DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ

Transkript

1 KPSS ÖABT 2019 DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI Alan Bilgisi Alan Eğitimi pegemkampüs Video dersler ücretsiz olarak cebinizde Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz soruda SORU

2 KOMİSYON ÖABT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: 2019, Ankara Proje-Yayın: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Dağıtım: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı:

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Alan Bilgisi ve Alan Eğitimi Testi (Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, alan bilgisi kısmı ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresine e-posta yoluyla ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

4 iv

5 İÇİNDEKİLER ALAN BİLGİSİ 1. BÖLÜM: HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) Hazreti Muhammed in Hayatı...1 Araplar'da Dinî Ve Sosyo Kültürel Hayat...4 Kutlu Doğum...8 Hz. Peygamber'in Gençliği...9 Hz. Hatice İle Evliliği...10 Kâbe Hakemliği İslam'ın Mekke Dönemi Hz. Muhammed in Peygamberliğinin Başlaması..12 İslam'ın Medine Dönemi...17 Hudeybiye Anlaşması...23 Umretü'l Kazâ...25 Müte Savaşı...25 Huneyn Gazvesi...27 Tebük Gazvesi...27 Heyetler Yılı...29 Veda Haccı ve Veda Hutbesi...29 Hz. Peygamber'in Vefatı Öncesinde Yaşanan Bazı Gelişmeler...30 Hz. Peygamber'in Vefatı...30 Hz. Peygamber'in Mirası...30 Hz. Muhammed'in Ahlaki Şahsiyeti, Aile Hayatı, Siyasi Ve Askeri Kişiliği...30 Hz. Peygamber'in Aile Hayatı...31 Hz. Ebû Bekir Dönemi...32 Hz. Ebu Bekir'in Halife Seçilmesi...32 Hz. Ebû Bekir Dönemi Fetihleri...34 Hz. Ömer...35 Hz. Ömer'in Halife Seçilmesi...36 Fetihler...37 Adalet Ve Kaza...38 Mali Yapı...38 Medeniyet Ve Kültür...39 Hz. Osman Dönemi...40 Hz. Osman'ın Halife Seçilmesi...40 Kur'an-I Kerîm'in İstinsahı...41 Hz. Osman'ın Şahsiyeti...43 Hz. Ali Ve Hz. Hasan Dönemi...44 Hz. Hasan Dönemi...47 Çözümlü Test...52 Cevaplı Test BÖLÜM: HZ. MUHAMMED'İN SÜNNETİ / HADİS Hadis ve Hadis Usulü...60 Hadis...61 Peygamberimizi Konu Edinen Diğer İlimler Hadis İlminin Alt Dalları...62 Hadis Çalışma Dönemleri...64 Temel Hadis Kaynakları Üzerinde Yapılan Çalışmalar...68 Derleme Niteliğindeki Çalışmalar...69 Belirli Konularla İlgili Çalışmalar...69 Halk Arasında Yaygın Olan Hadisleri Toplama Çalışmaları...70 Yakın Dönem Hadis Çalışmaları...70 Tarihsel Süreçte Hadis Eğitimi, Öğretimi ve Adabı...71 Hadis Öğrenim Ve Öğretim Adabı...72 Ravi...72 Ravilerin Cerh Ve Ta dili...74 Ravilerin Özellikleri...74 Hadislerin Taksimi...76 Çözümlü Test...79 Cevaplı Test BÖLÜM: KUR'AN-I KERİM'İN MUHTEVASINI ANLAMAK Kur an ın Nüzulu Ve Metinleşmesi...87 Kur'an'ın Mushaflaşması...88 Kur ân ın Okunması...91 Kur ân da Lafızlararası İlişkiler Dil Merkezli Kur ân İlimleri Kur an da Yemin Edilen Varlıklar Hurûf-I Mukatta a (Kesik Harfler) Kur ân da Çelişki Vehmi (Müşkilü l - Kur ân) Kur ân ın Siyakı (Âyetler ve Sûreler Arası Münasebet) Kur ân ın İ cazı (İ câzu l-kur ân) Üslûbu l-kur ân Kur ân ın Gramer Yapısı (İ râbu lkur ân) Kur ân ı Anlama ve Yorumlamada Yeni Yönelişler Modernist Yönelişler v

6 Türkçe Meâller ve Meâlcilik Hareketi Nüzûl Sırasına Göre Yazılan Tefsirler Kur an-i Kerim deki Sûre İsimleri ve Anlamları Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: İSLAM İNANÇ ESASLARI/ KELAM Kelam İlmi Kelam İlminin Geçirdiği Evreler Başlangıç Dönemi (İlk Ekoller) Mütekaddimûn Dönemi Kelam İlmi Müteahhirûn (Felsefe İle Mezcedilmiş Kelam) Dönemi Cem ve Tahkik Dönemi Yeni İlm-İ Kelam Kelam İlminde Temel Meseleler Bilgi (İlim) Delil ve İstidlal Hüküm Varlık Cevher ve Araz İman ve İman Esasları İman Kavramı Allah'ın Sıfatları Kaderle İlişkilendirilen Bazı Kavramlar Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: İSLAM İBADET ESASLARI İbadet İbadet Çeşitleri Temizlik Temizlik Aracı Olarak Su Abdest Mesh Gusül (Boy Abdesti) Teyemmüm Namaz Kur'an Öğrenme ve Okuyanın Hataları Ezan ve Kâmet Farz Namazlar Namaz Vakitleri Vâcip Namazlar Sünnet ve Nafile Namazlar Namazın Hastalık, Yolculuk ve Korku Hâllerinde Kılınışı Secdeler Cenaze Namazı Oruç Zekât Sadaka Kavramı Zekâtın Yükümlülük Şartları Hac ve Umre Medine ve Hz. Peygamberi Ziyaret Kurban ve Adak Kurbanın Tanımı ve Hükmü Kurbanlık Hayvanlar Adak Yeminler ve Kefaretler Yeminin Tanımı ve Kalıpları Yemin Çeşitleri ve Hükümleri Kefaret ve Çeşitleri Günlük Hayatımızdaki Başlıca Haramlar Helaller Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: İSLAM HUKUKU İslam Hukukunun Mahiyeti ve Temel Özellikleri Fıkıh Kavramı İslam Hukuku Kavramı İslam Hukukunun Oluşum Süreci Ve Dönemlendirilmesi Kanunlaştırma Hareketleri ve Yeni Dönem İslam Hukuk Ekolleri İslam Hukukunun Kaynakları Yöntemler Hüküm Teorisi Hükmün Tanımı ve Kısımları vi

7 Hâkim (Hüküm Koyucu) Mükellef Hükme Konu Olan Fiiller İctihat Teorisi İctihadın Mahiyeti, Konusu ve Hükmü İctihadın Sürekliliği ve İctihad Hareketleri İslam Hukukunun Sistematiği İslam Hukukunun Genel Prensipleri Mülkiyet ve Akit Teorisi Akit Teorisi Aile Hukuku Evlenmenin Hukuki Sonuçları Evliliğin Sona Ermesi (Talak) Evliliğin Sona Ermesinin Sonuçları Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: İSLAM SANAT VE ESTETİĞİ İslam ve Sanat Erken Dönem İslam Mimarisi A. Erken Dönem Mimarisi (Bursa-Edirne Dönemi) B. Klasik Dönem Mimarisi C. Geç Dönem Osmanlı Mimarisi Klasik Dönem Yapı Türleri Dini Yapılar Eğitim Yapıları Sivil Yapılar Askeri Yapılar Hat Sanatı Tezhip Sanatı Ciltleme/Ciltçilik Minyatür Sanatı Ebru Sanatı Çini Sanatı Dinî Mûsikisi Sanat Tarihi İle İlgili Kavramlar Çözümlü Test BÖLÜM: İSLAM AHLAK FELSEFESİ Ahlak Kavramı Ahlak İlminin Konusu ve Gayesi Ahlak İle Din İlişkisi İslam Ahlakının Kaynakları Ahlak, Ahlak İlmi ve Ahlak Felsefesi İslam Ahlak Teorileri İslam Ahlak Literatüründe Kavramsal Çerçeve İslam Ahlakında Reziletler (Çirkin Ahlak) Aile Ahlakı Ailede Karşılıklı Görevler Toplumsal Ahlak İlkeleri İslam Çevre Ahlakının 4 Kuramı İslâm Çevre Ahlakının 8 İlkesi Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: İSLAM FELSEFESİ İslam Felsefesi İslam Düşüncesinin Temel Sorunları Rasyonel Düşünme İmkânı Doğu İslam Filozofları Bilgi Teorisi Farabî ve Eserleri İbni Sina Batı Endülüs Filozofları İbn Bacce İbn Tufeyl İbn Rüşd Çağdaş İslam Düşüncesi Kişiler ve Görüşler Cemaleddin Efgani Muhammed Abduh ( ) İsmail Hakkı ( ) Babanzade Ahmed Nâim ( ) Mehmet Âkif Ersoy ( ) Elmalılı Hamdi Yazır vii

8 Muhammed İkbal ( ) Hilmi Ziya Ülken ( ) Nurettin Topçu ( ) Roger Garaudy ( ) Osmanlı Düşüncesi Osmanlı Düşüncesinin Tarihsel Dönüşümü Davud El Kayserî (Kayserili Davud) Molla Fenari Hocazade Molla Lütfi Felsefe Eleştirileri ve Cevapları (Tehafütler Geleneği) Ebu Hamid El Gazali Tarih Düşüncesi Birunî İbn Miskeveyh İbn Haldun İslam Düşüncesinin Batıya Etkisi İslâm Düşüncesinin Batı'ya Geçiş Yolları Batı Felsefesine Etki Eden Müslüman Filozofları Çözümlü Test Cevaplı Test Eş'arilik Maturidilik Şiiliğin Ortaya Çıkışı ve Kökeni Zeydiyye İsmailiyye Şiası İmamiyye Şiası Görüşleri Nusayrilik Yezidilik Alevilik ve Bektaşilik Alevilikte Cem Çeşitleri Mehdilik İnancı Temelinde Oluşan Geç Dönem Mezhepler Şiilerde Mehdi Ahmedilik Babilik Bahailik Çağdaş İslami Akımlar Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: GÜNÜMÜZDE YAŞAYAN İSLAM MEZHEPLERİ İslam Mezhepler Tarihi Diğer Din Bilimleriyle Olan İrtibatı Önemli Terim ve Kavramlar Mezhep Kavramı Mezheplerin Ortaya Çıkış Sebepleri Psiko Sosyal Faktörler Sosyo - Politik Faktörler Haricilik Mürcie Mezhebi Kaderiyye Mutezile Mezhebi Ehl-İ Sünnet Ve'l-Cemaat Ashâb-I Rey ve Kelam Mezhepleri BÖLÜM: DİN PSİKOLOJİSİ A. Din Psikolojisi Din Psikolojisinin Tanımı Din Psikolojisinin Konusu Din Psikolojisinin Metodolojisi Din Psikolojisinin Tarihçesi Din Psikolojisinde Öne Çıkan İsimler B. Din Psikolojisinin İlgi Alanları Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Teorileri Çözümlü Test Cevaplı Test viii

9 12. BÖLÜM: DİN SOSYOLOJİSİ A. Din Sosyolojisi B. Din Sosyolojisinde İlgilendiği Problemler A. Büyük Boy Kuramlar Orta Boy Kuramlar Küçük Boy Kuramlar Geleneksel Toplum ve Din Sosyalleşme ve Din Yeni Dini Hareketler Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: DİNLER TARİHİ Dinin Anlamı ve Değeri Dinler Tarihinin Önemi ve Bir Bilim Dalı Olarak Gelişmesi Dinler, Mezhepler ve Kültler Hint Dinleri Hinduizm Budizm Sihizm Taozim Konfüçyanizm Şintoizm Mecusilik Sâbiilik Yahudilik Hristiyanlık Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: DİN FELSEFESİ A Din Felsefesi: B. Din Felsefesinin İlgi Alanları Tanrı Hakkındaki Tasarrurlar Tanrının Varlığına İlişkin Deliller Çözümlü Test Cevaplı Test BÖLÜM: DİN EĞİTİMİ A. Din Eğitimi Din Eğitimi Biliminin Tanımı: Din Eğitiminin Amacı ve Konusu: Din Eğitiminin Temel Dayanakları Din Eğitiminin Tarihçesi Din Eğitiminde Temel İlkeler: Din Eğitiminde Yöntemler: Din Eğitimi ve Bireyin Gelişim Özellikleri: Din Eğitiminin Alanları B: Dünyada Din Eğitimi: C: Din Hizmetleri Çözümlü Test Cevaplı Test ALAN EĞİTİMİ Din Eğitimi Bazı Ülkelerde Din Öğretimi Uygulamaları Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Temel Yaklaşımı Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 2018 Yenilenen Öğretim Programı Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programının Uygulanması Programın Yapısı Ünite, Kazanım Sayısı ve Süre Tablosu Sınıf Düzeylerine Göre Ünite, Konu, Kazanım ve Açıklamaları Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı İle İlgili Bazı Özellikler Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Değer Öğretim Yaklaşımları Çok Kültürlü Toplumlarda Din Hakkında Öğrenme ve Dinden Öğrenme Modeli Dini Öğrenme Din Hakkında Öğrenme Dinden Öğrenme ix

10 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Kullanılması Mümkün Olan Öğretim Yöntem ve Teknikleri Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Kavram Öğretim Teknikleri Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinde Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri Buluş Yolu İle Öğrenme (Keşif Yolu İle Öğrenme) Bruner Tam Öğrenme İş Birlikli (Kubaşık) Öğrenme Çoklu Zekâ Yaklaşımı Anlatım (Sunu) Yöntemi Tartışma Yöntemi Örnek Olay Yöntemi Gösterip Yaptırma Yöntemi Beyin Fırtınası Görüş Geliştirme Soru - Cevap Tekniği Altı Şapkalı Düşünme E. Bono Gösteri (Demonstrasyon) Akrostiş Tekniği Çözümlü Test Cevaplı Test Kaynakça x

11 HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) 1.BÖLÜM HAZRETİ MUHAMMED İN HAYATI Himyeriler İslamiyet Öncesi Arabistan Arapların Kahtaniler koluna mensup olup savaşçı özellikleriyle tanınırlar. Genel Özellikler Arap Yarımadası hem İslam dünyası hem de dünya tarihi açısından yeryüzünün en önemli bölgelerindendir. Hicaz ise buranın en önemli kısmıdır. Hz. Muhammedʼin doğup büyüdüğü ve peygamberliğin kendisine verildiği yerdir. Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının kesişme noktasıdır. İslam kaynaklarında Ceziretüʼl-Arab olarak geçmektedir. Yemenʼin doğusundaki dağlık bölge Hadramut adıyla anılır. Bahreyn ve Yemameʼye el-arûd denilmektedir. İklim sıcak ve kuraktır. Hurma, bölgedeki önemli besin kaynaklarındandır. İslâm ın doğuşuna yakın tarihlerde Arabistan daki meşhur şehirler Mekke, Tâif, Yesrib (Medine), Yenbû, Cüreş, San a, Hicr, Hayber, Suhâr, Debâ, Dûmetülcendel, Fedek, Teymâ, Vadilkura ve Maknâ idi. Arabistanın Siyasi Tarihi Arap Yarımadası en eski yerleşim yerlerindendir. Yarımadanın Kuzey ve Güneyinde değişik devletler kurulmuş olmasına rağmen Orta Arabistan'daki Hicaz bölgesinde İslam Dönemi'ne kadar bir devlet kurulmamıştır. Güney Arabistanda Kurulan Devletler Mainliler MÖ yılları arasında Yemende hüküm sürmüştür. Krallığın merkezi San a nın doğusunda harabeleri bulunan Main kenti idi. Ticaretle meşgul olmuşlardı. Sebeliler Main devletinin yıkılışı sonrasında kurulmuştur. Merkezleri Me rib şehri olup ticaret ve tarımla uğraşmışlardır. Tarımsal faaliyetler dolayısıyla Sedler'e tapmışlardır. Bu Sedlerin en meşhuru Arim Seddi ve Sebe Seddi olarak da bilinen Me rib Seddi dir. Himyerilerce yıkılmıştır. MS III. yüzyılın sonlarına doğru Hadramut ve Orta Arabistan a kadar genişlemişlerdir. Yahudiliği kabul eden son Himyeri kralı Zü Nüvas, Hristiyanları da Yahudiliğe kabule zorlamış, kabul etmeyen birçok Nezranlı Hristiyanı uhdud adı verilen ateş çukurlarında diri diri yakmıştır. Bu olay Kur an da Buruc suresi 4-9. ayetlerde kınanmıştır. Zü Nüvasın öldürülmesi sonrasında yaklaşık yarım yüzyıl Habeş hâkimiyeti söz konusu olmuştur. Habeşistan hâkimiyeti sırasında Yemen valisi Ebrehe Kâbe yi yıkma teşebbüsünde bulunmuştur. Daha sonra Sasani hâkimiyetine giren Yemende bu hâkimiyet İslam Dönemi'ne kadar sürmüştür. Yemen valisi Bazan İslam dinini kabul edince İslam ın Yemen deki ilk valisi olmuştur. Bazan, Sasani'nin Yemen deki son, İslam ın ise Yemen deki ilk valisidir. Kuzey Arabistan da Kurulan Devletler Nabatiler NOT Nabati Krallığı MÖ IV. yüzyılın sonlarına doğru kurulmuştur. Akabe Körfezi ile Lut Gölü arasında hüküm sürmüştür. Devletin merkezi Petra şehriydi. Roma İmparatorluğu ile çöl arasında tampon görevi üstlenmişlerdir. Kuzey ve Güney Arabistan ın kervan ticaretini ellerinde bulundurmuşlardır. MS 106'da Bizanslılarca yıkılmıştır. Tedmürlüler Suriye çölünün ortasında yer alan Tedmür krallığı Palmyra olarak da adlandırılır. II. ve III. yüzyılda en parlak dönemlerini yaşamışlardır. Görkemli yapılar inşa etmişlerdir. Günümüze birçok kitabeleri ve harabeleri ulaşmıştır. İslam Dönemi'nde Tedmür Halid b. Velid tarafından sulh yoluyla ele geçirilmiştir. 1

12 HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) 1.BÖLÜM Gassaniler Arapların Kahtaniler koluna mensup olup devletlerini III. yüzyılda kurmuşlardır. Hristiyanlığı kabul etmişlerdir. En ihtişamlı dönemleri II. Haris b. Cebele Dönemi'dir. Genel olarak Bizans müttefiki olarak yaşamışlardır. İslam Dönemi'nde Suriye fetihleri döneminde Bizansla birlikte savaşmışlardır. Hz. Ömer Dönemi'nde Yermük Savaşı sonrasında bölge fethedilince Gassani devleti de sona ermiştir. Hireliler(Lahmiler) Kahtanilerin bir kolu olup III. yüzyıldan sonra Hire de kurulmuştur. Hükümdarlarından üçünün adı Münzir olduğu için Arap kaynaklarında bu devler menazire adıyla da zikredilir. Birçok dinin yaygın olduğu Hire, VI. yüzyıldan itibaren Nasturi Hristiyanlığın merkezi olmuştur. Tarım, hayvancılık ve uluslararası ticaretle uğraşmışlardır. Hire ve Enbar şehirleri Arap edebiyatı ve dilinin büyük gelişme gösterdiği bölgeler olmuştur. Hire, Hz. Ebu Bekir Dönemi'nde Halid b. Velid tarafından fethedilmiştir. Kindeliler Genellikle Kahtanilerden oldukları kabul edilir. Kinde Devleti 480 yılı civarında Hucr b. Amr tarafından kurulmuştur. Hicaz Bölgesi ve Mekke İslam Tarihi açısından en önemli bölge hicaz olup bölgenin en önemli şehri Mekke dir. Hicaz, Suriye bölgesi ile Yemen i birbirine bağlayan ana ticaret yolları üzerinde yer almıştır. Mekke, Medine ve Taif Hicazʼın önemli kentlerindendi. Mekke nin bilinen en eski tarihi Hz. İbrahim e kadar dayanır. Hz. İbrahim ve Kâbe'nin İnşası Hz. İbrahim üç ilahi dinin en büyük peygamberlerindendir. Allahʼın emri ile eşi Hacer ve ilk çocuğu İsmailʼi Filistinʼden Mekkeʼnin bulunduğu yere getirmiştir. 2 Hacer, oğlunun susuzluğu ve çaresizliği sonrasında çocuğun bulunduğu yerde Zemzem suyu fışkırmıştır. İsmail bu bölgeye yerleşen Cürhümlülerden Arapça öğrenmiş ve bu kabileden evlenmiştir. Filistinʼde bulunan İbrahim ailesini üçüncü ziyaretinde Kâbeʼyi inşa etmiştir. İbrahim insanları hac ibadetine çağırarak tevhid geleneğini başlatmıştır. Nitekim Kur an da İbrahim suresi ayetlerde bu husus şöyle anlatılır. Hatırla ki, İbrahim şöyle demişti: Rabbim! Bu şehri (Mekke yi) emniyetli kıl, beni ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut. Ey Rabbimiz! Soyumdan bazılarını ekilebilir toprağı olmayan bir vadiye, senin kutsal evinin yakınına yerleştirdim ki ey Rabbimiz, namazı dosdoğru kılsınlar. Sen de insanlardan bir kısmının gönüllerini onlara meylettir ve meyvelerden bunlara rızık ver. Umulur ki, bu nimetlere şükrederler Kurʼanʼda beytullah (Allahʼın evi) olarak zikredilen yeryüzünün ilk mabedi Kâbeʼdir. Kâbe gibi Mekke ve çevresi İbrahimʼin duasıyla kutsal (harem) ilan edilmiştir. Bu bölgede canlılara zarar vermek yasaktır. Mekke, el-beledüʼl-emin (güvenli belde), el- Beledüʼl-harâm (kutsal topraklar) veya harem gibi adlarla anılmıştır. Mekke ve Kâbe ilâhi övgüyü almış en kutsal mekânlardır. Mekkeʼnin ve Kâbeʼnin idaresi başlangıçta Hz. İbrahim tarafından yürütülmüştür. Daha sonraları zamanla sapıklık içerisine giren Cürhümlülerʼin eline geçmiştir. Huzaalıların Mekke Hâkimiyeti ve Amr b. Luhay Cürhümlülerʼin Mekke hâkimiyeti döneminde Güney Arabistanʼda sel felaketi (Seylüʼl arîm) olunca Huzaa kabilesi Mekkeʼye göçtü. Huzaa ve Cürhümlüler arasında savaş meydana geldi ve Cürhümlüler şehirden çıkartıldı. Çıkış esnasında hacerül esved gömüldü, zemzem kuyusu kapatıldı. Huzaa lideri Amr b. Luhay tevhidi değiştirip yerine putperestliği başlattı. Amr b. Luhay Suriyeʼnin Belka adlı yöresindeki Meâbʼda putperestliği görünce kendine Hubel adlı put verilmişti.

13 1.BÖLÜM HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) Kureyş'in Mekke Hâkimiyeti ve Kâbe Hizmetleri Mekke idaresi Huzaa sonrasında Kusay b. Kilab liderliğindeki Kureyş kabilesine geçti. Kureyş in taraf olan kolları çatışma noktasına gelmişken uzlaşma taraftarı olanlar ağır bastı ve onların araya girmesiyle anlaşma sağlandı. Kureyşʼe ismini veren Fihr b. Malikʼtir. Kusay dağınık yaşayan kabilesini Mekkeʼde topladı. Hâşim b. Abdümenâf ve Mekke Ekonomisinin Dışa Açılması Mekke topraklarını on parçaya bölüp kavmi arasında paylaştırdı. Kavmin bir kısmı Mekkeʼye (Kureyşüʼl Bitah), bir kısmı ise Mekke dışına yerleşti (Kureyşüʼl Zevâhir). Kusay hacerüʼl esvedi yerine yerleştirip hac menasikini düzenledi ve Riyaset görevini üstlendi. Kusay Sonrası İslam Dönemine Kadar Devam Eden Hizmetler Kusay b. Kilâb in Kureyş in çeşitli kollarını Mekke ye yerleştirmesiyle kabile, yarı göçebelikten yerleşik hayata geçmişti. Mekke nin tarıma elverişli olmaması nedeniyle Kureyş kabilesi ticaretle geçimini temin etmekte, ancak bu ticaret Mekke dışına taşmamaktaydı. Hâşim b. Abdümenâf gerek Mekke ye gelen hacıların gerekse Kureyş kabilesinin yiyecek ve su ihtiyacını karşılamak için çalışmalar yaptı. Darünnedve: Kusay tarafından ilk defa kuruldu. Dini, siyasi birçok fonksiyonu olan toplantı yeri Riyaset : Dini ve Siyasi Liderlik Kıyade : Mekkeʼdeki ordu komutanlığı Sikâye : Hacılara su temin etme görevi Cömertliğiyle tanınan Hâşim, Suriye ye gidip Bizans imparatoruyla (kayser) görüştü ve ondan Mekkeli tâcirlerin emniyet içerisinde bu bölgeye gelip ticaret yapabileceklerine dair bir belge aldı. Böylece Mekkelilerin ekonomik amaçlı dışa açılma dönemi başlamış oldu. Livâ : Kabile sancağını koruma görevi Hicâbe (Sidâne) : Kabeʼnin bakımı ve anahtarını muhafaza görevi. Görevliye Hâcib ve Sâdin denirdi. Rifade: Hac için gelenlere yiyecek dağıtma görevi. Kan Yalayanlar ve Koku Sürünenler Kusay dan sonra Mekke ve Kâbe ile ilgili hizmetler büyük oğlu Abdüddâr a intikal etmişti. Ancak daha sonra Abdümenâfoğulları sayıca ve itibar bakımından daha üstün olduklarını, dolayısıyla bu görevlerin artık kendilerine verilmesi gerektiğini ileri sürdüler. Kureyş in bazı ülke ve kabilelerle ticaret antlaşmaları yapıp serbest dolaşım izni alması îlâf terimi ile ifade edilmektedir. Kur an-ı Kerim de Kureyş veya Îlâf adı verilen sûrede şöyle buyurulmaktadır: Kureyş in emniyeti sağlanıp yaz ve kış seferleri kolaylaştırıldığı için, onlar da bu kutsal evin (Kâbe nin) Rabbine kulluk etsinler. O ki, onları açlıktan koruyup doyurdu ve her çeşit korkudan emîn kıldı. (Kureyş 106/1-4) Abdülmuttalib b. Hâşim Çıkan anlaşmazlık sonucu Kureyşliler üç guruba ayrıldı. Aynı görüşte olan kabileler, kendi aralarında birbirlerini sonuna kadar desteklemek ve yalnız bırakmamak üzere yemin ettiler. Abdümenâfoğulları nın oluşturduğu topluluğun üyeleri, bir kaba konulmuş güzel kokulu bir sıvıya ellerini batırarak Kâbe duvarına sürdüler; bundan dolayı onlara güzel kokulular (mutayyebîn), yaptıkları ittifak ve yemine de Hilfü l-mutayyebîn denildi. Abdüddâroğulları ve müttefikleri de birlikte hareket edeceklerine dair ant içmişlerdi. Bundan dolayı kendilerine ahlâf (yeminliler), yaptıkları ittifaka da Hilfü l-ahlâf denilmiştir. Ayrıca bunlara, kestikleri bir hayvanın kanını bir kaba koyarak ellerini batırıp yalamak suretiyle yemin ettiklerinden dolayı kan yalayıcıları (leakatü d-dem), yaptıkları ittifak ve yemine de Hilfü leakati d-dem adı verilmiştir. 3 Peygamberimizin baba tarafından dedesi Abdulmuttalib in asıl adı Şeybe dir. Abdülmuttalib annesiyle beraber sekiz yaşına kadar Medine de kaldıktan sonra amcası Muttalib tarafından Mekke ye getirilmiştir. Şehre girerken Muttalib in terkisindeki çocuğu gören Mekkeliler, onu kölesi zannederek kendisine Muttalib in kölesi anlamında abdü l- Muttalib demişler ve Şeybe o günden sonra Abdülmuttalib diye anılmıştır. Abdülmuttalib i amcası yetiştirmiş ve ölümüne yakın bir zamanda kabile reisliği görevini ona devretmiştir. Abdülmuttalib gördüğü bir rüya üzerine Cürhümlülerin Mekke yi terkederken kapattıkları Zemzem kuyusunun yerini bularak yeniden, Kâbe civarındaki bu kuyuyu Kureyş in karşı koymasına rağmen özel mülkiyetine geçirerek hacılara yiyecek ve su temini görevlerini üstlenmiştir.

14 HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) 1.BÖLÜM ARAPLAR'DA DİNÎ VE SOSYO KÜLTÜREL HAYAT İsaf ve Nâile: Dinî Hayât Arap Yarımadasıʼnda genelde putperestlik hakimdi. Çeşitli yerlerde put evleri vardı. Kabilelerin, kendi putları olduğu gibi ortak putlar da vardı. En düzenli ibadet hac ibadetiydi. Bunun yanında dua, secde, tavaf, sadaka ve kurban ibadetleri vardı. Cürhümlülere mensub bir erkekle kadının Kabeʼde birleşmeleri sonucunda taşlaştıklarına inanılırdı. Bunlardan İsaf erkeğin adı, Nâile ise kadının adı idi. Bir Safa biri de Merveʼde bulunan bu ibretlik taşlara Amr b. Luhay Dönemi'nde tapılmaya başlanmıştı. Zemzem kuyusunun yanına aldırılan taşların önünde hac sırasında traş olunur ve kurban kesilirdi. Putların önünde fal okları çekilirdi. Menat: Kabe ve çevresinde 360ʼa yakın put vardı. Hac eşhuruʼl hurum denilen haram aylarda yapılırdı. Araplar güneş ve ay takvimi farklılığından kaynaklanan sebeplerle nesî yaparak, yani ihtiyaç hâlinde yıla bir ay ilave ederek hac mevsimini her sene ilkbahar veya yaz aylarına denk getirirlerdi. Haram aylar, barış ve esenlik aylarıydı. Haram Aylar Zilkade - Zilhicce - Muharrem - Receb Cahiliye Dönemi'nde Mekke ve Arabistan'ın Diğer Bölgelerinde Bulunan Putlar Hubel: Lat: Kâbeʼde bulunan en büyük ve Kureyşʼin en önemli putuydu. İnsan suretinde yapılmış akik taşından idi. Amr b. Luhay Suriyeʼden getirirken sağ eli kırılmış ve altından bir el yapılmıştı. Putperest Arapların ilah kabul ettiği ve elzam adı verilen fal okları yanında bulunan puttu. Taifʼte yaşayan Sakif kabilesinin putu idi. Dört köşe bir kaya parçası şeklindeydi. Sakifliler Kâbe gibi bir bina inşa etmiş (beytüʼr rabbe) üzerine örtü örtmüşlerdi. Arapların yolculuk öncesi ve sonrası ziyaret ettikleri puttu. Lat, Menat ve Uzza Allahʼın kızları olarak görülürdü. Kurʼanʼda Necm ayetlerde bu putların adı geçmektedir. Mekke Medine arasında Müselselʼde bulunurdu. Huzaa kabilesine ait siyah bir kaya idi. Arapların en eski putuydu. Bir evi, odası ve bekçisi vardı. Arapların çok önem verdikleri ve hac için gerekli gördükleri puttu. Uzza: Etrafı beytuʼl-uzza denilen bir evle örtülü, üç küme dikenli ağaçtan oluşmaktaydı. Hac için ziyaret edilmesi zorunlu putlardandı ve Araplar çocuklarına Abduluzza ismini verirlerdi. Araplar, gökleri ve yeri idare eden Allahʼın varlığını kabul eder, putların Allahʼa yaklaştırdığına inanırlardı. Araplar ahiret hayatına inanmaz, ibadetleri dünyalık için yaparlardı. Tanrı olarak taptıkları putları hoşlanmadıkları durumlarda aşağılarlardı. Mekkeʼde Hz. İbrahimʼden gelen tevhid inancına sahip az sayıda Hanifler de bulunuyordu. Kus b. Sâide, Zeyd b. Amr b. Nüfeyl, Adî b. Zeyd el İbâdî, Varaka b. Nevfel, Ebû Sülma, Cahş el Esedî, Osman b. Huveyris hanif inancını benimseyen kimselerdi. Varaka b. Nevfel ve Osman b. Huveyris aynı zamanda Hristiyanlığı da kabul etmişlerdi. Araplardan cinlere, yıldızlara ve Allahʼın kızları olduklarına inandıkları meleklere tapanlar da vardı. Cahiliye Dönemi Arapları Ay, Güneş, Zühre, Süreyya, Merih, Utârid (Merkür) ve Zühal yıldızlarının takdis edildiğine inanırlardı. Arap yarımadasında bunların dışında Hayber, Fedek, Teymâ, Vadilkurâ ve Yemenʼde Yahudiler bulunmaktaydı. Yesribʼde (Medine) Beni Kurayza, Beni Nâdir ve Beni Kaynuka Yahudileri bulunurdu. Kudâa, Gassân ve Tağlib kabileleri Hristiyanlığı, Bahreyn dolayları ise Mecusiliği benimsemişti. 4

15 1.BÖLÜM HZ. MUHAMMED'İN HAYATI (SİYER) Ekonomik Hayat Ä Ä Mekkeʼde ekonominin temelini ticaret oluştururdu. Sûk adı verilen çarşı pazarlar vardı. Arabistanʼın çeşitli yerlerinde başka panayırlar da vardı. (Esvâkuʼl-ʼArab) Panayırların bir kısmı uluslararası mahiyetteydi. Panayırlarda anlaşmalar yapılır, ihtilaflar çözüme kavuşturulurdu. Beğenilen şiirler Kabe duvarına asılırdı. Cahiliye Dönemi'nde meşhur yedi veya on şiire Muallakat adı verilirdi. Muallakat Şairleri Şunlardır İmrulkaysb. Hucr, Amr b. Külsüm, Antere, Nubiga ez- Zübyânî, Tarafe b. Abd, Züheyr b. Ebû Sûlmâ, Lebid b. Rebia, Kays el Aʼşâ, Panayırlar 1. Ukaz: Mekke ye üç günlük mesafede Zilkade ayının başında kurulurdu. En meşhur pazar ve edebî kongreydi. Hz. Peygamberʼin Kus b. Saideʼnin meşhur konuşmasını dinlediği yer burasıydı. 2. Mecenne: Mekke yakınlarındaki Merruzzahrân denilen yerde Ukâz panayırının ardından zilkâde ayının son on gününde kurulurdu. 3. Zülmecâz: Arafat a bir fersah (yaklaşık 6 km.) mesafedeki Zülmecâz adlı yerde kurulan bu panayır, Zilhicce ayının ilk sekiz günü devam ederdi. Hacılar Mecenne panayırının ardından buraya gelip sekiz gece kaldıktan sonra tevriye günü (8 Zilhicce), Arafat a gitmek üzere buradan ayrılırlardı. 4. Hubâşe: Recebin başında Hicaz Yemen kervan yolunda kurulurdu. Mahalli özellikteydi. Hz. Peygamber, peygamberliği öncesinde Hz. Haticeʼnin kervanıyla buraya gelmişti. Esirlerin kurtarıldığı, kısas cezalı katillerin cezalandırıldığı yerdi. Arap Kabile Yapısı ve Genel Özellikleri Araplar tarihî açıdan iki büyük kısma ayrılır: 1. Arab-ı bâide: Bunlar tarihin eski devirlerinde yaşamış olup çeşitli sebeplerle yok olmuşlardır. Âd, Semûd, Medyen, Amâlika vs. 2. Arab-ı bâkiye: Soyları devam eden Araplar olup iki ana kola ayrılırlar: a. Arab-ı Âribe: Kahtânîler adı verilen bu kabileler grubunun anavatanı Yemen dir. Bu sebeple Güney Arapları olarak da bilinirler. Bunlar Cürhüm ve Ya`rub olmak üzere önce iki büyük kola ayrılırlar. Evs ve Hazrec bunun soyundandır. 5 b. Arab-ı Müsta`ribe (Mütearribe): Aslen Arap olmayıp sonradan Araplaşan kabilelerden meydana gelmektedir. Bunların soyu Hz. İbrahim in oğlu Hz. İsmail e dayandığı için İsmailîler veya onun soyundan gelen uzak torunlarına nispetle Adnânîler, Meaddîler, Nizârîler de denilmektedir. Kuzey Arapları adıyla da bilinirler. Hz. Peygamber in yirmi birinci göbekten atası olan Adnân a mensup başlıca kabileler ve kolları şöyle sıralanabilir: Mead, Nizâr, Rebîa, Mudar Kays- Aylân, Gatafân, Kinâne, Kureyş, Kusay, Hâşim vs. Araplar kabileler hâlinde yaşıyordu. Siyasi bir birlik ve devlet söz konusu değildi. Hukuk asabiyet ve örflerle sağlanıyordu. Saldırıya maruz kalanın kabilesini çağırmasına istiğase, kabilenin bu çağrıya uymasına hamiyye denirdi. Kan gütme âdeti anarşiyi bir dereceye kadar sınırlandırıyor ancak kabileler arası çarpışmalar meydana geliyordu. İslam öncesi dönemde kabileler arası savaşlara eyyâmüʼl-arab denirdi. Buas harbi, Ficar ve Besûs savaşları eyyâmuʼl- Arabʼın en meşhurlarıydı. Kabile başkanlarına reis, seyyid veya şeyh denirdi. Çöl ve vahalarda göçebe olarak yaşayanlara bedevî (ehlüʼl-veber), şehirde yaşayanlara ise hadarî (ehlüʼlmeder) denirdi. Hayati önem taşıyan otlak ve su kaynakları müşterek mülkiyete aitti. Yağma ve baskınlardan elde edilen ganimetler önemli gelir kaynağıydı. Kabileler içerisinde güçlü olanlar bulunduğu gibi zayıf olanlar da vardı. Bu sebeple kabileler arasında yardımlaşma, dayanışma ve himaye amacıyla antlaşmalar yapılmakta, ittifaklar kurulmaktaydı. Temelde savunma amacına yönelik olan ve hilf (çoğulu ahlâf) adı verilen bu antlaşmalar için ilgili kabile mensupları bir araya gelir ve törenle yemin ederlerdi. Yeminleşen kabileler artık bir tek kabile gibi olur ve birine yapılacak saldırı diğerine de yapılmış sayılır, sevinç ve yaslar paylaşılır, herhangi birinin üçüncü bir tarafa verdiği emân kabul edilirdi. Kabilelerin antlaşmalara uymaları istenir, aksi bir davranışta bulunma, antlaşmanın tek taraflı olarak feshedilmesi ayıplanır, hıyanet olarak değerlendirilirdi. Kabile kurallarının ve geleneklerinin dışına çıkan, kabilenin şerefine leke süren ve kabile önderleri tarafından yapılan tavsiye ve uyarılara kulak asmayanlar cezalandırılır, aile ve kabilesiyle bağları kopmuş olurdu.