir. Bu hüküm uyarınca; eğer böyle bir talep öngörülen sayıda üye tarafından yazılı olarak teklif olunmuş ise; bu Başkanlık Di- Yargı Bölümü Sayfa: 3

16 16 yanı tarafından üzerinde bir takdirde bulunulmaksızın, ayrıca Genel Kurulun tasvibine sunulmaksızın yerine getirilmelidir. Öte yandan konu görüşülen tasarının özüne, içeriğine müessir bir konudur. Gerçekten uzun madde metinlerinde ayrı ayrı değerlendirmelerin gerekebileceği, böyle bir yöntem ile daha sağlıklı bir görüşme ve daha sakin bir değerlendirme yapılabilecektir. Bu konuda günlü oturumda tasarının 3. maddesi görüşülürken verdiğimiz önergenin gereği yerine getirilmemiştir. Bu nedenle yasanın 3 ve 4 üncü maddelerinin iptali gerekir. 3. İçtüzüğün 88. maddesi; ".. kanunlarda veya İçtüzükte aksine hüküm yok ise, kanun tasarısı veya teklifinde bir maddenin reddi, komisyona iadesi, değiştirilmesi veya metne madde eklenmesi hakkında, milletvekilleri, esas komisyon veya Hükümet değişiklik önergeleri verebilir. Bu esaslar dairesinde milletvekilleri tarafından tasarı veya teklif maddelerinin her fıkracı jçin dörttten fazla önerge verilemez..'' hükmünü öngörmektedir, Uygulamada bu hüküm herhangi bir milletvekilinin tir fıkra hakkında dört ayrı önerge verebilir şeklinde uygulanagelmiş ve bu husus bir teamül halini almış ve bu suretle bağlayıcılık kazanmış bulunmasına rağmen; yasa görüşmelerinde oturumda başkanlık tarafından tüm üyelerin verebileceği en fazla önerge sayısının 4 ile sınırlandırılması bir surette telakki edilerek bu konuda özellikle temin olunan bir önerge vesile ittihaz edilerek Genel Kurulun Oylamasına sunulmuş ve öylece kabul edilmiştir. Bu davranış içtüzüğün 88. maddesinin anılan hükmünün ve bu konudaki teamülün zımnen ilgasıdır. İçtüzükler de elbette değiştirilebilir. Ancak bunun kendine özgü bir usulü ve yöntemi vardır. Sayın Cumhurbaşkanlığının imzası ve resmi gazetede yayımlanması sağlanmak gerekir. Herhangi bir başka yasa görüşülürken İçtüzüğün bu suretle zımnen de olsa değiştirilmesi usulsüzdür ve uygulanması Anayasaya aykırıdır. Kaldı ki, bu değişiklik önergesi vermek hakkının ortadan kaldırılması fiili sonucunu ortaya çıkaran bir yaklaşımdır. Bu kabul ve uygulamanın bir önemli sakıncası da; Hükümetin bir fıkra için kendi parti grubuna mensup ülelerce 4 önerge verilmesi suretiyle muhalefet partlilerinin vereceği ve Genel Kurul'- da değişiklik sağlıyabilecek önerge vermesini engellemek gibi antidemokratik bir uygulamaya sebebiyet verebilmesidir. Bu nedenle yasanın bu karar ve uygulamaya tabi tutulan maddesi ve müteakip maddelerinin iptali gerekir. 4. İçtüzüğün 88. maddesinin 3. bendinin "...değişiklik önergeleri önce veriliş ve sonra aykırılık sırasına,göre okunur ve işleme konur. Başkan her önerge için komisyona katılıp, katılmadığını sorar, Komisyonun katılmaması halinde, önerge sahibi isterse beş dakikayı geçmemek üzere açıklama için söz alabilir..." hükmünü öngörmektedir. Yargı Bölümü Sayfa: 4

17 17 Buna göre komisyonun önergeyi kabul etmemesi halinde milletvekili için önergesini açıklamak üzere konuşma hakkı doğmaktadır. Bu suretle yapılan konuşmanın Genel Kurulca haklı bulunması Genel Kurulun o yönde bir kanaate ulaştırılması halinde, yapılacak oylama sonucunda önergenin kabulü mümkündür ve bu çok görülmüştür. Öte yandan komisyonda görüşülüp kabul edilen ve rapora bağlanan bir metnin Genel Kurulda görüşülmesi sırasında değiştirilmesini öngören bir değişiklik teklifini kabul etmesi; ancak bu konuyu komisyonun kendi içinde görüşerek kabul etmesi gerekir. Tabiatıyla bu konuda komisyonun toplantı ve karar nisaplarının da mevcut bulunması gerekir. Tutanakların incelenmesinden de görüleceği üzere iptali istenen yasaya ilişkin görüşmeler sırasında muhalefet milletvekillerince verilen değişiklik önergeleri komisyonca yukarıda belirtilen usul ve esaslara dikkat edilmeksizin sürekli kabul edilmiş ve bu suretle ve sırf amacı bu olduğu için önerge sahiplerine konuşma hakkı doğmamıştır. Ya da önerge sahiplerinin önergelerini açıklamak için yapacakları konuşmalar engellenmek için komisyon sözcüsü, önergeyi kabul ettiklerini beyan etmişlerdir. Bu hakkın suistimalidir. Bu aynı zamanda milletvekillerinin konuşma hakkını gaspeden bir hileyi şeriyyedir. Bu nedenle görüşmeler salimen cereyan etmemiştir. Yasa. ile ilgili görüşmelerin tümü İçtüzüğe aykırı bir görüşme üslubu içinde cereyan etmiştir. Bu nedenle de iptali muciptir. 5. İçtüzüğün 58. maddesi 2. bendi; "...görüşmeler sırasında işaretle oylamaya geçilirken, on milletvekili ayağa kalkmak veya önerge vermek suretiyle yoklama yapılmasını isteyebilir..." hükmü yer almaktadır. Böyle bir istek vaki olduğunda Başkanlık Divanının yapacağı iş, derhal yoklamaya geçmektir. Şimdiye kadar ki, Meclis teamülü bu yoldadır. Ne varki, tutanakların incelenmesinden de anlaşılacağı üzere pok çok yoklama istemimiz Genel Kurul oturumlarını yöneten Başkanlık Divanlarınca ret edilmiştir. Redde gerekçe olarak da bu istemin sık sık yapılmasıdır. Yoklama gereğini duyuran neden toplantı yeter sayısının Genel Kurul salonunda bulunması biçimindeki maddî durumdur. Her an değişmesi doğası gereği mümkün ve esasen aranması zorunlu olan bu maddî durumun tesbitini her an istemek de işin doğası gereği haklıdır. Bu isteğin behemahal yerine getirilmesi gerekir. İptali istenen yasanın görüşülmesi sırasında tutanaklarda da dercedilmiş bulunan yoklama istekleri karşılanmadığı için Anayasa olarak ve İçtüzükçe gerekli toplantı nisabının mevcudiyeti kuşkuludur. Böylece gerekli nisabın mevcudiyetinden kuşku duyulan bir esnada yapılan görüşme ve oylama da sıhhatli ve geçerli değildir. Yargı Bölümü Sayfa : 6

18 18 Bu nedenle yasanın yoklama istemlerimizin haksız yere ret edildiği maddelerinin iptali gerekir. 6. Anayasamızın 96. maddesi; "...Bakanlar Kurulu üyeleri Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin katılmadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir bakana yetki verebilirler., hükmünü öngörmektedir.. Madde metni incelendiğinde görüleceği üzere, bu yetkinin; a) Müvekkil durumunda bulunan bakanca katılamayacağı her oturum için ayrı ayrı; b) "Verilebilir" ibaresine nazaran müvekkil durumunda bulunan bakanca, Genel Kurulda olmayacağı için önceden ve yazılı olarak, verilmesi gerektiği kolayca anlaşılır. İptali istenen yasanın görüşülmesi sırasında bu hususlara dikkat gösterilmemiş, tutanakların ve yetki belgelerinin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere her oturum için ayrı ayrı yetki verilmemiştir. Bu konudaki sorularımız soyut bir cevapla geçişti rilmiş, itirazlarımız da ret edilmiştir. Bu durum oylamanın rakamsal sonucunu etkileyen bir durumdur. Bu nedenle tüm maddelerin iptali gerekir. 7. Anayasamızın 94 üncü maddesinin 2 nci bendi; "Başkanlık Divanı, Meclisteki siyasi parti gruplarının üye sayısı oranında Divana katılmalarını sağlayacak şekilde kurulur." demektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 11 inci maddesi ise; "Millet Meclisi Başkanı, siyasi parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içindeki yüzde oranlarını ve bu oranlara göre her siyasî parti grubuna düşen Başkanlık Divanındaki görev yeri sayısını tesbit eder ve Danışma Kuruluna bildirir. Başkanlık Divanındaki görev yerleri, Başkanvekillikleri için iki adedi Millet Meclisi üye tamsayısının salt çoğunluğuna sahip siyasî parti grubuna ait olmak üzere oranı en yüksek olandan başlayarak sıra ile dağıtılır. İdareci Üyeliklerle, Divan Üyelikleri için görev yerleri dağıtımı Danışma Kurulunun görüşü alındıktan sonra Genel Kurulca kararlaştırılır. Siyasî parti grupları kendilerine düşen yerler için adaylarını gösterir. Bu adayları gösteren listenin Genel Kurulca işaret oyuyla oylanması suretiyle seçim tamamlanmış olur." hükmünü öngörmektedir. Daha önce boşalan iki katip üyelik için H.P. Grubunca iki sayın üye (Sayın İ.Cüneyt Canver - Sayın D.Fikri Sağlar) aday gösterilmiş ise de İktidar Partisinin çoğunluk oyları ile bu adayların adaylığı günü reddedilmiştir. Böylece muhalefete Yargı Bölümü Sayfa: 6

19 19 mensup üyelerce temsil edilecek Başkanlık Divanı üyelikleri, iptali istenen yasanın görüşmelerinde özellikle boş bırakılmak istenmiş ve bu yapılmıştır. Binaenaleyh Anayasamızın 94 üncü maddesine aykırılık bulunmaktadır. Bu nedenle H.P. Grubu adaylarının sonradan seçildiği tarih olan gününe kadarki görüşmelerde kabul edilen yasanın 1,2,3,4,5,6 ve 7 nci maddelerinin iptali gerekir. Bütün bunlar topluca nazara alındığında son oylamanın rakamsal oluşumunun; Anayasa ve İçtüzük hükümlerine uygun bir görüşmeye dayalı olarak ortaya çıkacak sonuçtan farklı olacağı kuşkusuzdur. Bu durumda Anayasanın 94 üncü maddesine uygun bir usulî ve öte yandan yine Anayasanın 88 inci maddesine uygun esas hakkındaki Anayasal denetim ve böylece yasanın iptali zorunlu olmaktadır. B- ESASA İLİŞKİN Öncelikle iptalini istediğimiz yasa ile ilgili olan Anasamız hükümlerini belirlemek istiyoruz. Türkiye Cumhuriyeti; toplumun huzurunu, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk Milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir.(any.md.2) Devletimizin bu nitelikleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez(any.md.4). Devletimizin niteliklerinden özellikle "Demokratik Hukuk Devleti" ilkesi, yasamızı doğrudan ilgilendirmektedir. Anayasa Mahkememiz bir kararında "Hukuk Devleti"ni şöyle tanımlamaktadır: "Hukuk Devleti demek insan haklarına saygı gösteren ve bu hakları koruyan, adil bir hukuk düzeni kuran ve bunu devam ettirmeye kendisini yükümlü sayan, bütün davranışlarında hukuka ve Anayasaya uyan, bütün işlem ve eylemleri yargı denetimine bağlı bulunan devlet demektir." Anayasamızın 5 inci maddesi; Devletin temel amaç ve görevlerini "Türk Milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak, kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleri ile bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddî ve manevî varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmak" olarak belirlemektedir. "Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir." "Türk Milleti, egemenliğini, Anayasanın koyduğu esaslara göre, yetkili organlar eliyle kullanır." "Egemenliğin kullanılması hiçbir surette, hiçbir kişiye, zümreye ve sınıfa bırakılamaz. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasadan almayan bir Devlet yetkisi kullanamaz." (Any.Md.6). Yargı Bolümü Sayfa : 7

20 20 Kuvvetler ayrılığı ilkesi, demokrasilerin varlığını gösteren, demokrasileri dikta rejimlerinden ayıran; hak ve özgürlüklerin güvencesini sağlayan temel esaslardan birisidir. Anayasanız da "Kuvvetler Ayrımı" esasını benimsemiş, aşağıdaki üç maddesi hükmü ile,bu konuyu düzenlemiştir. "Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki devredilemez." (Any.îîd.7) "Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir." (Any.Md.8) "Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır." (Any.Md.9) Şimdi Anayasamızın TEKEL HAKLAR VE ÖDEVLER kısmına bakalım. "Herkes kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir." (Any.Md.12) "...kişinin yaşama hakkına, maddî ve manevi varlığının bütünlüğüne dokunulamaz...suçluluğu mahkeme kararı ile saptanıncaya kadar kimse suçlu sayılamaz." (Any.Md.15) "Herkes,yaşama, maddî ve manevî varlısını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir...kimseye işkence ve eziyet yapılamaz. Kimse insan haysiyeti ile bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz." (Any.Md.17) "Herkes, kişi hürriyeti ve güvenlisine Galiptir...Hâkim kararı olmadan yakalama, ancak suçüstü halinde veya gecikmelinde sakınca bulunan hallerde yapılabilir; bunun şartlarını kanun gösterir. Yakalanan veya tutuklanan kişilere, yakalama ve tutuklama sebepleri ve haklarındaki iddialar herhalde yazılı ve bunun hemen mümkün olmaması halinde sözlü olarak derhal, toplu suçlarda en geç hâkim huzuruna çıkarılıncaya kadar bildirilir... Her ne sebeple o- lursa olsun, hürriyeti kısıtlanan kişi, kısa sürede durumu hakkında karar verilmesini ve bu kısıtlamanın kanuna aykırılığı halinde hemen serbest bırakılmasını sağlamak amacıyla yetkili yargı merciine başvurma hakkına sahiptir."(any.md.19) "... Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. (Any,Md.20) "Kimsenin konutuna dokunulamaz. Kanunun açıkça gösterdiği hallerde, usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınan merciin emri bulunmadıkça, kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz."(any.md.21) "Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar ancak kamu yararı amacıyla kanunla sınırlanabilir."(any.md.35) Yargı Bölümü Sayfa : 8

21 21 "Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci ö- nüne çıkarılamaz. Bir kimseyi kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarma sonucunu doğuran yargı yetkisine sahip olağanüstü merciler kurulamaz."(any.md.37) "Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz, kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez....ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz. Ceza sorumluluğu şahsidir. İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz."(any.md.38) "Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlâl edilmiş-herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir. "(Any.Md.-10) TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANDIRILMASI : "Hiçbir zaman, hiçbir toplumda sınırsız hürriyet diye bir şey olamayacağı; sınırsız hürriyetin anarşi ve neticede hürriyetsizlik doğuracağı uzun boylu açıklamayı gerektirmeyen bir gerçektir." Hiçbir hak ve özgürlük sınırsız olamaz. Hakların ve özgürlüklerin sınırlandırılması, demokrasinin kendi iç dinamiğini ve etkinliğini sağlama ve toplumsal yararlar bakımından mümkündür. Ancak demokrasilerde bu sı nırlamanın da mutlaka bir sınırı vardır. Sınırlama hak ve özgürlüğü anlamsız ve göstermelik hale getiremez, hak ve özgürlükleri özünden zedeleyip onu ortadan kaldıracak bir ölçüye varamaz Anayasası sınırlama sınırını "Temel hak ve hürriyetlerin özüne dokunulamaz" şeklindeki hükmü ile sağlamakta idi. Buna göre Anayasanın öngördüğü hak ve özgürlüklerin kısıtlanması, hakkın özünü ortadan kaldırıcı mahiyette olmamalıdır. Yeni Anayasamız da temel hak ve özgürlüklerin sınırlanmasında belli ölçüler getirmiştir. Anayasamızın 13 üncü maddesi; temel hak ve hürriyetlerin Anayasanın özüne ve ruhuna uygun olarak kanunla sınırlanabileceğini öngörmüş, ancak bu sınırlamaların demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamayacağını ve öngörüldükleri amaç dışında kullanılamayacağını hükme bağlamıştır. Bu Anayasa maddesinin gerekçesinde açıkça ifade edildiği üzere; "...ancak kanunla" denilmek suretiyle hak ve hürriyet sınırlamalarının münhasıran kanun konusu olduğu; yani yasama tasarrufundan başka bir düzenleyici tasarrufla (tüzük, yönetmelik vb.)-hak ve hürriyetlerin sınırlanmayacağı belirtilmiştir. Hak ve hürriyetlerin sınırlanmasında mümkün tek amaç olarak kanun yani yasama tasarruflarının seçildiğini gösteren bu hüküm dahi "genel" niteliktedir. Diğer bir deyimle hak ve hürriyetlere ait bütün maddelere sâri bir genel hükümdür. Bu nedenle herhangi bir hak veya hürriyete ait maddede, o hak ve hürriyetin "Kanunla" sınır- YargıBölümüSayfa: 9

22 22 lanabileceğini ayrıca belirtmeye ihtiyaç yoktur ve maddelerin yazımında bu hususa sadık kalınmıştır. Fıkrada ayrıca, söz konusu sınırlamaların Anayasanın sözüne ve ruhuna uygun olması zorunluluğu da gösterilmiştir. Maddenin ikinci fıkrasında, hak ve hürriyetlerin sınırlanmasında daima gözetilmesi gereken ölçü; yani sınırlamaların sınırıýý öngörülmüştür. Diğer bir deyimle hak ve hürriyetlere getirilecek sınırlamalar yahut bunlar konusunda öngörülecek sınırlayıcı tedbirler demokratik rejim anlayışına aykırı olmamalı; genellikle kabul gören demokratik rejim anlayışı ile uzlaşabilir olmalıdır. Getirilen bu kıstas, 1961 Anayasasının kabul ettiği"öze dokunmama" kıstasından daha belirgin, uygulaması daha kolay olan bir kıstasdır. Esasen uluslararası sözleşme veya bildiriler de bu kıstası kabul etmişlerdir. Maddenin ikinci fıkrası, son satırı, hak ve hürriyetlerin, sınırlanmasında öngörülen genel ve özel nedenlerin belli amaçlara yönelik bulunduğu;binnetice ancak bu amaçları gerçekleştirmek için bu nedenlerin öngörüldüğünü vurgulamaktadır. Şu halde öngörülen amaçlar yahut nedenler bahane edilerek, başka bir amaca ulaşmak için hak ve hürriyetler sınırlanmayacak;yahut meşru amaç güdülerek sınırlanmış olsalar bile, getirilen sınırlama bu amacın zorunlu yahut gerekli kıl dığından fazla olmayacaktır. Diğer bir deyinle amaç ve sınırlama orantısı herhalde korunacaktır. Nihayet, maddenin son fıkrası, bu madde hükmünün "genel niteliğini" açıkça vurgulamaktadır. Bu aşamada temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması ile yakından ilgili şu önemli noktayı vurgulamak zorundayız. Anayasadaki genel kural ve kavramların yasaya aktarılması suretiyle yasal düzenleme yapılamaz. Yapılması halinde Anayasa ile çelişkiye düşülür. Anayasa Mahkememiz 1973/41 E., 1974A3 K. sayılı günlü kararında son derece isabetli bir biçimde bu hususu bir ilke olarak saptamış bulunmaktadır. Gerçekten karar metninde; "1775 sayılı Kanunun dava konusu 2 nci maddesi ile Anayasanın değişik 15. maddesindeki son istisna kuralının yansıtılması istenmiş; ancak aşağıda tartışılıp açıklanacağı üzere bu yansıtmada Anayasa ile çelişkiye düşülmüştür. Dava ve inceleme konusu maddeye ilk bakışta Anayasa kuralı kanuna aktarılmış gibi görünür.ancak bu nitelikte bir kuralın olduğu gibi yasaya geçirilmesinin dahi Anayasa Koyucunun ereğine ve yönergesine uygun düşeceği ve bir yasal düzenleme işini göreceği düşünülemez. Dava konusu kuralın Anayasanın değişik 15. maddesinin ikinci fıkrası gereğinin yerine getirildiği tek bölümü istisnaî durumlarda arama ve el koymayı buyurmağa yetkili mercie ilişkin olanıdır. Bu, "o yerin en büyük mülkiye amiri" olarak belirlenmiş; ancak yetkinin hangi koşullar altında nasıl kullanılacağı açıklanmamıştır. Oysa "Milli Güvenlik" ve YargıBölümüSayfa : 10