Energiewende. Alman. Enerjide Dönüşüm Örneği: Promete Necdet Pamir

Transkript

1 Promete Necdet Pamir Enerjide Dönüşüm Örneği: Alman Energiewende Dünya enerji tüketiminde, yıllardır süren fosil yakıtlar ağırlıklı karışım, küresel ısınmaya ve iklim değişikliklerine yol açıyor. Fosil yakıtların neden olduğu olumsuzluklardan bazılarını sıralayacak olursak; Atmosfer ısınıyor, iklim olumsuz yönde değişiyor. Okyanuslar, denizler ve akarsular ısınıyor; buzullar eriyor... 73

2 Denizel yaşam kuzeye kayıyor; kasırgaların sayı ve şiddeti artıyor. Kuraklık ve yangınlar yaygınlaşıyor. Yüksek ısı nedeniyle ölümler artıyor. Astım ve alerjilerde artış görülüyor. Kutup ayılarının üçte ikisinin, bu yüzyılın ortasına kadar yok olabileceği öngörülüyor. Son 25 yılda Antarktika da penguen nüfusu %33 azaldı. Küresel ısınma nedeniyle, bu ısınmaya adapte olamayan birçok canlı türü yok oluyor; denizlerin asit içeriği artıyor. Birçok deniz canlısına barınak olan mercan kayalıkları yok oluyor, vb Başta Birleşmiş Milletler olmak üzere birçok kuruluş, bu gidişi önleyebilmek için konferanslar düzenliyor, yayınlar yapıyor. Küresel ısınmayı en azından sınırlayabilmek için; fosil yakıtlardan yenilenebilir kaynakların ağırlığına dönüşen, enerjiyi bugün olduğundan çok daha verimli kullanabilen ve gelecek nesilleri de gözeten politikalar hayata geçirilmeye çalışılıyor. Bu politikalardan en çarpıcı olanlarından biri, Almanya da uygulanmakta olan Enerjide Dönüşüm (Energiewende) başlıklı program Doğal olarak bu politikaya karşı çıkan ya da eleştirenler de olmakla birlikte, uygulanmasında yaşanan başarı ve başarısızlık öykülerinin, bizlere de ilham verebileceği düşünülebilir. Bu nedenle, söz konusu Enerjide Dönüşüm programımın öne çıkan temel özelliklerini ve dile getirilen gerekçelerini özetlemeye çalışacağım. 74 Önce şu soruya yanıt verilmeye çalışılıyor: Neden Enerjide Dönüşüm? Ve yanıtları: İklim değişikliği ile savaşım, enerji ithalatını azaltmak, teknolojide yenilikleri ve yeşil ekonomiyi canlandırmak, nükleerin yarattığı riskleri azaltmak ve ortadan kaldırmak, enerji güvenliğini pekiştirmek, yerel ekonomileri güçlendirmek ve toplumsal adaleti sağlamak Söz konusu politikanın özetlendiği German Energiewende Book başlıklı raporda, Temiz enerji için politikalar ise, şu alt başlıklarda toparlanıyor: Nükleer enerjinin (kademeli olarak) devre dışına çıkarılması / Yenilenebilir Enerji Yasası (Teşvikler ve ihale koşulları) / Salım (Emisyon) Ticareti / Çevre Vergisi / Kojenerasyon Yasası / Yenilenebilir Enerji (Isıtma) Yasası ve Piyasa Teşvik Programı / Şebeke Genişletilmesini Hızlandırma Yasası / Enerji Tasarrufu Yönetmeliği ve Finansal Destek Mekanizmaları / Eko-Tasarım Direktifi / Uluslararası İklim Politikaları / AB ile Koordinasyon. Politikanın temel taşı, teknoloji olarak belirlenmiş. Bu başlık altında; Verimlilik / Elektrik üretiminde kömürün payının azaltılması / Rüzgârdan elektrik / Biyokütle/Fotovoltaik (FV) / Diğer yenilenebilir kaynaklar / Şebeke ve elektrik depolama / Dijitalizasyon (Sayısallaştırma) / Esnek elektrik üretimi (Baz yüke veda) / Enerji-

3 nin yurttaşlar tarafından, yurttaşlar için üretimi / Sektör eşleştirme alt başlıkları sıralanıyor. Ancak bizdeki gibi sadece sıralanmakla kalmıyor; Almanya yı dünyanın en güçlü ekonomilerinden biri yapan, teknolojideki üstünlüğü etkin olarak devreye giriyor. Somutlaştırmak gerekirse; Almanya nın ve dünyanın en büyük enerji şirketlerinden birinin, rüzgâr gücü verimini, elastik rotor kanatlarıyla artırmayı hedefleyen teknolojik atılımını örnek verebiliriz. Yeni rotor kanatları, Yeni rotor kanatları, 75 metre uzunluklarıyla, Airbus A380 inkilere yakın uzunlukta. 75 metre uzunluklarıyla, Airbus A380 inkilere yakın uzunlukta. Daha yüksek verimlilik ve maliyet düşüşü sayesinde, bu on yıl içinde, rüzgârdan elde edilen elektrik maliyetinin, kömürden üretilen elektrikten daha ucuz olması hedefleniyor. Enerjide Dönüşüm programının beklenen ve elde edilmeye başlanan sonuçları ise şöyle sıralanıyor: Bu program; ihtiraslı, ancak ekonomik olarak gerçekleştirilebilir bir taahhüttür. Enerjide Dönüşüm, yurttaşlar ve yöre halkı tarafından yürütülmektedir. Bu dönüşüm, 2. Dünya Savaşı sonrasında, Almanya nın en büyük alt yapı projesidir. Bu proje, ekonomiyi güçlendirmekte ve yeni istihdam olanakları 1 yaratmaktadır. Almanya, bu program ile bir yandan sanayisini ayakta tutarken, bir yandan da onu daha yeşil bir geleceğe uyumlu hale getirmeyi hedefliyor. Düzenlemeler ve açık piyasalar, yatırım güvencesi sağlarken, diğer yandan küçük yatırımcıların, daha büyük şirketlerle rekabet edebilmesine de olanak sağlıyor. Almanya, bu programla, bir yandan iklim değişikliği ile mücadele ederken, diğer yandan nükleeri kademeli olarak devre dışı bırakmanın, bir madeni paranın iki ayrı yüzü olabileceğini gösteriyor. 75

4 Enerjide Dönüşüm, konuşulduğundan daha kapsamlı, kalıcı ve Almanya için ödenebilir bir proje. Büyük olasılıkla, diğer ülkeler için, daha da ekonomik olacağı öngörülüyor. Programın sayısal hedefleri ise şöyle özetlenebilir: Enerji tüketimi içinde, yenilenebilir kaynakların payını; 2020 de %18 e, 2050 de %60 a yükseltmek (2011 de %12). Elektrik tüketimi içinde, yenilenebilir kaynakların payını; 2020 de en az %35, 2050 de %80 e çıkarmak (2011 de %20). Enerji verimliliğinin artırılması ve birincil enerji tüketiminin, 2050 yılına kadar, 2008 yılındaki seviyesine göre %50 azaltılması hedefleniyor. Aynı süre içinde, elektrik tüketimi- nin de %25 azaltılması planlanıyor. Mevcut binaların enerji sistemlerinin yenilenmesi hızını, yılda %1 den az olan seviyesinden %2 ye çıkarmak ve böylece, binaların birincil enerji tüketimlerinin, 2050 yılına kadar %80 azaltılması hedefleniyor. Ulaştırma sektöründe enerji tüketimini, 2050 yılına kadar %40 azaltmak (2005 seviyesine oranla) ve CO2 salımlarını, 2020 ye kadar %40, 2050 ye kadar %80 azaltmak (1990 seviyesine göre) diğer hedefler arasında... Uzun vadeli hedefler, Fukuşima öncesinde de belirlenmişti ve değiştirilmedi. Raporda, 2020 / 2030 hedeflerinin, gereken yatırım hacmi nedeniyle revize edilebileceği notu da düşülmüş. Enerjide Dönüşüm programı- Enerjide Dönüşüm programının en önemli kazanımlarından biri; büyük istihdam potansiyeli 76 2

5 nın en önemli kazanımlarından biri de; fosil yakıtlardan, yenilenebilirler ağırlıklı bir enerji karışımına geçişin sağladığı büyük istihdam potansiyeli Görüldüğü gibi, yenilenebilirler alt sektöründe çalışan sayısı, kömür ve konvansiyonel kaynaklar sektöründe çalışanların on katından fazla bir değere (2014 yılı verisi) ulaşmış durumda. Bu arada, sanıldığı ya da fosil yakıt lobilerinin iddia ettiği gibi, yenilenebilir kaynaklara sağlanan teşvikler, fosil kaynaklara sağlanan teşviklere oranla çok daha yüksek değil. Aksine, fosil yakıtlara ve nükleere, arasında verilen teşvikler (devlet destekleri), yenilenebilir kaynaklara verilen teşvikleri katlıyor. Temelde, yenilenebilirlerin maliyeti sürekli düşerken, fosil yakıtların ve nükleer elektriğin bedeli, öngörülmesi zor biçimde sürekli dalgalanacak ama son tahlilde hep 3 yukarı doğru bir seyir izleyeceklerdir. Almanya da ısınma maliyetleri, temelde fosil yakıt maliyetlerinden kaynaklı olarak, 2013 te rekor seviyelere yükselmiştir da hükümet, petrol ürünleriyle ısınma tesisatına kısıtlama getirirken, ısınma amaçlı yenilenebilir enerji kaynağı kullanımına ağırlık verdi. Almanya nın önde gelen araştırma kuruluşlarından German Institute for Economic Research, 2012 yılında yaptığı bir araştırmada, izleyen 10 yıllık süre için Energiewende nin ülkeye maliyetini 200 milyar avro olarak hesaplamıştı. Buna karşın, bu dönüşüm sayesinde elde edilecek net etkinin, her bir konut için, aylık 10 avro civarında olacağını da hesaplamıştı te bir diğer kuruluş olan Fraunhofer IWES ise, 2050 yılına kadar yaptığı değerlendirmede, dönüşüm programının maliyetinin, yapılmaması halinde ortaya çıkacak maliyetin altında olduğunu ortaya koymuştu. 77

6 10 yıl içinde, düşük karbon seçenekleri içinde en ucuzu, yenilenebilir kaynaklara dayalı santraller olacaktır. 3 numaralı tablodan da görüleceği gibi, döneminde, yenilenebilir enerji sistemlerine yapılan devlet desteği 102 milyar avro düzeyinde kalırken, taş kömürüne verilen destek 327, nükleer enerji sistemlerine verilen destek ise 219 milyar avro olmuştur. Almanya, nükleer santrallerini kapattıktan sonra, yurt dışından daha fazla elektrik ithalatı yapmak zorunda mı kalacaktır? sorusuna ise şu yanıt verilmektedir: Almanya, yıllardır net elektrik ihracatçısı bir ülkedir ve 2011 yılında, bir hafta içinde 8 nükleer İsveç Çöp İthal Ediyor 78 reaktörünü birden kapattıktan sonra da ihracata devam etmiştir de ise Fransa dâhil çeşitli ülkelere, elektrik ihracatında rekor kırarak bu konumunu sürdürmüştür yılında yeni rekorlar kırılmış ve yenilenebilirlerin piyasada artan payı sayesinde, kömür santralleri baskı altında kalarak satış fiyatlarını düşürmek zorunda kalmışlardır. Nükleer reaktörler kapatıldıktan sonra bile 100,000 MW konvansiyonel güç kapasitesi olan Almanya, pik talepte 80,000 MW seviyesini gördüğünden, ithalât gibi bir durum söz konusu değildir. Yenilenebilirler, önceki yıllarda maliyeti yüksek seçenek olarak değerlendirilmekteydi. Ancak, yeni yenilenebilir yatırımlar, nükleer sistemlere oranla çok daha düşük maliyetli yatırımlardır. 10 yıl içinde, düşük karbon seçenekleri içinde en ucuzu, yenilenebilir kaynaklara dayalı santraller olacaktır. Kanımca, almanya enerji dönüşümüyle doğru bir yol izliyor. Darısı başımıza necdetpamirbd@gmail.com Giderek artan atık üretimi yenilenebilir enerji kaynakları arayan şehir plancılarına yeni arayışlar için fikir oluyor. Ülkedeki çöplerin %99'unu çöp alanlarından alarak atık enerjiye dönüştüren İsveç, bu sayede öylesine verimli şekilde elektrik üretiyor ki artık atık enerji fabrikaları için başka ülkelerden çöp ithal ediyor.