Eserin Adı Yayın Editörü Yazarı

Transkript

1

2 TEVFİK İLERİ

3 ÖNDER KİTAPLIĞI - BİYOGRAFİ 2 Eserin Adı Yayın Editörü Yazarı Tevfik İleri ÖNDER Basın-Tanıtım Komisyonu Tahsin Yıldırım Tashih-Redaksiyon Vedat Ali Özkan Kayacı Yayına Hazırlık İlke Yayıncılık / Baskı İstanbul, 2017 Baskı-Cilt İletişim Ravza Yayıncılık ve Matbaacılık Davutpaşa Cd. Kale İş Merkezi No. 51 Topkapı - İSTANBUL Tel: Alemdar Mah. Yerebatan Cad. Salkım Söğüt Sok. No:7 Fatih-İSTANBUL Tel.: 0 (212) Fax: 0 (212) onder@onder.org.tr

4 TEVFİK İLERİ TAHSİN YILDIRIM

5 İÇİNDEKİLER GİRİŞ 7 HAYATI ve ÇEVRESİ Ailesi Yoksullukla Geçen İlk-tahsil Yılları Yüksek Mühendis Mektebi Yılları Millî Türk Talebe Birliği Başkanlığı Vasfiye Hanım la Evliliği Çocukları Yassıada Günleri Vefatı KİŞİLİĞİ Dünyadan Haberdar Bir Uhrevî Dindar ve Milliyetçi İbadetlerin En Kutsisi Millete Hizmet Kadirşinas Bir Kişilik Kul Hakkına Hassasiyet Beklediği Nesil Şanlı ve Şerefli Bir İsim... 34

6 MESLEKÎ ve SİYÂSÎ HAYATI Meslek Hayatı Siyasete Girişi Millî Eğitim Bakanı Olarak Tevfik İleri Millî Eğitim Politikası Öğretmenlerden Beklentileri İmam Hatip Okullarının Yeniden Açılması Yüksek İslâm Enstitüsü nün Kurulması MÜCADELESİ Hayatını Değiştiren Konuşma İstanbul un İşgalini Unutturmama Yerli Malı Mitingi İstiklâl Marşı na Saygı Ölüsüne Sahip Çıkmayan Dirisine Sahip Çıkamaz Çanakkale Âbidesini Yaptırma Çabaları KÜLTÜR SANAT HAYATI Sanatla İçiçe Bir Hayat Türkçeye Dâir Hassasiyeti SONUÇ 67 NE DEDİLER 69 KAYNAKLAR VE OKUMA LİSTESİ 73

7 GİRİŞ Tarihte iz bırakmış birçok insanı sıradanlığa düşmeden fikirleri ve icraatları ile diğer insanlara yol gösteren şahsiyet sahibi kişiler olarak tanımlıyoruz. Prof. Dr. Orhan Okay ın ifadesi ile Şahsiyet, başkalarının değil de kendi sorularının peşinden gidendir. Tarih yazan, çığır açan, özgün olan, aklı ve iradesi ile hareket eden, fıtratı ve yaşadığı toplumun değerlerini her daim önceleyen kişidir şahsiyet. Şahsiyetlerin idealleri, davaları, hedefleri ve aşkla bağlı oldukları inançları vardır. Rıdvan Çongur un ifadesi ile Devlet ve siyaset hayatında yükseldikleri mevkiler ve ömürleri boyu süren başarılı çalışmaları ile tanınmış ve üne kavuşmuş siyasiler, halka hizmet etmeyi Hakk'a hizmet bilen devlet adamları tanırız. Yazar ve şair olarak edebiyat dünyamızda isim yapmış, araştırmaları ve eserleri ile bilim ve sanat hayatımıza büyük hizmetler îfâ etmiş, millî kültürümüze katkıları unutulmayan insanlar vardır. Ama bunların arasında isimleri tarihe mal olan ve milletlerinin gönlünde taht kuranların sayısı, yüzbinler ve milyonlar içinde üçü beşi geçmez. Öncelikleri, peşinden gittikleri soruların cevapları

8 ÖNDER KİTAPLIĞI olan şahsiyetleri tanımanın yolu onların ruh dünyalarını anlamaktan geçmektedir. Kafasında halk için cevabı aranan sorular olan şahsiyetlerden biri de halka rağmen, halk için" zihniyeti yerine "halkla beraber, halk için" düşüncesiyle halka hizmet gayesinde olan, önemli bir dönemde Millî Eğitim Bakanlığı görevini üstlenen Tevfik İleri dir. Memleket âşığı Tevfik İleri nin; prensipleri halka hizmet, Hakk a itaat ve bâtıldan kaçınmak şeklinde özetlenebilecek bir anlayışla işleri yapma çabasında olduğu şahitlerin dilindedir. 8

9 HAYATI ve ÇEVRESİ

10 Ailesi T EVFİK İLERİ, 1911 yılında Rize nin Hemşin ilçesinde İmamoğulları adıyla bilinen Hâfız Celâl Efendi ve Fatma Hanım ın evladı olarak dünyaya gelmiştir. Oğlunun ifadesiyle aile şeceresi şöyledir: Dedem İmamoğlu Hâfız Celâl Efendi, babaannem Fatma Hanım (Zoğa Kalyoncuzâde Mehmet Ali Bey in kızı), dedem (annemin babası) Hamdi Bey (Çinçiva Burmaoğlulardan, Müftüoğlu diye de anılır), anneannem Sâriye Hanım (Çinçiva Lazaloğullardan Derviş Efendi kızı), annemin yengesi Nûriye Danış Hanım (Lazaloğlu Hakkı Bey in hanımı; Kendisi Goluna Müftüoğullarından)... Küçük Tevfik daha çocuk olmadan, çocukluğunu yaşamadan, Hemşin in kırlarının tadını çıkaramadan ailesinin yaşadığı geçim sıkıntısı nedeniyle İstanbul a göç etmiştir. Tevfik İleri nin eşi Vasfiye Hanım ın anlatımına göre; Tevfik İleri nin babası Celâl Efendi ilk etapta eşi ile çocukları Tevfik, Ömer ve Saadet i İstanbul a göndermiş, ardından kendisi İstanbul a gitmiştir. Bu sırada baba hasreti çeken Tevfik, çevreyi ve olayları tanımaya çalışmıştır. Ailede yaşanan ayrılık, özlem dönemin şartlarının getirdiği sosyal ve ekonomik sıkıntılar herkes gibi Hâfız Celâl Efendi nin ailesini de sarsmış, onlara zor günler yaşatmıştır. İstanbul da zor günler geçiren aile

11 ÖNDER KİTAPLIĞI babanın gayret ve dedenin himayesi, tevekkül ve azim ile sıkıntıları bertaraf etme gayreti içinde olmuştur. Yoksullukla Geçen İlk-tahsil Yılları Tevfik İleri hayatın zorlukları içinde pişmiş, yaşadığı sıkıntılarla olgunlaşmıştır. O, sıkıntılarla dolu ilk-tahsil yıllarını şöyle anlatmıştır: Aslen Rizeliyim. Küçük yaşta kardeşlerimle beraber bir sivil kaymakam mütekaidi olan büyük babamızın Fatih teki evine sığınmak üzere İstanbul a geldik. Harp yeni bitmişti. Hayat hudutsuz derecede pahalıydı, önceleri ilk-mektebe, sonra da Gelenbevî Ortaokulu na devam ettim. Akşamları da Akşemseddin Mektebi nin avlusunda kan-ter içinde kalıncaya kadar oynardık. Çok yaramazdım ama bilhassa riyaziyeden sınıfımın birincisiydim. Sıkıntılı seneler ailemizi fakr u zarûrete düşürmüştü. Bunun için tatillerde boynuma astığım bir kutu içinde sigara kâğıdı satıyordum. Okumak ve adam olmak ve hattâ yaşamak için bunu yapmak zorundaydım. Bu sözlerinden anlaşılacağı üzere Tevfik İleri, insanî değerleri, daha o yaşta fark etmiştir. Tevfik İleri nin evinin mânevî atmosferi ve ailenin dînî duyarlılığı onun şahsiyetini oluşturan ana omurgadır. Fakr u zarûrete düşmüş sıkıntılı günlerin emeklisi büyükbabanın yanında İstanbul-Fatih te hayata tutunmaya çalışan Tevfik İleri yokluk ve pahalılığın hadsiz derecede olduğu günlerde gece-gündüz çalışmıştır. Maddî sıkıntı o kadar had safhadadır ki parasız yatılı okulda iken kendisine yılda bir defa olmak üzere verilen ayakkabıyı kardeşi ile dönüşümlü kullanmıştır. 12