T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Transkript

1 T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEZ YAZIM KILAVUZU ( tarihli ve 10/97 sayılı Akdeniz Üniversitesi Senatosu Kararı)

2 İçindekiler Tablosu TEZ YAZIM ESASLARI AMAÇ VE KAPSAM GENEL KURALLAR Tez savu n ma ön ce si Tez savu n ma son rası Tez Veri Giriş Formu Doldurulması BİÇİMSEL YAZIM KURALLARI Kâğıt Boyutları ve Ağırlığı Sayfa Düzeni Sayfa Numaraları Ana ve Alt Bölüm Başlıkları Gövde Metni Tablo Başlıkları Satır Aralıkları Şekil /Grafik / Harita / Fotoğraf Gösterimleri ve Başlıkları Madde Gösterimleri Tezlerin Derlenip Ciltlenmesinde İzlenecek Sıra KISALTMALAR VE TANIMLAR TEZİN BÖLÜMLERİ ÖN BÖLÜM Başlık Sayfası Doğruluk Beyanı İmza Onay Sayfası Teşekkür Metni Özet İngilizce Özet (Abstract) İçindekiler Sayfası Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi Kısaltmalar Listesi ANA BÖLÜM Giriş Bölümü Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar Yöntem Bulgular Sonuç, Tartışma ve Öneriler Kaynak Gösterimi EKLER EK-1. YAZI ALANI ÖLÇÜLERİ EK-2. DIŞ KAPAK ÖRNEĞİ... 60

3 EK-3. SIRT YAZISI ÖRNEĞİ EK-4. İÇ KAPAK ÖRNEĞİ EK-5. TEZ DOĞRULUK BEYANI EK-6. İMZA ONAY SAYFASI ÖRNEĞİ EK-7. İÇİNDEKİLER SAYFASI ÖRNEĞİ EK-8. ÖZGEÇMİŞ SAYFASI EK-9. BİLDİRİM SAYFASI EK 10- İNTİHAL RAPORU ÖRNEĞİ TEZ RAPORU KONTROL LİSTESİ... 70

4 TEZ YAZIM ESASLARI 1. AMAÇ VE KAPSAM Tez Yazım Kılavuzu nun amacı; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği uyarınca Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde hazırlanan tez, tez önerisi, Tezsiz Yüksek Lisans dönem projesi ve seminer raporlarının yazımı ile ilgili esasları düzenlemektir. 2. GENEL KURALLAR Tezler; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünün Tez Yazım Kılavuzu na uygun şekilde hazırlanmalıdır. Biten Tezin yazışmaları: 2.1. Tez savu n ma ön ce si Tez Sınav Jürisi Atama Teklif Formu danışman tarafından doldurularak alıntı ve benzerlik oranını belirleyen intihal raporu, Anabilim Dalı Kararı ve Yüksek lisans/doktora tezinin/ Tezsiz Yüksek Lisans Dönem projesinin spiral ciltli bir nüshası enstitüye ulaştırılır. Tez Savunma Duyurusu Formu ilgili danışman tarafından doldurularak Enstitüye ulaştırılır ve enstitü tarafından ilan edilir. Biçimsel özellikler ve intihal bakımından sorunlu olmayan taslak tez için Enstitü Yönetim Kurulu tarafından tez jürisi, tarihi, yeri ve saati belirlenerek Anabilim Dalı Başkanlığına bildirilir ve jüri üyelerine Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Rapor Formu ve görevlendirme yazıları gönderilir. İlgili jüri üyelerine tezin bir nüshası savunma tarihinden en az 20 gün öncesinden öğrenci tarafından elden teslim edilir veya gerektiği durumlarda kargo ile gönderilir. Jüri üyeleri tarafından hazırlanan Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları ilgili danışmanın takibi ile kapalı zarf içerisinde tez savunma tarihinden en az üç gün önce enstitüye ulaştırılır. 5

5 Tez savunma tarihinden en az bir gün önce jüri üyeleri tarafından hazırlanan Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları, Tez jürisini belirleyen Enstitü Yönetim Kurulu Kararı örneği ve tez savunması sonrasında doldurulması gereken Tez Savunması Sınav Tutanağı enstitü tarafından ilgili danışmana veya Anabilim Dalı Sekreterliğine Enstitü üst yazısı ile teslim edilir Tez savu n ma son rası Tez savunması sonrasında jüri başkanı tarafından doldurulan Tez Savunması Sınav Tutanağı tez savunma tarihini takip eden üç gün içinde Anabilim Dalı Kararı ile enstitüye ulaştırılır. Tez savunma sınavı sonrasında jüri üyelerinin belirlediği düzeltmeler (eğer varsa) 30 takvim günü içinde tamamlanır ve düzeltmeler sonrasında yeni bir intihal raporu alınarak tez enstitüye teslim edilir. Jüri üyeleri tarafından ıslak imzalanan tez kabul formu da bulunan tezin 4 adet deri kaplı cildi, içerisinde hazırlanan tezin pdf formatı olan 2 adet CD ve 4 adet hazırlanan Tez Veri Giriş Formu Enstitüye ulaştırılır. (CD ler hazırlanırken, tez içerisinde yer alan kapak, İngilizce ve Türkçe özetler, ana metin kısmı, intihal raporu ve özgeçmiş de dâhil ayrıştırılmadan tek bir dosya halinde olmasına dikkat edilir) Yukarıdaki işlemler, tez savunma sınavına girildiği tarihten itibaren en geç 30 gün içinde tamamlanır. Deri ciltli tez nüshaları ve tez ile ilgili tüm belgeler enstitü yönetimi tarafından tekrar incelenir. Bütün işlemleri tamamlanmış olan tez, Enstitü Yönetim Kurulunda görüşülerek öğrenci mezun edilir Tez Veri Giriş Formu Doldurulması Bu süreç adım adım şöyle izlenebilir: (bkz. YÖK web sayfası aracılığıyla ( Ulusal Tez Merkezi ne girilerek üye olunur ve ilgili sayfada bulunan Tez Veri Giriş Formu elektronik ortamda doldurulup çıktı alınır. Tezin tamamı, kabul ve onay sayfası ile bildirim sayfasının imzalanmış (enstitü müdürü 6

6 hariç sadece jüri üyelerinin imzası ile) ve taranmış hali ile iki ayrı CD ye pdf formatında kopyalanır. CD ye kaydedilen pdf dosyasına verilecek isim, Tez Veri Giriş Formu doldurulurken YÖK/ Ulusal Tez Merkezi nin size vereceği referans numarası olmalıdır (örn: pdf). CD kapları içindeki CD ler, bir zarf içinde, zarfların üzerine tez sahibinin adı, soyadı, anabilim dalı, statü (yüksek lisans, doktora tezi, dönem projesi) tez başlığı, mezun olunan yıl yazılı halde teslim edilir. 4 adet ıslak imzalı tezle beraber bu belgeler enstitüye teslim edilir. Ayrıca jüri üyelerine de birer nüsha tez öğrenci tarafından elden teslim edilir. 3. BİÇİMSEL YAZIM KURALLARI 3.1. Kâğıt Boyutları ve Ağırlığı Tez basımında en az 90 gramajlı beyaz kağıt kullanılır. Kullanılacak kağıdın boyutları, tez karton kapaklı basıldıktan sonra 20.5x29 cm olacak şekilde seçilir. Bunun için en uygun kağıt formatı A4 tür. Ancak gereksinim duyulması halinde ve danışmanın onayıyla farklı boyutta kağıtlar (A3, B3... gibi), teknik resim sistematiğine uygun ve yukarıdaki ölçülerde katlanarak kullanılır Sayfa Düzeni Sayfanın üstünde 2,5 cm, altında ise 2 cm boşluk bırakılmalı; sol kenar boşluğu 3 cm, sağ kenar boşluğu 2 cm olmalıdır. Başlık ve Dipnot lar dahil yazı bloğu bu durumda en çok 15.5x24.5 cm boyutunda olmalıdır (bk. Ek1). Sayfa numaraları parantez, çizgi ve nokta kullanılmadan yazı bloğunun sağ üst köşesine, bu blok hizasında olacak şekilde yazılır. Dış kapak, İç Kapak, Onay, Akademik Beyan ve Tez Çalışması Orijinallik Raporu Beyan Belgesi sayfaları dışındaki tüm sayfalar numaralandırılır. İçindekiler kısmından Giriş e kadar olan sayfalar (Teşekkür metni dahil) küçük Roma rakamıyla (i,ii,iii,iv,v...) numaralandırılır. Giriş ya da Birinci Bölümden itibaren başlayan ilk sayfada numaralandırma yapılmaz. Bu ilk sayfayı takip eden sayfadan itibaren 2 den başlayarak numaralandırma yapılır. (2, 3, 4, 5 ) 7

7 Tek Yön Baskı İçin Sayfa Yapısı Düzeni 3.3. Sayfa Numaraları Sayfa numaralarının düzenlemesinde aşağıdaki özellikler dikkate alınarak hazırlanmalıdır: - Sayfa numaraları, Times New Roman 11 punto olmalıdır. - Ana metin sayfalarında, sayfa numaraları, ortalı ve alttan 2.5 cm olacak şekilde numaralandırılmalıdır. - Tezin dış ve iç kapak sayfasında sayfa numarası konulmamalıdır. 8

8 - Tezin Teşekkür sayfasından başlayarak Giriş Bölümü ne kadar olan sayfalarına, küçük romen rakamları (i, ii, iii, iv, v) ile numaralandırma yapılmalıdır. Bu numaralar, sayfanın alt ortasına hizalanarak yazılmalıdır. - Sayfa numaralarının önünde ve arkasında ayraç, çizgi gibi bir işaret kullanılmamalıdır Ana ve Alt Bölüm Başlıkları Tezin ana ve alt başlıklandırmaları ile ilgili yazım şekli aşağıdaki gibidir: Her ana bölüm, romen rakamı kullanılarak ve bölüm başlığı belirtilerek yazılmalıdır. Örnek: Bölüm I. GİRİŞ Birinci Düzey Başlıklar Birinci düzey başlıklar, ortalanmış, Times New Roman, kalın, 12 punto ve tümü büyük harf, üstten 30 nk, alttan 24 nk, satır arası 1 olmalıdır. Ana bölümler (BÖLÜM I, BÖLÜM II, BÖLÜM III vb.) yeni sayfadan başlatılmalıdır İkinci Düzey Başlıklar İkinci düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri büyük, üstten 24 nk, alttan 18 nk, satır arası 1 olmalıdır Üçüncü Düzey Başlıklar Üçüncü düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri büyük, üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır Dördüncü Düzey Başlıklar Dördüncü düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, 12 punto ve baş harfleri büyük, üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır. 9

9 Beşinci Düzey Başlıklar Beşinci düzey başlıklar, sola dayalı, Times New Roman, kalın, italik, 12 punto ve baş harfleri büyük, üstten 18 nk, alttan 12 nk, satır arası 1 olmalıdır. Uyarı - Her bölüm numaralandırma sistemine uygun olarak yazılmalıdır. Metin içerisinde başlık olduğu halde numaralandırma yapılmayan ifadelere yer verilmemelidir. - Birinci düzey başlıklar, romen rakamı kullanılarak ve bölümün adı da verilerek yazılmalıdır. - Başlıklarda mümkün olduğunca imla işaretleri kullanılmamalı, yazımlarda imla işareti kullanımını gerektirecek başlıklandırmalara gidilmemelidir. - Teşekkür metni, Özet, Abstract, İçindekiler, Tablolar Listesi, Grafikler Listesi, Şekiller Listesi, Kısaltmalar ve Semboller, Kaynaklar, Ekler için numaralandırma kullanılmamalıdır Gövde Metni Ana metin yazımında aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır: - Ana metinler Times New Roman 12 punto ile yazılmalıdır. - Bütün imlalarda, imla işaretinden önce boşluk bırakılmamalı, sonrasında ise sadece bir boşluk bırakılmalıdır. Ancak, parantez, çift tırnak ve kesme işaretlerinde, iç taraflarda boşluk bırakılmamalı, dış taraflarda ise sadece bir boşluk bırakılmalıdır. - Satır sonlarında kesme işareti kullanılmamalıdır. - Ana bölümler (BÖLÜM I, BÖLÜM II, BÖLÜM III vb.) yeni sayfadan başlatılmalıdır. - Başlıklar ile bağlı olan metin ayrı sayfalarda olmamalıdır. - Tablo, şekil, çizelge vb. görseller, zorunlu olmadıkça bölünmemelidir Tablo Başlıkları Tablo başlıkları ve tablo düzenlemeleri aşağıdaki özellikler dikkate alınarak yapılmalıdır: - Her bir tablonun kısa, öz ve açıklayıcı bir başlığı olmalıdır. - Sola dayalı, Times New Roman, 12 punto ve baş harfleri büyük, italik, üstten 12 nk, alttan 6 nk, satır arası 1 olmalıdır. 10

10 - Tablo başlıkları bölüm başlığı (Tablo 4.1, Tablo 4.2.vb.) dikkate alınarak numaralandırılmalıdır. - Tablolardaki iç metinlerin yazımında gerekli hallerde 8 punto ya kadar küçültme yapılabilir. - Tablo, metinde ilk atıfta bulunulan kısma yakın bir yere yerleştirilmelidir. - Tablodaki her bir satır ve sütunun kısa başlıkları olmalıdır. - Tablo başlıkları ile tablo gövdesi hiçbir şekilde ayrı sayfalarda olmamalıdır. - Tablo gövdesindeki bölünmelere mümkün olduğunca izin verilmemelidir. - İstatistiki anlamlılık düzeyinin açıklaması tablo altında yıldız kullanılarak yapılmalıdır. - Metin içerisinde farklı anlamlılık düzeyleri için farklı sayıda yıldız kullanılmalıdır. *p <.05, **p< Tablo bölünmesi zorunlu ise, üst bilgi satırı sonraki sayfalarda da aynen yazılmalıdır. - Tablolarda kullanılan semboller büyük-küçük gösterimleri, üst çizgileri, yatay-dikey gösterimleri, üslü ifadeler vb. ayrıntılara dikkat edilerek yazılmalıdır. Örneğin, aritmetik ortalama sembolü olan x gösterimi x olarak yazılmamalıdır. (Bu konuda word programında insert equation ya da denklem ekle menüsü kullanılabilir.) - Tablolarda sadece yatay çizgiler kullanılmalıdır Satır Aralıkları Satır aralıkları aşağıdaki özellikler dikkate alınarak bırakılmalıdır: -Ana metin 1,5 satır aralıkla yazılır. -Yeni paragraflara 1,25 cm içeriden başlanır ve iki yana yasla ile hizalanır. -Ana ve alt başlıklardan sonra 1 satır aralıklı tek boşluk bırakılarak metne geçilir. -Alt başlıklardan önce 1,5 satır aralıklı tek boşluk bırakılır. -Noktalama işaretlerinden sonra bir karakter boşluk bırakılır. 11

11 Metin İçi Paragraf Ayarları 3.8. Şekil /Grafik / Harita / Fotoğraf Gösterimleri ve Başlıkları Şekil, grafik, harita, fotoğraf vb. ile ilgili içeriklerin düzenlenmesinde ve başlıklarının yazımında aşağıdaki özellikler dikkate alınmalıdır: - Her bir Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf ın kısa, öz ve açıklayıcı bir başlığı olmalıdır. - Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf başlıkları bölüm başlığı (Tablon3.1, Tablo 3.2. vb.) dikkate alınarak numaralandırılmalıdır. - Başlıklar Şekil/Grafik/Harita/Fotoğraf ın altında, sola dayalı, Times New Roman, 12 punto ve baş harfleri büyük, üstten 6 nk, alttan 18 nk, satır arası 1 olmalıdır. - Şekil/grafik/harita/fotoğraf vb. ile ilgili iç metinlerin yazımında 8 puntoya kadar küçültme yapılabilir. 12

12 - Şekil/grafik/harita/fotoğraf başlıkları ile gövde hiçbir şekilde ayrı sayfalarda olmamalıdır. - Şekil/grafik/harita/fotoğraf gövdesindeki bölünmelere mümkün olduğunca izin verilmemelidir. Tablo, şekil ve Grafikler APA nın en güncel versiyonuna göre hazırlanmalı, paket programların sunduğu tablolar, şekiller ve grafikler ekran görüntüsü olarak değil, Word programında hazırlanmalıdır Madde Gösterimleri Madde gösterimleri ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Madde gösterimlerinden önce giriş açıklaması olmalıdır. - Maddeler literatürden alınmışsa, madde bitiminde ya da her maddenin sonunda değil, giriş açıklamasının sonunda kaynak gösterilir. - Madde gösterimleri, bir örneklik sağlanarak yazılmalıdır. - Madde gösterimlerinde harf, rakam ya da sembol gösterimleri araştırmacının tercihine bağlıdır Tezlerin Derlenip Ciltlenmesinde İzlenecek Sıra Tezlerin derlenip ciltlenmesinde aşağıdaki sıraya uyulmalıdır: Dış Kapak Tezler deri cilt ile ciltlenmelidir. Standartlaşmayı sağlamak için kapak yazıları bilgisayar ile yazılmalıdır. Dış kapakta, EK-2 de verilen örnekte görüldüğü gibi, kurum (Üniversite/Enstitü, Ana Bilim Dalı ve programın) adı, tezin adı, tezin hangi düzeyde olduğu (yüksek lisans/doktora), tezi hazırlayanın adı-soyadı ve şehir adı-tarih yer alır. Dış kapakta yer alan yazılardan kurum adları, tezin adı ve düzeyi 14 punto büyük harflerle; tezi hazırlayanın adı soyadı ile şehir adı-tarih, 12 punto küçük harflerle yazılır. Tezin dış kapağında yılı, düzeyi ve ait olduğu anabilim dalının yer aldığı bir sırt yazısı bulunur. Sırt yazısında, EK-3 te verilen örnekte görüldüğü gibi, tüm yazılar büyük harflerle ve 12 punto ile yazılır. İç Kapak İç kapak içerik ve sayfa düzeni yönünden dış kapağın aynısıdır. Ancak iç kapakta, dış kapaktan farklı olarak, tezi hazırlayanın adından sonra danışmanın adı-soyadı da yazılmalıdır. 13

13 Dış kapak ile iç kapak sayfası arasında ve ayrıca dış kapağın arkası ile tezin son sayfası arasında iki yüzü de boş birer kâğıt yer almalıdır. EK- 4 te iç kapak örneği verilmiştir. 4. KISALTMALAR VE TANIMLAR a. Ana Bilim/Ana Sanat Dalı: Enstitüde eğitim programı bulunan ana bilim/ana sanat dalı b. Dönem Projesi: Tezsiz yüksek lisans çalışması c. Enstitü: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü d. Rapor: Bilimsel çalışma raporu, tez ara raporu e. Tez Önerisi: Yüksek lisans tez önerisi veya doktora tez önerisi f. Tez: Yüksek lisans tezi ya da doktora tezi g. Üniversite:Akdeniz Üniversitesi h. YÖK: Yükseköğretim Kurulu 14

14 TEZİN BÖLÜMLERİ Tezler; genellikle, üç kümede toplanabilen bölüm ve alt bölümler hâlinde düzenlenir. Bunlar: 1. Ön bölüm, 2. Ana bölümler, 3. Arka bölüm (ekler ve kaynakça) dür. Ön ve arka bölümler; yardımcı nitelikte olup ana bölümleri tanıtıcı ve tamamlayıcı görevlere sahiptir. Buna göre, bir tezin ana hatlarını oluşturan bölüm ve alt bölümler sırasıyla şunlardır: 1. ÖN BÖLÜM 1.1. BAŞLIK SAYFASI 1.2. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI 1.3. TEŞEKKÜR METNİ 1.4. ÖZET 1.5. ABSTRACT 1.6. İÇİNDEKİLER 1.7. TABLOLAR LİSTESİ 1.8. ŞEKİLLER LİSTESİ 1.9. GRAFİKLER LİSTESİ KISALTMALAR LİSTESİ 2. ANA BÖLÜMLER 2.1. GİRİŞ Problem Durumu Amaç Önem Varsayımlar Sınırlılıklar Tanımlar 15

15 2.2. KURAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR 2.3. YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Araçları Verilerin Toplanması Süreci Verilerin Analizi 2.4. BULGULAR 2.5. SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER Sonuç Tartışma Öneriler 3.ARKA BÖLÜM KAYNAKÇA EKLER ÖZGEÇMİŞ (bk. Ek 8) İNTİHAL RAPOR (bk. Ek 9) 16

16 1. ÖN BÖLÜM Ön bölüm, tezi bütünüyle tanıtan, bir tür kimliktir. Bu bölümde genellikle, önce boş bir sayfa, sonra sırasıyla başlık, jüri üyelerinin onayı, özet, abstract, içindekiler ve tezin içeriğine göre tablolar, şekiller, grafikler, resimler ve fotoğraflar listesi sayfalarından biri ya da birkaçı bulunur. Ön bölüm sayfa numaraları Roma rakamı ile numaralandırılır ve bu bölüm her sayfada tek yüz olacak şekilde hazırlanır Başlık Sayfası Tezin yazılı ilk sayfası başlık sayfasıdır. Başlık sayfası, Dış Kapak Sayfası ve İç Kapak Sayfası olmak üzere iki sayfadan oluşur. Dış kapak sayfasında, sırasıyla tezin başlığı, tezi hazırlayanın adı soyadı, tezin türü (yüksek lisans, doktora, dönem projesi), tezin sunulduğu kurumun bulunduğu şehir, üniversite ve enstitünün adı ile tarih yer alır. Bu bilgilerin başlık sayfasına yerleştirilmesi EK-2 deki örnekte olduğu gibidir. İç kapak sayfasında ise, yukarıdaki bilgilere ek olarak danışmanın adı, soyadı, unvanı, kurumu ve anabilim dalı bilgileri yer alır. Ayrıca, eğer tez bir birim tarafından desteklenmişse bu sayfada belirtilir. EK-4 te bir iç kapak sayfası örneği verilmiştir Tezin Başlığı Tez başlığı araştırmanın içeriğini açıkça yansıtır nitelikte olmalıdır. Başlığın çok uzun, anlaşılması güç genel terimlerden oluşmamasına dikkat edilmelidir. Tezin başlığı 20 kelimeyi geçmemeli ve Türkçe kelimeler kullanılarak oluşturulmalıdır. (Tez yabancı dilde eğitim yapan bir programa ait ise o programın dilinde tez başlığı kullanılır ancak iç kapakta her iki başlık da yazılır) Başlık seçilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: 1. Başlık, çalışma alanına özel olmalıdır. Başlık; ne çok uzun ne de çok kapsamlı olmalıdır. 2. Başlık, çalışmanın konusunu ortaya koymalı, yöntemi yansıtacak şekilde olmalı fakat çok genel olmamalıdır. 3. Başlıkta kullanılan dil anlaşılır olmalı, başlıkta yer alan sözcükler etkili bir şekilde sıralanmalıdır. 17

17 Örnekler: İLKÖĞRETİM 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ZAMAN YÖNETİMİ BECERİLERİ İLE AKADEMİK BAŞARILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ BİR FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYININ PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİNİN GELİŞİM AŞAMALARI: ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ 1.2. Doğruluk Beyanı Doğruluk Beyan Formu Ek 5 teki gibi düzenlenir ve öğrenci tarafından imzalanır. 1.3.İmza Onay Sayfası Tezlerde, Jüri ve Enstitü Müdürlüğünce, tezin aranan nitelikleri taşıdığını ve başarı ile savunulduğunu belgeleyen, EK-6 da verilen örnekte görüldüğü gibi bir sayfa bulunur. Bu sayfada önce jüri başkanının, sonra diğer üyelerin adları, unvanları ve kurum bilgileri yer alır Teşekkür Metni Tezde teşekkür metni yazmak öğrencinin isteğine bağlıdır, eğer yazılacaksa başlık, büyük harflerle sayfanın yukarısına ve ortaya yazılır. Teşekkür metninde tez hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra teze önemli katkıları olan kişi ve kurumlara teşekkür edilir. Tezi hazırlayan öğrencinin adı ve soyadı, teşekkür yazısının bir geniş satır aralığı altına ve yazı alanının sağ kenarında bitecek şekilde yazılır Özet Özette öncelikle çalışmanın ve yazarın adı, tezin niteliği, hangi anabilim dalına ve programa ait olduğu ve unvanıyla birlikte danışmanın ismi yer alır. Ayrıca, tezin yapıldığı tarih ve kaç sayfa olduğu yazılır. Özette, öncellikle araştırmanın amacına yer verilir. Daha sonra araştırmanın yöntemi kısaca açıklanır. Yöntemde, araştırmanın modelinden söz edilerek çalışmanın evreni ve evrenden seçilen örneklem tanıtılır (evren-örneklem tanımlaması olmayan araştırmalarda araştırma grubu tanıtılır). Araştırmanın veri toplama aracı açıklanır ve uygulamanın nasıl yapıldığına değinilir. Toplanan verilerin hangi teknikler kullanılarak analiz edildiği yazılır. 18

18 Son olarak, kısaca araştırmanın bulguları ve sonuçları yazılır. Özet; başlık sayfasından sonra yer alır ve özetin en az 200 en fazla 400 kelime olmasına dikkat edilmelidir. Özetlerde, şekil, tablo, kaynak vb. bilgilere yer verilmez, ayrıca alt başlık vb. kullanılmaz. Özette, aktarmalar yerine araştırmacının kendi ifadeleri yer alır. Özetin son bölümünde anahtar kelimeler yer alır. Anahtar kelimeler italik olarak yazılır İngilizce Özet (Abstract) Özet sayfasının İngilizce yazımı olup Türkçe yazılan tezlerde özet sayfasından sonra yer alır. Türkçe özet için yukarıda sıralanan şartlar İngilizce özet (abstract) için de geçerlidir. Eğer Tez in yazım dili Türkçe dışında bir dil ise Tezin yazıldığı dildeki özet Türkçe özetten önce yer alır İçindekiler Sayfası İçindekiler bölümü de diğer bölümler gibi, büyük harflerle yazılmış İÇİNDEKİLER başlığı ile başlar. İçindekiler sayfasında, çalışmanın ön bölümünde (dış kapak, iç kapak, jüri üyelerinin imza sayfası, doğruluk beyanı), ana bölümünde (I. Giriş, II. Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar, III. Yöntem, IV. Bulgular ve V. Sonuç, tartışma ve öneriler) ve arka bölümünde (kaynakça, ekler, intihal raporu, özgeçmiş) yer alan bölüm ve alt bölüm başlıkları sayfa numaralarıyla birlikte sırasıyla verilir. Tezin ön bölümü ile arka bölümünde yer alan başlıkların tümü büyük harflerle ve satır başından itibaren yazılır. Tezin metin kısmı olan ana bölümdeki bölüm başlıkları büyük harflerle ve bölüm numarası verilerek yazılır. Bölüm adı bir satıra sığmazsa, aynı hizadan sıkışık satırla devam edilir. Alt bölüm başlıkları sadece ilk harfleri büyük olacak şekilde yazılır. Alt bölüm başlıkları ana bölüm başlığından bir normal satır aralığı aşağıdan başlar ve kendi aralarında sıkışık satır aralığı bırakılır. Her başlık kendinden bir üst derecedeki başlığa göre, iki harf boşluğu içeriden yazılır. 19

19 Başlıklar yazılırken hiçbir kısaltma yapılmaz. Bilgiler tek sayfaya sığmazsa, diğer sayfada yazı alanı üst kenarından başlanarak devam edilir. EK-7 da örnek bir İÇİNDEKİLER sayfası verilmiştir Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi Tezde tablo ve şekiller varsa, ayrı ayrı ya da birlikte ön bölümde sıralanır. Üç ya da daha çok sayıdaki tablo, şekil ve grafikler, Tablolar Listesi, Şekiller Listesi ve Grafikler Listesi olarak ayrı ayrı sıralanır. Daha az sayıdaki tablo, şekil ve grafikler ise tablo, şekil ve grafikler listesi başlığı altında birlikte sunulur. Bir tek tablo, şekil veya grafik için ayrı bir liste yapılmaz. Tezlerin içeriğine göre tezde, birden çok çeşit ve her çeşitten beş ve daha çok sayıda şekil varsa, şekilleri de kümelendirerek vermek yararlıdır. Bu amaçla, şekiller listesi bölüm başlığı altında, Resimler Listesi, Haritalar Listesi gibi alt başlıklar kullanılır Kısaltmalar Listesi Tezde kısaltılmış ifadeleriyle yer alan kavram, kurum, kuruluş adlarının kısaltmaları bu bölümde açıklanır. Ulusal ve uluslararası olarak kabul görmüş kısaltmalara burada yer verilmez 20

20 2. ANA BÖLÜM 2.1. Giriş Bölümü Tezin giriş bölümünde tez konusu olarak ele alınan problem doğrultusunda ve ilgili alanyazın temelinde araştırmanının problemine, amacına, önemine, sınırlılıklarına, varsayımlarına ve tanımlarına ilişkin bilgilere yer verilir. Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Problemin Ele Alınması: Giriş bölümünde araştırma problemine ilişkin alt yapı oluşturulur. Problemin alt yapısı oluşturulurken kavramsal boyuta, değişkenlere, güncelliğine, özgünlüğüne, varsa ilişkilere, modellere ilişkin konular ele alınır. Bu bağlamda giriş kuramsal çerçeve (ilgili alanyazın) temelinde, kavramsal açıdan genelden özele doğru ele alınmalı ve konu problem cümlesine bağlanmalıdır. Problem cümlesi (a) araştırmanın değişkenlerini, evrenini içermeli, konunun araştırılabilirliğini göstermeli, (b) açık ve kısa bir biçimde yazılmalı, (c) soru cümlesi değil, düz cümle ile kurgulanmalı, (d) son paragrafta yer almalı, (e) tez başlığının ya da amaç cümlesinin tekrarı biçiminde yaz ıl mamalı ve (f) araştırma sorusu (alt problem / alt amaç) biçiminde yaz ıl mamalı dır. Doğru yazılmış problem cümlesi örnekleri: Araştırmanın problemi Antalya ili, Muratpaşa ilçesindeki ortaokul 8. Sınıf öğrencilerinin TEOG sınavına ilişkin tutumlarını ve özyeterlilik algılarını belirlemektir. Araştırmanın problemi Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesindeki öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme dersi başarılarının yordayıcılarını belirlemektir. Araştırmanın problemi lise öğrencileri için Kariyer Motivasyonu Ölçeğinin uyarlanması ve aracın psikometrik niteliklerinin belirlenmesidir. Araştırmanın problemi PDR öğrencileri için empati psikoeğitim programının, öğrencilerin empati becerilerine etkisini belirlemektir. 21

21 Yanlış yazılmış problem cümlesi örnekleri 1 : yaş aralığındaki ergenlerin atılganlıklarının geliştirilmesinde, psikodramanın atılganlık düzeylerine etkisi var mıdır? (Problem cümlesi soru cümlesi biçiminde yazılmıştır.) Bilgisayar destekli öğretim yöntemine dayalı öğrenim gören deney grubundaki öğrenciler ile geleneksel öğretim yöntemlerinin uygulandığı kontrol grubundaki öğrencilerin dersteki başarıları arasında manidar bir farklılık var mıdır?" (Problem cümlesi araştırma sorusu biçiminde yazılmıştır.) Problem: Bu araştırmanın problemi düzenli basketbol oynayan yaş arasındaki ergenlerin, sosyo-demografik yapılarının tespiti ile özsaygı ve depresyon düzeylerinin belirlenerek aralarındaki farklılıkların ortaya konmasıdır. A maç Araştırmanın amacı düzenli basketbol oynayan yaş arası ergenlerin sosyo-demografik yapılarına göre özsaygı ve depresyon düzeylerini belirlemektir. (Problem cümlesi amacın tekrarı niteliğindedir.) Tezin başlığı : Ergenlik Sürecindeki (12-17 Yaş) İşitme Engeli Olan ve Olmayan Öğrencilerin Sosyal Becerilerinin Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi." Problem: Ergenlik sürecindeki işitme engeli olan ve olmayan öğrencilerin sosyal becerilerinin öğretmen görüşlerine göre betimlenmesi ve değerlendirilmesi bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır. (Problem cümlesi tez başlığının tekrarı niteliğindedir.) Bu araştırmanın problemi Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen bireylerin bilindik isim bilgilerini genişletmek için eylem-isim ortaklıkları hakkındaki farkındalık düzeylerinin öbekleme yoluyla arttırılıp arttırılamayacağını belirlemektir. (Problem cümlesi anlaşılırlık ölçütünü karşılamamaktadır.) Amaç Bu kısımda araştırmanın hedeflerini ortaya koyan genel bir ifade yazılır. Amaç cümlesi araştırmaya gereksinim duyulmasını sağlayan ya da araştırmaya yol açan problemi ya da 1 Tez yazım kılavuzundaki yanlış yazım örneklerinin tümü tamamlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerinden alınmıştır. Farklı anlamalara yol açmamak açısından ifadeler aynen alınmamış, araştırma raporunun ortaya çıkmaması için değişiklikler (değişken, örneklem vb.) yapılmıştır. 22

22 nedeni değil, neyin elde edilmek istendiğinin bir ifadesi olmalıdır. Bu çerçevede araştırmacı öncelikle genel bir amaç ifadesi yazar. Nicel bir araştırmada amaç yazımı örneği: "Bu araştırmanın genel amacı dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış 6-9 yaş arası çocuklarda oyun terapisinin, dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye olan etkisinin belirlenmesidir. Bu araştırmanın genel amacı ilkokul öğrencilerinin matematik başarılarını yordayan duyuşsal değişkenleri belirlemektir. Buna göre aşağıdaki temel modelin test edilmesi amaçlanmıştır. NOT: Modelleme çalışmalarında modele ilişkin şema amaç kısmında doğrudan verilebilir. Nitel bir araştırmada amaç yazımı örnekleri: "Bu araştırmanın genel amacı... lisesinde uyuşturucu madde kullandığı belirlenen sekiz ergende, madde kullanımının ortaya çıkmasına neden olan bilişsel, duyuşsal, sosyal ve eğitsel faktörleri keşfetmektir. Çalışmada ayrıca ergenlerin madde kullanımının neden devam ettiğinin açıklanması da hedeflenmiştir. Bu araştırmanın genel amacı YGS ve LYS Türkçe ve Edebiyat Testleri maddelerinin Bloom un yeniden düzenlenen bilişsel alan taksonomisine göre değerlendirilmesidir. 23

23 Genel amacın belirtilmesinin ardından gereksinim duyulan verilerin hangi değişkenler ile toplanacağını gösteren işevuruk (gözlenebilir ve ölçülebilir) alt amaçlar yazılmalıdır. Alt amaçlar araştırmacının yanıtını aradığı soru cümleleri (araştırma soruları) ya da sınamayı amaçladığı denenceler (hipotezler) biçiminde oluşturulabilir. Alt amaçlar tek bir değişkenle ilgili olabileceği gibi, birden fazla değişkeni de içerebilir, ancak her alt amaç bir istatistiksel/betimsel çözümlemeye karşılık gelmelidir. Alt amaçlarla ortaya konan bulgular problemin bütününe yanıt oluşturacak biçimde olmalıdır. NOT: Araştırmacı alt amaçlarını alt amaç, alt problem, araştırma soruları, hipotezler ya da denenceler başlıkları altında yazabilir, ancak bir tezde hem alt amaç/alt problem/araştırma soruları hem de hipotez/denence yazılmamalıdır. Araştırmacı araştırma desenine göre uygun bir başlık ve biçimi seçmelidir Nicel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma Nicel araştırmalarda alt amaçlar soru cümlesi olarak araştırmanın temel desenine göre betimsel, korelasyonel, nedensel karşılaştırma ve deneysel olmak üzere dört biçimde yazılabilir Tarama modellerinde alt amaç yazımı Bu araştırma desenindeki sorular, bir durumun ne olduğunu betimlemek amacıyla genellikle nedir? ifadesi kullanılarak yazılır. Araştırma sorusu örneği: "Öğretmenlerin bilgisayar okuryazarlık düzeyleri nedir? Korelasyonel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı Korelasyonel soru cümlesi değişkenler arasındaki ilişkinin miktarına, yapısına ve yönüne odaklıdır. Korelasyonel araştırmalar keşfedici ve yordayıcı olarak ikiye ayrıldığından araştırma soruları iki biçimde yazılabilir. Keşfedici korelasyonel modellerde araştırma sorusu örneği: "Öğrencilerin LYS matematik testindeki başarıları ile okuduğunu anlama becerileri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Yordayıcı korelasyonel modellerde araştırma sorusu örneği: 24

24 "Öğrencilerin istatistik dersine ilişkin tutumları, istatistik başarılarının anlamlı bir yordayıcısı mıdır? ya da Denence örneği: "H0: Öğrencilerin LYS matematik testindeki başarıları ile okuduğunu anlama becerileri arasında anlamlı bir ilişki yoktur. veya sembollerle gösterilecekse H0 : rmb-oa = 0 "H0: Öğrencilerin istatistik dersine ilişkin tutumları, istatistik başarılarının anlamlı bir yordayıcısı değildir. veya sembollerle gösterilecekse H0 : βt = 0 NOT: Yalnızca korelasyonel değil, tüm araştırma desenlerinde denenceler tek yönlü ya da çift yönlü yazılabilir. Eğer araştırmacı çift yönlü hipotez yazacaksa yokluk (null, H0) hipotezi yazmalıdır Nedensel karşılaştırma desenlerinde alt amaç yazımı Karşılaştırmalı araştırmalar bir bağımlı değişken bağlamında birden fazla grubun karşılaştırmasına dayanır. Bu araştırmalarda gruplararası ya da gruplariçi karşılaştırmaya odaklanıldığından araştırma soruları iki biçimde yazılabilir. Gruplararası araştırma sorusu örneği: "Kadın ve erkek öğretmenlerin duygusal taciz puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Gruplariçi araştırma sorusu örneği: "Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin öğretim yılı başındaki akademik uyum ortalaması ile öğretim yılı sonundaki akademik uyum ortalaması arasında anlamlı bir fark var mıdır? ya da Denence örnekleri: "H0: Kadın ve erkek öğretmenlerin duygusal taciz puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. ya da sembollerle gösterilecekse H0 : µdtk - µdte = 0 25

25 "H0: Eğitim fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin öğretim yılı başındaki akademik uyum ortalaması ile öğretim yılı sonundaki akademik uyum ortalaması arasında anlamlı bir fark yoktur. veya sembollerle gösterilecekse H0 : µöbau - µösau = Deneysel araştırma desenlerinde alt amaç yazımı Deneysel araştırmaların çok sayıda türü vardır, dolayısıyla her birine örnek vermek olanaklı olmadığından bir örnek üzerinden alt amaçların yazımı verilmiştir. Örnek: Sınıf öğretmenliği dördüncü sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesinde uygulanan eleştirel düşünme eğitiminin etkililiğine ilişkin deneysel bir çalışma. Araştırma sorusu örnekleri: "Deney grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? (Ö1-Ö3) "Deney ve kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? (Ö3-Ö4) "Kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? (Ö2-Ö4) ya da Denence örnekleri: "H01: Deney grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. ya da sembollerle gösterilecekse H0 : µdöt - µdst = 0 (Ö1-Ö3) 26

26 "H02: Deney ve kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. ya da sembollerle gösterilecekse H0 : µdst - µkst = 0 (Ö3-Ö4) "H03: Kontrol grubundaki deneklerin eleştirel düşünme öntest ve sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark yoktur. ya da sembollerle gösterilecekse H0 : µköt - µkst = 0 (Ö2-Ö4) Nitel Araştırmalarda Alt Amaç Yazma Nitel araştırmalarda alt amaçlar soru cümlesi olarak yazılabilir, ancak pek çok nitel çalışmada nicel araştırma sorularında olduğu gibi sorular baştan kesin olarak sınırlandırılmaz. Nitel araştırma soruları açık uçlu sorular ve kapalı uçlu sorular olmak üzere iki grupta ele alınabilir Açık uçlu soru yazımı Açık uçlu araştırma soruları özellikle araştırma konusuna temel oluşturan kuramsal alanyazının sınırlı olduğu durumlarda tercih edilmelidir. Araştırma sorusu örnekleri: "Öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlamaktadır?... meslek lisesinde öğrenciler arasındaki sosyal gruplar nasıl oluşur ve bu gruplar öğrencilerin sosyal yaşamlarını nasıl etkilemektedir?... okulunda öğretmenlerin performansları nasıl değerlendirilmektedir ve değerlendirme sürecinin güçlü ve zayıf yönleri nelerdir? Kapalı uçlu soru yazımı Kapalı uçlu araştırma soruları çoğunlukla problem belirli bir kuramsal temele dayalı ise tercih edilmelidir. Araştırma sorusu örnekleri: "Öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile öğrencinin bu sorulara verdiği yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır? (Bu soru sorularla yanıtlar 27

27 arasında bir ilişki olduğu varsayımına dayanmaktadır ve bu varsayım ilgili alanyazın tarafından desteklenmektedir). Öğretmenin sınıf içi sözel olmayan davranışları, öğrencilerin derse katılımını ne yönde etkilemektedir? (Bu soru sözel olmayan davranışların öğrenci davranışlarını etkilediği varsayımına dayanmaktadır) Önem Tezin bu kısmında araştırmanın yapılması ile kime, neye, hangi ölçüde katkı getirileceği açıklanır. Önem başlığı altında araştırmanın amacı doğrultusunda elde edilen verilerin, kuramsal ya da uygulamadaki hangi sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanması gerekir. Bu kısımda araştırmanın kuramsal bilgi birikimine, uygulamaya, diğer araştırmacılara katkısı belirtilmelidir. Araştırmaya konu olan durumun önemi yazılmamalıdır. Doğru yazılmış önem cümleleri: "... alanyazında kuramsal bilgi birikimine katkı sağlayacağı Rehberlik Araştırma Merkezlerinin (RAM) yönlendirme çalışmalarına ışık tutacağı analizi ile ölçme araçlarının psikometrik niteliklerini belirlemeyi amaçlayan araştırmacılara farklı bir bakış açısının tanıtımı sağlanmış olacak ve böylece yapı geçerliliğine ilişkin araştırmacıların daha doğru kararlar alabilmelerine katkı sağlayacaktır. Yanlış yazılmış önem örneği:... hızla büyüyen ekonomisi, gelişmiş eğitim alt yapısı ve eğitimli genç nüfusu ile önümüzdeki 10 yılda dünyanın süper güçleri arasına girmeye adaydır. Amerika Birleşik Devletleri... ı gelecekteki en önemli ortaklarından birisi olarak nitelendirmektedir. Geleceğin süper güçleri arasında anılan... Türkiye açısından oldukça önemlidir.... bilgi teknolojilerine ilişkin sözleşmeler, kurdaki hızlı değişim nedeniyle fiyat hareketlerine karşı kendini korumak isteyen MEB açısından büyük önem taşımaktadır. 28

28 "Eğitimin çok önemli lokomotif bir sektör haline geldiği...'de coğrafi özelliklerin eğitim üzerine etkilerinin yüksek lisans düzeyinde çalışılmasının ülke eğitimi açısından yararlı olacağına inanıyoruz." Sayıltılar (Varsayımlar) Sayıltı araştırma sürecini ve sonucunu önemli ölçüde etkileyeceği düşünülen, ancak doğruluğu desteklenmekle birlikte halen tartışmalı olan araştırmacının sınayamadığı gerekçeli bir kabul dür. Diğer bir ifadeyle denemeyle kanıtlamanın olanaksız olduğu durumlar sayıltı olarak yazılabilir, ancak doğruluğu araştırmacı tarafından test edilebilecek durumlar sayıltı olarak yazılamaz. Doğru yazılmış sayıltı örnekleri: Bir veri toplama aracının uygulandığı tezde "Veri toplama araçlarına verilen yanıtların doğru ve samimi olduğu varsayılmıştır. Öğrencilerin biyoloji dersindeki başarılarının cinsiyete göre değişip değişmediğinin araştırıldığı bir tezde öğrencilerin biyoloji dersindeki notları, biyoloji dersindeki başarıyı yansıtmaktadır. Başka bir araştırmadaki denenceye ilişkin bulguyu temel alan bir tezde... tarafından (2012) yapılan araştırmada denencelere ilişkin bulguların doğru olduğu varsayılmıştır. Yanlış yazılmış sayıltı örnekleri: Araştırma için seçilen örneklemin, evreni en iyi biçimde temsil ettiği düşünülmektedir. Örneklemde n>30 ise dağılım parametrik, n<30 ise dağılım nonparametriktir. "Çalışma alışkanlıkları envanterinin, öğrencilerin verimli çalışma düzeylerini yansıtmada yeterli olduğu varsayılmaktadır." "Araştırmada kullanılan veri toplama aracının geçerli ve güvenilir olduğu kabul edilmiştir." Bazı üniversite öğrencilerinin sözel ve sayısal dersleri anlayamama problemi vardır. 29

29 Araştırmada kullanılan istatistiksel çözümleme tekniklerinin araştırmanın problemine ve alt problemlerine uygun olduğu varsayılmıştır. Seçilen araştırma yöntemi araştırmanın amacına uygundur. Araştırmada kullanılan testlerin ve planların hazırlanmasında başvurulan uzman kanıları yeterlidir ve görüşlerine başvurulan uzmanlar alanlarında yeterlidir Sınırlılıklar Sınırlılıklar araştırmanın temeli, uygulanması ve sonuçlanması açısından sınırlarının belirlendiği kısımdır. Araştırmacının yapmak isteyip de yapamadığı; zaman, maliyet, işgücü vb. nedenlerle vazgeçmek zorunda kaldığı durumlar bu kısımda yazılmalıdır. Sınırlılıklar evren ve örnekleme, araştırmanın kuramsal boyutuna ve/veya veri toplama araçlarına ilişkin yazılabilir. Doğru yazılmış sınırlılık örnekleri: Araştırma eğitim öğretim yılında Antalya Muratpaşa İlçesindeki Ortaokullarda öğrenim gören 8. sınıf öğrencileriyle sınırlıdır. (Evren ve örnekleme ilişkin bir sınırlılık) Araştırma öğrencilerin kimya dersine yönelik tutumlarıyla sınırlandırılmıştır. (Araştırmanın kuramsal boyutuna yönelik bir sınırlılık) Araştırmada veri toplama araçları görüşme formu ve kontrol listesiyle sınırlıdır. (Veri toplama araçlarına ilişkin bir sınırlılık) Yanlış yazılmış sınırlılık örnekleri: Bu araştırma kullanılan istatistiksel yöntemlerle sınırlıdır. Araştırma veri toplama aracında yer alan maddelerle sınırlıdır. Araştırma konu ile ilgili ulaşılan yazılı kaynaklar ve tezlerle sınırlıdır Tanımlar Bu kısımda araştırmada geçen anahtar sözcüklerin tanımlarına yer verilir. Araştırmacı problem cümlesinde geçen her değişkeni tanımlamamalı, yalnızca daha az bilinen ve/veya yoruma açık olan kavramları tanımlanmalıdır. Araştırmacının ilgili kavramı kendi 30

30 sözcükleriyle tanımlaması tercih edilir, ancak tanımların işlevsel (kavramın sınırları belirlenmiş, anlam açık seçik hale gelmiş, ölçütler gözlenebilir ve uygulanabilir) bir biçimde yazılması gerekir. Ayrıca herkesçe bilinen öğretim, öğrenme, öğretmen, MEB, YÖK, öğretim aracı, araç-gereç, eğitim-öğretim yılı, ders programı, amaç, içerik, fen bilgisi, sosyal bilgiler, matematik, okul öncesi eğitim, anaokulu, anasınıfı, karne notu, deney grubu, web, örneklem, varsayım, bulgu, geçerlilik, güvenilirlik gibi tanımlara yer verilmemelidir Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Başlık olarak, Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar yazılmalıdır. Bu bölümde, araştırmanın problemine dayanak oluşturan kuramsal çerçeve açıklanır. Alanyazın taraması kapsamında, araştırmanın temel değişkenleri ile ilgili kuramsal temeller, kavramlar ve kavramsal ilişkilerden söz edilir. Araştırmanın problemiyle ilgili olduğu düşünülen çalışmalar, araştırma problemiyle ilişkilendirilerek açıklanır. Bu bölümle ilgili aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir: Alanyazın bilgisine dayalı olarak değerlendirmeler, analizler ve sentezler yapılmalıdır. Açıklamalar, öncelikle temel ve güncel kaynaklara (güncelden, geçmişe doğru) dayalı olarak yapılmalıdır. Alanyazın bilgisi, dil ve anlam bütünlüğü gözetilerek yazılmalıdır. Paragraflar birbirinden kopuk olmamalı, geçiş cümleleri / ifadeleri ile anlatımda akıcılık sağlanmalıdır. Dil bilgisi kuralları, akıcılık, tutarlılık, bütünlük vb. gibi Türkçe nin kurallarının doğru biçimde kullanılmasına özen gösterilmeli; anlatım bozuklukları, yazım ve noktalama yanlışları yap ıl mamalı dır. Tez yazımında Dil Derneği nin ya da Türk Dil Kurumu nun son baskı ya da çevrimiçi yazım kılavuzu esas alınmalıdır. Konunun anlaşılmasına katkı sağlayabileceği düşünülen yerlerde tablo, şekil, grafik, resim vb. öğelere kaynağı gösterilerek yer verilebilir. Araştırmanın konusu ile doğrudan ilişkisi olmayan konulara yer verilmemeli, içerikte bütünlük bozulmamalıdır. Konularla ilgili tekrar niteliği taşıyabilecek açıklamalara yer verilmemelidir. 31

31 Aynı kaynaktan arka arkaya alıntı yapılmasından kaçınılmalıdır Aynı kaynaktan blok halinde alıntı yapılmasından kaçınılmalıdır. Yayınlanmamış ödevler ve diğer materyaller kaynak olarak kullanılmamalıdır. Birincil kaynağa ulaşma olanağı varsa ikincil kaynaklar kullanılmamalıdır. İnternet kaynaklarının kullanımında, akademik niteliğe uygun olmayan web sayfalarından yararlanılmamalıdır. Resmî kurumlar, akademik bilgi bankaları, veri tabanları (Eric, Ebsco vb.), üniversite kütüphaneleri, ulusal ve uluslararası hakemli çevirimiçi dergiler vb. dışındaki web siteleri mümkün olduğunca tercih edilmemelidir. İlgili alanyazın liste biçiminde yazılmamalıdır Yöntem Araştırmanın yöntem bölümünde araştırmanın modeli, evren ve örneklem/araştırma grubu, veri toplama araç ve teknikleri, verilerin toplanması ve verilerin analizi başlıkları yer alır Araştırma Modeli Bu başlık altında araştırmada ele alınan problemin ne tür bir araştırma olduğu ve hangi yönteme göre araştırıldığı gerekçeleriyle birlikte verilir. Araştırma modeli araştırmanın amacına uygun olmalı ve okuyucunun anlayabileceği kadar açık ve anlaşılır olmalıdır. Araştırmanın modeli araştırmada ele alınan araştırma sorularını ya da denenceleri test etmeyi güvence altına alan verilerin, araştırmanın amacına uygun ve ekonomik olarak toplanmasını ve çözümlenmesini sağlayan koşulların düzenlenmesidir. Araştırma modeli, araştırmadaki değişkenlerin birbirine göre durumları, sayıltıların sağlam olması, araştırma sonuçlarının güvenilirliği ile doğrudan ilgilidir. Bu bakımdan model ve modele konu olan değişkenlerin özellikleri ve birbiri ile ilişkileri ayrıntılı bir biçimde verilir. Gerekirse gözlem ve ölçme durumlarını açıklayıcı model verilir. Araştırma modelinin özellikleri seçilme nedeni, araştırma soruları ya da denenceler dikkate alınarak açıklanmalıdır. Yöntemle ilgili olarak, araştırma için yerine getirilen ya da araştırmacı tarafından düzenlenen koşullar açıklanmalıdır. Araştırmanın nerede, ne zaman ve nasıl yürütüldüğü vurgulanmalıdır. Bu kısımda alan araştırması, eylem araştırması, anket uygulama modeli, betimsel profil çalışması, nicel araştırma, nitel araştırma, karma araştırma vb. ifadeler araştırma modeli olarak yazılmamalıdır. 32

32 Eğer araştırma modeli deneysel ise desenin hangi deneysel araştırma modeli (yarı-deneysel desen, öntest ve sontest kontrol gruplu gerçek deneysel desen, sontest kontrol gruplu desen vb.) bağlamında yürütüldüğü belirtilmelidir. Nicel bir araştırmada model yazımı örneği: İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin zekâ düzeyleri ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılan bu çalışma korelasyonel araştırma modeli bağlamında yürütülmüştür. Korelasyonel araştırma modellerinde, iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişki herhangi bir biçimde bu değişkenlere müdahale edilmeden incelenir (Yazar, Yıl). Nitel bir araştırmada model yazımı örneği: Araştırmanın modeli nitel araştırma desenlerinden durum çalışmasıdır (case study). Durum çalışması güncel bir olguyu kendi gerçek yaşam çerçevesi içinde çalışan ve durumları çok yönlü, sistemli ve derinlemesine inceleyen görgül bir araştırma yöntemidir (Yazar, Yıl; Yazar, Yıl). Durum çalışması durumun sınırlanması, araştırma olgusunun belirlenmesi, veri setinin araştırılması, bulguların oluşturulması, yorumların yapılması ve sonuçların yazılması aşamalarını içerir (Yazar, Yıl). Araştırmada durum çalışması desenlerinden iç içe geçmiş tek durum deseni kullanılmıştır. Bu desende, tek bir durum içinde birden fazla alt birime yönelme esastır (Yazar, Yıl). Karma araştırmada (mix method) model yazımı örneği: Maarif müfettişlerinin eğitim gereksinimlerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmanın deseni karma yöntem desenlerinden eşzamanlı üçgenlemedir (concurrent triangulation). Bu desende nicel ve nitel veriler aynı zamanda toplanıp analiz edilir. Öncelik her iki veri türü için eşittir. Veri analizi genellikle ayrı ayrı yapılır ve verilerin yorumlanması sürecinde birleştirme gerçekleşir. Birleştirme verilerin üçgenlemesi, diğer bir ifadeyle birbirine ne derece yakın olduğunun tartışılmasıdır (Kaynak, Yıl). Bu çerçevede araştırmanın nicel boyutuyla ilgili veri toplamak için anket uygulaması yapılmış; nitel boyutuyla ilgili veri toplamak içinse doküman incelemesi, telefon görüşmeleri, odak grup oturumları ve panel tartışması yapılmıştır. 33

33 Evren ve Örneklem/Araştırma (Çalışma) Grubu/Denekler Araştırmanın evreni ve örneklemiyle ilgili ayrıntılı tanımlamalar ve açıklamalar bu bölümde verilir Belirli bir örnekleme yönteminin benimsendiği araştırmalar Araştırmacı evren tanımını yaptıktan sonra ilgilendiği demografik özellikler açısından evrenin dağılımını vermelidir. Evrenin tüm özelliklerini yansıtan bir örneklemin oluşturulması için kullanılacak örnekleme yönteminin (basit seçkisiz örnekleme, tabakalı örnekleme, amaçsal örnekleme vb.) ve öngörülen ya da hesaplanan örneklem büyüklüğünün tezde ayrıntılı olarak açıklanması gerekir. Eğer araştırmacı seçkisiz örnekleme yöntemlerinden birini seçmişse katılımcıların örnekleme nasıl atandığını (örneğin rassal [yansız] sayılar tablosu, yerine koyma kuralına göre kura vb.) belirtmesi gerekir. Eğer araştırmacı seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden birini seçmişse katılımcıların örnekleme atanma ölçütünü ayrıntılı bir biçimde açıklamalıdır (örneğin sistematik örnekleme yöntemi seçilmişse örneklem aralığının ve başlangıç noktasının açıklanması). Araştırmacı temel aldığı örnekleme yöntemi sonucunda belirlediği örnekleme ilişkin dağılımı da vermelidir Evrenden örneklem seçmenin olanaklı olmadığı araştırmalar Tanımlanan bir evrenden belli bir örnekleme yöntemi kullanılarak örneklem seçmenin olanaklı olmadığı çalışmalar da söz konusu olabilir. Bu durumda araştırmanın katılımcılarının Araştırma/çalışma grubu olarak tanımlanması gerekir (böyle bir durumda başlık da araştırma grubu ya da çalışma grubu olarak yazılmalıdır). Araştırmacı araştırma/çalışma grubuna ilişkin dağılımı vermelidir Tarihi araştırmalar / Doküman çözümlemesine dayalı araştırmalar Evren ve örneklem belge, kitap, sanatsal eser de olabilir. Bu durumda araştırmacı evren ve örneklem tanımlamasını bu doğrultuda yapmalıdır. Örneğin son on yılda gazetelerde çıkan eğitimle ilgili haberlere ilişkin içerik çözümlemesinin yapıldığı bir araştırmada Bu araştırmanın evreni yılları arasında ulusal düzeyde yayın yapan gazetelerdir. Bu çerçevede rastlantısal olarak seçilen...,... ve... gazetelerinin, 2005, 2010 ve 2015 yıllarında Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarının 9., 19. ve 29. günlerindeki baskıları bu araştırmanın örneklemini oluşturmaktadır. vb. biçimde evren ve örneklem yazılabilir. 34

34 Deneysel araştırmalar Deneysel çalışmalarda ise bu kısmın başlığı Denekler olabilir. Böyle bir durumda araştırmacı deneklerin özelliklerini ayrıntılı bir biçimde tanıtmalıdır. Evren ve örneklem yazımında ayrıca şu noktalara dikkat edilmelidir: Verilerin toplandığı kaynağa ait başlık ile içerik bilgisi tutarlı olmalıdır. Örneğin "Araştırmanın evrenini Türkiye'deki eğitim fakültelerinin... öğretmenliği son sınıfında öğrenim gören öğretmen adayları oluşturmaktadır. Örneklem ise öğretim yılı bahar döneminde... Üniversitesi... Eğitim Fakültesi... Eğitimi Anabilim Dalı son sınıfta öğrenim gören 20 öğretmen adayıdır." Evren, çalışma grubu, örneklem kavramları birbiri yerine kullanılmamalıdır. Örneğin "Araştırmanın evreni... eğitim-öğretim yılında... ili Milli Eğitim İl Müdürlüğünde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Örneklemi ise bu okullardaki 82 matematik öğretmeni oluşturmaktadır." Bu kısımda yalnızca evren ve örneklem özellikleri ele alınmalıdır. Yöntemle ilgili diğer açıklamalar bu başlık altında verilmemelidir. Örneğin... Araştırma grubunun oluşturulmasında yukarıda belirtilen okullarda görev yapan 378 öğretmen belirlenmiş ve hazırlanan veri toplama araçları araştırmacı tarafından okullarına gidilerek kendilerine ulaştırılmıştır. Örnekleme ilişkin demografik özellikler, araştırmanın bulgular bölümüne konulmamalı, örneklem bölümünde olmalıdır. Örneklemin demografik özellikleri ile ilgili genel tanımlayıcı bilgiler (yaş, cinsiyet, sınıf vb.) bu bölüme konurken, ayrıntılar gerekiyorsa tercihe bağlı olarak ekler bölümüne konulabilir. Araştırma değişkenleriyle ilgili olmayan demografik özellikler (çözümlemesi yapılmayacak) örneklem betimlemesinde yer almamalıdır. Örneklem yazımında MEB e bağlı temel öğretim okulları vb. ayırt edici olmayan tanımlamalar ya da sınırlamalar kullanılmamalıdır. Çünkü MEB e bağlı olmak, temel öğretim okulları açısından ayırt edici değil, zorunlu bir durumdur. Nitel araştırmalar için çalışma grubu ya da katılımcı (tek bir kişiden oluşan durum çalışmaları için) seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden hangisinin kullanıldığı gerekçeleri ile açıklanmalıdır. 35

35 Veri Toplama Araçları Araştırmanın temel dayanağı olan veriler, araştırma sürecinde araştırma sorularına yanıt aramak ve sonuca ulaşmak için gözlem ya da ölçmeye dayalı olarak toplanan bilgiler bu bölümde ele alınmalıdır. Araştırmacı araç geliştirebileceği gibi, başka bir araştırmacı tarafından geliştirilen/uyarlanan aracı kullanabilir ve/veya başka bir kültürde geliştirilmiş olan aracı hedef kültüre uyarlayabilir. Hangi seçenek tercih edilirse edilsin araştırmacı veri toplama aracının hangi özelliği/özellikleri ölçtüğünü (varsa alt ölçek/testlerle birlikte), aracı/araçları seçme nedenini, puanlanış biçim(ler)ini ve aracın psikometrik niteliklerine (geçerlilik ve güvenilirlik) ilişkin görgül (ampirik) kanıtları bu kısımda vermelidir. Bu kısmın yazımında araştırmacı şu noktalara dikkat etmelidir: Eğer araştırmada birden fazla ölçme aracı kullanılacaksa her biri ayrı alt başlıklar halinde tanıtılmalıdır. Ölçek yerine anket, anket yerine ölçek kavramlaştırmaları yapılmamalıdır. Kişisel bilgiler formu için geçerlik ve güvenirlik çalışmasına gerek yoktur. Araştırma soruları ile veri toplama araçları arasındaki ilişkiler bu bölümde ifade edilmelidir. Bu çerçevede, hangi değişkenin hangi ölçme aracıyla ölçüldüğüne ilişkin bilgilere yer verilmelidir. Ölçme araçlarının tanıtımı ve ekler bölümüne konması ile ilgili telif durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu konuda doğabilecek hukuki sorunlardan araştırmacının sorumlu olacağı unutulmamalıdır. Araç uygulama, bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen ya da uyarlanan aracı kullanma, bir başka kültürde geliştirilen araç için yazar(lar)dan alınan izinler bu kısımda belirtilmeli; izinler Ekler bölümünde sunulmalıdır. Bu konuda doğabilecek hukuki sorunlardan araştırmacının sorumlu olacağı unutulmamalıdır Araştırmacının araç geliştirdiği durumlarda Aracın gerçekte ölçtüğü özellik (yapı/kapsam) ile aracın adının tutarlı olmasına dikkat edilmelidir. Ne ölçtüğü belli olmayan isimler verilmemelidir. Örneğin Sanatsal İlgi Tutum Ölçeği, Dörtlü Dereceleme Ölçeği, İlköğretim Müfettişleri Ölçeği, Performans Çözme Becerisi Ölçü Aracı, Madde Kullanımıyla İlgili Bilgi ve İnanç Bilgi Formu vb. 36

36 Uygulama izni belirtilmelidir. Araç geliştirmenin adımları raporlaştırılmalıdır. Araçtan elde edilen puanlar çerçevesinde puanların türüne/düzeyine uygun geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları sunulmalıdır (NOT: Araştırma soruları arasında aracın psikometrik niteliklerini belirleme durumu varsa bu bilgilerin Bulgular bölümünde verilmesi gerekir) Araştırmacının bir başka araştırmacı tarafından geliştirilen/uyarlanan bir aracı kullandığı durumlarda Aracın adı, yazarı, geliştirme/uyarlama yılı, ölçtüğü özellik, aracın psikometrik niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki madde sayısı, varsa alt ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları vb. bilgiler sunulmalıdır. Aracın araştırmadaki kullanım amacı belirtilmelidir. Yazar(lar)dan/uyarlayan(lar)dan aracı kullanma izni ve aracın uygulama izni belirtilmelidir. Aracın psikometrik niteliklerine ilişkin kanıtlar (orijinal geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları ve gerekli ise araştırma kapsamında belirlenen geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları) sunulmalıdır. Bir başka araştırmacı tarafından uyarlanan bir araç kullanılıyorsa aracın uyarlama adımları belirtilmelidir Araştırmacının bir araç uyarladığı durumlarda Aracın adı, orijinal aracın yazarı, geliştirme yılı, ölçtüğü özellik, aracın orijinal kültürdeki psikometrik niteliklerinin hangi örnekleme ilişkin olduğu, araçtaki madde sayısı, varsa alt ölçekleri, aracın puanlama biçimi ve kuralları vb. bilgiler sunulmalıdır. Aracın araştırmadaki kullanım amacı belirtilmelidir. Yazar(lar)dan aracı uyarlama izni ve aracın uygulama izni belirtilmelidir. Aracın çevirisi ve geri çevirisi hakkında bilgi verilmeli; dilsel eşdeğerlilik kanıtları sunulmalıdır (dilsel eşdeğerlilik çalışması yapılamıyorsa bunun mantıklı/kuramsal gerekçesi belirtilmelidir). Araç uyarlama adımları raporlaştırılmalıdır. 37

37 Araçtan elde edilen puanların türüne/düzeyine uygun geçerlilik ve güvenilirlik kanıtları orijinal kültürdeki kanıtlar ile karşılaştırmalı olarak sunulmalıdır (NOT: Araştırma soruları arasında aracın psikometrik niteliklerini belirleme durumu varsa bu bilgilerin Bulgular bölümünde verilmesi gerekir) Araştırmacının görüşme formu kullandığı durumlarda Formun adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb. bilgiler sunulmalıdır. Görüşme türü, araştırmacı dışında görüşmeci varsa görüşmecilerin eğitimi, görüşme kayıtlarının nasıl tutulduğu belirtilmelidir. Formun geliştirme adımları sunulmalıdır. Görüşme formunun geçerliliğine ilişkin kanıtlar sunulmalıdır. Görüşme adımları sunulmalıdır. Görüşme izni belirtilmelidir Araştırmacının gözlem formu kullandığı durumlarda Formun adı, kim tarafından geliştirildiği, konusu, kullanım amacı vb. bilgiler sunulmalıdır. Gözlem türü, araştırmacı dışında gözlemci varsa gözlemcilerin eğitimi, gözlem kayıtlarının nasıl tutulduğu belirtilmelidir. Formun geliştirme adımları sunulmalıdır. Gözlem formunun geçerliliğine ilişkin kanıtlar sunulmalıdır. Gözlem formunun güvenilirliğine ilişkin gözlemler arası güvenilirlik ve gözlemciler arası güvenilirlik kanıtları sunulmalıdır. Gözlem adımları sunulmalıdır. Gözlem izni belirtilmelidir Araştırmacının hazır veri kullandığı durumlarda Hazır verinin adı, hangi kurum/kuruluşa ait olduğu (YÖK, MEB, OECD, IAE, üniversite vb.), konusu, kullanım amacı vb. bilgiler sunulmalıdır. Hazır verinin varsa kullanım izni belirtilmelidir. Hazır verinin hangi değişkenlerden oluştuğuna dair bilgiler sunulmalıdır. 38

38 NOT: Araştırmacının hazır veri kullandığı durumlarda bu kısmın adı Hazır Veri olarak yazılmalıdır Verilerin Toplanması Araştırmada değişkenlere ilişkin verilerin, ne zaman, hangi süreçlerle toplandığına ilişkin ayrıntılar açıklanmalıdır. Bu kısımda verilecek bilgilerin aktarılmasındaki genel ilke, verilerin toplanması sürecinde izlenen her adım, bir başka araştırmacının bu ya da benzeri bir araştırmayı aynen tekrarlamasını sağlayacak açıklıkta olmalıdır ilkesidir. Araştırmanın yapısına ve türüne göre bire bir, grup uygulaması, uygulamanın süresi, uygulayıcı sayısı ve durumu, görüşme ya da gözleme dayalı olup olmadığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, izin alma süreçleri vb. hakkında bilgilere yer verilmelidir. Deneysel çalışmalarda deney ve kontrol gruplarının nasıl oluşturulduğu, deneklerin gruplara nasıl atandığı ve hangi süreçlerin işletildiği hakkındaki bilgiler ayrıntılarıyla aktarılmalıdır. Nitel araştırmalarda araştırmacı(lar)ın rolü mutlaka belirtilmelidir. Bu bölüm, Verilerin Toplanması alt başlığından sonra, yeni bir alt başlık altında yazılabilir. Ayrıca veri toplama sürecinde, işlemlerin araştırma etik kurallarına uygun olarak yürümesini sağlayıcı ne tür önlemlerin alındığı da açıklanmalıdır Verilerin Analizi Araştırma için toplanan verilerin araştırmada ele alınan problemlere yorum getirecek biçimde nasıl düzenlendiği ve analiz edildiği bu kısımda açıklanır. Ayrıca toplanan verilerin değişkenlerine göre kullanılan istatistiksel teknikler, kullanım amacı ve probleme nasıl çözüm sağlayacağı hakkında açıklayıcı bilgilere yer verilmelidir. Buna göre şu noktalara dikkat edilmelidir: Elde edilen verilerin hangi sınıflamalar/kodlamalar doğrultusunda işlendiği açıklanmalıdır. Bu sınıflamalar, araştırma probleminin amaçlarına uygun olarak yapılmalı ve toplanan verilerin/bilgilerin başkaları tarafından da anlaşılabilmesi, gerektiğinde aynı yollarla elde edilmiş başka verilerle karşılaştırılabilmesi için verilerin analizinde kullanılan yöntemler ve amaçları açıklanmalıdır. Araştırma sorusuna uygun istatistiksel analiz tekniğinin seçimi çok önemlidir. Örneğin araştırmacı değişkenler arasındaki ilişkiye odaklanıyorsa uygun bir korelasyon analizi, bir değişkenden diğerini tahmin etmeye çalıyorsa uygun bir 39

39 regresyon analizi, iki ya da daha fazla ortalama arasındaki farka odaklanıyorsa uygun bir hipotez testi seçmelidir. Uygun istatistik tekniğin seçiminde değişkenlerin sayısı, türü, ölçek düzeyi, dağılım özellikleri, alt örneklemlerin sayısı ve dağılım özellikleri, deneysel ya da istatistiksel kontrol durumları vb. dikkate alınmalıdır. Yapılacak analizlerde parametrik ve parametrik olmayan tekniklerin hangisinin kullanılacağına ilişkin alınan karar, gerekçeleriyle birlikte bu kısımda yazılmalıdır. İstatistik analizlerin sayıltılarına (normallik, doğrusallık, çoklu bağlantı problemi, kayıp değer vb.) ilişkin yapılan testlere ilişkin bilgiler bu kısımda sunulmalıdır. Araştırmanın sorularına/denencelere ilişkin yapılan istatistiksel analizlerle ilgili ayrıntılar açıklanmalıdır. Uygulanan analiz tekniği çok bilindik ise tekniğin tanıtılmasına gerek yoktur. Örneğin Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı ya da ki-kare manidarlık testi vb. Ancak kullanılan analiz tekniği az bilinen bir teknik ise bu analizi tanıtıcı alanyazın bilgisi bu başlık altında verilmelidir. Örneğin karışık ölçümler için iki faktörlü ANOVA, çoklu gruplar için doğrulayıcı faktör analizi, çoklu özellik-çoklu yöntem matrisi vb. Ayrıca hangi araştırma sorusu/hipotezi için hangi analizin yapıldığı tek tek belirtilmelidir. Eğer araştırmanın deseni kontrol gruplu deneysel bir desen ise grupların özdeşliğine (deney ve kontrol grubunun öntest puanları arasında anlamlı bir fark olmaması) ilişkin yapılan analiz sonucunun bu başlık altında (ya da denekler başlığı altında) verilmesi daha uygundur. Çünkü deney ve kontrol gruplarının özdeşliğine ilişkin yapılan analiz sonucu bir bulgu değildir; özdeş gruplar oluşturma araştırmacının deneysel işlem öncesi yerine getirmesi gereken bir yükümlülüktür. Eğer bir manidarlık testi yapılmışsa p değeri için kabul düzeyinin belirtilmesi gerekir. Örneğin Bu araştırmada manidarlık düzeyi.05 olarak alınmıştır.. Başlık ve içerik bilgisi tutarlı olmalıdır. Örneğin Deney ve kontrol gruplarının ön testleri arasında anlamlı bir fark bulunması üzerine (p<0.05) deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test... aritmetik ortalamaları alınmış ve deney ve kontrol grubunun... testleri sonuçlarına ilişkin kovaryans analizi sonuçlarına bakılmış, ön testler kontrol edildiğinde son testler arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Fark deney grubu lehinedir (p=.000<0.05). gibi bulgular bu kısımda verilmemelidir. Yine Yapılan ölçek çalışmasının geçerlilik ve güvenilirlik katsayılarını belirlemek amacıyla geliştirmiş olan ölçeği uygulanmıştır. Ölçeğin güvenilirliğini gösteren Cronbach Alfa katsayısı 0.90 olarak bulunmuştur. Araştırmada kullanılan bu ölçekte 40

40 genel sorular dışında 5 li Likert tipi ölçek kullanılmıştır. Bu tip ölçeklerde verilen cevaplar 1 ile 5 arasında değişmektedir. gibi veri toplama aracı altında yer alması gereken bilgiler bu kısımda verilmemelidir. Kullanılan istatistik paket programın adı (SPSS, EQS, LISREL, Amos, Statistica, Mplus, MLwin, LISCOMP, ITEMAN, R, SAS PROC-CALIS, NVivo, MAXqda vb.) yazılmamalıdır. Araştırma ile ilgili veri toplama araçları/ham veriler ve bilgisayar ortamlarına girilmiş veriler tezin bitiminden itibaren beş yıl süreyle araştırmacı tarafından muhafaza edilmelidir. Söz konusu araç, evrak ve dosyalar gerektiğinde Enstitü tarafından istenebilir. Nitel araştırmalarda da, veri analizi için uygulanan süreçler (kullanılan tekniklerin betimsel, içerik ideografik, mikro-etnografik oluşu ve seçilmelerine ilişkin gerekçeleri ile birlikte) tek tek açıklanmalıdır Bulgular Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda toplanan verilerin işlenmesinden sonra problem çözümüne ışık tutacak biçimde kullanıma hazır hâle getirilen verilerin analiz sonuçları bulgular bölümünde yer alır. Bu bölüm kendi içinde alt bölüm ve başlıklar altında yazılabilir. Bulguların yazımında şu noktalara dikkat etmek gerekir: Nicel ya da nitel analiz sonuçlarını ortaya koymanın en iyi yolu bulguların, araştırma sorularının/denencelerin sırasıyla sunulmasıdır. Araştırmada belirlenen her araştırma sorusu/denence, bölüm içerisinde ayrı bir alt başlık olarak ele alınmalıdır. Örneğin üç araştırma sorusu varsa bölüm içerisinde üç ayrı alt bölüm olmalıdır. Bulgularla yazılırken her bir araştırma sorusuyla/denenceyle ilgili tablo ya da şekiller oluşturulabilir. Bu tablo ya da şekiller okuyucu açısından daha anlaşılır olacaktır ve araştırmacının verileri sunmasını da kolaylaştırır. Tablo ve şekiller açıklanırken önemli olanlar vurgulanmalıdır. Bütün ayrıntıların ele alınması asıl verilmek istenenden uzaklaşmaya yol açabilir. İstatistiksel analizlere ilişkin bilgisayar paket programlarından elde edilen tablolar ve/veya şekiller (grafik çizme programları hariç) ekran görüntüsü biçiminde aynen alınmamalıdır. 41

41 Tablo, şekil, grafik vb. görseller mutlaka APA yazım kılavuzunun güncel sürümüne uygun olmalıdır. Elde edilen bulgular olduğu gibi raporlaştırılmalı, yoruma yer verilmemelidir. Eğer araştırmacının bulguların yorumunu bu bölümde yapması zorunlu ise bu yorum ayrı paragraf(lar) hâlinde sunulmalıdır. Bulguların sunumunda araştırmacının beklentileri ve öznel yargıları değil, problemin çözümü için bulunan sonuçlar ön planda tutulmalıdır. Bulgular kısmının düzenlenmesinde ham veri tablolarına yer verilmeden, analiz edilmiş tablolar doğrudan sunulabilir. Gerek görülürse ham veri tabloları Ekler bölümünde verilebilir. Analizi yapılan veriler sayısallaştırılarak tablolarda sunulmadan önce, hangi alt probleme ait veri olduğuna ve hangi istatistik yöntemle analiz edildiğine ilişkin bilgi verilmelidir. Tablo açıklamalarında, tablo numarası mutlaka belirtilmelidir. Yukarıdaki tablo, aşağıdaki tablo gibi ifadeler kullanılmamalıdır. Buna göre tablo sunulurken,...tablo... da gösterilmiştir gibi tabloya giriş ifadesi ve tablonun altına da Tablo... da görüldüğü gibi... biçiminde tablodan çıkış ifadesi yazılabilir. Bu bölümde sonuç, tartışma ya da öneriye yer verilmemelidir. Araştırma soruları/denenceler arasında olmayan bulgulara yer verilmemelidir Tarama modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği Araştırmacı tarama modelindeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir, tablo ya da şekille gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir. Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek: 7-14 yaş aralığındaki çocukların, aile içindeki yetişkinler tarafından terk etmekle tehdit edilme durumları nı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Beşinci araştırma sorusu çerçevesinde aile içindeki yetişkinlerin çocuğu terk etmekle tehdit etme durumunu belirlemek amacıyla yüzde analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda çocukların % unun (n=170) birçok kez tehdit edildiği, % unun (n=200) bazen tehdit edildiği ve % sinin (n=440) hiçbir zaman tehdit edilmediği belirlenmiştir. 42

42 Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek: 7-14 yaş aralığındaki çocukların ev içinde korkmasına neden olacak biçimde yetişkin kavgalarına şahit olma durumları nı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Dördüncü araştırma sorusu çerçevesinde ev içinde çocuğun korkmasına neden olacak biçimde yetişkinlerin kavga sıklığını belirlemek amacıyla frekans ve yüzde analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 4 te gösterilmiştir. NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir. Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu vurgulamalıdır. Bulgunun şekille sunumuna ilişkin örnek: 7-14 yaş aralığındaki çocukların ev içi şiddete tanıklık etme durumlarını belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Üçüncü araştırma sorusu çerçevesinde çocukların son bir yıl içinde ev içi şiddete tanıklık etme durumunu belirlemek amacıyla yüzde analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Şekil 1 de gösterilmiştir. 43

43 Şekil 1: Çocukların Son Bir Yıl İçinde Ev İçi Şiddete Tanıklık Etme Durumu NOT: Bulgunun şekil ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir. Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu vurgulamalıdır Korelasyonel modeldeki bir araştırma için bulgu yazma örneği Araştırmacı korelasyonel modeldeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir, tablo ya da şekil (eğer uygunsa) ile de gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir. Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek: 9. sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama başarısı ile diğer alanlardaki başarıları arasındaki ilişki yi belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın sekizinci sorusu çerçevesinde öğrencilerin okuduğunu anlama testi puanları ile fizik dersi başarıları arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda okuduğunu anlama ile fizik dersi başarısı arasında pozitif, orta ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir, r=.33, p=.000. Ayrıca söz konusu iki değişken arasında toplam varyansın (değişkenliğin) %11 olduğu belirlenmiştir. Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek: Üniversite öğrencilerinin çalışma belleği, bilgiyi işleme, sözcük, anısal bellek puanları ve yaş arasındaki ilişkiler i belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın beşinci sorusu çerçevesinde üniversite öğrencilerinin çalışma belleği, bilgiyi işleme, sözcük, anısal bellek puanları ve yaş arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı hesaplanmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 5 te gösterilmiştir. 44

44 NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir. Araştırmacı önemli gördüğü noktaları ve okuyucunun dikkatini çekmek istediği bulguyu vurgulamalıdır. Bulgunun şekil biçiminde sunumuna ilişkin örnek: Lise öğrencileri için benlik algılarının güvenli bağlanma, öznel iyi oluş ve sosyal izolasyon aracı değişkenleri ile yaşam doyumlarını yordama durumunun bir yol modeli çerçevesinde doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde lise öğrencilerinin benlik algılarının güvenli bağlanma, öznel iyi oluş ve sosyal izolasyon aracı değişkenleri ile yaşam doyumlarını yordama durumunun bir yol modeli çerçevesinde doğrulanıp doğrulanmadığını belirlemek amacıyla yol (path) analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Şekil 7 de gösterilmiştir. Şekil 7: Yaşam Doyumuna İlişkin Yol Modeli Şekil 7 de sunulan modele ilişkin uyum indeksleri χ 2 (318)=626.75, p=.000, (χ 2 /sd)=1.97, GFI=0.91, NFI=0.95, CFI=0.96, SRMR=0.062 ve RMSEA=

45 olarak bulunmuştur. Yol katsayılarının tümünün anlamlı t değeri verdiği belirlenen modelde Nedensel karşılaştırma modelindeki bir araştırma için bulgu yazma örneği Araştırmacı nedensel karşılaştırma modelindeki bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir ya da tablo ile gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir. Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek: 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız gruplar için t-testi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda annelerin puan ortalaması (Ortalama=73.43, S=7.79) ile babaların puan ortalamaları (Ortalama=69.37, S=8.05) arasındaki farkın manidar olduğu belirlenmiştir, t(160)=3.260, p=.001, η 2 =.062. Buna göre annelerin puan ortalaması, babaların puan ortalamasından yüksektir. Söz konusu farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün orta olduğu ifade edilebilir (Kaynak, Yıl). NOT: Hipotez testlerinde farkın manidarlığına ilişkin bulgunun raporlaştırılması örneğinde etki büyüklüğü için eta-kare verilmiştir, ancak araştırmacı elbette diğer etki büyüklüğü hesaplama yöntemlerinden (Cohen d vb.) birini de tercih edebilir. Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek: 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın ikinci sorusu çerçevesinde 0-6 yaş arası çocuğu olan anne ve babaların, çocuk gelişimi konusundaki bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla bağımsız gruplar için t-testi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 2 de gösterilmiştir. 46

46 Tablo 2 de görüldüğü üzere, anne ve babaların puan ortalamaları arasında manidar bir fark vardır, t(160)=3.260, p=.001, η 2 =.062. Buna göre annelerin puan ortalaması, babaların puan ortalamasından yüksektir. Söz konusu farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün orta olduğu ifade edilebilir (Kaynak, Yıl). NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir. Eğer ortalamalar arasında fark varsa araştırmacı farkın kaynağına ilişkin bilgileri vermeli ve etki büyüklüğü kararını yazmalıdır Deneysel bir araştırma modeli için bulgu yazma örneği Araştırmacı deneysel bir araştırmada bulgusunu düz cümle biçiminde yazabilir ya da tablo ile gösterebilir. Bu yollardan yalnızca biri tercih edilmelidir. Bulgunun düz cümle biçiminde yazımına ilişkin örnek: 5. sınıf öğrencileri için sosyal beceri eğitiminin, öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerine etkisinin araştırıldığı bir çalışmada deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest puanları arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın üçüncü sorusu çerçevesinde deney, kontrol ve plasebo gruplarının öğrenilmiş çaresizlik sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla tek faktörlü varyans analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda deney grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=56.6, S=12.01), kontrol grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=59, S=11.42) ve plasebo grubunun puan ortalaması (n=20, Ortalama=58.4, S=12.31) arasındaki farkın manidar olduğu belirlenmiştir, F(2,57)=6.184, p=.004, η 2 =.178. Farkın kaynağını belirlemek amacıyla çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey yapılmış ve deney grubunun öğrenilmiş çaresizlik puan ortalamasının, kontrol ve plasebo gruplarının puan ortalamalarından daha düşük olduğu belirlenmiştir. Kontrol ve plasebo grupları arasında ise anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Söz konusu 47

47 farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün yüksek olduğu ifade edilebilir (Kaynak, Yıl). Bulgunun tablo biçiminde sunumuna ilişkin örnek: 5. sınıf öğrencileri için sosyal beceri eğitiminin, öğrencilerin öğrenilmiş çaresizlik düzeylerine etkisinin araştırıldığı bir çalışmada deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest puanları arasındaki farkı belirlemek isteyen bir araştırmacı, bulgusunu şu biçimde yazabilir: Araştırmanın üçüncü sorusu çerçevesinde deney, kontrol ve plasebo gruplarının öğrenilmiş çaresizlik sontest puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığını belirlemek amacıyla tek faktörlü varyans analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgular Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3 de görüldüğü gibi deney, kontrol ve plasebo gruplarının sontest puan ortalamaları arasında manidar bir fark vardır, F(2,57)=6.184, p=.004, η 2 =178. Farkın kaynağını belirlemek amacıyla çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey yapılmış ve deney grubunun öğrenilmiş çaresizlik puan ortalamasının, kontrol ve plasebo gruplarının puan ortalamalarından daha düşük olduğu belirlenmiştir. Kontrol ve plasebo grupları arasında ise anlamlı bir fark bulunmamaktadır. Söz konusu farka ilişkin eta-kare değerlendirildiğinde etki büyüklüğünün yüksek olduğu ifade edilebilir (Kaynak, Yıl). NOT: Bulgunun tablo ile gösteriminde, sayısal değerler metin içinde tekrar edilmemelidir. Eğer ortalamalar arasında fark varsa araştırmacı farkın kaynağına ilişkin bilgileri vermeli ve etki büyüklüğü kararını yazmalıdır. Bu bölümde ifade edilen kurallar ağırlıklı olarak nicel çalışmalar içindir. Bu kurallar büyük ölçüde nitel çalışmalar için de geçerlidir. Nitel bir çalışmada da bulgular araştırma soruları çerçevesinde organize edilmelidir. Nicel çalışmaların bulguları birkaç paragraf ve tablo ile kolaylıkla ifade edilebilirken, nitel çalışmaların bulguları daha uzun anlatımları gerektirebilir. Nitel çözümlemelere ilişkin bulguların yazımında şu noktalara dikkat edilmesi gerekir: 48