T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMĠREL ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ FARKLI ZENGĠNLEġTĠRĠCĠLERĠN ROTĠFER Brachionus plicatilis (O.F. MULLER 1786)'ĠN YAĞ ASĠT BĠLEġENLERĠ ÜZERĠNE ETKĠLERĠ Gürkan DĠKEN DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Orhan DEMĠR YÜKSEK LĠSANS TEZĠ SU ÜRÜNLERĠ YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI ISPARTA-2011

2 TEZ ONAYI Gürkan DİKEN tarafından hazırlanan Farklı ZenginleĢtiricilerin Rotifer Brachionus plicatilis (O.F. Muller 1786)'in Yağ Asit BileĢenleri Üzerine Etkileri adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Süleyman Demirel Üniversitesi Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiştir. Danışman : Yrd. Doç. Dr. Orhan DEMİR Süleyman Demirel Üniversitesi Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı (İmza) Jüri Üyeleri : Doç. Dr. Sevgi SAVAŞ Süleyman Demirel Üniversitesi Su Ürünleri Yetiştiriciliği Anabilim Dalı (İmza) Yrd. Doç. Dr. Abdullah ÖKSÜZ Mustafa Kemal Üniversitesi Su Ürünleri Anabilim Dalı (İmza) Prof. Dr. Mustafa KUġCU Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

3 ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa İÇİNDEKİLER... i ÖZET.... ii ABSTRACT.. iv TEŞEKKÜR.. vi ŞEKİLLER DİZİNİ... vii ÇİZELGELER DİZİNİ... viii SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ... ix 1. GİRİŞ 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ Rotifer Soyları Rotiferin Besinsel Değeri Yağ Asitlerinin Önemi Rotifer Kültür Besinleri Rotifer Zenginleştirme Besinleri Rotifer Zenginleştirme Ticari Canlı Yem Zenginleştiricileri ile Rotifer Zenginleştirme Çalışmaları MATERYAL VE YÖNTEM Rotifer Kültürü Rotifer Zenginleştirme Rotifer Örnekleme Rotifer Sayımları Yapılan Analizler Kimyasal bileşen analizleri Yağ asitleri tayini Yağ asiti metilesterlerinin hazırlanması Gaz kromatografisi şartları İstatistiksel Analiz ARAŞTIRMA BULGULARI Kimyasal Bileşen Analiz Sonuçları Ham yağ analizleri Ham protein analizleri Ham kül analizleri Protein/Lipit oranları Yağ Asitleri Analizlerinin Sonuçları TARTIŞMA VE SONUÇ KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ.. 98 i

4 ÖZET Yüksek Lisans Tezi FARKLI ZENGĠNLEġTĠRĠCĠLERĠN ROTĠFER Brachionus plicatilis (O.F. Muller 1786)'ĠN YAĞ ASĠT BĠLEġENLERĠ ÜZERĠNE ETKĠLERĠ Gürkan DĠKEN Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri YetiĢtiriciliği Anabilim Dalı DanıĢman: Yrd. Doç. Dr. Orhan DEMĠR Bu çalışmada ticari canlı yem zenginleştirici ürünlerle zenginleştirilmiş rotifer Brachionus plicatilis (O.F.Muller 1786) lerin yağ asit bileşenlerindeki değişimleri araştırılmıştır. Çalışma endüstriyel ortamda % 0 25 tuzluluk, 27±0,5 0 C sıcaklık, 7,4±0,5 ph ve 8,3 14,6 mg/l O 2 değerlerine sahip kültür ve zenginleştirme koşullarında denenmiştir. Rotiferler maya, Saccaromices cerevisiae kökenli toz/kuru formüle diyet ω3 Algae (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) ve toz alg ω3 Yeast 60 (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) ticari ürünlerinin karışımları ile kültüre alınmış ve hamur Red Pepper Paste (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) (A), toz/kuru AlgaMac 3050 (Aquafauna Bio-Marine Inc. PO Box 5 Hawthorne, California USA) (B) ve emülsiyon Spresso (Inve Aquaculture nv Hoogveld Dendermonde Belgium) (C) kompozisyonlu olarak formüle edilmiş üç farklı ticari zenginleştirici diyetler ile zenginleştirilmiştir. Rotiferlerin zenginleşme öncesi ve zenginleşme sonrası yağ asitleri (YA) ile kimyasal bileşenlerinden ham yağ (HY), ham protein (HP) ve ham kül (HK) analizleri yapılmıştır. Red Pepper Paste zenginleştiricisi ile zenginleştirilmiş ZA, AlgaMac 3050 zenginleştiricisi ile zenginleştirilmiş ZB ve Spresso zenginleştiricisi ile zenginleştirilmiş ZC rotiferlerinin HY değerlerinde önemli bir fark tespit edilmemişken (p>0,05); ZA ve ZB rotiferlerinin HY değerleri zenginleştirme öncesi değerlerinden önemli düzeyde farklı bulunmuştur (p<0,05). HP değeri ZA rotiferinde ii

5 düşük olarak belirlenmiş ve diğer rotiferlerin HP değerleri zenginleştirme öncesi değeriyle benzer olarak tespit edilmiştir (p>0,05). Zenginleştirilmiş rotiferlerin HY değerindeki artışlar, protein/lipit oranlarının önemli derecede düşmesine neden olmuştur. HK değerleri nispeten tüm rotiferlerde yüksek düzeyde belirlenmiştir. ZB rotiferinin dokosaheksaenoik asit (DHA) ve n 6 dokosapentaenoik asit (n 6DPA) değerleri diğer rotiferlerden oldukça yüksek düzeyde belirlenmiştir (p<0,05). ZB ve ZC rotiferlerinin araşidonik asit (ARA) değerleri zenginleştirilmemiş rotiferin ARA değerinden düşük olarak bulunmuştur. ZB rotiferinin n 3/n 6; DHA/EPA (eikosapentaenoik asit), DHA/ARA ve n 6DPA/ARA oranları yüksek düzeyli ve önemli bulunmuştur (p<0,05). DHA/n 6DPA değeri tüm rotiferlerde önemsiz olarak belirlenmiştir (p>0,05). Çalışma sonuçları toz ürün olarak formüle edilmiş AlgaMac 3050 (B) canlı yem zenginleştirici ürünün rotifer besin değerini daha çok arttırdığı ve rotiferin toz zenginleştiriciyi, hamur ve emülsiyon diyetlerden daha iyi değerlendirebildiğini belirlemiştir. Anahtar Kelimeler: Rotifer, Brachionus plicatilis, zenginleştirilmiş rotifer, canlı yem, yağ asitleri, kimyasal bileşen analizleri. 2011, 98 sayfa. iii

6 ABSTRACT M.Sc.Thesis THE EFFECTS OF DIFFERENT ENRICHINGS ON FATTY ACID COMPOSITIONS OF ROTIFER Brachionus plicatilis (O.F. Muller 1786) Gürkan DĠKEN Süleyman Demirel University Graduate School of Applied and Natural Sciences Department of Aquaculture Supervisor: Asst. Prof. Dr. Orhan DEMĠR In this study, the fatty acids composition of enriched rotifer Brachionus plicatilis (O.F. Muller 1786) with commercial live food enriching product were investigated. The study which was taken place in culture and enrichment conditions having with 25 ppt salinitiy, 27±0.5 0 C temperature, 7.4±0.5 ph and mg/l dissolved O 2 in industrial field (live food units in marine finfish hatchery) was experimented. Rotifers were cultured with mixtures of commercial products formulated as yeast, Saccaromices cerevisiae originated powder/dry diet ω3 Algae (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) and powder algae ω3 Yeast 60 (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) and enriched with three different commercial enriching diets, formulated as with paste Red Pepper Paste (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) (A), powder/dry AlgaMac 3050 (Aquafauna Bio Marine Inc. PO Box 5 Hawthorne, California USA) (B) and emulsion Spresso (Inve Aquaculture nv Hoogveld Dendermonde Belgium) (C) compositions. The rotifers fatty acids (FA) and proximate (crude lipid CL, crude protein CP and crude ash CA) analysis were carried out before and after the enrichment process. Although important difference wasn t observed in CL content of ZA enriched with Red Pepper Paste enriching, ZB enriched with AlgaMac 3050 enriching and ZC enriched with Spresso enriching (p>0,05); a significiant difference was found in CL values of ZA and ZB rotifers before enrichment process values (p<0,05). CP values was identified low in ZA rotifer and CP values of other rotifers was found similar iv

7 with before enrichment values (p>0,05). The increases in CL values of enriched rotifers caused great decreases in the ratio of protein to lipit (P/L). CA values were found in high level in some degree in all rotifers. Docosahexaenoic acid (DHA) and n 6 docosapentaenoic acid (n 6DPA) values of EB rotifer was determined quite higher than the other rotifers (p<0,05). Arachidonic acid (ARA) values of ZB and ZC rotifers were found lower than ARA values of unenriched rotifers. ZB rotifer s ratios of n 3/n 6; DHA/EPA (eicosapentaenoic asid), DHA/ARA and n 6DPA/ARA were obtained with high level and significiant (p<0,05). The vaule of DHA/n 6DPA was found insignificant in all rotifers (p>0,05). These result demonstrate that AlgaMac 3050 (B) live food enriching product that formulated as powder product increased the rotifer s nutrient value more and rotifer s could evaluate powder enrchings better than enrichings formulated as paste and emulsion diets. Key Words: Rotifer, Brachionus plicatilis, enriched rotifer, live food, fatty acids, proximate analysis. 2011, 98 pages. v

8 TEġEKKÜR Yüksek lisans tezimin belirlenmesinde ve saha çalışmalarımda yardımlarını gördüğüm danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Sayın Orhan Demir e, denemelerim için her türlü çalışma olanağı sunan EgeMar Su Ürünleri Gıda San. ve Tic. A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi/Genel Müdürü hidrobiyolog Sayın Metin Neke ye, çalışmalarımda bana destek olan Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Sayın Kutsal Gamsız a ve analizlerimin yapılmasına yardımcı olan Mustafa Kemal Üniversitesi İskenderun Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Sayın Abdullah Öksüz ve Yrd. Doç. Dr. Sayın Mehmet Naz a sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Sektör olarak bana destek veren Nektar Yem ve Yem Katkı Mad. Gıda Hayvancılık San. ve Tic. Ltd. Şti. çalışanlarından Sayın Canan Keskin ile Yüksek Su Ürünleri Müh. Sayın Şeyda Ok Aydoğan a, Rotifer Su Ürünleri ve Yayıncılık San. Tic. Ltd. Şti. sahibi Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi emekli Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Sayın Atilla Alpbaz a ve denemelerinin kurulmasına olanak tanıyan EgeMar Su Ürünleri Gıda San. ve Tic. A.Ş. Yönetim Kurulu Üyesi su ürünleri mühendisi Sayın Doğan Neke ile denemelerimin yürütülmesine yardımcı olan EgeMar Su Ürünleri Gıda San. ve Tic. A.Ş. deniz balıkları kuluçkahanesi canlı yem çalışanlarına teşekkürü bir borç bilirim. Tezimin 1985 YL 09 tez projesi ile desteklenmesini sağlayan Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi ne çok teşekkür ederim. Manevi destekleriyle her zaman bana güç veren canım kızım İdil Ülkem Diken ile eşim Ülkü Diken e; bizlere ömrünü adayan ANNEM ve BABAM a minnet ve şükranlarımı sunarım. Gürkan DİKEN ISPARTA, 2011 vi

9 ġekġller DĠZĠNĠ Şekil 3.1. Deneme planı.. 44 Şekil 3.2. Rotifer kültürü, zenginleştirme ve örnekleme aşamaları (Orijinal) Şekil 3.3. Rotiferlerin yağ asitleri ayrımını ve piklerin GS MS tanımlamasını gösteren kromatogram örneği Şekil 4.1. Rotiferlerin HY, HP, HK ve Protein/Lipit analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si ± SH).. 50 Şekil 4.2. Rotiferlerin HY analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Şekil 4.3. Rotiferlerin HP analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının 51 % si±sh). Şekil 4.4. Rotiferlerin HK analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh).. 52 Şekil 4.5. Rotiferlerin Protein/Lipit oranları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh).. 52 Şekil 4.6. Rotiferlerin yağ asitleri kromatogramlarına ait örnekler Şekil 4.7. Rotiferlerin SFA, MUFA, n 6PUFA ve n 3PUFA değerleri (rotifer yaş ağırlığının % si±sh).. 61 Şekil 4.8. Rotiferlerin OLA, LOA, LNA, ARA, EPA, DPA ve DHA değerleri (rotifer yaş ağırlığının % si±sh).. 62 Şekil 4.9. Rotiferlerin n 3/n 6, DHA/EPA, EPA/ARA, DHA/ARA, DHA/n 6DPA, n 6DPA/ARA oranları (rotifer yaş ağırlığının % si±sh).. 63 vii

10 ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ Çizelge 3.1. ω Algae (K 1) ürününün besin değeri ( 39 Çizelge 3.2. ω Yeast 60 (K 2) ürününün besin değeri ( 39 Çizelge 3.3. Rotifer kültürü ve zenginleştirme protokolü.. 41 Çizelge 3.4. Red Pepper Paste ürününün besin değeri ( 42 Çizelge 3.5. Algamac 3050 ürününün besin değeri ( 42 Çizelge 3.6. Spresso ürününün besin değeri ( 43 Çizelge 3.7. Rotiferlerin yağ asitleri nomenklatürü 48 Çizelge 4.1. Rotiferlerin HY, HP ve HK analizlerinin ve Protein/Lipit oranlarının sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) 49 Çizelge 4.2. Rotiferlerin yağ asitleri profili (rotifer yaş ağırlığının % si±sh). 60 Çizelge 5.1. Deneme grubu kültür ve zenginleştirme ürünleriyle kaynak bilgisi kültür ve zenginleştirme ürünlerinin karşılaştırılması viii

11 SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ α Alfa γ Gamma ω Omega % Yüzde Toplam = Eşittir < Küçüktür > Büyüktür µg Mikrogram µl Mikrolitre µm Mikrometre Tescilli TM Tescilli marka ~ Yaklaşık C Karbon 0 C Derece santigrat FAME Yağ asiti metilester g Gram GC HUFA/ PUFA Gaz kromatografi Çoklu/aşırı doymamış yağ asiti IU İnternal ünite km Kilometre l Litre m Metre mg ml Miligram Mili litre MUFA Tekli doymamış yağ asiti N Normal n Omega (ω) yağ asiti familyası ppm Milyonda bir birim ppt Binde bir rpm Dakikadaki dönme devri SFA Doymuş yağ asiti SH Standart hata sp. Tür spp. Çoğul tür 16:0 Palmitik asit 18:1n 9 Oleik asit 18:0 Stearik asit 18:2n 6 Linoleik asit 18:3n 3 Linolenik asit 20:3n 3 Eikosatrienoik asit 20:4n 6 Araşidonik asit, ARA 20:5n 3 Eikosapentaenoik asit, EPA 22:5n-6 Dokosapentaenoik asit, DPA ix

12 22:6n-3 Dokosaheksaenoik asit, DHA K Kültür rotiferi zenginleştirilmemiş rotifer K 1 ω3 Algae K 2 ω3 Yeast 60 ZA Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotifer ZB AlgaMac 3050 ile zenginleştirilmiş rotifer ZC Spresso ile zenginleştirilmiş rotifer ZKA Zenginleştirilmiş Red Pepper Paste rotifer örneklemesi sırasında kültür rotiferinden yapılan örnekleme ZKB Zenginleştirilmiş Algamac 3050 rotifer örneklemesi sırasında kültür rotiferinden yapılan örnekleme ZKC Zenginleştirilmiş Spresso rotifer örneklemesi sırasında kültür rotiferinden yapılan örnekleme Z0A Zenginleştirilmiş Red Pepper Paste rotifer örneklemesi sırasında aç bırakılan rotiferden yapılan örnekleme Z0B Zenginleştirilmiş Algamac 3050 rotifer örneklemesi sırasında aç bırakılan rotiferden yapılan örnekleme Z0C Zenginleştirilmiş Spresso rotifer örneklemesi sırasında aç bırakılan rotiferden yapılan örnekleme x

13 1. GĠRĠġ Türkiye su ürünleri sektörü mikroalg, rotifer ve Artemia plankton kültürü uygulamalarının yürütüldüğü canlı yem kavramıyla 1980 li yıllardan itibaren kurulmaya başlayan deniz balıkları kuluçkahane çalışmalarıyla tanışmıştır. Canlı yem kültürü tüm su ürünleri üretiminde uygulanabilirliği olsa da asıl kültür çalışmaları ve önemi deniz ürünleri yetiştiriciliği alanında önem kazanmıştır. Ülkemiz su ürünleri deniz kaynaklı yetiştiriciliği 2004 yılında ton ve TL den (Anonim, 2008), 2009 yılında ton ve TL ye (Anonim, 2009); dünya su ürünleri deniz kaynaklı kültür üretimi ise 1998 yılında ~10,1 bin ton ve 14,3 milyar dolardan, 2007 yılında ~16,8 bin ton ve 30 milyar dolara ulaşarak (Anonymous, 2009), büyük bir sektör haline gelmiştir. Sektör hacmindeki artış, deniz balıkları yetiştiriciliğindeki büyüme, alternatif türlerdeki başarılı üretimler ve larva maliyetleri ile deniz balıkları eski ve yeni tür üretim entegrasyon süreci canlı yem kültürünü hızlı bir şekilde gelişen ve yenilikçi bir sektör haline getirmiştir. Günümüzde, larva maliyeti üzerine işçilik ve enerji giderlerinin dışında ayrıca kuluçkahane bilgisi ve uygulamalarının larva yetiştiriciliğindeki başarısının en önemli faktörünü canlı yem kültür zenginleştirme metotları ve kültür zenginleştirici ürünlerinin niteliği oluşturmaktadır. Su ürünleri ve özelliklede deniz balıkları yetiştiriciliğinin gelişimini etkileyen tartışmalı konulardan biri de kültür türlerine temel besin ihtiyaçlarının yeterli miktarda sağlanması ile ilgilidir (Palmtag et al., 2006). Günümüzde bazı deniz balıklarının erken larva dönemlerinin ilk besini için karma yem formülasyonu ve yapım tekniği istenilen düzeyde başarılamadığından deniz balıkları yetiştiriciliğinde canlı yemle besleme zorunluluğu güncelliğini korumaktadır (Dhert at al., 2001; Palmtag et al., 2006). Rotifer ve Artemia deniz balığı ve kabuklu larvalarının yoğun yetiştiriciliğinde ilk besin olarak önemli (Lubzens, 1987; Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; Palmtag et al., 2006) olmakla birlikte rotiferin pek çok deniz balığı larva yetiştiriciliği için zorunlu olduğu ifade edilmiştir (Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; McKinnon et al., 2009). Ito (1960), rotiferleri 1950 ve 60 lı yıllarda ilk kez Japonya daki yılan balığı toprak havuzlarında suyun oksijen ve su 1

14 kalitesini düşürerek yılan balıklarının ölümüne neden olan mizukawari olayının zararlı organizmaları olduğunu düşünmüştür. Ito ve ekibinin daha sonraki çalışmaları ile bu olayın rotiferlerden kaynaklanmadığı ve rotiferlerin deniz balıklarının erken gelişim evrelerinde canlı yem kaynağı olarak kullanılabileceğinin farkına varıldığı bildirilmiştir (Dhert, 1996; Bengtson, 2003; Hagiwara and Kuwada, 2004; Hoff and Snell, 2007). Hızlı gelişen (precocial) larvalar besin kesesini tükettiğinde aktif yüzgeçleri bulunan ve fonksiyonel mideyi içeren gelişmiş sindirim sistemine sahip mini yetişkin görünümündedirler. Salmon ve alabalık larvalarının örnek olarak verilebileceği bu grup ilk besin olarak karma yemleri midede sindirebilirler. Geç gelişen (altricial) larvalar besin keselerini tükettiklerinde nispeten gelişmemiş durumda sindirim sistemi hala tam gelişmemiş ve midesiz larvalardır (Bengtson, 2003). Ön, orta ve son kısımlardan oluşmuş basit bir tüp şeklindeki barsakların (Yúfera and Darias, 2007) lipit absorbsiyonu barsakların orta kısmında ve protein sindiriminin çoğu da barsakların son kısmında yapılır. Geç gelişen larva için bu yüzden canlı yem gereklidir ancak sindirebilirlik konusunda başka sebepler de olabilir (Bengtson, 2003). Dışardan beslemede (eksogenus) lipit absorbsiyon kapasitesi canlı yemle beslenen larvalarda larvanın gelişimiyle artarken, karma yemle beslenen larvalarda geciktiği ifade edilmiştir (Olsen et al., 2004). Rotiferlerin larva ihtiyacını karşılayabilecek yüksek besin kompozisyonuna sahip olmaları, larva gelişimini ve yaşama oranını iyileştirmeleri ve besin içeriklerinin artırılabilir olması (Lubzens et al., 1989; Sargent et al., 1997; Lubzens et al., 2001; Gamsız, 2002) ile hücre dışı enzimlerinin larvaların tam gelişmemiş sindirim sistemine katkıda bulunarak (Gamsız, 2002) larvaların sindirim hızını yükseltebilir olması canlı yem kullanımının zorunluluğunu ortaya koyar (Lubzens et al., 1989; Gamsız, 2002). Bu nedenle rotiferler, deniz balığı larva kültüründe larva gelişimi için gerekli olan besinleri sağlayan canlı yem kapsül görevinde olduğundan (Lubzens et al., 1989; Lubzens and Zmora, 2003) besinsel olarak uygun rotiferlerin sürekli, sabit ve güvenilir stokları deniz balığı kültürünün geliştirilmesinde bir anahtardır (Lubzens and Zmora, 2003) den günümüze deniz balıkları ve krustase 2

15 kabuklu (crustacea) larvalarının beslenmesinde zorunlu bir besin kaynağı olan rotiferler ve özellikle de B. plicatilis (Lubzens and Zmora, 2003) 70 den fazla deniz balığı ve 18 krustase türünün yetiştiriciliğinde kullanıldığı bildirilmektedir (Hoff and Snell, 2007). Rotiferlerin küçük yapıda olmaları, kolay yüzmeleri ve su kolonunda asılı kalmalarından dolayı larvalar tarafından yakalanmaları ve tüketilmeleri kolay olmaktadır (McKinnon, 2009). Vücut büyüklükleri ile karakterize edilen rotiferlerin canlı yem olarak kuluçkahanelerde büyük miktarlarda üretimleri; popülasyon gelişim oranlarının yüksek, mikroalg, maya, bakteri ve organik partikülleri yutabilmesine bağlı olarak süspansiyon haldeki partikülleri filtre ederek beslenmeleri, kültür şartlarını ve uygulamalarını çok iyi tolere edebilmeleri, uygun enerji ve besin içeriğinden dolayı rutin besleme ve/veya özel post kültür zenginleştiriciler ile besinsel değerlerinin değiştirilebilmesi, sürekli elde edilebilir/yenilebilir olması; üretim zincirinde dış beslemeye bağlı kalmayı engellediğinden dolayı tercih edildiği bildirilmiştir (Conceição et al., 2010). Ayrıca rotiferlerin larva tankındaki dağılım ve yoğunluğu, biomas miktarı, sindirilebilirliği ve absorbsiyonu diğer avantajlarını oluşturur (Lubzens et al., 1989). Yenilenebilir kaynaklar olarak rotifer kültürü üretim zincirinde kuluçkahanelerde tam anlamıyla ek bir bütçeye gerek kalmadan kurulabilir. Ancak plankton kültüründe yoğun bir çabaya gereksinimin yanında epizodik çökmelerin meydana getirdiği büyük sıkıntıların kaynaklanabilir olması da önemlidir (Conceição et al., 2010). Kafukue and Ikenoue (1983), balık larvalarının diğer besinlerle besleninceye kadar adet arasında rotifere ihtiyaç duyduğunu bildirmiştir (McKinnon, 2009). 3,9 mm uzunluğundaki fangri mercan balığı larvasının günlük rotifer tüketimi adet iken, 11,4 mm de adete ulaştığını belirlenmiştir (Lubzens and Zmora, 2003). Avrupa kuluçkahanelerinin rotifer ihtiyacının son 5 yıl içerisinde iki kat artmış olduğu ifade edilmektedir. 10 milyon levrek/çipura frayı için günlük en yüksek rotifer ihtiyacı 5 6 milyar ve maksimum kapasite ise milyar rotifer/gün olarak bildirilmiştir yılı Avrupa kuluçkahaneleri için tahmini rotifer ihtiyacı katrilyondur (~20 ton). Asya da ise son 2 3 yıl içerinde rotifer ihtiyacı yaklaşık on 3

16 kat artmıştır. Tahmini rotifer ihtiyacı katrilyondur (~300 ton). Kuluçkahanelerin kapasitelerindeki artışları ve endüstriyel gelişimleri rotifer kültürü üzerine etkilidir. Bu etkiler Avrupa kültüründe rotifer üretimindeki artış, en kısa kültür süresi, ürünlerin kolay kullanımı, güvenilir rotifer üretimi, bakteriyel kontrol ve maliyet üzerinedir. Asya kültüründe ise rotifer üretimindeki artışın maliyet ve kaliteli üretim üzerine olan etkileri olarak bildirilmiştir (Dhert et al., 2005). Yoğun rotifer kültürünün başlatılmasında kültür şartları ve larva için uygun boyuttaki rotifer soyunun seçilmesi, besin kalite ve miktarının uygun düzeyde sürdürülmesi ve kültür tankındaki su kalitesi parametrelerinin (örneğin tuzluluk, sıcaklık, ph) kontrol edilmesi ve atıkların tanktan uzaklaştırılması ile ilgili problemler göz önünde bulundurularak ekonomik maliyet başarılmaya çalışılsa da temel amaç kaliteli ve üretim oranlarıyla büyük miktarda rotifer elde etmektir (Lubzens, 1987). Avrupa da canlı yem ürünlerinin kullanımları %15 20 alg ve konsantreler, %80 85 yapay diyetler düzeyindedir yılında ilk yapay diyet piyasaya sürülmüş ve 2005 yılında 3. nesil ürünler geliştirilmiştir yıllarında 1. nesil ürünler ile ml de rotifer üretilirken, üretimdeki artış, maksimum stoklama yoğunluğu ve daha hızlı gelişim ile yıllarında 2. nesil ürünler geliştirilerek ml de rotifer üretimi gerçekleştirilmiştir yılından itibaren 3. nesil ürünler rotifer kalitesini artırmış ve rotifer üretimi rotifer/ml ye çıkmıştır. Bu son nesil ürünler daha az tank ihtiyacı, daha az yem, daha iyi yem değerlendirme, daha iyi besinsel gelişim, daha iyi su kalitesi, daha hızlı filtrasyon gibi artışları desteklemesinin yanında ısıtma, tank, emek gibi kazanım etkilerini yaratmıştır. Yeni teknoloji ile kombine edilmiş sıvı ve kuru zenginleştirici ürün uygulamalarında 3. nesil rotifer zenginleştirme en fazla lipit/protein zenginleştirmeyi, immunostimulasyonu ve kolay uygulamaları kapsar (Dhert et al., 2005). Mikropartikül veya mikrokapsül olarak formüle edilmiş ticari zenginleştiricilerin toz/kuru, hamur, emülsiyon formunda büyük bir çoğunluğu yağ bazlı ancak son yıllarda protein bazlı ticari ürünlerden oluşmaktadır ( ve Bunun dışında rotifer zenginleştirmede formülasyon ürün olmayan canlı alg, alg hamur ve konsantrelerine ait diğer ticari 4

17 besin diyetleri de belirlenmiştir. Özel olarak hazırlanmış emülsiyon ürünler kullanılarak rotifer zenginleşme denemelerinin de yapılabildiği tespit edilmiştir. Ülkemiz su ürünleri sektöründe kullanılan canlı yem zenginleştirici ürünler 6 saat, hatta 6 saatten daha kısa süreli ve 24 saatlik uygulamaları kapsayan zenginleştiricilerden oluşmaktadır. Ayrıca aynı ürünlerin farklı süreli zenginleştirme protokolleri de söz konusudur. Rotifer kültürü için tercih edilen zenginleştirme süreleri 6 12 saat süreyle uygulanan kısa süreli zenginleştirme protokollerini kapsar (www. nektaryem.com.tr, ve li yıllardan beri su ürünleri kültür türlerinin esansiyel yağ asitleri gereksinimleri üzerine çok sayıda araştırılmalar olmasına rağmen pek çok su ürünleri türlerinin esansiyel yağ asitleri gereksinimlerinin daha iyi belirlenmesi gerekmektedir. Günümüzde larvaların erken dönem periyotları süresince pratik uygulamalar veya araştırmalarda kullanılmamış olan yüksek besinli yoğun diyetlerin kullanımıyla ilgili yeni değişimlerin belirlenmesine ihtiyaç olduğu ifade edilmektedir (Glencross, 2009). Deniz balık larvalarının PUFA gereksinimlerinin belirlenmesinde, diyetin DHA/EPA/ARA oranının belirlenmesi ve bu yağ asitleri seviyelerinin belirlenemediği durumlarda türlerin doğal diyetlerinin analizlerle belirlenmesi önemlidir (Sargent et al., 1997; 1999). B. plicatilis rotiferlerinin biyolojik yönden yağ asit kinetiklerinin temel mekanizmalarının anlaşılması ile hem miktarsal olarak, hem de n 3HUFA zenginleştirici yüzdesini ve besinsel değerini kontrol eden zenginleştirme metotları olumlu yönde geliştirilmiştir. Sonuç olarak n 3HUFA bakımından zenginleştirme, post zenginleştiricide daha dengeli bir düzeyde olduğu belirtilmektedir (Olsen et al., 2004). Ancak yinede biyolojik bilgilerimizi ve kültür metotlarını geliştirmek için araştırmalara ihtiyacımız vardır. Otomasyon ve daha fazla standardizasyon daha güvenilir canlı yem üretimine kesinlikle katkıda bulunacağı bildirilmektedir. Lipit besiniyle ilişkili önemli birkaç biyolojik konu gelecekteki gelişimler içerisinde düşünülmektedir; 5

18 rotifer üretiminde genel besinsel tartışmalar farklı balık larvalarının spesifik gereksinimlerini karşılamak için biyokimyasal kompozisyonu optimize edecektir. Bu yüzden uygulamalar n 3HUFA içindir ancak larvalar için daha spesifik bilgi gereklidir, herhangi bir larva türü için tercihen bulunabilecek rotiferin diğer soyları ve türleri için de yağ asit kinetikleri ve zenginleştirme metotları belirlenmelidir (örneğin B. rotundiformis gibi), sindirim mekanizması veya hücre zarlarına fosfolipit ilavesinin daha iyi anlaşılması zenginleştirme tekniklerini geliştirme için gereklidir (Olsen, 2004). Akdeniz Bölgesi ticari balık çiftliklerinin gelişimlerinin B. plicatilis in üretim tekniklerindeki ilerlemeyle başarılabilmiş olduğu belirtilmektedir (Dhert et al., 2001). Geçtiğimiz birkaç yılda rotifer kültüründe, rotifer zenginleştirmede ve rotifer biomaslarının saklanmasında önemli ilerlemeler gerçekleştirilmiş olsa da halen rotifer biyolojisi ve rotifer kültürünün su ürünleri üretiminde nasıl uygulanacağı ilgi çekiciliğini korumaktadır (Hoff and Snell, 2007). Ülkemiz deniz balıkları üretiminde erken dönem larva gelişimi ve yaşama oranını artırmak amacıyla canlı yem kaynaklarının besin kalitesini yükseltici çeşitli ticari zenginleştiriciler kullanılmaktadır. Bu çalışmada, endüstriyel koşullarda canlı yem kültüründe yaygın olarak kullanılan yağ bazlı üç farklı ürün kompozisyonuna sahip ticari zenginleştirici ürünlerin zenginleştirme teknik kartlarında belirtilen uygulamalarına dayalı olarak rotiferlerdeki yağ asit bileşenleri üzerine etkileri araştırılmıştır. Sonuçlar canlı yem zenginleştirme protokollerinde değerlendirilmesi için önemlidir. Araştırma sonuçları ile ülkemiz su ürünleri sektörüne ve bu konuda yapılacak çalışmalara katkı sağlaması amaçlanmıştır. 6

19 2. KAYNAK ÖZETLERĠ 2.1. Rotifer Soyları 1980 li yıllardan önce yapılan çalışmalarda dişi rotiferin vücut büyüklüklerinde çeşitlilikler gözlenmesine karşın ancak 1980 li yıllarda vücut boyutları ve diken şekillerine göre tanımlaması yapılan rotiferlerin farklı morfotipleri ve soyları da çoğu kez bildirilmemiştir. Farklı soyları içeren B. plicatilis rotiferlerinin büyük tip (L), orta tip (SM) ve küçük tip (S) olarak gruplandığı ifade edilmiştir (Conceição et al., 2010). Sonraki çalışmalarda B. plicatilis morfotiplerini içeren bu grupların (Dhert, 1996; Fu et al., 1997; Lubzens and Zmora, 2003; Hagiwara et al., 2005; Hagiwara et al., 2007; Vasileiadou, 2009; Conceição et al., 2010) 9 15 adet farklı tür ve biyotiplerden oluşan çoklu tür kompleksini içerdiği bildirilmiştir (Hagiwara et al., 2005; Hagiwara et al., 2007; Hoff and Snell, 2007; Bear et al., 2008; Vasileiadou et al., 2009). Günümüzde larva beslemede kullanılan (Hoff and Snell, 2007; Bear et al., 2008; Vasileiadou et al., 2009) B. plicatilis, B. ibericus ve B. rotundiformis rotifer türlerine ait (Hagiwara and Kuwada, 2004; Hagiwara et al., 2005) hala L tip ( µm), SM tip ( µm) ve S/SS tip ( µm) biyotiplerinin belirlenmiştir olduğu ifade edilmektedir (Bear et al., 2008; Conceição et al., 2010). 2.2.Rotiferin Besinsel Değeri Suyu filtre ederek beslenen rotiferlerin (Lubzens, 1987) lipit içerikleri ile tüketilen besinlerin lipitleri arasında pozitif bir ilişki vardır. Rotifer dokularının yağ asit kompozisyonları temelde besin lipitleri, metabolik ve genetik özelliklerine bağlıdır. B. plicatilis muhtemelen evrimsel gelişim sürecinde sıcak sulara adapte olmuştur ve n 3 yağ asitlerine gereksinimleri azalmıştır (Olsen, 2004). Rotiferlerin besinsel değerleri; kuru madde içeriği, kalori ve kimyasal kompozisyonuna göre değiştiği bildirilmiştir (Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003; Conceição et al., 2010). Rotiferlerin besinsel değerinin belirlenmesinde rotiferlerin büyüklüğü ve beslenme durumları etkilidir (Conceição et. al, 2010). Kuru ağırlığı da rotiferin büyüklüğü ve 7

20 besinsel değerine bağlıdır. Yumurtalı tek bir rotiferin kuru ağırlığı besin durumuna ve vücut büyüklüğüne bağlı olarak ng arasında değişir. Yüksek gelişim oranı ve yeterli besinle desteklendiği sürece rotiferlerin ağırlığının 620 ng den yukarı çıkabileceği gözlenmiştir (Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003). Westelmajer (2008), zenginleştirilmemiş rotifer kuru ağırlığını 71,6±13,4 ng, Algamac Pavlova sp.; Protein Selco Plus ; AquaGrow Advantage ile zenginleştirdiği rotiferlerin kuru ağırlığını sırası ile 280±1,3 ng, 188,1±7,5 ng ve 181,8±5,0 ng olarak bildirmiştir. Rotiferlerin enerji değeri hem büyüklüğüne hem de organizmanın besin değerine bağlı olduğu tespit edilmiştir (Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003). Enerji değeri, ekmek mayası ile beslenen rotiferde 1,3x10-3 kaloriden 6 saatlik formüle zenginleştirici diyetlerle zenginleştirildiğinde 2,0x10-3 kaloriye yükseldiği bildirilmiştir (Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003). Kalori değeri 314 μg ile 846 μg rotiferler kuru ağırlığı için μcal ile μcal arasında değişim göstermiş, kül içeriğide ng arasında tespit edilmiştir (Yúfera and Pascual 1989). Rotifer kuru ağırlığının %28 63 ü protein, %9 28 i lipittir (Lubzens et al., 1989; Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003; Conceição et, al, 2010) ancak %28 in üzerinde lipit değerleride bildirilmiştir (Lubzens et al., 1989). Karbonhidrat oranı ise kuru ağırlığın %10,5 27,0 arasındadır (Lubzens et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003; Conceição et al., 2010). Rotiferin C, E, B 1, B 2 vitaminleri bakımından zengin; bakır, iyot, çinko, özelliklede mangan ve selenyum gibi bazı minerallerce de yetersiz olduğu bildirilmiştir (Conceição et al., 2010). Ticari ürünler ile beslenen rotiferlerde diyetlerin yüksek miktardaki vitamin içeriklerine bağlı olarak C, B 1, B 6, B 12, niasin, E, karotenoitler ve E vitaminlerince artış sağlanmış olmasına karşın, mikronutrientlerce (iyot, manganez, bakır, çinko, selenyum ve demir) yetersiz oldukları ve sadece bakır bakımından bir artış sağlandığı bildirilmiştir (Hamre et al., 2008) Yağ Asitlerinin Önemi Lipitlerin balıkların yaşamsal gelişimlerinde ve fizyolojilerinde büyük rol oynadığı bildirilmiştir (Parrish, 1988; Bergé and Barnathan, 2005). Esansiyel yağ asitleri su ürünleri türlerinin beslenmesinde en az anlaşılmış gizemli besindir. Onların canlı 8

21 gelişimi, üreme, bağışıklık ve ürün kalitesi üzerine etkili olduğu bildirilmiştir. DHA (dokosaheksaenoik asit) sürekli olarak pek çok türün en büyük esansiyel yağ asitleri sağlayanı olarak belirtilmiştir. EPA (eikosapentaenoik asit) ve ARA nın (araşidonik asit) besinsel değeri ise linolenik ve linoleik asitlerden daha önemlidirler. Optimal bir diyette, bu beş yağ asiti su ürünleri türlerinin esansiyel yağ asitlerinin kaynağı olduğu belirtilmiştir. Yağ asit zincirlerinde iki veya daha fazla doymamış bağ içeren yağ asitlerine PUFA (Polyunsaturated fatty acid; aşırı doymamış yağ asitleri) denir (Glencross, 2009). Esansiyel yağ asitleri olarak ifade edilen PUFA hem n 6 hem de n 3 serisi linoleik asit (18:2n 6) ve α-linolenik asit (18:3n 3) üyelerini içerir. Tüm omurgalılarda muhtemelen hem n 3 hem de n 6 gereklidir. Fakat esansiyel yağ asitlerinin biyolojik aktivite formları (genellikle 18:2n 6, 18:3n 3) özellikle su ürünleri yetiştiriciliğinde çoğu kez HUFA (Highlyunsaturated fatty acid; çoklu doymamış yağ asitleri; HUFA, C 20 ve 3 çift zincirli PUFA) olarak ifade edilen 20:4n 6, 20:5n 3 ve 22:6n 3 nin C 20 ve C 22 li metabolitleridirler (Tocher, 2010). Bir başka ifade ile karbon sayısı 18 veya üzeri ve çift bağ sayısı 2 veya üzeri olan yağ asitlerine PUFA, karbon sayısı 20 veya üzeri ve çift bağ sayısı 2 veya üzeri olan yağ asitlerine ise HUFA adı verilmektedir (Izquierdo, 2004). Kısaca HUFA 20 ve daha fazla karbona sahip PUFA olarakta ifade edilebilir (Olsen at al., 2004). Sonuç olarak PUFA ve HUFA arasındaki ayırım belirgin olmamasına rağmen, yağ asit zincirlerindeki doymamış bağların en büyük miktardaki yağ asitleri çoğu kez HUFA olarak ifade edilir. PUFA ve HUFA arasındaki ayırımın aşılmasında HUFA ifadesi yerine 20 ve daha fazla C lu yağ asitleri için uzun zincirli PUFA (lcpufa; long-chain polyunsaturated fatty acids; uzun zincirli aşırı doymamış yağ asitleri) ifadesinin kullanılması önerilmiştir. Bu aşamada iki ve daha çok doymamış yağ asit bağlarının sayıları yağ asit sınıflandırma düzenini etkilemeyeceği ve 20:4n 6 gibi uzun zincirli yağ asitlerinin 18:4n 3 gibi daha kısa zincirli yağ asitlerinden ayıran mekanizmayı da açıklayabileceği belirtilmiştir (Glencross, 2009). EPA ve DHA deniz balık larvalarının hayatta kalmaları için gerekli yağ asitleri olarak bilinmektedirler (Izquierdo, 2004); üreme, büyüme ve gelişim için DHA, EPA ve ARA PUFA ları zorunludur. Bu PUFA ların hücre zarlarının yapısal ve fonksiyonel bütünlüğünü sürdürme ve eikosanoidler olarak bilinen yüksek düzeyde 9

22 biyolojik aktif parakrin hormon gruplarında öncü rollerinin olduğu bildirilmiştir (Sargent, 1999a). Eikosanoidler çeşitli hücre dışı uyarıma cevap olarak pek çok doku tarafından üretilirler (Tocher et al., 2008) yada hormonal uyarıya tepki fonksiyonu olabilirler (Lubzens et al., 2001; Olsen et al., 2004). Eikosanoidler kanın pıhtılaşması ve kardiyovasküler sağlığı, bağışıklık ve yangı cevabı, üretim, renal ve nöral fonksiyon gibi pek çok fizyolojik süreci de içerir (Tocher et al., 2008). DHA, EPA ve ARA gibi HUFA lar zar fosfolipitlerinin temel bileşenleri olarak retina ve beynin nöral gelişimleri için gereklidir ve deniz balık larvalarının metamorfoz, pigmentasyon ve strese karşı koymalarında zorunlu bir rol oynarlar (Cavalin and Weirich, 2009). n 3HUFA lar erken embiriyonik gelişim süresince temel enerji kaynağı olarak da dikkate alınırlar. DHA ve ARA stres ve patojen yangılara karşı direnci artırır (O Shea et al., 2005). DHA deniz balık larvalarında gelişim, hayatta kalma ve nöral fonksiyon bakımından diğer n 3PUFA lardan daha yüksek biyolojik değere sahiptirler (Tandler and Koven, 2005). Daha özel olarak DHA nöral ve optik membranlarda yüksek konsantrasyonlarda bulunur (Lubzens et al., 2001; Olsen et al., 2004; O Shea et al., 2005) ve retina ile beynin (Dhert et al., 2001) tam nöral gelişimleri için gereklidir (Dhert et al., 2001; Shields, 2001). Benzer şekilde balıklar, linoleik asiti ARA içeren n 6HUFA ya çevirmede sınırlı bir kapasiteye sahiptirler (Olsen et al., 2004; Lubzens et al., 2001). Eikosanoidlerin temel öncü yağ asiti olarak bilinen ARA nın balık larvalarında stres toleransını geliştirmek için gerekliliği söz konusudur. ARA, EPA ile birlikte eikosonoidlerin prostaglandin sentezinde (güçlü doku hormonları) gereklidir. Bu yüzden zar sentezinde esansiyel bir parçadırlar. Çünkü eikosanoidler zarlarda birleşen EPA ve ARA temel alınarak sentezlenirler. Genellikle n 3 yağ asitleri deniz besin ağındaki 5 20 faktörü ile n 6 yağ asitlerine üstünlük sağlar ama n 6HUFA içerisinde yer alan ARA deniz balıkları için ayrıca gereklidir (Olsen et al., 2004) Balık larva diyetlerinde EPA, DHA ve ARA nın uygun oranda ayarlanması (Lubzens et al., 2001; Olsen et al., 2004) ve etkileşimlerinin araştırılması (Shields, 2001) önemli bir noktadır (Lubzens et al., 2001; Shields, 2001). Larvanın toplam yağındaki EPA ve DHA içeriklerinin rotiferlerdeki her yağ asitinin seviyeleriyle ilişkisi yüksektir. Ama rotiferlerdeki bu yağ asiti içeriğine bakılmadan DHA nın larva total lipitine katılması EPA nın larva total lipitine katılmasından her zaman daha yüksektir. Rotiferlerdeki EPA/DHA oranları larvaların 10

23 EPA/DHA oranıyla önemli ölçüde ilişki içerisinde olduğu bildirilmiştir (Izquierdo, 1996) Rotifer Kültür Besinleri Rotifer besinlerini canlı mikroalgler (Agh and Sorgeloos, 2005; Palmtag et al., 2006; Hoff and Snell, 2007), kuru mikro algler (Palmtag et al., 2006; Hoff and Snell, 2007), donmuş ve hamur mikroalgler, mayalar, mayalı besinler (Agh and Sorgeloos, 2005; Hoff and Snell, 2007), maya kökenli ticari besinler (Hoff and Snell, 2007), formüle edilmiş diyet besinler (Agh and Sorgeloos, 2005; Hoff and Snell, 2007) ile deniz omurgalı ve omurgasız yağlarını yaygın olarak kullanılan HUFA kökenli ürünlerin oluşturduğu tespit edilmiştir (Palmtag et al., 2006). Bu ürünlerden kuru mikroalg besinler alg biomasının tuz (Hoff and Snell, 2007), dondurma ve püskürtmeye dayalı kurutma tekniklerinin uygulandığı ve canlı hücrenin besin kalitesinin korunabildiği ürünlerdir (Palmtag et al., 2006; Hoff and Snell, 2007). Mayanın ise ekmek mayası (Sacchamyces cerevisia), katı maya (Rhodotorula) ve deniz mayası (Zygosaccharomyces marina, Torulopsis candida var. marina, T. larvae ve S. acidosaccharophill) kökenli olduğu belirtilmiştir (Agh and Sorgeloos, 2005; Hoff and Snell, 2007) Rotifer ZenginleĢtirme Besinleri Rotifer zenginleştirmede tek hücre algleri, yağ emülsiyonları, lipitleri, proteinli lipitleri ve karbonhidratları içeren mikropartikül veya mikrokapsüller ve ticari zenginleştirici diyet formülasyonları gibi farklı zenginleştirici besinler kullanılarak rotiferlerin n 3HUFA içeriğinin artırılmasının sağlandığı bildirilmiştir (Dhert, 1996; Dhert and Sorgeloos, 1993; Lubzens et al., 2001; Olsen, 2004). Alglerin hamur veya dondurularak kurutulmuş canlı veya donmuş konsantre ürünleri canlı yem kültürünün doğrudan ihtiyacını sağlayabilmesinin yanında son yıllarda Antartika dan izole edilmiş ve yüksek miktarda EPA içeren bakteri türününde rotifer zenginleştirmede alternatif besin potansiyeli olarak kullanıldığı belirtilmiştir (Dhert et al., 2001). 11

24 Sargent et al., (1997) ve McEvoy and Sargent (1998) e göre, lipit emulsiyonlu bio enkapsülasyon ve son yıllardaki çalışmalar tek hücreli alglerin ve protistlerin hücre preparatları ile yemlerin yağ asit kompozisyon içeriklerinin değiştirilmesinde kullanılmakatadır. Sargent et al., (1997) esansiyel yağ asitince zengin yağlardan heterotrafik dinoflagellata Crypthecodinium cohnii ve deniz protisti Schizochytrium sp. nin ticari ürün olarak üretilmelerinin bundan dolayı önemli olduğunu ve kurutulmuş tüm hücre preparatlarının, proteinler ve mikronutrientler içerisine ilave edilmiş lipit kaynaklı doğal antioksidant koruyuculuğunu sağladığı için canlı yemlerde doğrudan da kullanılabilir olduğunu açıklamıştır (Shields, 2001) Rotifer ZenginleĢtirme Rotiferlerin kolay ve başarılı yoğun kültürleri ekmek mayası, Chlorella sp. veya Isochrysis sp. ile başarılmalarına rağmen, ekmek mayası ile yetiştirilen rotiferlerin DHA, EPA ve ARA miktarlarının besinsel yetersizliklerinden dolayı (Lubzens et al., 1985; Dhert et al., 2001; Lubzens et al., 2001; Olsen et al., 2004) B. plicatilis in farklı düzeylerde n 3HUFA içeren çeşitli besinlerle zenginleştirilmesi deniz balıkları larva üretimindeki başarıyı artırmıştır (Dhert et al., 2001; Rainuzzo et al., 1997; Cavalin and Weirich, 2009). Bu yağ asitleri ve zenginleştirme metotlarıyla zenginleştirilen rotiferlerde (Olsen et al., 2004) daha dengeli vücut kompozisyonu oluşturulur (Dhert et al., 2001). Kanazawa et al., (1979) ve Sargent (1995), pek çok deniz balığı larvalarının uzun zincirli HUFA yı sentezleme yeteneklerinin olmamasından dolayı larva besinlerinin bu temel yağ asitleri ile desteklenmeleri gerektiğini ifade etmişlertir (Palmtag et al., 2006). Deniz balık larvalarına PUFA transferi B. plicatilis, Artemia nauplii veya çeşitli doğal deniz kopepodlarını beslemeyle gerçekleşir (Sargent et al., 1997 ). Izquierdo (1988) e göre rotiferlerin n 3HUFA içeriğinin artırılmasında daha az değişikliğe uğrayan doğal yağların serbest ve metil ester formundaki yağ asitleri kullanılır (Kissil and Koven, 1990). Yağ asitlerinin larva büyüme ve gelişimdeki önemi, onların ticari rotifer zenginleştirme formülasyonlarında yüksek düzeyli HUFA olarak kullanılmasını gerekli kılmıştır (Cavalin and Weirich 2009; 12

25 Izquierdo, 2004). Rotiferler DHA de nova sentezlemelerine karşın, bu oran düşüktür ve hızlı gelişen balıkların yeterli miktarda yağ asitleri ile desteklemesinde çok yetersizdirler (Dhert and Sorgeloos, 1993). Rotifer zenginleştirmede EPA/DHA oranı büyük önem taşır. Çipura larvalarında bu oran azaltılma yönündedir (Rodríguez et al., 1997). Zenginleştirme diyetleri ve bunlarla beslenen rotiferlerin n 3HUFA içeriği arasında pozitif bir ilişki vardır. Rotifer besleme kültüründe n 3HUFA düzeyinin zenginleştirici diyetlerden çok daha önemli olduğu bildirilmiştir (Rainuzzo et al., 1989). Yoğun miktarda besin kalitesi yüksek rotifer üretimi için çeşitli besleme programları bulunduğu ifade edilmiştir. Hasattan önce maya ile yoğun bir şekilde kültüre alınan ve son iki gün Nannochloropsis ile beslenen rotiferlerde balık larvası için gerekli maksimum seviyede HUFA ya ulaşıldığı belirtilmiştir. Esansiyel yağ asitleri, EPA ve DHA değerlerinin özel mikroalglerdeki örneğin Nannochloropsis occulata da 20:5n 3 ve Isochrysis galbana da 22:6n 3 miktarının yüksek içeriği rotiferlerin yağ asit içeriğini yükseltmek için onları mükemmel canlı yem haline dönüştürdüğü bildirilmiştir. Yaklaşık 5 milyon/ml hücre yoğunluğundaki algle beslenen rotiferlerin sadece birkaç saatte esansiyel yağ asitlerini birleştirdiği ve DHA/EPA oranı 2 nin altına düştüğü tespit edilmiştir. Daha uzun süreli beslemede ise HUFA seviyelerinin artmadığı ifade edilmektedir. Rotiferlerin larvalara verilmeden önce besinsel kalitesini zenginleştirmeye dayanan ikinci besleme yaklaşımının birçok balık kuluçkahanesinde yaygın bir şekilde kullanılan bir metot olduğu ifade edilmektedir. Ancak rotiferlerin besinsel kalitesini yükselten bu ikinci yaklaşımın n 3HUFA bakımından zengin deniz mayasıyla özel rotifer soylarını beslemeyi içerdiği ancak bu mayaların gelişimlerinin yavaş ve kültür içinde pahalı donanımların gerekli olduğu bildirilmiştir. Üçüncü yaklaşım ekmek mayası kültürlerine HUFA emülsiyonu (sübye, morina karaciğeri, ringa balığı, copepod ve kalkan balığı yumurtası yağı) eklemedir. Ekmek mayasına HUFA emülsiyonlarının eklenmesi bu hücrelerin rotiferleri beslemeden önce yağ asitlerini ve yağda çözülen vitaminleri tutmasına izin verdiği bildirilmiştir. Buna zenginleştirmenin dolaylı metodu denir ve iyi işlediği belirtilmektedir. Doğrudan zenginleştirme olarak adlandırılan dördüncü yaklaşım en basit metot olarak rotiferlerin ortamdan direkt HUFA yı ve yağda çözülen 13

26 vitamainleri alabileceği gerçeğine dayandığı belirtilmiştir. Rotiferler hasat edilerek yoğunlaştırılmış bir hale getirildikten sonra HUFA zengini emilsiyonda 2 6 saat beslenerek rotiferlerin larvalar için gerekli tüm HUFA larca zenginleştirilmesinin sağlandığı bildirilmiştir (Hoff and Snell, 2007). Rotiferin besin içeriğinin yükseltilmesi amacıyla uygulanan metotlara yönelik bazı ifadeler geliştirilmiştir (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). Bu ifadelerden biri kısa ve diğeri uzun süreli zenginleştirme yöntemi (Olsen et al., 1993; Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005; Rainuzzo et al., 1994; Rainuzzo et al., 1997; Planas and Cunha, 1999; Olsen, 2004) ilk kez Olsen et al., (1993) tarafından ortaya atılmıştır (Rainuzzo et al., 1997). Kısa veya uzun süreli zenginleştirme metotlarında rotiferlerin kantitatif ve kalitatif lipit içeriğinin yükseltilmesi lipit emülsiyonu içeren çeşitli diyetlerle sağlanmıştır (Lubzens and Zmora, 2003). Uzun süreli zenginleştirme tekniği 24 saatten daha fazla süreyle zenginleştirici besinlerle rotifer beslemeyi kapsadığı bildirilmiştir (Olsen et al., 1993; Rainuzzo et al., 1994; Rainuzzo et al., 1997; Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). Bu beslemede kullanılan zenginleştiriciler, rotiferlerin gelişim ve üretimi süresince n 3 HUFA zenginleşme kombinasyonunu tamamlayıcı besinleridir (Olsen et al., 1993; Rainnuzzo et al., 1994; Rainuzzo et al., 1997). %14 18 normal lipit içeriği ile sürdürülen uzun süreli zenginleştirme tekniğinin rotiferlerdeki n 3HUFA içeriğini yüksek düzeyde etkileyebileceği görülmüştür (Rainuzzo et al., 1997). Kısa süreli zenginleştirmede rotiferler 24 saatten daha az, yüksek konsantrasyonlu özel n 3HUFA zengini besinlere maruz bırakılarak (Olsen, 2004), yüksek miktarlarda yağ asiti (Rainuzzo et al., 1994; Olsen et al., 2004) ve n 3 yağ içeriklerinin oluşturulması sağlanır (Olsen et al., 1993). Diyetlerin kantitatif ve kalitatif lipit sınıf kompozisyonları kısa süreli yanı sıra uzun süreli zenginleştirme tekniklerinin uygulanmasına bağlı olarak rotiferlerin lipit ve yağ asit kompozisyonlarını etkilediği ifade edilmiştir (Rainuzzo et al., 1997). Normal olarak bu denemelerin önemli bir gelişim tepkisiyle sonuçlanmadığı sadece canlının biyokimyasal kompozisyonun artırılması üzerine etki yaptığı bildirilmiştir (Dhert et al., 2001; Olsen, 2004). Bu zenginleştirme tekniklerinin daha sonra vitaminlerin yanı sıra proteinler için de uygulanmış olduğu bildirilmiştir (Olsen, 2004). 14

27 Günümüzde ise yağ emülsiyonlarıyla rotifer zenginleştirme veya besinsel içeriklerinin yükseltilmesi için yeni uygulamaların olduğu belirtilmektedir. Diğer organizmaları beslemeden önce rotiferlerin lipit ve vitamin içeriklerinin ayarlanması 8 saatten daha az zenginleştirmeye maruz bırakılan kısa süreli zenginleştirme ile rotiferlerin besinsel açıdan eksiksiz (zenginleştirici) bir diyetle diyetle 24 saatten daha fazla uzun süreli zenginleştirme yöntemlerini kapsayan rotifer kültürü uygulamalarıdır. Yağ emülsiyonlu kısa süreli zenginleştirme tekniği hızlı ve esnek olmakla birlikte rotiferde yüksek DHA/EPA oranlı lipit içeriğine ulaşırken, rotifer üretiminde hijen kalitesinin düştüğü, yüksek yoğunluktan dolayı rotiferlerin birbirine yapıştığı, besinlerin rotiferler sindirim sistemlerinde birikerek tutulmasının çok kısa süreli olduğu ve protein/lipit oranlarının bozulduğu ifade edilmektedir. Ticari zenginleştiricilerin kullanıldığı teknikte ise rotiferlerin besin içerikleri, barsaklarının doluluk oranları ve vücut kompozisyonları daha dengelidir (Dhert et al., 2001, Agh and Sorgeloos, 2005). Deniz balık larva beslemesine ait bugünkü bilgilerimiz çeşitli besin maddeleri ile formule edilmiş yemlerle zenginleştirilmiş rotifer ile beslenen larvalarının gelişimine ve büyümesine olumlu etki yaptığı yönündedir (Lubzens et al., 1989). Rotiferlerin n 3HUFA içeriğini zenginleştirmek için geliştirilen işlemler; Isochrysis ve Pavlova spp. gibi yüksek düzeyde n 3HUFA içeren mikroalgler, n 3HUFA ca zenginleştrilmiş mayalar, n 3HUFA zengini balık veya sübye yağı zenginleştirici emülsiyonları veya yüksek düzeyde n 3HUFA içeren mikropartikül yemler ile 8 24 saatlik zenginleştirme tekniklerini içermektedir (Lubzens et al., 1989; Fielder, 2009; McKinnon et al., 2009). Algle zenginleştirme; algin besin kalitesine bağlı olarak rotiferlerin yağ asit içeriğinin yükseltmesidir (Dhert, 1996; Dhert et al., 2001; Lubzens and Zmora, 2003; Agh and Sorgeloos, 2005). Bunun aksine çoğu kez bu mikroalgler zooplanktonların zenginleştirilmesini destekleyemez ve ticari yağ emülsiyonları (INVE den DHA Selco) yaygın olarak kullanılır (McKinnon et al., 2009). Rotifer kültüründe alg üretiminde kullanılan alg hamuru ve dondurulmuş alg gibi bazı yeni ürünler 15

28 geliştirilmiştir (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005; Harel et al., 2002; Park et al., 2006). Bunlara son yıllarda geliştirilen kuru ağırlığın %5 15 arası DHA içeren Algamac 2000 ve Docosa Gold (thraustocytrid, Schizochytrium dan kurutularak hazırlanan) alg benzeri ürünlerin kullanımı örnek olarak verilebilir. Bu yeni ürünlerin ilgi çekicilikleri; güvenilir kuluçkahanelerden sağlanan alg ürünleri daha üzün süreler için depolanır ve transfer edilebilir (alg hamurları için yaklaşık olarak 2 hafta), algler yüksek kaliteli koşulların sağlandığı şartlarda kültüre edilebilir, kimyasal kompozisyonları ve kaliteleri belirlenebilir, yüksek kaliteli rotifer kültürlerini sürdürülebilir olmasından kaynaklandığı ifade edilmiştir (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). Yağ emülsiyonlarıyla zenginleştirme; rotiferler yağları katabolize etmede ve yüksek doymamış yağ asitlerini bünyelerine almada seçici olmadığından HUFA yı problemsiz olarak depolayabilir. Özellikle DHA, Artemia dan farklı olarak katabolize eden rotifelere kolaylıkla katılırlar. Eikosanoid üretiminde tercih edilen substrate olarak özellikle ARA, EPA ve DHA rotiferlerde yaklaşık olarak aynı oranlarda dönüştürülebilir. (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). Balıklar için daha etkili yağ asit kaynağı olarak kullanılan fosfolipitli emülsiyonlarının rotifer kültürnde aniden çökmeye neden olabileceği de ifade edilmiştir (Agh and Sorgeloos, 2005). Proteince zenginleştirme; büyük oranda besleme stratejisine ve genel olarak rotifer kültür şartlarına, daha çok da özel üretime bağlıdır. Lipit içeriğini arttıran lipit zenginleştirici diyetlerle rotiferlerin uzun süreli zenginleştirilmesinden sonra protein içeriği sabit kalırken protein/lipit oranı düşmüştür. Rotifer kültürü süresince protein/lipit içeriği değişen bir konudur ve rotiferlerin özel gelişim oranlarıyla pozitif ilişkilidir (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). Formüle edilmiş diyet zenginleştirmesi; bu ürünler ile beslenen rotiferler, besinsel olarak daha dengededirler ve rezervlerini çok yavaş kaybederler. Bu besleme 16

29 stratejisi sürekli kültürlerde veya resirkülasyon sistemlerinde daha popülerdir. Japon modeli vitaminler ve HUFA larla desteklenerek yoğunlaştırılmış Chlorella hamurunu kullandığı fakat Avrupa modelinin ise tamamen formüle edilmiş diyetle çalıştığı ifade edilmiştir. Örneğin Culture Selco (CS) rotiferler için en yaygın olarak kullanılan diyetlerdir. CS nun mükemmel bir HUFA kompozisyonu olduğu ifade edilmektedir. Kuru ağırlığın EPA, DHA ve n 3HUFA miktarı sırasıyla 5,4, 4,4 ve 15,6 mg/g olduğu bildirilmiştir. Bu HUFA kompozisyonu alg ve ekmek mayası karışımında gelişen kültürlere göre rotiferlerde bir hayli yüksek DHA ve EPA içeriğiyle sonuçlanır (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). CS kullanımı yüksek düzeyde bioenkapsülasyon uygulamasına gerek duyulmadan rotiferlerin doğrudan zenginleştirilmesini sağlamıştır. Bir diğer ürün olan Protein Selco (PS) ve DHA Culture Selco (DHA CS) gibi ek diyetler daha yüksek seviyelerde protein ve DHA yı birleştirmek amacıyla piyasaya sürüldüğü ifade edilmektedir. Direkt (uzun süreli) zenginleştirmeyle elde edilen yağ asit profilinin dengeli ve tekrar üretilebilir, lipit içeriğinin doğal zooplanktondan elde edilenle karşılaştırılabilir, rotifer kayıplarının daha düşük ve iş gücü maliyetlerinin azaltılabilir olduğu bildirilmiştir. Ayrıca rotiferlerin yüksek düzeyli yoğun kültürleri için yeni diyet formülasyonları önerilmektedir (Dhert et al., 2001). Rotiferlerin vitamin içeriğinin artırılmasının zenginleştirme için önemli olduğu ifade edilmiştir. B 12 vitaminine ilaveten yağda çözünen vitaminlerin (A, D ve E) rotifer üremesini arttırdığı, vitamin C nin sadece rotifer gelişimini uyarmadığı aynı zamanda balık larvasının yaşama oranına da büyük oranda katkıda bulunduğu bildirilmiştir (Lubzens and Zmora, 2003). Yağda çözülen vitaminler veya suda çözülerek türetilen vitaminler (askorbil palmitate, ascorbik asit için) ticari yağ zenginleştirici ürünlerinde formüle edilmiştir. Biyoaktivite özellik göstermeyen askorbil palmitatı yağ emülsiyonlarıyla birlikte alan rotifer yapılarındaki enzimler tarafından serbest askorbik asite dönüştürdüğü ifade edilmiştir (Dhert et al., 2001; Agh and Sorgeloos, 2005). 17

30 2.7. Ticari Canlı Yem ZenginleĢtiricileri ile Rotifer ZenginleĢtirme ÇalıĢmaları Carić et al., (1993) B. plicatilis rotiferlerini; fitoplankton monokültürleri (Dunaliella tertiolecta, Tetraselmis suecica, Nannochloropsis sp., Phaeodactylum tricornutum), doğal nannoplankton ve maya ile beslemişler; rotifeleri gelişim, durağan ve ölüm safhalarında hasat ederek bu fazlardaki biyokimyasal kompozisyonlarını (nem, lipit, protein, kül ve karbonhidrat) analiz etmişlerdir. Nem içeriğinin durgun safhadaki tüm örneklerde, lipit ve karbonhidrat içeriklerinin de gelişim ve ölüm safhalarında azaldığı, kül düzeyinin ölüm safhasında en yüksek değerlerde olduğunu bildirilmişlerdir. Fernández Reiriz et al., (1993) rotifer B. plicatilis lerin ön beslenmesini ekmek mayası ile yaparak, Artemia Systems S. A nin Protein Selco (mikrokapsül), Dry Selco (mikropartikül) ve Super Selco (yüksek düzeyli n 3HUFA emülsiyonu) ürünlerini 6 saatlik zenginleştirme uygulamalarında kullanmıştır. Zenginleştirmeden önce ve zenginleştirmenin 3. ve 6. saatlerinde rotiferlerin biyokimyasal kompozisyonları (protein, karbonhidrat, total lipit, lipit sınıflandırması ve yağ asitleri) ve kuru ağırlıklarını çalışmıştır. Dry Selco ve Super Selco lipit içeriğince zengin fakat protein ve karbonhidrat içeriğince fakir, buna karşın Protein Selco nın ise protein ve karbonhidrat yanı sıra lipit içerikli bir zenginleştirici olduğu belirlenmiştir. Rotiferlerin kuru ağırlığı ve biyokimyasal içeriklerinin 6 saat zenginleştirmeden sonra değiştiği, zenginleştirmelerin tümünde protein ve lipit yüzdesinin artarken, karbonhidrat yüzdelerinin biraz düştüğü ve rotiferlerin kuru ağırlığının Protein Selco ile yapılan zenginleştirmede ise arttığı belirlenmiştir. Protein Selco ile beslenen rotiferlerde steroller azalırken, fosfolipitler, sterol esterler+mumlar, triaçilgliseroller, serbest yağ asitlerinin üç zenginleştirmede de arttığı ayrıca tüm zenginleştirme denemelerinden sonra rotiferlerin yağ asit içeriğin de artış olduğu ve bu artışın da özellikle n 3HUFA (20:5n 3 ve 22:6n 3) larda daha belirgin olduğu, rotifere ait protein, karbonhidrat ve lipitlerin toplam kalori içeriğinin tüm zenginleştirmelerde 6. saatten sonra en yüksek düzeye ulaştığı, bu değerler içerisinde Protein Selco nun toplam kalori değerinin en yüksek düzeyde olduğu bildirilmiştir. 18

31 Callow (1996), Anoplopoma fimbria (Sablefish) larvalarının beslenmesinde kullanılan B. plicatilis, Artemia spp. ve kopepod Tisbe sp. deki esansiyel yağ asitlerinin farklı yetiştirme teknikleri ile zenginleştirme protokollerini çalışmıştır. Farklı besinler ile ön beslemesi yapılan rotiferleri 4 saat süre ile Algamac 3010 Flake (Aquafauna Biomarine) ve 6 saat süreyle Super Selco (Inve Aquaculture) ve DHA Selco (Inve Aquaculture) ile zenginleştirmiştir. Bir diğer denemede rotiferleri maya ve alg karışım diyetleri ile besleyip Algamac 2000 (Aquafauna Biomarine), HUFA ca zengin rasyon ve HUFA ca zengin protein (INVE Aquaculture) ile zenginleştirmiş ve rotiferlerdeki DHA ve EPA değerlerine bakmıştır. İlk denemede zenginleşmemiş, Algamac 3010 ve Super Selco ile zenginleştirilmiş rotiferlerin 9 0 C deki zenginleştirme ortamında 0., 4., 8. ve 12. açlık saatlerinin DHA ve EPA değerlerini analiz etmiştir. Algamac zenginleştirilmesine ait 0 12 saatlik açlığın DHA değerlerinin Super Selco zenginleştirmesinden yüksek düzeyde ve sabit olduğu bildirilmiştir. Super Selco zenginleştirilmesine ait 0 12 saatlik açlığın EPA değerlerinin Algamac zenginleştirmesinden yüksek düzeyde ve azalma eğiliminde olduğu belirtilmiştir. Diğer denemede ise alg karışım diyeti ile beslenip HUFA zenginleştirici rasyonu ile zenginleştirilen rotiferlerin DHA ve EPA değerlerinin en yüksek değerde olduğunu bildirmiştir. Rodríguez et al., (1996) ekmek mayası (S. cerevisiae) ile ön beslemesi yapılan rotiferleri %40 n 3HUFA içerikli triaçilgliserol ve %81 n 3HUFA içerikli metil ester lipit emülsiyonlarının %4, %8 ve %12 lik üç farklı konsantrasyon karışımları ile zenginleştirmişlerdir. Rotiferlerden zenginleştirme öncesi (0. saat) ile zenginleştirmenin 3., 6., 12., ve 24. saatlerinde örnekleme yapılmıştır. Triaçilgliserol kullanılan denemelerin tüm konsantrasyonlarında ve örneklemelerinde yüksek lipit düzeylerinin belirlendiği, zenginleştirme emülsiyonları arasında doymuş ve tekli doymamış yağ asit kompozisyonlarında farlılıkların var olmasına rağmen, rotiferler zenginleştirme periyodu ve yağ konsantrasyonlarından bağımsız olarak bu yağ asitlerinin düzeylerini sürdürme eğiliminde olduğu, ortamda mevcut yağların miktarından ziyade zenginleştirme süresinin artması rotiferlerdeki n 3PUFA düzeyi 19

32 artışını daha çok etkilediği, her iki yağ asit emülsiyonundaki rotiferlerin EPA nın birleştirilmesini DHA dan daha iyi yansıttığını bildirilmişlerdir. Pousão-Ferreira et al., (1997) üç farklı ticari zenginleştirici ürün ve PUFA kompozisyonlu mikroalg ile zenginleştirilen rotifer (B. plicatilis) ve tuzlusu karidesi (Artemia sp.) nin çipura larvaları üzerine etkilerini çalışmışlardır. Ekmek mayısı ile beslenen rotiferlerin zenginleştirmede deniz Chlorella sp. ile Algal Rotifera TM, Frippak TM booster ve Selco TM ticari emülsiyonlarını kullanmışlardır. Zenginleştirilmiş B. plicatilis te linoleik serisi yağ asit yüzdeleri ekmek mayası ile beslenen zenginleştirilmemiş kontrol grubuna nazaran arttığı, toplam n 3PUFA nın kontrol grubu rotiferlerinde %3,3 iken zenginleştirilmiş rotiferlerde %8,4 ile %15,8 arasında bulunduğu ve kontrol grubu rotiferlerinde 22:6n 3 bulunmayışının önemli olduğunu bildirilmişlerdir. Øie et al., (1997) protein, lipit ve protein/lipit oranı farklı üç değişik şekilde zenginleştirilmiş rotiferlerin kalkan larvaların gelişim, yaşama oranı ve pigmentasyon üzerine etkilerini incelemişlerdir. Rotiferleri (B. plicatilis, L-strain) ekmek mayası ve %10 Super Selco (INVE Aquaculture SA, Belgium) ile 20 0 C ve % 0 20 tuzlulukta Olsen et al. (1993) e göre 1 gün süre ile kültüre almışlardır. Kültür sonrası; ilk diyette (P rotiferi) rotfifer hacmini %20 oranında yenileyerek 0,8 µg Protein Selco ile 24 saatlik zenginleştirme, ikinci diyette (L rotiferi) rotifer hacmini % 5 oranında yenileyerek 0,8 µg DHA Selco ile kısa süreli ve son diyette (N rotiferi) ise rotifer hacmini %5 oranında yenileyerek kısa süreli zenginleştirme uygulamıştır. Rotiferlerin protein, lipit, protein/lipit oranları (mg/g kuru madde) ve yağ asitlerini (% kuru madde) analiz edilmiştir. P rotiferinin protein içeriği L rotiferinden önemli (p<0,05), L rotiferinin lipit içeriği ve N rotiferinin protein/lipit oranı önemli (p<0,05) ve L ve P rotiferlerinin toplam yağ asitleri (%) miktarını N rotiferinden önemli miktarda yüksek düzeyli olarak bildirilmiştir (p<0,05). EPA, DHA ve n 3HUFA içeriği L rotiferinde en yüksek ve P rotiferinde ise en düşük düzeyde tespit edilmiştir (p<0,05). L rotiferinin DHA/EPA oranı N ve P rotiferlerinden daha yüksek düzeydedir. 20

33 Øie and Olsen (1997), farklı gelişim oranlarında (µ=0,05-0,39/g) büyüyen rotifer (B. plicatilis) bireylerinin ve kuru ağırlıklarının protein, lipit, yağ asiti, amino asit ve serbest amino asitlerini analiz etmişlerdir. Rotiferler günde bir kez ekmek mayası ve ağırlığın %10 nu oranında Super Selco (INVE Aquaculture SA, Belgium) ile kültüre alınıp tamamlayıcı besin diyeti (Protein Selco INVE Aquaculture SA, Belgium) ve emülsifiye lipit diyetiyle (Super Selco, INVE Aquaculture SA Belgium) 24 saat beslenmiştir. Rotiferlerin lipit içeriğinin tüm kültürlerde sabit olduğu, gelişim oranlarının, tekli doymamış ve doymuş yağ asit yüzdelerinin arttığı ancak n 3HUFA, DHA ve EPA nın azaldığı ve düşük DHA/EPA oranıyla sonuçlandığı belirlenmiştir. Bu durumun rotifer gelişim oranı veya besin durumlarının bireysel yağ asit çeşitliliğinin metabolizmayı etkilediği düşüncesini desteklediği bildirilmektedir. Rotiferler kısa süreli yetersiz protein diyetiyle zenginleştirildiğinde rotiferin protein ve lipit içeriğinin artığını, kuru ağırlığının protein içeriğinin çok az değiştiğini ve lipit içeriğinin arttığı belirlenmiştir. Kısa süreli lipitçe zengin diyetle zenginleştirmede rotifer bireyinin ve kuru ağırlığının lipit içeriğinin arttığı, rotifer protein miktarının sabit kaldığı ve kuru ağırlığın protein miktarının da önemsenmeyecek derecede azaldığı bildirilmiştir. Rodríguez et al., (1997) 17 yaş günlük Sparus aurta larvalarının gelişimleri üzerine EPA/DHA oranının etkisini araştırmak için dört farklı lipit emülsiyonuyla zenginleştirilmiş rotiferleri kullanmışlardır. Bunun için %50 triolen (Sigma Chemical Co., St. Louis, MO), %25 mısır yağı ve %25 günebakan yağı içeren n 3HUFA serbest yağ karışımı ile n 3HUFA içeriğince zengin ve farklı EPA/DHA oranlarına sahip EPA 18 (2/1), EPA 28 (2,5/1) ve DHA 27 (1/2,8) (Nippai Company Ltd. Tokyo, Japon) triaçilgliserol karışımlı lipitleri kullanmışlardır. Ekmek mayası (S. cerevisiae) ile kültüre alınan rotiferler bu yağlar ile yaklaşık olarak total lipitlerin %25 i n 3 HUFA olan farklı EPA/DHA oranlı A (1/2,8), B (1/1,8), C (1,4/1) ve D (2,2/1) lipit emülsiyonları ile 18 saat zenginleştirilmişlerdir. Deneme D de, 16:0 ve 18:1n 9 ca bir azalma ve bu azalmanın doymuşların miktarında daha düşük değerde olduğu ve diğer üç lipit kaynağıyla karşılaştırıldığında tekli doymamışların miktarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Zenginleştirmeden 18 saat sonra rotiferlerin n 3HUFA, n 6PUFA ve toplam lipit içeriğinde denemeler arasında 21

34 benzer şekilde önemli derecede bir artış gözlenmiştir (p<0,05). Toplam doymuş ve doymamış yağ asitleri bakımından D emülsiyonunun farklı kompozisyonuna rağmen, rotifer besinleri A, B veya C emülsiyon içeriklerinin benzer olduğu görülmüştür. Rotifer denemeleri arasında EPA ve DHA içeriğinde önemli derece farlılıklar olduğu (p<0,05), özellikle DHA zengini A ve B yağlarının rotiferlerde benzer EPA/DHA (1/1,3) oranı ve daha yüksek EPA içerikli C ve D emülsiyonları ile beslenen rotifer zenginleştirme emülsiyonlarından bile daha yüksek EPA/DHA oranları gösterdiği bildirilmiştir. Baker et al., (1998) farklı HUFA kompozisyonuna sahip ticari canlı yem zenginleştirici diyetlerinin yaz dere pisisi (Paralichthys dentatus) larvalarının beslenmesinde, hayatta kalma ve gelişim artışı ve anormal pigmentasyon oranın azaltılması üzerine etkilerini incelemişlerdir. Bunun için larvalar 10. ve 51. günler arasında zenginleştirilmiş ve zenginleştirilmemiş rotifer ve Artemia lar ile beslenmiştir. Larvaların rotifer besleme dönemlerinde, Tetraselmis suecica ile kültüre alarak (TET UN) DHA Super Selco (INVE Aquaculture) ticari ürünü ile zenginleştirilmiş rotiferleri (TET EN) ve I. galbana ile kültüre alarak (ISO UN) yine DHA Super Selco ile zenginleştirilmiş rotiferleri (ISO EN) kullanmışlardır. Ayrıca bu diyetlerin yağ asitleri de analiz edilmiştir. TET UN rotiferlerinin linolenik asit ve linoleik asit içerikleri, ISO EN rotiferlerinin EPA ve DHA içerikleri ve ISO UN rotiferlerinin ARA içerikleri diğer deneme gruplarından yüksek bulunduğu bildirilmiştir. Pousão-Ferreira et al., (1998) ekmek mayası (S. cerevisiae) ile kültüre alınan rotiferleri deniz Chlorella sp., ve Protein Selco ve Super Rotifer ticari ürünleriyle zenginleştirmişler ve zenginleştirilme denemelerinin 3., 6. ve 24. saatlerinde yağ asit profillerinin belirlenmesi amacıyla örnekleme yapmışlardır. Genellikle larva tanklarına verilen zenginleştirilmiş rotiferlerin sadece 12 saate kadar besin değerlerini koruduğu belirtilmektedir. B. plicatilis zenginleştirmeden sonraki 3. ve 6. saatlerinde hızlı bir şekilde HUFA yı tükettiği ve B. plicatilis in 24. saatte zenginleştirme değerini yitirebildiği bildirilmektedir. Cholorella sp. ile zenginleştirilen rotiferlerin PUFA (20:4n 6, 20:5n 3 ve 22:6n 3) kompozisyonun 22

35 çipura larvalarında önemli derecede düşük olduğu, bunun tersine Protein Selco ve Super Rotifer ile zenginleştirilen rotiferlerin tüm yağ asitlerinin daha yüksek düzeyde olduğu ve rotiferlerin zenginleştirmeden 3 saat sonra PUFA içeriğinin belirgin bir şekilde azaldığı bildirilmektedir. Baskerville Bridges (1999), ticari ve deneysel mikropartikül yemlerin Atlantik morina balığı (Gadus morhua) larvalarının erken toz yeme geçişleri ve yetiştiriciliği üzerine etkilerini incelediği çalışmasında rotiferleri Olsen et al. (1993) in uzun süreli zenginleştirme tekniğine göre maya ve DHA Selco (Inve Aquaculture, Inc., Grantsville, UT, U.S.A) ile beslemiştir. Rotiferin ARA içeriğinin Artemia, ticari ve özel olarak hazırlanmış mikropartikül yemlerden yüksek, EPA içeriğinin Artemia ve ticari mikropartikül yem değerlerine yakın ancak özel olarak hazırlanmış mikropartikül yemlerden düşük, DHA ve n 3HUFA içeriğinin ise Artemia dan yüksek ancak mikropartikül yemlerden düşük ve DHA/EPA oranının 1 e eşit, lipit içeriği bakımından ise diğer yemlerden düşük düzeyde olduğunu tespit etmiştir. Hernández Cruz et al., (1999) mercan balığı (Pagrus pagrus) larva yetiştiriciliğinde; (A) mercan balığının farklı yumurta stok yoğunluklarını, (B) Power fish oil, dondurulmuş köpek balığı yumurtaları ve Nannoshloropsis sp. ile desteklenen Selco zenginleştirici ürünleri ile zenginleştirilmiş rotiferlerin larva beslemede kullanımını ve (C) farklı rotifer konsantrasyon yoğunlukları ile mercan balığı larva yetiştiricilik koşullarını araştırmışlardır. (A) da Power W (Oriental Yeast, Tokyo, Japan) ticari emilsiyonuna Nannochloropsis sp. ilave edilerek hazırlanan emülsiyonla; (B) de PFO: Powersh W fish oil (Oriental Yeast, Tokyo, Japan), SE: dondurularak kurutulmuş köpek balığı yumurtaları ve S: Selco (Inve Animal Health, Gent, Belgium)+Nannochloropsis sp. karışım ürünleri ile rotiferleri zenginleştirmişlerdir. Powersh W en iyi larva gelişimini sağlayan zenginleştirici ürün olarak belirtilmiştir. Powersh W ile zenginleştirilmiş rotiferlerin total lipit, nötral lipit, n 3HUFA, 20:5n 3, 22:6n 3 ve DHA/EPA oranı açısından daha yüksek düzeyde iken polar lipit bakımından nispeten diğer zenginleştiricilerle aynı olduğunu bildirilmektedir. 23

36 Copeman (2001), sarıkuyruk dere pisisi (Limanda ferruginea) larvalarında erken gelişim, hayatta kalma, lipit kompozisyonu ve pigmentasyonu üzerine besin rasyonlarındaki PUFA, DHA, EPA ve ARA ın rolünü çalışmıştır. Rotiferler DHA, DHA+EPA veya DHA+ARA nın yüksek konsantrasyonu veya DHA, EPA ve ARA içermeyen kontrol grubunun deneysel emülsiyonlarıyla zenginleştirilmiştir. Rotifer kültüründe ekmek mayası S. cerevisiae ve Culture Selco (INVE. Dendermond, Belgium) kullanılmış ve ardından yaklaşık olarak 12 saat zenginleştirilmişlerdir. Zenginleştirmenin sonunda rotifelerin lipit sınıfı ve yağ asit kompozisyonlarına bakılmıştır. Zenginleştirmeyi takiben tüm rotifer gruplarının kuru ağırlığının ~%16 (160 μg/mg) oranında lipit ve tüm rotifer gruplarının ~%19 doymuş yağ asitlerini içerdiği ve kontrol grubu diyetinin PUFA denemelerinden daha yüksek düzeyde tekli doymamış yağ asitlerine (%64, p<0,05) sahip olduğu belirtilmektedir. Kontrol rotiferinin PUFA değeri (~%20, p<0,05) düşük düzeyde ve DHA+EPA değerlerinin PUFA düzeyi (%49, p<0,05) yüksek değerde olduğu ve üç PUFA denemesinde de DHA değeri EPA ve ARA düzeyinden daha yüksek bulunduğu bildirilmektedir. DHA/EPA ve DHA/ARA oranlarının DHA ve EPA/ARA oranında DHA+EPA deneme gruplarında yüksek düzeyde olduğu belirtilmektedir. Seiffert et al., (2001) çalışmalarında A (N. oculata), B (N. oculata ve ekmek mayası 1:1) ve C (N. oculata ve ekmek mayası 1:1 besleme ve Selco ile zenginleştirme) deneme gruplarının oluşturulduğu üç farklı diyetle beslenen B. rotundiformis rotiferlerinin Centropomus parallelus (fat snook) larvalarının hayatta kalma, gelişim ve yüzme kesesi oranları incelenmiştir. Deneme C rotiferlerinde EPA ve DHA diğer denemelerden oldukça yüksek düzeyde bulunduğu, mikroalg ve ekmek mayası ile beslenenlere göre zenginleştirme süresince toplam yağ asit içeriğinin %380, tekli doymamış yağ asitleri içeriğinin %328 ve PUFA içeriğinin %744 oranında artmış olduğu bildirilmiştir. Metusalach (2002), sarıkuyruk dere pisisi (L. ferruginea) larva yetiştiriciliğininde rotifer zenginleştirme denemelerinin ilkinde fok balığı yağı, ringa balığı yağı veya Algamac 3010 (algal oluşumlu formüle diyet) ve ikincisinde fok balığı yağı, fok balığı yağı+dhasco (dokosaheksaenoik asitince zengin tek hücre yağı) veya 24

37 Algamac 3010 ile oluşturdukları canlı yem zenginleştirici ürünlerinin etkilerini çalışmıştır. Zenginleşmiş rotiferlerde zenginleşme konsantrasyon ve periyotları arasında rotiferlerin total lipit içeriklerinin değişime uğradığı, zenginleşme konsantrasyon etkilerinin DHASCO denemeleri arasında mevcut değilken (p=0,15), zenginleşme periyodunun etkilerinin tüm denemelerde gözlemlendiği (p 0,01) belirtilmektedir. Rotiferlerdeki esansiyel yağ asitleri içeriği hem zenginleşme konsantrasyonu hem de zenginleştirme periyodundan etkilendiği (p<0,03) ve zenginleşme konsantrasyon ve periyodu arasındaki etkileşimin Algamac la beslenen rotiferler haricinde (p=0,11), rotiferlerin esansiyel yağ asitleri konsantrasyonları üzerine önemli olduğu (p 0,03) bildirilmektedir. Alves Jr. (2003), Atlantik morina balığı (Gadus morhua) ve fat snook (Centropomus parallelus) larvalarının davranış, gelişim ve yaşama oranı üzerine erken toz yeme geçişin etkisini araştırmıştır. Atlantik morina balığı larva kültüründe rotifer B. plicatilis i, Isochrysis sp. (T ISO; Tahitian strain), Isochrysis sp.+algamac 2000 karışımı (1:1) ve Isochrysis sp. ile zenginleştirmiştir. Fat snook larva kültüründe ise rotifer besini olarak Nannocloropsis ssp. yi kullanmıştır. Denemede kullanılanan larvaların erken toz yeme geçişlerindeki gelişimlerini ve yaşama oranlarını belirlemiştir. MacDonald (2004), zenginleştirilmiş canlı yem ile Atlantik morina balığı (Gadus marhua) nın yaşama oranı, gelişim, davranış ve sindirim enzim kapasitelerini araştırmıştır. Rotiferler ekmek mayası S. cerevisiae ve Culture Selco ile ön besleme kültürüne alınarak yüksek (kuru ağırlığın %21 i) ve düşük (kuru ağırlığın %5 i) lipitle zenginleştirilmişlerdir. Yüksek lipitli rotifer zenginleştirmede total lipit miktarının % ve kuru ağırlığı, lipit sınıflarından tiriaçilgliserol, serbest yağ asitleri, kuru ağırlığa göre EPA, DHA, ω3, ω6 yağ asitleri ve % olarak DHA, EPA, DHA/EPA ve ω3/ ω6 yağ asitlerinin değerlerini yüksek düzeyde belirlenmiştir. Düşük lipitli rotifer zenginleştirmede lipit sınıflarından etil ester ve aseton mobil polar lipitlerini yüksek düzeyde, zenginleştirilmemiş rotiferlerden sterol ve fosfalipit yağ sınıfları ve %ARA yağ asit değerleri yüksek düzeyde ve kuru ağırlık miktarının 25

38 ARA değerini tüm zenginleştirme sonunda ve zenginleştirilmemiş rotiferlerde hemen hemen aynı değerlerde bulunduğu bildirilmektedir. Turner (2004), diyetsel indikatörler olarak yağ asitlerinin kullanımı: laboratuvar denemesi ve alan uygulaması adlı çalışmasının rotifer, Artemia, larval ve juvenil Cobia ların vücut dokuları üzerine yağ asitlerinin etkilerini belirlediği konu başlığı denemesinde; rotiferleri Nannochloris acculata ve maya ile besleyerek AlgaMac 2000 ile günlük 0,05 g/ rotifer oranı üzerinden iki kez zenginleştirmişlerdir. Rotiferlerdeki yağ asitleri değişimleri belirlenerek rotifer besleme dönemlerinde Cobia lardaki yağ asitlerinin değişimleri belirlenmiştir. Blair (2005), mezgit balığının (Melanogrammus aeglefinus) mikrodiyet yapımında larvaların esansiyel yağ asitleri gereksinimlerinin anlaşılabilmesi için rotiferlerin (B. plicatilis) esansiyel yağ asit kompozisyonlarının manipülasyonunu çalışmıştır. Stok kültür tankında rotiferler INVE CS3000 (Inve Technologies, Dendermonde, Belgium) ve ekmek mayası (S. cerevisiae) ile beslenerek her gün belirli oranlarda hasat edilip ekmek mayası ile beslendiği (Fleischmann s aktif yaş maya) damacana kültürüne alınmıştır. Esansiyel yağ asitsiz, %20 DHA, %20 DHA/EPA (1:2), %20 DHA/EPA (2:1) ve %25 DHA/EPA/ARA (2:1:0,75) zenginleştirici emülsiyonları hazırlanarak rotiferler zenginleştirilmiş ve kontrol grubu da stok kültür tankından hasat edilen rotiferlerin ya Tetraselmis suecica veya Nannochloropsis sp. ile beslenmesiyle oluşturulmuştur. Zenginleştirilmiş rotiferlerde total lipit (% kuru ağırlık olarak) ve yağ asit kompozisyonları (% total yağ asitleri olarak) ile lipit, protein, kül ve karbonhidrat düzeyleri analiz edilmiştir. Rotifer lipitlerinin yağ asiti metil esterlerinin kompozisyonları direkt olarak zenginleştirme emülsiyonlarının yağ asiti metil esterlerinin kompozisyonlarından özelikle de oleik asit, linoleik asit, ARA, EPA ve DHA nın yüzdelerini etkilediği bildirilmektedir. Rotifer denemelerinin total yüzde lipit içeriğinin (%22 29) kontrol grubu (%12 13) rotiferlerinden önemli (p<0,05) derecede yüksek olduğu bildirilmektedir. Faulk et al., (2005) Ocyurus chrysurus (yellowtail snapper) un standart gelişim oranı, spesifik gelişim oranı, yaşama oranı ve yağ asit kompozisyonları üzerine HUFA nın 26

39 çeşitli besin oranı etkilerinin belirlendiği çalışmalarında; rotiferler canlı Nannochloris oculata ve ekmek mayası ile besleyip deneme 1 de Algamac 2000, I. galbana ve N. oculata ile deneme 2 de Algamac 2000, Aquagrow Advantage ve %90 Aquagrow Advantage+%10 Aquagrow ARA kompozisyonlu ürünler ile zenginleştirilmiştir. Ticari ürünlerle zenginleştirilmiş canlı yemlerin, algle zenginleştirilmiş canlı yemlerden daha yüksek düzeyde DHA, EPA, n 3HUFA ve HUFA ya sahip oldukları belirlenmiştir. Rotiferler arasında deneme 1 de EPA, ARA, n 6HUFA miktarlarında veya n 3/n 6HUFA oranında ve deneme 2 deki EPA miktarında veya DHA/EPA oranında farklılıklar içermediği bildirilmiştir. Deneme 1 de Algamac 2000 zenginleştirmesinin DHA, n 3HUFA, HUFA ve DHA/EPA oranı ve alg zenginleştirmelerinde ise EPA/ARA oranlarının yüksek, deneme 2 ise rotiferlerin DHA, HUFA ve n 3HUFA miktarları Aquagrow Advantage, ARA ve n 6HUFA miktarları Advantage+Aquagrow ARA zenginleştirmelerinde yüksek düzeyde saptanmıştır. Morais et al., (2005) ekmek mayası (S. cerevisiae) ile beslenen rotiferin zenginleştirme denemelerinde taze ve dondurularak kurutulmuş çipura yumurtaları ve Algamac 2000 ticari ürününü kullanmışlardır. Taze ve dondurularak kurutulmuş çipura yumurtalarının ve Algamac 2000 nin lipit ve yağ asit analizleri test edilmiş ve bu ürünler ile zenginleştirilen rotiferlerin 0., 3., 6., 12., 15., 18. ve 24. saatlerinde örnekler alınarak rotiferlerin lipit ve yağ asitler düzeylerini analiz etmişlerdir. Yoğun rotifer üretimi ekmek mayası beslemesine dayalı yarı sürekli kültür tekniği ile yapılarak 24 saatlik kısa süreli zenginleştirme prosedürü 0. ve 12. saatlerde uygulanan iki doz ile gerçekleştirilmiştir. Taze ve dondurularak kurutulmuş yumurtalar ile yapılan zenginleştirmenin özellikle saatlerinde nispeten PUFA, HUFA ve yağ asiti metil esterlerinin yüksek düzeyde ve DHA/EPA oranın yaklaşık olarak 2 kat ve n 3/n 6 oranın da oldukça yüksek düzeyde olduğu bildirilmiştir (p<0,05). Garcia (2006), Garcia et al., (2008a, b) rotifer (B. plicatilis) ve Artemia canlı yemlerini ticari zenginleştiriciler ile zenginleştirilerek, Garcia (2006), Garcia et al., (2008a) çalışmasında Atlantik morina (G. morhua) ve Garcia (2006), Garcia et al., 27

40 (2008b) çalışmasında Atlantik mezgit balığı (M. aeglefinus) nın erken gelişim, hayatta kalma ve lipit kompozisyonları üzerine zenginleştirilmiş canlı yemlerin etkileri araştırmışlardır. Bu denemelerde, rotiferler zenginleştirme öncesinde 5 gün süre ile ekmek mayası S. cerevisiae, canlı Nanaochloropsis sp.+nanaochloropsis sp. hamur kombinasyonu kullanılmış ve besleme rejimin 1. ve 3. günlerinde de ek besin olarak kültür tanklarına Culture Selco verilmiştir. Rotifer zenginleştirmede ise (1) AlgaMac 2000 (Aquafauna Bio Marine, Hothorne, CA, USA), (2) AquaGrow Advantage (Advanced BioNutrition, Columbia, MD, USA) ve (3) iki prosedürlü Pavlova sp. hamuru (Reed Mariculture, Campbell, CA, USA) ve Pavlova sp. hamuru+algamac 2000 ticari zenginleştirici ürünler ile 24 saat zenginleştirme uygulanmıştır. Rotifer zenginleştirici ürünler ile rotiferlerin zenginleştirme öncesi ve zenginleştirme sonrası total lipit (mg/g kuru ağırlık), lipit sınıf kompozisyonları (% total lipit) ve yağ asitleri (% total lipit) analiz edilmiştir. Garcia (2006), Garcia et al., (2008a) rotiferlerinin Algamac 2000 zenginleştirmesinde total lipit, triaçilgliserol ve AquqGrow Advantage zenginleştirmesinde sterol değerlerinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Algamac 2000 ve Pavlova sp.+algamac 2000 zenginleştirmelerinde 16:0 ve SFA, Algamac 2000 zenginleştirmesinde ARA, EPA ve ω6dpa, AquqGrow Advantage zenginleştirmesinde DHA, DHA/EPA ve EPA/ARA, Algamac 2000 ve Pavlova sp.+algamac 2000 zenginleştirmesinde ω6dpa/ara değerlerinin yüksek ve Algamac 2000 ve Pavlova sp.+algamac 2000 zenginleştirmelerinde bakteriyel yağ asit toplamı (tek ve/veya dallanmış yağ asitlerinin toplamı, OBFA) nın düşük olduğu bildirilmiştir. Garcia (2006) ve Garcia et al., (2008b) rotifelerinin Algamac 2000 zenginleştirmesinde total lipit, triaçilgliserol yüzdeleri ve Pavlova sp. zenginleştirmesinde sterol değerlerinin yüksek ve Pavlova sp. zenginleştirmesinde fosfalipit yüzdesi zenginleştirilmemiş rotifer ile benzer ve diğer zenginleştirme denemelerinden yüksek olduğu belirlenmiştir. Pavlova sp. zenginleştirmesinde SFA değeri diğerlerinden önemli derecede düşükken, MUFA değeri yüksek ve tüm zenginleştirme denemelerinde PUFA değerinin birbirinden önemli derecede 28

41 yüksek olduğu saptanmıştır. ARA yüzdesi, Pavlova sp.+algamac 2000, EPA değeri Algamac 2000, DHA değeri AquqGrow Advantage, ω6dpa değeri Algamac 2000 ve Pavlova sp. kombinasyonu, DHA/EPA oranı AquqGrow Advantage ve EPA/ARA değeri Algamac 2000 zenginleştirmelerinde yüksek olduğu bildirilmektedir. O Brien MacDonald et al., (2006), zenginleştirilmiş rotiferlerin lipit kalitesinin Atlantik morina (G. morhua) larvalarının sindirim sistemi gelişimine verdiği tepkisel değişkenliğin larvaların gelişim, davranış ve sindirim enzimleri ile ilgilisini araştırmıştır. Ekmek mayası (S. cerevisiae) ve Culture Selco ile beslenen zenginleştirilmemiş rotifer, yüksek lipitli rotifer zenginleştirme (HLRE) ve düşük lipitli rotifer zenginleştirme (LLRE) örneklerinden rotiferlerin kuru ağırlık ve lipit analizleri yapılmıştır. HLRE lipitleri yüksek kalitede iken LLRE rotiferlerinin zenginleşmemiş rotiferlerden farklılığının önemli olmadığı belirtilmektedir. HLRE de triaçilgliserol ve serbest yağ asitleri nin oranları ve LLRE de aseton polar mobil lipitler yüksek değerde ve her iki zenginleştirmede etil ester, steroller ve fosfolipit miktarlarının nispeten benzer olduğu kaydedilmektedir. ARA, EPA ve DHA, ω3 ve ω6 yağ asitlerinin toplamalarının LLRE de zenginleştirilmemiş rotiferlerden farklı olmadığı fakat HLRE rotiferlerinde diğer iki rotifer denemelerinden önemli derecede farklı bulunduğu, DHA/EPA ve ω3/ω6 oranının HLRE de yüksek değerde olduğu ve ARA konsantrasyonlarının zenginleşmemişlerde ve HLRE de aynı olduğu bildirilmektedir. Palmtag et al., (2006) Algamac 2000 (ALG) ve Aquagrow Advantage (AQ) ticari ürünleri; bu ticari ürünlerden AQ ya %10 oranında ARA ilave edilmiş ürünü (AQ+ARA); Reed Mariculture Inc. (San Jose, CA, USA) ın N. oculata (CAPN) ve T-Isochrysis (CAPI) türlerini içeren konsantre alg hamuru ticari ürünlerini; N. oculata (LAN) ve I. galbana (LAI) canlı alg türlerini rotifer zenginleştirmede kullanmışlardır. ARA %36,7 ile ARA zenginleştirici ortamında, EPA %30,6 ile CAPN içeriğinde, DHA %43,8 ile AQ da, DPA ise %10,7 ile ALG zenginleştirmesinde yüksek düzeyde bulunduğu ve tüm zenginleştirmelerde rotifer kuru ağırlığının %15,6±1,8 ile %20,4±0,8 arasında değiştiği ve benzer miktarlarda 29

42 toplam lipit değerinde olduğu belirtilmektedir. AQ+ARA ile zenginleştirilmiş rotiferlerin ARA içeriği %4,2±0,1, EPA içeriğinin de %16,0±0,6 ile en yüksek düzeyde CAPN ile beslenen rotiferlerde ve ALG ile zenginleştirilmiş rotiferlerinin %8,2±0,2 DPA içerdikleri belirlenmiştir. ALG ile zenginleştirilmiş rotiferlerin DHA içeriğinin önemli (%21,8±0,9) ve DHA/EPA oranında 3,2±0,2 olduğu ve zenginleştirilmiş rotiferlerdeki en yüksek EPA/ARA oranında AQ de %5,6±0,1 ve CAPN de %5,6±0,2 olduğu saptanmıştır. Park et al., (2006) Atlantik morina balığı (G. morhua) nın gelişim ve hayatta kalmaları üzerine sprey uygulama ile kurutulmuş Crypthecodium sp. (ED1) ve Schzochytrium sp. (ED2), yağ emülsiyonu (ED3) ve 7:3 oranında ED1 ve kurutulmuş Chlorella (ED4) karışım ürünlerini içeren ticari diyetlerin etkilerini araştırmışlardır. ED1, 2 ve 3 nin yüksek oranda triaçilgliserol (%52,2 66,9) ve düşük fosfolipit (%4,2 12,7) ve Chlorella nın yüksek oranda fosfolipit (75,6) içerdiği ve triaçilgliserol bulunmadığı, ED1 de %43,8, ED2 de %51,1 ve ED3 de %24,2 DHA ve %0,7 den az EPA değerlerine sahip olduğu ve Chlorella da çok az DHA oranı ve EPA nın olmadığı belirlenmiştir. Rotiferleri ekmek mayası ve Culture Selco ile besleyerek bu ürünler ile zenginleştirilen rotifer denemelerini ER1, ER2, ER3 ve ER4 olarak düzenlenmiştir. Zenginleştirme denemelerinde 24 saatlik denemenin 8 ve 16 saatlik zenginleştirmeden daha iyi sonuçlandığı bildirilmiştir. Zenginleştirilmiş rotiferlerdeki toplam protein değeri tüm denemelerde düşük ve toplam lipit içeriğinde de tüm zenginleştirme denemelerinde arttığı ve protein/lipit oranının zenginleştirilmiş rotiferlerin tüm gruplarında zenginleştirme öncesi değerden düşük ve ER2 ve ER3 ün triaçilgliserol içeriği yüksek ve fosfolipit değeri ise düşük olarak saptanmıştır. Tüm denemelerde DHA içeriği EPA dan daha yüksek düzeyde n 3PUFA ER1 de en yüksek değerde ve ER1 ve ER2 nin DHA/EPA oranlarının diğer deneme gruplarından önemli derecede yüksek bulunduğu bildirilmektedir. Ali et al., (2007) rotifer B. plicatilis (S tip) ve Artemia yı üç tip zenginleştirici ile beslenmişler (Nanno: N. oculata, CEP: ticari zenginleştirici ürün: Selco Inve Aquqculture NV ve CLO: morina balığı yağ emülsiyonu) ve bu zenginleştirilmiş besinlerin PUFA içeriğini sinarit larvalarının hayatta kalma ve gelişimlerinin 30

43 değerlendirilmesi için test etmişlerdir. Rotifer besleme aşamasında EPA (6,1±0,87 mg/g kuru ağırlık) ve DHA (7,2±1,26 mg/g kuru ağırlık) içeriği CLO rejiminde en yüksek düzeyde belirlenmiştir. Üç zenginleştirici ürün ile beslenen rotiferlerde 18:3n 3 ve 20:3n 3 içeriklerinin benzer olduğu fakat Nanno rejimi ile beslenen rotiferlerde EPA içeriğinin (4,6±1,46 mg/g kuru ağırlık) ve DHA içeriğinin (0,3±1,86 mg/g kuru ağırlık) en düşük değerde olduğu görülmüştür. DHA/EPA oranı sırasıyla Nanno rejimleri için 0,02±0,03, CEP rejimleri için 0,60±0,01 ve CLO rejimleri için 1,20±0,04 dir. n 3HUFA içeriği yine aynı rejimler için sırasıyla %8,9±0,46, %11,9±0,57 ve %16,3±1,05 olarak saptandığı bildirilmiştir. Benítez Santana et al., (2007) rotifer besini olarak balık yağı, soya yağı, keten tohumu yağı ve kolza tohumu yağı ile emülsiyon zenginleştiricilerini hazırlamışlardır. Balık yağının n 3 HUFA içeriğinin %17,11, EPA/DHA oranının 1,03/1 olduğu, bu yağların yüksek düzeyde doymuş yağ asitlerini içerdiği tespit edilmiştir. Soya yağı özellikle başta 18:2n 6 olmakla birlikte n 6 serisi yağ asitlerince zengin ve oleik asitçe düşük, keten yağı da özellikle linoleik asiti içeren n 6 yağ asitlerince zengin olduğu görülmüştür. Kolza yağı tohumunun yüksek düzeyde oleik asit içermesinden dolayı yüksek n 9 yağ asiti oranıyla karakterize edildiği ve bu nedenle bitkisel yağ ile beslenen rotiferlerin n 3HUFA içeriğinin balık yağı ile zenginleştirilenlerden daha düşük olduğu ve balık yağı ile zenginleştirilen rotiferlerde yüksek DHA içeriği bulunmasına karşın balık yağı ve kolza tohumu ile beslenenlerde EPA/DHA oranın yüksek olduğu bildirilmiştir. Garcia et al., (2008c) farklı şekilde zenginleştirilmiş rotifer (B. plicatilis) ve Artemia sp. lerin Atlantic morina balığı (G. morhua) larvalarının erken gelişim, hayatta kalma ve lipit sınıf kompozisyonları üzerine etkilerini araştırmışlardır. 24 saat rotifer zenginleştirmede (1) Algamac 2000, (2) AquqGrow Advantage ve (3) iki prosedürlü Pavlova sp. hamuru ve Pavlova sp. hamuru+algamac 2000 kullamışlardır. Rotiferler zenginleştirme öncesinde 5 gün süreyle ekmek mayası S. cerevisiae, canlı Nanaochloropsis sp. ve Nanaochloropsis sp. hamur kombinasyonu ile kültüre alınmış ve kültürün 1. ve 3. günlerinde ek besin olarak Culture Selco yüklemesini yapmışlardır. Algamac 2000 ile zenginleştirilmiş 31

44 rotiferlerin total lipit kompozisyonu ve triaçilgliserol yüzdeleri yüksek, fosfolipit değerinin ise denemelerde yetersiz olduğu belirlenmiştir. Algamac 2000 ile zenginleştirilen rotiferlerin ARA, DHA, ω6dpa, SFA, MUFA, PUFA değerlerinin yüksek ve denemeler arasında EPA konsantrasyonlarının önemsiz olduğu bildirilmiştir (p=0,10). Naz (2008), 4 0 C de stoklanan rotifer ve Artemia ların biyokimyasal kompozisyonları (lipit, protein, kül ve yağ asitleri) ve enzim aktivitelerindeki değişimleri belirlemiştir. Rotiferler zenginleştirme öncesi maya ve ardından 24 saat süreyle EASY DHA Selco (INVE Aquaculture, Genth, Belgium) ile zenginleştirilmiş ve 16 saat aç bırakılarak bu sürenin 8. ve 16. saatlerinden örnekler alınmıştır. Rotiferlerin zenginleştirme periyodu süresince protein miktarı düşerken, kül ve lipit içeriği, DHA, EPA, ARA, total yağ asitleri, PUFA ve doymuş yağ asitleri miktarının arttığı tespit edilmiştir. Zenginleşmemiş ve zenginleştirilmiş rotiferinin tekli doymamış yağ asitlerini içerdiği PUFA ve doymuş yağ asitlerinden daha çok olduğu ve zenginleştirilmiş rotiferlerin DHA/EPA oranının azaldığı bildirilmiştir. Westelmajer (2008), Atlantik morina balığı (G. morhua) nın metamorfosiz sürenin 59. gününe kadar ontogenez kortikosteroid stres duyarlılığını test ettiği çalışmasında zenginleştirilmiş rotifer (B. plicatilis) ve tuzlusu karidesi (Artemia sp.) organizmalarının bu larvaların lipit içeriği, gelişim ve stres toleransları üzerine etkilerini de belirlemiştir. Aquagrow Advange, Protein Selco Plus /Gadi Selco (INVE Aquaculture, Dendermonde, Belgium), Algamac 2000 /3050 (Aquafauna Bio-Marine Inc., Hawthorne, California, USA) ve Algae (Pavlova sp. alg hamuru, Reed Mariculture, Camphell California, USA) zenginleştirici ürünlerini rotifer ve Artemia zenginleştirilmesinde ya tek olarak yada kombinasyon şeklinde toplam 3 farklı besin denemesinde kullanmıştır. Rotifer zenginleştirme (1) Aquagrow Advange, (2) Protein Selco Plus ve (3) Algamac Algae denemeleriyle test edilmiştir. Selco ile zenginleştirilmiş rotiferlerin kuru ağırlığının total lipit miktarı ile tüm denemelerdeki serbest yağ asitleri ve sterol içeriğinin çok az değiştiği, tekli doymamış yağ asitleri ve PUFA nın AlgaMac+Pavlova veya Advantage; ARA ve EPA nın AlgaMac+Pavlova yada Selco; DHA nın Advangate ile yapılan rotifer 32

45 zenginleştirilmelerinde arttığı, SFA nın zenginleşmeyle değişmediği ve farklı zenginleşmeler arasında total ω3, ω6, karbonlu PUFA düzeylerinin yanı sıra DHA/EPA, EPA/ARA ve DHA/DPA oranlarının da önemli derecelerde etkilendiğini bildirilmiştir. Wold et al., (2008) Atlantic morina balığı (Gadus morhua) intensif kültüründe larvaların barsak epitelyumunun fonsiyonel gelişimlerini ve allometrik büyümelerini araştırmışlardır. Larva kültüründe besin olarak kullandıkları rotiferleri (B. plicatilis kriptik tür kompleksi içerinde yer alan Brachionus Nevada ; Gomez et al., 2002) deniz yağı emülsiyonu Marol E ile zenginleştirerek kullanmıştır. Zenginleştirilmiş rotiferin zenginleştirilmiş Artemia ve karma yemlere göre ARA ve EPA değerlerinin düşük, n 3DPA değerinin yüksek olduğu ve DHA değerinin karma yemden yüksek, Artemia dan düşük olduğu tespit edilmiştir. Cavalin and Weirich (2009), rotifer zenginleştirici diyetleriyle beslenen rotiferlerin, Florida pompano, Trachinotus carolinus L. larvalarının gelişim, yaşama oranı ve yağ asitleri içerikleriyle ilişkisini karşılaştırılmıştır. Rotiferi 26 0 C sıcaklı ve g/l tuzlulukta kültüre alıp zenginleştirilmemiş rotiferleri konsantre N. oculata (Reed Mariculture) ve maya oluşumlu rotifer diyeti ile (Culture Selco, Inve Americas) beslemişlerdir. Rotifer zenginleştirme denemelerinin ilkinde konsantre edilmiş iki mikroalg türünü (Isochrysis sp., ISO ve Pavlova sp., Reed Mariculture), yarı sıvı hamur ürününü (Protein Selco Plus, PS+; INVE Americas, Salt Lake City,Utah, USA) ve bu üç ürünün karışımını; ikinci rotifer zenginleştirme denemelerinde ise PS+ ve üç adet kuru zenginleştirici diyetleri olan Ori Green (OG; Skretting Bayside, New Brunswick, Canada) Protein HUFA (PH; Salk Creek, Salt Lake City, Utah, USA) ve AlgaMac 3050 (AM; Aquafauna Bio-Marine, Hawthorne, California, USA) ürünleri kullanmışlardır. Linoleik asit ilk PS+ de, αlinolenik, EPA ve n 3DPA PH da, ARA, n 6DPA ve DHA AM de en yüksek yağ asitleri değerleri olarak tespit edilmiştir. n 3HUFA değeri AM de ve n 6HUFA değeri de AM ve 1. ve 2. PS+ de yüksek değerde olduğu belirlenmiştir. 33

46 Kotani et al., (2009) yığın kültür ve sürekli kültür metotlarıyla üretilen rotifer (Obama soyu; Japan Sea Farming Association) kalitesinin belirlenmesi amacıyla rotifer kültürlerinin zenginleştirme öncesi ve sonrası yağ asit içeriklerini karşılaştırmışlar ayrıca su kalitesi parametrelerine ve rotifer yoğunluklarına da bakmışlardır. Her iki kültürde rotiferler konsatre edilmiş tatlısu C. vulgaris (Nihon Chlorella Co. Ltd., Kunitachi, Japan) ile beslenmişlerdir. Rotiferleri yığın kültür metoduna göre 1, 24 ve 48 saatlik N. oculata ve ticari zenginleştirici diyetle (DHA Protein SELCO; INVE Technologies NV, Dendermonde, Belgium) ayrıca sürekli kültür metoduna göre 24 saatlik N. oculata ve 8 saatlik ticari zenginleştirici diyetleri kullanarak zenginleştirmişlerdir. Tüm kültür rotiferlerinde total lipit miktarı, 16:0 ve 18:2n 6 yağ asitleri ve total n 3HUFA miktarı önemli derecede farklı iken zenginleştirme sonrası total lipit miktarlarında farklılık olmadığı ve N. oculata zenginleştirmelerinde 9 yağ asiti ve toplam n 3 ve n 6HUFA ile diyet zenginleştirmelerinde 7 yağ asiti ve toplam n 3 ve n 6HUFA miktarlarının kültür tanklarından önemli derecede farklı olduğu gözlenmiştir. 24 saatlik zenginleştirmelerden N. oculata zenginleştirmesinde sürekli kültürlerin yığın kültürlerden daha çok ARA ve EPA içerdikleri, ticari zenginleştirici diyetle zenginleştirilenlerde ise yığın kültürlerin sürekli kültürlerden daha yüksek miktarda ARA, EPA ve DHA artışı olduğu bildirilmiştir (p< 0,05). Pousão-Ferreira et al., (2009) Akdeniz balık çiftlikleri için potansiyel bir tür olan Diplodus sargus (L., 1758) larva yetiştiriciliğinin besin gereksinimlerini çalışmıştır. Besleme protokolüne bağlı olarak larvaları günler arasında B. plicatilis ile beslemiş ve rotiferlerin linoleik, linolenik, ARA, EPA, DHA, SFA, MUFA, PUFA ve n 3HUFA oranlarını incelemiştir. Yağ asitlerinden linoleik asit değerinin yüksek düzeyde olduğunu EPA ve DHA oranlarının yakın değerde olduğunu belirlemiştir. MUFA oranı, SFA, PUFA dan yüksek oranda ve SFA, PUFA nın yakın düzeyde olduğunu bildirmiştir. Roo et al., (2009) rotiferleri 6 saat süre ile zenginleştirerek rotiferlerin DHA içeriğinin mercan balığı (Pagrus pagrus) nın gelişim, hayatta kalma ve iskelet deformasyonu üzerine etkilerinin araştırılmasında rotifer, Artemia ve mikrodiyet 34

47 yemin lipit, protein, kül ve yağ asitlerini analiz etmişlerdir. Deneme A da rotifer zenginleştirme için DHA Protein Selco (Inve, Belgium, DPS Rot) ve Red Pepper Paste (Bernaqua bvba, Turnhout, Belgium, RPP Rot) ticari ürünleri ile Deneme B de DHA Protein Selco ile 0,125 mg/l DHA Protein Selco ve 3 kapsül saf balık yağı MorDHA omega 3.I.Q (First Vitality Int. Ltd.; United Kingdom) kapsüllerinin karışımından (DHA Rot) oluşan emülsiyonları kullanmışlardır. DPS Rot ve RPP Rot arasında önemli farklılıkların olmadığı ve benzer kompozisyonlarda bulunduğu, rotiferlerin yağ asit kompozisyonları zenginleştirici kullanımının kompozisyonlarını yansıttığı belirtilmektedir. RPP Rot te 18:0, 18:1n 9, 18:2n 6, EPA ve n 9 içeriklerinin düşük (p<0,05), DHA, DPA (22:5n 6), n 3 ve n 3HUFA içeriğinin de DPS emülsiyonları ile zenginleştirilmiş rotiferlerinden yüksek olduğu saptanmıştır. Deneme B emülsiyonlarındaki saf balık yağı kapsülleri rotiferlerin biyokimyasal kompozisyonlarını değiştirmediği, rotiferlerin DHA içeriğini arttırdığı (p<0,05) ve farklı DHA/EPA ve DHA/ARA oranlarının belirlendiği, DHA Rot un n 3 ve n 3HUFA düzeyleri DPS Rot tan yüksek olduğu bildirilmiştir (p<0,05). Kotani et al., (2010) rotifer B. plicatilis Obama soyunu kesikli ve sürekli kültür metotlarında, benzer iki diyet düzeyini iki zenginleştirme süresi ile dört zenginleştirme koşulunu kullanarak (0,25 g/l 8 saat; normal zenginleştirme, 0,25 g/l 24 saat; uzun süreli zenginleştirme, 0,75 g/l 8 saat; aşırı dozda zenginleştirme, 0,75 g/l 24 saat; aşırı dozda+uzun süreli zenginleştirme) zenginleştirmiştir. İki kültür metodunda da konsantre edilmiş tatlısu C. vulgaris algini ve zenginleştirilmelerinde ise DHA Protein SELCO yu kullanılmıştır. Kesikli kültür popülasyonlarının zenginleştirme denemelerinde uzun süreli ve aşırı dozdaki zenginleştiricilerin yağ asit içerikleri normal koşullardan farklılık göstermediği ve aşırı dozdaki zenginleştiricilerin sürekli kültür rotifer popülasyonlarında tüm zenginleştirici koşullarının pek çoğunda etkili bulunduğu bildirilmiştir. Roo et al., (2010a) sarıağız balığı (Argyrosomus regius) larva yetiştiriciliğinde larva yoğunluğu etkileri ve besleme zincirlerini karşılaştırmalı olarak rotifer (Brachionus sp.) ve Artemia sp. nin farklı kompozisyonları ve mikrodiyet 35

48 (GenmaMicro TM ) ile oluşturulan üç farklı besleme zinciri ile test etmişlerdir. Rotiferler (Brachionus sp.) ticari maya (S. cerevisia) ile kültüre alınmış ve DHA Protein Selco (Inve Aquaculture, Dendermonde, Belgium) ile zenginleştirilmişlerdir. Canlı yemlerin, mikrodiyetin ve larvaların nem, kül, protein, lipit içeriği ve yağ asit kompozisyonlarının belirlenmesi için biyokimyasal analizleri yapılmıştır. Mikrodiyet yeme göre rotiferlerin kuru ağrılığının lipit miktarı yüksek ve protein ve kül miktarları düşük olarak tespit edilmiştir. Rotiferlerin oleik, alfa linolenik yağ asitleri değerleri mikrodiyet yeme göre düşük, ARA, EPA ve DHA yağ asitleri değeri ile n 3HUFA değerinin yüksek düzeylerde oldğu bildirilmiştir. Roo et al., (2010b) mercan balığı (P. pagrus) larvalarının yumurtadan çıktıktan sonraki 50. güne kadar intensif ve yarı intensif sistemlerdeki yetiştiriciliği ile bu sistemlerde iki farklı ticari besleme protokollerinin çalışıldığı denemelerinde larvalardaki gelişim, hayatta kalma, biyokimyasal ve yağ asit kompozisyonu üzerine etkilerini değerlendirmiştir. Rotiferler (Brachionus sp.) ticari maya (S. cerevisia) ile kültüre alınmış ve DHA Protein Selco (Inve Aquaculture, Dendermonde, Belgium) nun ticari tarifine göre zenginleştirilmiştir. Biyokimyasal analizlerin değerlendirilmesinde rotiferlerin lipit, protein ve kül içeriği ile yağ asit kompozisyonları analiz edilmiştir. Mikrodiyet yeme göre rotiferlerin kuru ağrılığının lipit miktarı yüksek ve protein ve kül miktarları düşük olarak tespit edilmiştir. Rotiferlerin mikrodiyet yeme göre oleik değeri yüksek, alfa linolenik değeri düşük, ARA değeri yüksek, EPA ve DHA miktarlarının ise yakın değerlerde oldğu bildirilmiştir. Haché and Plante (2011), deniz balıkları larvaların ilk besin kaynağı olarak kullanılan rotifer ve Artemia kültürlerinde ticari zenginleştirici ürünlerle canlı yem zenginleştirmenin yaygın olarak kullanıldığı metotlara dayalı yağ asitleri profilleri ve bakteriyel yükleri arasındaki ilişkiyi araştırmışlardır. Bu çalışmada rotifer (Brachionus plicatilis L strain) konsantre I. galbana (strain TISO) ve kuru maya (S. cerevisiae) ile beslenmişler ve 1) Algamac 3050 (Aquafauna Bio Marine Inc., Hawthorne, USA), 2) iki farklı oranlı DHA Protein Selco TM +Algamac 3050 TM, 3) DHA Protein Selco TM (INVE, Americas, Inc. Mountain Green, USA), 4) DHA 36

49 Protein Selco TM +Algamac 2000 TM ve 5) Selco Plus TM (INVE, Americas, Inc. Mountain Green, USA) ile zenginleştirdikleri rotiferleri 24 saatten sonra hasat etmişlerdir. DHA/EPA, EPA ve n 3 1.; DHA, PUFA ve n 6 1. ve 2. nin ilk oranlı; ARA 1. ve 2. nin ilk ve ikinci oranlı; EPA/ARA ve MUFA 3. ve SFA 4. deneme gruplarında diğer deneme gruplarından yüksek düzeylerde tepit edilmiştir. 37

50 3. MATERYAL VE YÖNTEM Rotifer B. plicatilis kültürü ve zenginleştirmesinde ticari ürünler kullanılmıştır. Denemeler Aydın ili Didim ilçesi Akbük Beldesi Bozbük Yolu nun 7. km sinde yer alan Egemar Su Ürünleri Gıda ve Sanayi ve Ticaret AŞ. ye ait deniz balıkları kuluçkahanesinin canlı yem ünitesinde yürütülmüştür. Denemelerde rotifer kültürüne 72 saat süre ile devam edilmiş ve ardından A, B ve C zenginleştirici ürünlerinin kullanım talimatına göre zenginleştirme uygulamalarına geçilmiştir. Rotifer deneme örneklemeleri; kültür sonrası zenginleştirilmemiş rotiferden (K) ve zenginleştirilmiş rotiferlerden (Z) ile kültür sonrası zenginleştirmeye alınmayan ancak kültür ürünleriyle beslenen rotiferlerden (ZK) ve aç bırakılmış rotiferlerden (Z0) oluşturulmuştur. Deneme gruplarından ham yağ (HY), ham protein (HP), ham kül (HK) ve yağ asitleri (YA) analizleri için toplam 3 tekrarlı örnekleme yapılmıştır (Şekil 3.1.). Deneme gruplarında kullanılan ve Egemar Su Ürünleri Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. den temin edilen rotiferlerin B. plicatilis in S tipi olduğu belirlenmiştir (Şekil 3.2.a.) Rotifer Kültürü Rotifer kültür zenginleştirilmemiş rotifer diyeti için formüle edilmiş kültür ürünlerinden; C. pyrenoidosa, Chlorella sp. den oluşan sprey dondurulmuş mikroalg besini ω3 Algae (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) K 1 (Çizelge 3.1.) ile maya, S. cerevisiae oluşumlu toz besini ω3 Yeast 60 (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) K 2 nin (Çizelge 3.2.) karışımları kullanılmıştır. Rotifer kültürü 2000 l lik içi açık renkli silindirekonik V tipi tanklarda kuvvetli havalandırma ile yığın kültür metoduna göre sürekli aydınlatma altında 3 gün boyunca sürdürülmüştür. Deniz suyu kum, kartuj, ultraviyole ve biyolojik filtrelerden geçirilmiş % 0 25 tuzluluk, 27±0,5 0 C sıcaklık, 7,4±0,5 ph ve 8,3 14,6 mg/l O 2 değerlerine sahiptir (Şekil 3.2.b.). Rotifer besleme rejimi (Çizelge 3.3.), %25 K 1 ve %75 K 2 ürünlerinin karışımları günlük (T) olarak 4 saatte bir verilmiştir (Şekil 3.2.c, e.). Besin karışımının günlük miktarı T 0 (0 23 saatler) için 0,6; T 1 (24 47 saatler) için 0,5 ve T 2 (48 71 saatleri) için 0,4 oranlarıyla 1 milyon rotifer için uygulanmış ve 72. saatte T 3 e girerken hasat edilmiştir. Rotiferin sabah ve öğleden 38

51 sonra sayımları yapılmış ve besleme oranları günde 2 kez hesaplanmıştır. Hasat işleminde rotiferler aynı koşullardaki deniz suyu ile 60 μm lik plankton bezine sahip krepin ve 350 l hacimli hasat tankında iyice yıkanmıştır. Hasat sonunda ve hasat esnasında rotiferlerin ve ortamın temizlik amaçlı partikül durumu kontrol edilmiştir. ~350 rotifer/ml oranı ile ekilen rotifer miktarının, T 0 sonundada ~500 rotifer/ml ve T 2 sonunda ~1000 rotifer/ml oranına ulaştığı hesaplanmıştır (Şekil 3.1.), (Çizelge 3.3.). Çizelge 3.1. ω3 Algae (K 1) ürününün besin değeri ( Besin Değer Besin Değer Nem Protein Yağlar Kül Lif %5 %50 %14 %10 %3,5 Bakır Kübrik Şelat Vitamin C Vitamin E Total (n 3) PUFA Total (n 3) HUFA 10 ppm ppm 265 ppm 5,6 mg/g 23 mg/g Çizelge 3.2. ω3 Yeast 60 (K 2) ürününün besin değeri ( Besin Değer Besin Değer Nem Profat Protein Yağlar Kül Total (n-3) PUFA DHA EPA %4 %60 %50 %10 %10 20 mg/g 20 mg/g 0,2 mg/g Vitamin C Vitamin E B 12 Çinko Manganez Bakır Kobalt Soyum Selenyum ppm 625 ppm 500 ppm 125 ppm 125 ppm 50 ppm 5,75 ppm 7,75 ppm 0,6 ppm 3.2. Rotifer ZenginleĢtirme Kültür hasat tankında sayımları yapılan rotiferler zenginleştirme tanklarına hacim oranı ile alınarak zenginleştirme stok miktarı oranında konulmuş ve stoklandıktan sonra tekrar 3 kez sayımları yapılmıştır. Zenginleştirme (Z) de üç farklı ticari zenginleştirici ürün ve bu ürünlerin zenginleştirme protokolleri uygulanmıştır (Çizelge 3.3.), (Şekil 3.1., 3.2.c., d, e.). Rotifer zenginleştirme % 0 25 tuzluluk, 26,0 26,5 0 C sıcaklık, 7,4±0,5 ph ve 19,0±1 mg/l O 2 değerleri ile ultraviyole, kartuj ve biyolojik filtrelerden geçirilmiş deniz suyunda sürekli olarak aydınlatılan 400 l lik 39

52 içi açık renkli silindirekonik V tipi tanklarda gerçekleştirilmiştir (Şekil 3.2.f.). Red Pepper Paste (BernAqua NV Hagelberg 3 B 2250 Olen Belgium) (A) zenginleştiricisi ile zenginleştirilen ZA rotiferleri tanklara 500 rotifer/ml stok miktarı ile konularak 180 gr/m 3 oranıyla 2 kez beslenmiş 6 saat sonra hasat edilmiştir. ZA rotifer stoğu ~196 milyon ve hacim 400 l dir (Çizelge 3.4.), (Şekil 3.1.). AlgaMac 3050 (Aquafauna Bio Marine Inc. PO Box 5 Hawthorne, California USA) (B) zenginleştiricisi ile rotifer/ml stok miktarı için 0,3 gr/1x10 6 rotifer oranıyla ile zenginleştirilen ZB rotiferleri 8 saat sonra hasat edilmiştir. ZB rotifer stoğu ~194 milyon ve hacim 150 l dir (Çizelge 3.5.), (Şekil 3.1.). Spresso (Inve Aquaculture nv Hoogveld Dendermonde Belgium) (C) zenginleştiricisi ile zenginleştirilen ZC rotiferine rotifer/ml stok miktarına 175 gr/m 3 zenginleştirme oranı 2 kez uygulanmış ve 12 saat sonunda hasat edilmiştir. Rotifer stoğu ~195 milyon ve hacim 150 l dir (Çizelge 3.6.), (Şekil 3.1.). Zenginleştirmeye alınmayan rotifer grubuna kültür besin karışımından, 0,5 g/1x10 6 rotifer oranına tek doz üzerinden 12 saat beslenme rejimi uygulanmıştır (ZK). Ayrıca zenginleştirme denemeleri süresince aç bırakılan (Z0) rotifer denemesi de oluşturulmuştur (Çizelge 3.3.). ZK rotiferleri 600 l hacimde ve ~597 milyon rotifer stok miktarına ve Z0 rotiferi ise 600 l hacimde ~604 milyon stok mikarına sahiptirler (Şekil 3.1.). Hasat işleminde rotiferler aynı koşullardaki deniz suyu ve 60 μm lik plankton beziyle iyice yıkanmış ve hemen ardından denemelerin örnekleme aşamasına geçilmiştir. Zenginleştirilmiş rotiferler (ZA, ZB ve ZC) kendi aralarında, zenginleştirilmemiş rotiferler (K), zenginleştirme sürelerince kültür ürünleri ile beslenen rotiferler (ZK) ve aç bırakılan rotiferler (Z0) ile karşılaştırılmıştır Rotifer Örnekleme Deneme grubu örneklemeleri, zenginleştirilmemiş (kültür) (K) ve zenginleştirilmiş (Z), kültür protokolü uygulanmış (ZK) ve aç bırakılmış (Z0) rotiferlerden yapılmıştır. Zenginleştirme örneklemeleri ZA rotiferi için 6.; ZB rotiferi için 8. ve ZC için rotiferi için 12. saatlerde alınmıştır. ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin 40

53 örneklendiği zamanlarda ZK ve Z0 rotifer tanklarından; ZA için ZKA ve Z0A olarak 6., ZB için ZKB ve Z0B olarak 8. ve ZC için ZKC ve Z0C olarak 12. saatlerde örneklemeler yapılmıştır. 10 örnek grubundan (K, ZA, ZKA, Z0A, ZB, ZKB, Z0B, ZC, ZKC ve Z0C) 4 adet analiz için (HY, HP, HK ve YA) 3 tekrarlı 120 adet toplam örnek alınmıştır (Şekil 3.1.). Hasat edilen rotifer örnekleri saf suda durulanmış ve 60 μm lik plankton bezinde serin ve kuru yerde örneklerdeki su uzaklaştırılıncaya kadar iyice kurulanmıştır (Şekil 3.2.g.). Rotifer örneklemeleri YA analizleri için 5 g ve HY, HP ve HK analizlerinin herbiri için 2 g yaş rotiferlerden ve 3 tekrarlı olarak alınmıştır. Yaş rotifer örneklerinin tartımları Sartorius TE1535 Max. 150 g ve d=0.001 hassasiyetteki terazi ile yapılmıştır. Alınan örnekler alüminyum folya kağıdına sarılıp etiketlenerek amber renkli vial şişelere örnek kodları yazılmış ve üzerine azot gazı basılarak 24 0 C deki derin dondurucuda muhafaza edilmiştir. Örnekler daha sonra soğuk zincir ile Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Gıda Laboratuvarına getirilerek 80 0 C deki derin dondurucuda analiz gününe kadar muhafaza edilmiştir. Çizelge 3.3. Rotifer kültürü ve zenginleştirme protokolü Rotifer Kültürü (sıcaklık 26,5 27,5 0 C; tuzluluk % 0 25) Besin karışımı; %25 ω3 Algae (K 1)+%75 ω3 Yeast 60 (K 2) Zaman Stok T 0 T 1 Ekim (rotifer/ml) ~350 ~500 Besleme (Besin Karışımı) 0,6 g/milyon rotifer 0,5 g/milyon rotifer T 2 0,4 g/milyon rotifer T 3 ~1.000 Hasat Rotifer ZenginleĢtirme (sıcaklık 26,0 26,5 0 C; tuzluluk % 0 25) Zaman Ekim (rotifer/ml) Zenginleştirici t=6 500 Red Pepper Paste (ZA); 180 g/m 3 rotifer (x2) t= AlgaMac 3050 (ZB); 0,3 g/1x10 6 rotifer t= Spresso (ZC); 175 g/m 3 /1x10 6 rotifer (x2) t= %25 ω3 Algae +%75 ω3 Yeast 60 (ZK); (0,6 g/1x10 6 rotifer) t= Aç bırakılan rotifer/besin yok (Z0) T=gün, t=saat 41

54 Çizelge 3.4. Red Pepper Paste ürününün besin değeri ( Besin Değer Besin Değer Yağ %13,5 Vit. A IU/kg Protein %4,5 Vit. D IU/kg Nem %66 Vit. C ppm Kül %1,6 Vit. E ppm Selüloz %3 Astaksantin 130 ppm Bakır 25 ppm DHA 40 mg/g Çinko 125 ppm EPA 2 mg/g Toplam (n-3) HUFA 60 mg/g Çizelge 3.5. Algamac 3050 ürününün besin değeri ( Kısmi analizler % ağırlık Yağ asitleri içeriği (%w/w) Protein 17,6 Yağ asiti (% toplam yağ asiti) Yağ 56,2 14:0 8,85 Karbonhidrat 15,9 16:0 26,6 Kül 8,2 16:1 0,42 Nem 2,1 18:0 0,64 Kalori (C/100 g) 640,0 18:1 0,11 Steroller ve diğerleri (mg/g) 20:3w6 0,22 Beta-Sitosterol 19,7 20:5w3 2,88 Kampertrol (Campesterol) 10,6 22:5w6 17,04 Kolestrol Stigmasterol Vitaminler Biotin (μg/100g) Kolin (μg/100g) Folik asit (μg/100g) İnositol Niasin (mg/100g) Pantotenik asit (mg/100g) Pridoksin (mg/100g) Riboflavin (mg/100g) Tiamin (mg/100g) Vitamin A (IU/100g) Vitamin B12 (mg/100g) Vitamin C (mg/100g) Vitamin D (IU/100g) Vitamin E (IU/100g) 178,0 154,0 237,00 188,00 357,00 180,00 7,16 10,10 3,62 1,65 2,40 <100 65,80 71,30 377,0 <0,5 22:6w3 Aminoasitler Alanin Arginin-HCL Aspartik asit Glutamik asit Glisin Histidin-HCL Isolösin Lösin Lisin-HCL Fenilalanin Prolin Serin Teronin Tirozin Valin 43,27 mg/100g Rotifer Sayımları Rotiferlerin beslenme ve genel kontrolleri, ortamın partikül durumu ve rotiferlerin beslenme oranları için tank ortamından 0,5 ml rotifer örneği alınarak %4 lük formaldehit ile fiksedilip Micros Austria marka streo mikroskop altında Sedgewick Rafter sayım kamerası ile üç tekrarlı sayımları yapılmıştır. 42

55 Çizelge 3.6. Spresso ürününün besin değeri ( Besin Nem Ham protein Ham yağ Ham kül Fosfor Vit. A Vit. D3 Vit. C Vit. E Astaksantin ΣωHUFA DHA/EPA Değer %58 %3 %32 %2 %0, IU/kg IU/kg ppm ppm Etoksikuin, BHA, propilgallate 150 mg/g kuru ağırlık Yapılan Analizler Örneklerin HY, HP, HK kimyasal bileşen analizleri kuru ağırlık ve YA nin analizleri yaş ağırlık üzerinden üç tekrarlı olarak yapılmıştır Kimyasal bileģen analizleri Yağ miktarı Bligh and Dyer (1959), protein miktarı protein ön yakma ünitesi (Velp UD 20, İtalya) ve tam otomatik protein distilasyon ünitesi (Velp UDK 142, İtalya) kullanılarak Kjeldahl yöntemi (Nx6,25) AOAC (2000a) ve kül miktarı ise AOAC (2000b), yöntemleriyle belirlenmiştir Yağ asitleri tayini Örneklerin yağ asit tayinleri Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Laboratuvarı na (gaz kromatografik yöntemle) yaptırılmıştır. Analiz için örnekler Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Gıda Laboratuvarı nın 80 0 C deki derin dondurucusundan alınarak üzeri yaprak buzla örtülmüş ve soğutucu özelliğe sahip taşıma çantası ile soğuk zincir muhafaza edilerek ilgili laboratuvara götürülmüştür. 43

56 Şekil 3.1. Deneme planı 44

57 a. b. c. d. e. f. g. h. Şekil 3.2. Rotifer kültürü, zenginleştirme ve örnekleme aşamaları (Orijinal) (a. Rotifer B. plicatilis, b. Kültür tankı, c. K ve ZB ürünleri, d. ZA ve ZC ürünleri, e. Kültür ve zenginleştiricilerin karışımları f. Zenginleştirme tankları, g. Hasat sonu zenginleştirilmiş rotifer, h. Kurutma işlemindeki rotifer) 45

58 Yağ asitleri metilesterlerinin hazırlanması Denemelere ait yaş rotifer yağlarının elde edilmesinde ekstrakte edilmeden doğrudan metillendirme ile yağ asitleri tayini kullanılmıştır. Yaş rotiferden 0,2 0,5 g numune 15 ml lik vida kapaklı cam tüpe aktarılmıştır. Üzerine 1,5 ml metanolik NaOH ilave edilmiş ve 7 dakika süre ile C de bekletilmiştir. Tüpler dışarı alınıp 45 0 C ye kadar soğutulmuştur. 2 ml metanolik borontriflorid (BF 3 ) ilave edilmiş ve 5 dakika süre ile C de bekletilmiştir. Tekrar soğutulup 2 ml izo oktan ve doyurulmuş NaCl solüsyonundan 3 ml ilave edilmiştir. 1 dakika süre ile çalkalanmış ve faz ayrışması için 2 dakika bekletilmiştir. Oluşan organik fazın daha iyi ayrıştırılması için 1000 rpm de 1 dakika süre ile santrifüj edilmiştir. Faz ayrışması sonucunda üstte oluşan berrak fazdan 1,5 ml alınıp cam viallere aktarılarak analize kadar 20 0 C de saklanmıştır. Gaz kromatografi (GC) analizi split modunda (1/20) Hewlett Packard 6890 otomatik enjektör ile 1 µl enjekte edilerek yapılmıştır (Öksüz ve Özyılmaz, 2010) Gaz kromatografisi Ģartları Yağ asitleri Hewlett Packard GC (model 6890) ve Hewlett Packard (model 5972A, HP 6890 system) MS detektör çiftlerinin kullanıldığı GC MS (Chromatography- Mass Spectrometry) ile analiz edilmiştir. Yağ asitlerinin ayrıştırılması HP-INNOWAX polietilen glikol kılcal kolunu (model kodu HP N 133, 0,25mm*30m*0,25µm) ve HP 6890 otomatik enjeksiyon sistemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Enjeksiyon ve detektör sıcaklığı sırasıyla C ve C ye ayarlanmıştır. Split oranı 1 µl enjeksiyon hacimli 1:20 olarak gerçekleştirilmiştir. Enjektörler enjeksiyon öncesi izo oktan ve izo oktan içerikli FAME ile üç kez yıkanmıştır. Enjeksiyon sonrası, enjektör programı sonraki enjeksiyon için enjektörün üç kez yıkanarak belirlenmiştir. Sıcaklık başlangıçta C de 3 dakika tutularak programlanmıştır. Daha sonra sıcaklık dakikada 10 0 C artırılarak C ye çıkarılmış ve bu sıcaklıkta 4 dakika tutulmuştur. Yağ asitlerinin belirlenmesi için ayrışma süresi 20 dakikada gerçekleştirilmiştir. Yağ asitlerinin belirlenmesinde FAME standarttı (Supelco 47085U PUFA No:3) ve Supelco 37 bileşiminde yer alan FAME karışımı (Supelco U) karşılaştırılarak yapılmıştır. 46

59 Yaş rotiferlerin FAME lerinden analiz edilerek araştırılan (Supelco 47085U PUFA No:3 FAME standard ve Supelco TM 47885U 37 component FAME Mix, Sigma, USA), yağ asitlerinin ayrımını ve piklerin GS MS tanımlamalarını gösteren kromatogram örneği Şekil 3.3. te ve yağ asitleri nomenklatürü Çizelge 3.7 de verilmiştir Ġstatistiksel Analiz İstatistiksel hesaplamalar Windows SPSS 15.0 (SPSS, Chicago, IL, USA) versiyonu istatistiksel paket programı ve MS Office XP-Excel programından yararlanılarak yapılmıştır. Deneme gruplarından elde edilen rotiferlere ait HY, HP, HK ve YA verileri p=0,05 güven aralığında basit varyans analizi (ANOVA, one way ANOVA) ve homojenlik testi (Tukey testi) ile değerlendirilmiştir (Eymen, 2007). Şekil 3.3. Rotiferlerin yağ asitleri ayrımını ve piklerin GS MS tanımlamasını gösteren kromatogram örneği 47

60 Çizelge 3.7. Rotiferlerin yağ asitleri nomenklatürü * Stenografi Yaygın adı Kod Sistematik adı C12:0 C14:0 C15:0 C16:0 C16:1n-7 C16:1n-5 C16:2n-4 C17:0 C17:1 C16:4n-1 C18:0 C18:1n-11c C18:1n-9c C18:1n-7c C18:2n-6 C18:3n-3 C18:3n-6 C18:4n-3 C20:0 C20:1n-9 C20:2n-6 C20:3n-3 C20:3n-6 C20:4n-6 C20:5n-3 C22:1n-9 C22:5n-3 C22:5n-6 C22:6n-3 Laurik Miristik asit - Palmitik Palmitoleik Palmitovaksenik - Margarik - - Stearik Vaksenik Oleik - Linoleik alfa Linolenik gamma Linolenik Stearidonik Araşidik Gondoik - - Homo-g-linolenik Araşidonik Eikosapentaenoik Erusik Dokosapentaenoik Dokosapentaenoik Dokosaheksaenoik OLA - LOA αlna γlna SDA ARA EPA - DPA DPA DHA Undekanoik Tetradekanoik Pentadekanoik Heksadekanoik cis-9-heksadekenoik cis-11-heksadekenoik - Heptadekanoik cis-10-heptadekanoik - Oktadekanoik 11-Oktadekenoik cis-9-oktadekenoik cis-11-oktadekenoik 9,12-Oktadekadienoik cis-9,12,15-oktadekatrienoik cis-6,9,12-oktadekatrienoik cis-6,9,1215-oktadekatetraenoik Eikosanoik cis-11-eikosenoik cis-11,14-eikosenoik cis-11,14,17-eikosatrienoik cis-8,11,14-eikosatrienoik cis-5,8,11,14-eikosatetraenoik cis-5,8,11,14,17-eikosapentaenoik cis-13-dokosenoik cis-7,10,13,16,19-dokosapentaenoik cis-4,7,10,13,16-dokosapentaenoik cis-4,7,10,13,16,19-dokosaheksaenoik *Yağ asitleri nomenklatürü Glencross (2009) dan değiştirilerek düzenlenmiştir. 48

61 4. ARAġTIRMA BULGULARI 4.1. Kimyasal BileĢen Analiz Sonuçları Deneme gruplarının HY, HP ve HK analizlerinin bulguları Çizelge 4.1. de verilmiştir. Zenginleştirme sonucuna bağlı olarak ZA ve ZB rotiferlerinin HY; ZC rotiferinin HP değerlerindeki artışlarının yüksek ve ZA rotiferinin protein/lipit oranının düşük olduğu görülmektedir. HK değerleri nispeten tüm deneme gruplarında yüksek düzeylerde tespit edilmiştir (Çizelge 4.1.), (Şekil 4.1.). Çizelge 4.1. Rotiferlerin HY, HP ve HK analizleri ve Protein/Lipit sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Deneme HY HP HK Protein/Lipit grupları K 9,56±0,91 bcd 57,19±0,46 a 10,25±0,3 bcd 6,08±0,54 bcd ZA 13,98±0,89 a 48,24±0,57 b 9,26±0,35 cd 3,47±0,18 e ZKA 6,18±0,24 d 58,78±0,20 a 7,32±0,42 ef 9,54±0,34 a Z0A 8,80±1,10 cd 57,30±0,73 a 11,42±0,25 b 6,70±0,77 bc ZB 13,74±0,09 a 56,83±0,80 a 10,21±0,33 bcd 4,14±0,03 e ZKB 8,42±0,57 cd 59,21±0,32 a 6,65±0,46 f 7,09±0,45 b Z0B 14,26±1,22 a 49,92±1,50 b 10,43±0,46 bcd 3,49±0,16 e ZC 11,95±0,23 abc 58,27±0,33 a 10,84±0,06 bc 4,88±0,07 de ZKC 11,28±0,33 abc 59,04±0,31 a 8,85±0,01 de 5,24±0,13 cde Z0C 12,78±0,38 ab 57,49±0,49 a 15,39±0,39 a 4,50±0,10 de Aynı sütündaki değerlere ait (ortalama±sh) farklı harfler arasındaki farklar önemlidir (p<0,05) Ham yağ analizleri Deneme gruplarının HY değeri en yüksek Z0B rotiferlerinde %14,26±1,22, en düşük ZKA rotiferlerinde %6,18±0,24 olarak elde edilmiştir. ZA ve ZB rotiferlerinin HY değerlerinin artışı K rotiferine göre farklı (p<0,05) ancak ZC rotiferindeki artışın ZA, ZB ve K rotiferleri ile benzer olduğu belirlenmiştir (p>0,05) (Çizelge 4.1.), (Şekil 4.2.). 49

62 Şekil 4.1. Rotiferlerin HY, HP, HK ve Protein/Lipit analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Şekil 4.2. Rotiferlerin HY analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Ham protein analizleri K rotiferinin %57,19±0,46 HP değeri, ZA rotiferinde %48,24±0,57 ve Z0B rotiferinde %49,92±1,50 değerlerine düştüğü ve ZA ile Z0B arasında istatistiki açıdan bir farkın olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Diğer rotifer deneme gruplarında 50

63 tespit edilen HP içeriğinin K rotiferi ile benzer olduğu görülmektedir (p>0,05). ZA rotiferi HP değerinin farkı önemlidir (p<0,05) (Çizelge 4.1.), (Şekil 4.3.). Şekil 4.3. Rotiferlerin HP analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Ham kül analizleri HK değerleri en yüksek ZOC rotiferlerinde %15,39±0,39 en düşük ise ZKA rotiferlerinin ise %7,32±0,42 olarak tespit edilmiştir. Aç bırakılan deneme grubu rotiferlerinin HK içerikleri açlık süreleriyle birlikte artış gösterdiği belirlenmiştir. Zenginleştrime yapılan deneme grupları ile K rotiferi arasındaki farkların önemsiz olduğu görülmüştür (p>0,05) (Çizelge 4.1.), (Şekil 4.4.) Protein/Lipit oranları Deneme grubu rotiferlerinde en yüksek protein/lipit oranı ZKA rotiferinde (9,54±0,34) tespit edilmiştir. K rotiferinin 6,08±0,54 protein/lipit değeri zenginleştirilmiş rotiferlerde 3,47±0,18 4,88±0,07 arasında birbirine yakın değerlerde olduğu hesaplanmıştır. ZK ve Z0 deneme grubu rotiferlerinin protein/lipit oranlarının kendi aralarında farklı olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1.), (Şekil 4.5.). 51

64 Şekil 4.4. Rotiferlerin HK analiz sonuçları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) Şekil 4.5. Rotiferlerin Protein/Lipit oranları (rotifer kuru ağırlığının % si±sh) 52

65 4.2. Yağ Asitleri Analizlerinin Sonuçları Deneme grubu rotiferlerine ait yağ asitleri analizlerinin piklerini gösteren kromatogram örnekleri Şekil 4.6. da, yağ asitleri analizlerinin içerikleri Çizelge 4.2. de verilmiştir. Rotiferlerin GS MS tanımlamasına ait kromatogram örneğinde belirtildiği gibi (Bkz. Şekil 3.3.), deneme gruplarında toplam 29 yağ asiti tespit edilmiş (Bkz. Çizelge 3.7.). Deneme gruplarının toplam yağ asitleri miktarları %99,00±0,55 ile %96,51±0,25 oranında belirlenmiştir (Çizelge 4.2.). Zenginleştirilmiş rotiferlerin toplam doymuş yağ asitleri ve toplam n 3 çoklu doymamış yağ asitleri ile miristik asit, palmitik asit, n 6 dokosapentaenoik asit, dokosaheksaenoik asit miktarlarında ve n 3/n 6, DHA/EPA, EPA/ARA, DHA/ARA, n 6DPA/ARA oranlarında artışlar görülmüştür (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.7., 4.8., 4.9.). Toplam doymuş yağ asitleri miktarları tüm zenginleştirilmiş rotifer gruplarında artış gösterdiği belirlenmiştir. K rotiferinde %29,22±0,31 olan toplam doymuş yağ asitleri değeri ZA rotiferinde %37,21±0,68, ZB rotiferinde %32,96±0,19 ve ZC rotiferinde %30,80±0,30 düzeylerine ulaşmıştır. K rotiferinin toplam doymuş yağ asiti değeri ZKA rotiferinde düşerken, diğer ZK ve Z0 rotifer sonuçlarının K ile benzer (p>0,05) olduğu tespit edilmiştir. (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.7.). Laurik asit sadece ZA ve ZB rotiferlerinde çok az düzeyde tespit edilmiştir. Miristik asit tüm deneme gruplarında belirlenmişken %8,45±0,12 ile ZB ve %6,86±0,11 ile ZA rotiferlerinde en yüksek değerlerde tespit edilmiştir. C15:0 yağ asit zenginleştirilmiş ZC rotiferinde tespit edilememişken diğer zenginleştirilmiş rotiferlerde çok az düzeyde belirlenmiştir. Palmitik asit tüm zenginleştirilmiş rotiferlerde yüksek düzeyde tespit edilmiş ve ZA rotiferinde %26,39±0,54 ile en yüksek miktarda belirlenmiştir. Margarik asit tüm denemelerde aynı düzeyde belirlenmişken ZK0 ve Z0C rotiferlerinde nispeten yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Stearik asit zenginleştirilmiş rotiferlerde %2,99±0,14 3,23±0,12 aralığında diğer deneme grubu rotiferlerinden düşük düzeyde tespit edilmiştir. 53

66 Araşidik asit sadece %0,15±0,00 değeri ile ZC rotiferinde tespit edilmiştir (Çizelge 4.2.). Tekli doymamış yağ asitlerinin oranı zenginleştirilmiş rotiferlerde diğer deneme gruplarından daha düşük oranlarda (ZA için %13,46±0,24, ZB için %7,97±0,73 ve ZC için %18,18±0,16) tespit edilmiş ve K rotiferine göre azalma belirlenmiştir. Aç bırakılmış rotifer deneme gruplarında ise bir artışın olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.7.). Zenginleştirilmiş rotiferlerde palmitoleik asit değerleri diğer deneme gruplarından düşük oranlarda tespit edilmiştir (p<0,05). ZKA ve ZKB rotiferlerinin palmitoleik asit değerleri diğer deneme gruplarından yüksek oranda, ZKC rotiferinin palmitoleik asit değerinin ise K ile benzer (p>0,05) olduğu belirlenmiştir. Palmitovaksenik yağ asit değeri aç bırakılmış rotiferlerde yüksek düzeyde (ZA0 rotiferinde 0,72±0,02; Z0B rotiferinde 0,74±0,03; Z0C rotiferinde 0,72±0,03) belirlenmişken; ZA, ZB ve ZC rotiferlerinde sırasıyla %0,43±0,43, %0,00±0,00 ve %0,13±0,13 oranlarında tespit edilmiştir. C17:1 yağ asiti sadece Z0A ve ZC rotiferlerinde tespit edilmiştir. C18:1n 11c yağ asiti aç bırakılmış deneme grubu rotiferlerinde yüksek oranlarda (Z0C rotiferinde % 3,96±0,07) ve zenginleştirilmiş rotiferlerde ise düşük düzeylerde tespit edilmiştir. Oleik asit değeri ZA rotiferlerinde düşük oranda ve ZB ile benzer (p>0,05) olarak tespit edilmişken, %12,25±0,36 ZC oleik asit oranının diğer denemelerden farklı olduğu belirlenmiştir (p<0,05) (Çizelge 4.2.). ZC rotiferinin oleik asit oranının yüksekliği ZC rotiferinin toplam tekli doymamış yağ asitleri miktarının büyük bir kısmını oluşturduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.8). C18:1n 7c yağ asiti ZB ve ZC rotiferlerinde tespit edilememişken ZA rotiferinde %1,67±0,05 oranında belirlenmiştir. Z0A, ZKC ve Z0C rotiferlerinin C18:1n 7c değeri ise K rotiferinin (%2,57±0,08) değerine yakın düzeyde tespit edilmiştir. Gondoik yağ asiti değeri aç bırakılmış rotiferlerde yüksek oranda ve Z0C rotiferinde en yüksek düzeyde (%4,11±0,10) tespit edilmiştir. ZA rotiferinde %1,57±0,03 ve ZC rotiferinde %1,76±0,03 düzeyinde tespit edilen gandoik yağ asiti ZB rotiferinde belirlenememiştir. Sadece ZKA, Z0B ve ZKC rotiferlerinde tespit edilen erukik 54

67 Abundance Time--> Time--> Abundance Time--> Abundance TIC: GURKAN10.D TIC: GURKAN26.D TIC: GURKAN13.D Abundance Time--> TIC: GURKAN22.D Abundance Abundance TIC: GURKAN4.D TIC: GURKAN19.D Time--> a Time--> Abundance f TIC: GURKAN16.D b Time--> g c. Abundance h TIC: ZCK1C.D d. Abundance TIC: A48.D Time--> Abundance i. TIC: GURKAN7.D Time--> e. Time--> j. Şekil 4.6. Rotiferlerin yağ asitleri kromatogramlarına ait örnekler (a. K rotiferi, b. ZA rotiferi, c. ZKA rotiferi, d. Z0A rotiferi, e. ZB rotiferi, f. ZKB rotiferi, g. Z0B rotiferi, h. ZC rotiferi, i. ZKC rotiferi, j. Z0C rotiferi) 55

68 asit değerleri arasındaki farkların önemsiz olduğu belirlenmiştir (p>0,05) (Çizelge 4.2.). Toplam n 6 çoklu doymamış yağ asitleri değeri Z0A rotiferinde %27,53±0,33 olarak yüksek oranda tespit edilmişken, zenginleştirme deneme gruplarında düşük düzeylerde belirlenmiştir. ZA rotiferinin toplam n 6 çoklu doymamış yağ asitleri değeri %19,94±0,30 olarak düşük oranda ve diğer rotiferlerden farklı (p<0,05), ZA ve ZC rotiferlerinin toplam n 6 çoklu doymamış yağ asitleri değerlerinin ise benzer (p>0,05) olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.7.). C16:2n 4 yağ asiti değeri zenginleştirme denemlerinde düşük oranlarda tespit edilmiş ve istatistiksel açıdan diğer denemelerle aralarındaki farklar önemli bulunmuştur (p<0,05). Denemelerin C16:2n 4 yağ asiti değeri ZKA rotiferinde en yüksek, ZC rotiferinde en düşük miktarda belirlenmişken ZB rotiferinde tespit edilememiştir. Z0C denemesinin C16:4n 1 yağ asiti değeri %1,53±0,08 olarak yüksek değerde tespit edilmesine karşın Z0C ile K, Z0A ve ZKC rotiferlerinin C16:4n 1 yağ asiti miktarları arasında istatiksel açıdan önemli bir fark tespit edilememiştir (p>0,05) (Çizelge 4.2.). Linoleik yağ asiti değeri en yüksek Z0A rotiferinde tespit edilmiştir. Ancak Z0A, Z0B ve Z0C rotiferlerinin linoleik yağ asiti değerleri arasında önemli bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Zenginleştirme denemlerinin linoleik yağ asiti değerleri diğer denemelerden düşük düzeyde tespit edilmiş ve ZA ile ZC rotiferlerinin linoleik yağ asiti değerlerinin benzer olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.8.). γlinolenik asit sadece ZA ve ZC rotiferlerinde çok düşük düzeylerde tespit edilmiştir (%0,07±0,07 ve %0,11±0,06). C20:2n 6 yağ asiti ZKB rotiferlerinde %1,81±0,03 olarak en yüksek, ZA rotiferinde %0,84±0,03 olarak en düşük düzeyde belirlenmişken ZB deneme rotiferinde tespit edilememiştir. Homo g linolenik yağ asiti zenginleştirilmiş rotiferlerde düşük oranlarda tespit edilmiştir. Bu oran, ZB rotiferinde %0,26±0,26 olarak en düşük düzeyde ve ZB ile ZC homo g linolenik yağ asiti değerlerinin benzer olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.2.). Araşidonik asit aç bırakılmış rotiferlerde yüksek oranlarda tespit edilmiştir. Z0A rotiferinde 56

69 %4,10±0,07 değeri ile en yüksek, ZB rotiferinde %2,73±0,12 ve ZC rotiferinde %2,44±0,03 olarak en düşük değerlerde belirlenmiştir. n 6 dokosapentaenoik yağ asiti değeri zenginleştirilmiş rotiferlerde oldukça yüksek oranlarda olduğu görülmüştür. ZB rotiferinde n 6DPA değeri %11,12±0,03 olarak en yüksek düzeyde iken, ZA (%6,68±0,07) ve ZC (%6,79±0,11) rotiferlerinin n 6DPA yağ asiti değerlerinin benzer olduğu tespit edilmiştir (p>0,05) (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.8.). Toplam n 3 çoklu doymamış yağ asiti değerleri zenginleştirilmiş rotifer denemelerinde oldukça yüksek oranlarda tespit edilmiştir. %36,92±0,50 n 3PUFA ZB değeri ile ZA (%25,73±0,07) ve ZC (%26,81±0,15) n 3PUFA değerleri arasındaki farkın önemli olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZB rotiferinin n 3 çoklu doymamış yağ asitleri değerinin yüksekliği dokosaheksaenoik asitin yüksekliğinden kaynaklandığı görülmüştür (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.7.). αlna ZA rotiferinde %0,40±0,20 olarak en düşük düzeyde olduğu belirlenmişken ZB rotiferinde ise tespit edilememiştir. Diğer deneme gruplarında %0,89±0,01 %1,16±0,07 arasında bulunduğu görülmüştür (Çizelge 4.2), (Şekil 4.8.). Stearidonik asit sadece ZA (%0,24±0,12) ve ZC (%0,41±0,01) rotiferlerinde tespit edilmiştir. Deneme gruplarının C20:3n 3 yağ asiti değerleri arasındaki farkın önemsiz olduğu belirlenmiştir (p>0,05) (Çizelge 4.2.). Eikosapentaenoik asit zenginleştirilmiş rotifer denemelerinde zenginleştirme öncesi değeriyle ve zenginleştirilmiş rotiferler arasında benzer oranlarda tespit edilmiştir (p>0,05). n 3 dokosapentaenoik yağ asiti tüm deneme gruplarında %1,16±0,00 1,67±0,38 arasında tespit edilmiştir. Deneme grubu rotiferlerinin dokosaheksaenoik yağ asiti değerleri en yüksek ZB ve en düşük Z0C rotiferlerinde tespit edilmiş ve zenginleştirilmiş rotiferlerin dokosaheksaenoik yağ asiti değerlerinin önemli olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZB (%31,10±0,30) rotiferinin dokosaheksaenoik yağ asiti değeri, ZA (%19,26±0,36) ve ZC (%19,85±0,25) rotifer değerlerinden oldukça yüksek oranda ve aralarındaki farkın da önemli olduğu görülmüştür (p<0,05) (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.8.). Zenginleştirilmiş rotiferin HUFA oranları, diğer deneme gruplarına göre daha yüksek düzeylerde tespit edilmiştir (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). 57

70 n 3/n 6 oranı ZA rotiferinde 1,19±0,01; ZB rotiferinde 1,85±0,02 ve ZC rotiferinde 1,21±0,00 düzeyinde hesaplanmışken en düşük olarak Z0C rotiferinde (0,46±0,01) bulunmuştur (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). DHA/EPA oranının, ZB rotiferinde (9,86±0,32) diğer ZA (5,36±0,12) ve ZC (5,83±0,17) rotiferlerinin oranlarından yüksek olduğu görülmüştür (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). EPA/ARA oranları ZA (1,03±0,02) ve ZB (1,16±0,03) rotiferleri arasında benzerken (p>0,05), ZC (1,39±0,02) rotiferinin oranı ise ZA ve ZB rotiferlerinden yüksektir (p<0,05). Bu oran K rotiferinde 0,87±0,05 ve Z0C rotiferinde 0,70±0,03 olarak en düşük seviyelerde hesaplanmıştır ve aralarındanki fark önemli bulunmuştur (p<0,05) (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). DHA/ARA oranı zenginleştirilmiş rotiferlerde artış göstermiştir. DHA/ARA değeri ZB rotiferinde 11,44±0,37 olarak en yüksek düzeyde tespit edilmişken (p<0,05), bu oran ZC rotiferinde 8,14±0,15 ve ZA rotiferinde 5,50±0,07 düzeyinde belirlenmiştir ve ZC ile ZA rotiferleri arasındaki fark önemlidir (p<0,05). Z0C rotiferinde DHA/ARA 1,66±0,04 oranının en düşük seviyede olduğu görülmüştür (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). Deneme gruplarının, 2,55±0,16 2,89±0,07 arasında değişen DHA/n 6DPA oranlarının farklarının önemsiz olduğı tespit edilmiştir (p>0,05) (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). n 6DPA/ARA oranı zenginleştirilmiş rotiferlerde artmışken bu artış en yüksek ZB rotiferinde 4,09±0,17 olarak hesaplanmıştır (p<0,05). ZA ve ZC rotiferlerinin n 6DPA/ARA değerleri sırasıyla 2,78±0,04 ve 1,91±0,02 olarak aralarındaki fark önemli bulunmuştur (p<0,05). En düşük n 6DPA/ARA oranı Z0C rotiferinde 0,58±0,02 oranında görülmüştür (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). 58

71 ZA, ZB ve ZC rotiferleri arasında n 3/n 6, DHA/EPA, DHA/ARA ve n 6DPA oranları farklı iken, EPA/ARA oranı ZB ve ZC rotiferleri arasında farklı ve bu değerlerin ise diğer rotiferlerden önemli olduğu belirlenmiştir (p<0,05) (Çizelge 4.2.), (Şekil 4.9.). 59

72 60 Çizelge 4.2. Rotiferlerin yağ asitleri profili (rotifer yaş ağırlığının % si±sh) YA K ZA ZKA Z0A ZB ZKB Z0B ZC ZKC Z0C 12:0-0,05±0,05 a - - 0,35±0,35 a :0 2,93±0,07 ef 6,86±0,11 b 3,33±0,09 de 2,77±0,03 f 8,45±0,12 a 3,32±0,10 de 2,87±0,04 f 4,27±0,05 c 3,47±0,02 d 2,78±0,10 f 15:0 1,14±0,06 a 0,57±0,08 d 0,74±0,04 cd 1,16±0,02 a - 0,86±0,03 bc 1,15±0,02 a 0,37±0,01 e 1,04±0,01 ab 1,14±0,01 a 16:0 19,10±0,39 e 26,39±0,54 a 18,04±0,25 ef 17, 73±0,06 ef 21,17±0,17 bc 18,48±0,48 ef 17,37±0,22 f 22,46±0,26 b 20,78±0,24 d 17,51±0,29 ef 17:0 0,55±0,03 abc 0,11±0,10 bc 0,29±0,14 abc 0,86±0,02 a - 0,35±0,19 abc 0,39±0,20 abc 0,34±0,01 abc 0,32±0,16 abc 0,63±0,03 ab 18:0 5,50±0,08 b 3,23±0,12 d 4,58±0,09 c 5,74±0,15 ab 2,99±0,14 d 4,77±0,16 c 5,60±0,09 b 3,23±0,02 d 5,58±0,02 b 6,29±0,19 a 20: ,15±0,00 a - - SFA 29,22±0,31 cd 37,21±0,68 a 26,98±0,39 e 28,26±0,19 de 32,96±0,26 b 27,78±0,77 de 27,38±0,24 de 30,80±0,30 c 31,19±0,14 bc 28,35±0,25 de 16:1n-7 6,61±0,08 cd 4,08±0,04 e 7,64±0,16 a 6,42±0,08 d 2,67±0,01 f 7,26±0,26 ab 6,52±0,07 cd 2,97±0,09 f 7,02±0,00 bc 6,51±0,15 cd 16:1n-5 0,70±0,02 ab 0,43±0,43 ab 0,59±0,01 ab 0,72±0,02 a - 0,60±0,02 ab 0,74±0,03 a 0,13±0,13 ab 0,66±0,00 ab 0,72±0,03 a 17: ,97±0,08 a ,58±0,01 b :1n-11c 2,80±0,01 c 1,45±0,06 e 1,92±0,02 d 3,65±0,04 ab - 2,07±0,05 d 3,44±0,05 b 0,49±0,24 f 2,63±0,03 c 3,96±0,07 a 18:1n-9c(OLA) 7,29±0,32 de 4,26±0,14 f 10,14±1,13 abc 7,97±0,10 cde 5,30±0,73 ef 11,02±0,28 ab 9,78±0,98 abcd 12,25±0,36 a 8,67±0,01 bcd 8,30±0,18 bcd 18:1n-7c 2,57±0,08 a 1,67±0,05 ab 0,68±0,68 b 2,53±0,03 a - - 0,81±0,81 b - 2,55±0,04 a 2,62±0,00 a 20:1n-9 2,94±0,11 b 1,57±0,03 d 2,42±0,10 c 3,84±0,16 a - 2,68±0,03 bc 3,80±0,08 a 1,76±0,03 d 2,92±0,01 b 4,11±0,10 a 22:1n ,01±0,21 a ,67±0,67 a 0,00±0,00 1,01±0,13 a - MUFA 22,91±0,62 d 13,46±0,24 f 24,40±0,58 bcd 27,10±0,18 a 7,97±0,73 g 23,63±0,64 cd 25,76±0,46 abc 18,18±0,16 e 25,46±0,05 c 26,24±0,13 ab 16:2n-4 2,02±0,06 c 0,74±0,01 d 2,72±0,05 a - - 2,46±0,05 b 1,96±0,02 c 0,35±0,01 e 2,03±0,00 c 1,90±0,01 c 16:4n-1 1,32±0,07 ab 0,34±0,17 cd 0,32±0,16 cd 1,27±0,20 ab - 0,20±0,20 cd 0,60±0,30 bcd 0,12±0,06 cd 0,89±0,02 abc 1,53±0,08 a 18:2n-6c(LOA) 16,24±0,66 bcd 9,60±0,27 f 15,62±0,14 cde 18,05±0,33 a 5,83±0,21 g 15,26±0,50 de 16,99±0,23 abc 10,97±0,13 f 14,50±0,05 e 17,55±0,13 ab 18:3n-6(γLNA) - 0,07±0,07 a ,11±0,06 a :2n-6 1,19±0,11 b 0,84±0,03 c 1,43±0,04 b 1,32±0,02 b - 1,81±0,03 a 1,34±0,06 b 1,18±0,15 b 1,41±0,00 b 1,34±0,04 b 20:3n-6 1,30±0,01 a 0,83±0,01 bc 1,09±0,03 ab 1,46±0,01 a 0,26±0,26 d 1,19±0,08 ab 1,34±0,01 a 0,60±0,03 cd 1,10±0,01 ab 1,39±0,03 a 20:4n-6(ARA) 3,86±0,14 ab 3,50±0,03 bc 3,05±0,12 de 4,10±0,07 a 2,73±0,12 ef 3,15±0,13 cde 3,83±0,02 ab 2,44±0,03 f 3,24±0,03 cd 3,80±0,06 ab 22:5n-6(DPA) 3,35±0,29 de 6,68±0,07 b 4,49±0,14 c 2,60±0,08 f 11,12±0,03 a 4,84±0,15 c 2,71±0,08 ef 6,79±0,11 b 3,66±0,04 d 2,19±0,09 f n-6pufa 25,94±0,43 b 21,52±0,25 d 25,68±0,16 b 27,53±0,33 a 19,94±0,30 e 26,25±0,20 ab 26,21±0,26 b 22,09±0,11 d 23,91±0,02 c 26,27±0,26 ab 18:3n-3(αLNA) 1,16±0,07 a 0,40±0,20 b 1,00±0,01 a 1,10±0,04 a - 0,97±0,01 a 1,00±0,06 a 1,09±0,01 a 0,89±0,01 a 1,04±0,05 a 18:4n-3-0,24±0,12 a ,41±0,01 a :3n-3 1,16±0,06 a 1,02±0,03 a 1,06±0,15 a 1,19±0,08 a 1,29±0,11 a 1,26±0,30 a 1,36±0,29 a 0,90±0,07 a 0,87±0,01 a 0,87±0,04 a 20:5n-3(EPA) 3,34±0,10 abc 3,59±0,04 a 2,73±0,17 cd 3,30±0,15 abc 3,16±0,13 abcd 2,96±0,22 abcd 3,10±0,08 abcd 3,40±0,07 ab 2,77±0,04 bcd 2,65±0,14 d 22:5n-3(DPA) 1,61±0,02 a 1,22±0,11 a 1,17±0,08 a 1,54±0,04 a 1,37±0,07 a 1,67±0,38 a 1,45±0,03 a 1,16±0,03 a 1,16±0,00 a 1,34±0,05 a 22:6n-3(DHA) 8,45±0,20 e 19,26±0,36 b 11,86±0,27 c 7,13±0,05 f 31,10±0,30 a 11,63±0,16 c 7,35±0,22 f 19,85±0,25 b 9,54±0,14 d 6,32±0,15 f n-3pufa 15,72±0,20 de 25,73±0,07 b 17,82±0,10 cd 14,26±0,27 ef 36,92±0,50 a 18,49±0,92 c 14,26±0,58 ef 26,81±0,15 b 15,23±0,19 e 12,22±0,33 f TYA 97,13±0,03 abc 99,00±0,55 a 97,92±0,58 abc 98,42±0,42 ab 97,79±0,62 abc 98,81±0,46 a 96,17±0,24 c 98,35±0,11 ab 98,71±0,33 a 96,51±0,25 bc TE 2,87±0,03 abc 1,00±0,55 c 2,08±0,58 abc 1,58±0,42 bc 2,21±±0,62 abc 1,19±0,46 c 3,83±0,24 a 1,65±0,11 bc 1,29±0,33 c 3,49±0,25 ab n-3/n-6 0,61±0,02 de 1,19±0,01 b 0,69±0,02 cd 0,52±0,01 f 1,85±0,02 a 0,70±0,04 c 0,54±0,02 ef 1,21±0,00 b 0,64±0,01 cd 0,46±0,01 f DHA/EPA 2,54±0,10 ef 5,36±0,12 b 4,38±0,29 c 2,17±0,11 f 9,86±0,32 a 3,97±0,29 cd 2,38±0,012 f 5,83±0,17 b 3,44±0,00 de 2,40±0,11 f EPA/ARA 0,87±0,05 d 1,03±0,02 bc 0,90±0,02 cd 0,80±0,03 de 1,16±0,03 b 0,94±0,05 cd 0,80±0,02 de 1,39±0,02 a 0,86±0,02 d 0,70±0,03 e DHA/ARA 2,20±0,14 fg 5,50±0,07 c 3,91±0,17 d 1,74±0,04 g 11,44±0,37 a 3,69±0,12 de 2,17±0,23 fg 8,14±0,15 b 2,94±0,07 ef 1,66±0,04 g DHA/n-6DPA 2,55±0,16 a 2,88±0,03 a 2,65±0,10 a 2,74±0,07 a 2,79±0,02 a 2,58±0,14 a 2,72±0,05 a 2,93±0,02 a 2,61±0,07 a 2,89±0,07 a n-6dpa/ara 0,87±0,11 fg 1,91±0,02 c 1,48±0,10 de 0,64±0,03 g 4,09±0,17 a 1,54±0,06 cd 0,71±0,02 g 2,78±0,04 b 1,13±0,00 ef 0,58±0,02 g Aynı satırdaki değerlere ait (ortalama±sh) farklı harfler arasındaki farklar önemlidir (p<0,05).

73 Şekil 4.7. Rotiferlerin SFA, MUFA, n 6 PUFA ve n 3 PUFA değerleri (rotifer yaş ağırlığının % si±sh) 61

74 Şekil 4.8. Rotiferlerin OLA, LOA, LNA, ARA, EPA, DPA ve DHA değerleri (rotifer yaş ağırlığının % si±sh) 62

75 Şekil 4.9.Rotiferlerin n 3/n 6, DHA/EPA, EPA/ARA, DHA/ARA, DHA/n 6DPA, n 6DPA/ARA oranları (rotifer yaş ağırlığının % si±sh) 63

76 5. TARTIġMA VE SONUÇ Deniz balıkları yetiştiriciliğinde larva üretim başarısını artırmak amacıyla rotiferlerin besinsel kalitesini yükselten canlı yem zenginleştirici ürünler yaygın olarak kullanılmaktadır (Dhert, 1996; Sargent et al., 1999; Dhert et al., 2001; Shield, 2001; Agh and Sorgeloos, 2005; Garcia, 2006; Fielder, 2009; McKinnon et al., 2009; Glencross, 2009; Tocher, 2010; Haché and Plante, 2011). Canlı yemlerin biyokimyasal kompozisyonları ve enerji içeriği larvaların karma yemlerine göre sabit değildir. Yüksek kaliteli canlı yem üretim kültürü ve zenginleştirme tekniklerinin etkileri çok iyi anlaşılmış olmasına karşın ülkemizdeki metotlar ve kuluçkahane kültüründe canlı yemlerin besinsel değerlerinin her zaman güvenli olmadığı bildirilmiştir (Naz, 2008). Denemede gruplarında kullanılan rotifer zenginleştirme ürünleri ile kaynak bilgisinde belirtilen rotifer zenginleştirme ürünlerinin karşılaştırılmalarında aynı firma aynı ürün (a), aynı firma benzer ürün (b) ve farklı firma benzer ürün (f) tanımlamaları zenginleştirme denmelerinin Red Pepper Paste (A), Algamac 3050 (B) ve Spresso (C) canlı yem zenginleştirici ürünlerine göre kullanılmış (Aa, Ab, Af; Ba, Bb, Bf ve Ca, Cb, Cf) ve Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotifer (ZA), Algamac 3050 ile zenginleştirilmiş rotifer (ZB) ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotifer (ZC) ile benzerlikleri sırasıyla ZAa, ZAb, ZAf; ZBa, ZBb, ZBf ve ZCa, ZCb, ZCf olarak tanımlandırılmıştır (Çizelge 5.1.). Zenginleştirilmemiş rotifer kültüründe kullanılan ω3 Algae (K 1) ve ω3 Yeast 60 (K 2) besin karışımı diğer çalışmaların rotifer kültürlerinde kullanılan besin veya besin karışımlarından sadece Garcia (2006) ve Garcia et al., (2008a, b) besleme rejimleriyle benzerlikleri tespit edilmiş (Çizelge 5.1.) ayrıca besinsel değerleri yüksek bir ürün olduğu belirlenmiştir (Bkz. Çizelge 3.1.; 3.2.), (Bkz. Şekil 3.2.c., d.). Bu nedenle K rotiferlerinin besinsel değerleri genel olarak önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. ZA rotiferinin zenginleştirilmesinde kullanılan Red Pepper Paste rotifer zenginleştirici ürünü ile Roo et al., (2009) in rotifer zenginleştirici ürünü aynı ürünlerdir. Aynı şekilde ZB rotiferini zenginleştirilen Algamac 3050 zenginleştirici ürünü ile Cavalin and Weirich, (2009) ve Haché and Plante, (2011) de verilen zenginleştirici ürünler aynı ürünlerdir. Emülsiyon formundaki Spresso ürünü ise kaynak bilgisinde adı geçen 64

77 65 Çizelge 5.1. Deneme grubu kültür ve zenginleştirme ürünleriyle kaynak bilgisi kültür ve zenginleştirme ürünlerinin karşılaştırılması Yazar&Yazarlar K 1 ZA 2 ZB 2 ZC 2 D 3 Alg 4 A M T K Aa Ab Af Ba Bb Bf Ca Cb Cf Ö TK C KH Carić et al., (1993) C + Fernández-Reiriz et al., (1993) + c,k f l,m Callow (1996) C + A(C)/M a,g f,h,j + Rodríguez et al., (1996) + + Pousão-Ferreira et al., (1997) + i l,m + Øie et al., (1997) M/T c h Øie and Olsen (1997) + + c f Rodríguez et al., (1997) + + Baker et al., (1998) C p Pousão-Ferreira et al., (1998) + c,n Baskerville-Bridges (1999) M/T i Hernández-Cruz et al., (1999) + + Copeman (2001) Seiffert et al., (2001) + + Metusalach (2002) g + Alves Jr. (2003) + + MacDonald (2004) Turner (2004) C + a Blair (2005) C + M/T + Faulk et al., (2005) A(C)/M a d + + Morais et al., (2005) + a + Garcia (2006) TİK a d + + O Brien-MacDonald et al., (2006) + Palmtag et al., (2006) a d + + +

78 66 Çizelge 5.1 (devamı) Park et al., (2006) M/T + Ali et al., (2007) i + + Benítez-Santana et al., (2007) + Garcia et al., (2008a, b, c) TİK 1 a d + + Naz (2008) + o Westelmajer (2008) + e d + Wold et al., (2008) p Cavalin and Weirich (2009) A(KO)/M e + r,s + + Kotani et al., (2009) KO b + Pousão-Ferreira et al., (2009) Roo et al., (2009), + + b Kotani et al., (2010) b Roo et al., (2010a, b) + b + Haché and Plante (2011) A(KO)+M e + b + 1 K(zenginleştirilmemiş rotifer-kültür besinine göre değerlendirme) 2 ZA (Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotifer) ZB (Algamac 3050 ile zenginleştirilmiş rotifer) ZC (Spresso ile zenginleştirilmiş rotifer) A(Red Pepper Paste ),B (Algamac 3050 ) ve C(Spresso ) ürünleri; a (aynı ürün) b(aynı firma-benzer ürün)f (farklı firma-benzer ürün) -ZAa (Red Pepper Paste tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen Red Pepper Paste ürününün rotifer zenginleştirmesi); ZAb (Red Pepper Paste tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen ayni firmaya ait Red Pepper Paste benzeri ürünün rotifer zenginleştirmesi); ZAf (Red Pepper Paste tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile farklı firmaya ait Red Pepper Paste benzeri ürünün rotifer zenginleştirmesi) -ZBa (Algamac 3050 tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen Algamac 3050 ürününün rotifer zenginleştirmesi); ZBb (Algamac 3050 tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen aynı firmaya ait Algamac 3050 benzeri ürünün rotifer zenginleştirmesi); ZBf (Algamac 3050 tarafından zenginleştirilmiş rotifer ile farklı firmaya ait Algamac 3050 benzeri ürünün rotifer zenginleştirmesi) -ZCa (Spresso tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen Spresso ürününün rotifer zenginleştirmesi); ZCb (Spresso tarafından zenginleştirilmiş rotifer grubu ile kaynak bilgisinde bildirilen aynı firmaya ait Spresso benzeri ürününün rotifer zenginleştirmesi); ZCfb (Spresso tarafından zenginleştirilmiş rotifer ile farklı firmaya ait Spresso benzeri ürününün rotifer zenginleştirmesi) 3 D(diğer zenginleştiriciler)ö(özel zenginleştiriciler; ticari-canlının yağ asiti veya bu ürünlerin kendi/ticari ürünlerle karışımı)tk(ticari zenginleştirici karışımı) 4 Alg(algle zenginleştirme)kh(konsantre veya hamur) -A(alg)M(maya)T(ticari)K(karışım;A/M/T)TĠK(ticari kültür ürünlerinin karışımı)ko(konsantre)c(canlı)t(ticari)+(ürün kullanımı) -küçük harfler kaynak bilgisindeki aynı ürünleri ve +/+ aynı renkli işaretler ise kaynak bilgisi ile denemelerin aynı ürünlerini gösterir

79 hiçbir ürünle aynı değildir. Fakat Algamac ve Spresso zenginleştiricilerinin aynı firmaya ait benzer ve farklı firmaya ait benzer ürünlerinin yaygın olarak kullanıldığı belirlenmiştir. Çünkü bu ürünler sektörel olarak daha yaygın ve eski şirketlerin canlı yem zenginleştirici ürünleridir (Çizelge 5.1.), (Bkz. Çizelge 3.4., 3.5., 3.6., 5.1.), (Bkz. Şekil 3.2.c., d.). Denemenin kimyasal analiz sonuçları incelendiğinde K rotiferine göre ZA rotiferinin HP değeri önemli (p<0,05), ZB ve ZC rotiferlerinin HP değerlerinin K rotiferi ile benzer olduğu belirlenmiştir (p>0,05). ZA ile ZB rotiferlerinin HY değerleri benzer (p>0,05) ve K rotiferine göre önemli (p<0,05), ZC rotiferi ise ZA, ZB ve K rotiferleri ile benzer düzeylerde olduğu tespit edilmiştir (p>0,05). ZA, ZB ve ZC rotiferlerine ait protein/lipit oranlarının benzer olduğu görülmüştür (p>0,05). ZA ve ZB rotiferlerinin protein/lipit oranları K rotiferine göre azaldığı ve farklı olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZC rotiferinin bu oranı ise ZA, ZB ve K rotiferleri ile benzerdir (p>0,05). ZA, ZB ve ZC rotiferlerin HK değerleri ile K rotiferi arasında bir fark olmadığı belirlenmiştir (p>0,05). Bu sonuçlara göre ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin lipit düzeyi yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ancak yağ ve protein düzeyi istatiksel açıdan ZA rotiferinde daha dengeli olduğu söylenebilir. Ayrıca kültür rotiferlerinin beslenmesi için kullanılan K 1 ve K 2 besin karışım diyeti K ile ZA, ZB ve ZC rotiferleri üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir (Bkz. Çizelge 4.1.). Ham yağ değerleri, deneme grupları arasında önemli farklılıklar göstermiştir (p<0,05). ZA, ZB ve Z0B rotiferlerinin K, ZKA, Z0A ve ZKB rotiferleri ile arasında HY değerlerinin farklı (p<0,05); ZC, ZKC ve Z0C rotiferleri ile benzer olduğu belirlenmiştir (p>0,05). ZA, ZB ve ZC rotiferleri arasında HY değerlerinin benzer (p>0,05) ancak ZC rotiferinin HY değeri K, Z0A, ZKB, ZKC ve Z0C rotiferleri ile önemsiz olduğu görülmüştür (p>0,05). ZK deneme gruplarında; ZKC ile ZKB rotiferleri arasında HY değerleri önemsiz (p>0,05), ZKA ile ZKC rotiferlerinin HY değerleri önemlidir (p<0,05). Z0 deneme gruplarında ise; Z0B ile Z0C rotiferlerinin HY değeri arasındaki fark önemsiz (p>0,05) ancak Z0A rotiferinden önemli bulunmuştur (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.1.), (Bkz. Şekil 4.1., 4.2., 4.3., 4.4., 4.5.). 67

80 Carić et al., (1993) rotifer kültüründe, canlı Nannchloropsis sp. ile beslediği rotiferlerin HY değerlerini %11,1 17,2 rotifer kuru ağırlığı ve maya ile besledikleri rotiferlerin HY değerlerini %10,3 19,4 rotifer kuru ağırlığı olarak hesaplamıştır. Blair (2005), kontrol diyeti olarak INVE CS3000 ve Nannochloropsis sp. ile beslediği rotiferlerin HY değerlerini %12,6±0,3 rotifer kuru ağırlığı olarak bildirmiştir. Dendrinos and Thorpe (1987), tarafından canlı Chlorella+maya besini ile beslenen rotiferlerin HY değeri rotifer kuru ağırlığının %20 22 si (Lubzens et al., 1989) ve Naz (2008), maya (S. cerevisiae) ile beslediği rotiferlerin HY değerini %22,19±0,28 rotifer yaş ağırlığı olarak bildirmiştir. Carić et al., (1993) tarafından bildirilen ve maya ile beslenen rotiferlerin %HY değeri K rotiferinin %HY değerine en yakın orandır. Naz (2008), rotifer yaş ağırlığına ait %HY değeri ile kuru rotifer ağırlığı olan K denemesinin %HY değerlerinin birbirine yakın değerler olduğuda söylenebilir. Sonuçlar arasındaki bu farklılıklar kültür koşullarından ve kültür besini ürünlerden kaynaklanmaktadır. Fernández-Reiriz et al. (1993) in bildirdiği rotifer kuru ağırlığının %HY ZBf ve ZCb değerleri ile ZB ve ZC rotiferlerinin sonuçları yakın değerlerdedir. Naz (2008), ZCb rotiferi HY değerini rotifer yaş ağırlığının %27,56±0,31 si olarak bildirmiştir. Roo et al., (2009) ZAa HY değerini %27,31±4,05 rotifer kuru ağırlığı olarak ZA denemesinden yüksek olduğu görülmüştür. Yine Roo et al., (2009) ZCb HY değerini %22,05±3,84 rotifer kuru ağırlığı olarak hesaplamıştır. Roo et al., (2009) daki Cb ile Roo et al., (2010a, b) Cb aynı ürün ZCb HY değeri %22,35±2,30 rotifer kuru ağırlığı olarak ZA ve ZC rotiferlerinin %HY değerlerinden yüksek düzeyde bildirilmiştir. Palmtag et al., (2006) tarafından ZBb rotiferi için %19,3±0,6 HY rotifer kuru ağırlığı olarak bildiren değer ZB rotiferinin %13,74±0,09 HY rotifer kuru ağırlığı değerinden yüksektir. Roo et al., (2009) in aynı ürünü ile zenginleştirilmiş ZA %HY değeri ile farklılığı deneme koşullarından kaynaklanmaktadır. Aynı durum; B ile aynı firmaya ait fakat farklı kompozisyonlu Palmtag et al., (2006) ile ZB arasındaki %HY farklılığı ve C ile aynı firmaya ait fakat farklı ürün kompozisyonlu Naz (2008), ve Roo et al., (2010a, b) in ZC rotiferinin %HY değeriyle arasındaki farklılıklar içinde geçerlidir. 68

81 Ham protein analiz sonuçları, ZA ve Z0B denemelerinde birbirine benzer (p>0,05) ve düşük değerde diğer gruplar ile farklı oranlardadır (p<0,05). K, ZB, ZC ZKA, ZKB, ZKC, Z0A ve Z0C örneklerin %HP değerlerinin birbirleriyle olan farkları önemsizdir (p>0,05). Zenginleştirilmiş rotiferlerin HP değerleri ZB ve ZC rotiferleri için benzer (p>0,05) ve ZA rotiferinden önemlidir (p<0,05). ZA ve Z0B rotiferlerinin %HP değerleri benzerdir (p>0,05). Kültür sonrası aç bırakılan rotiferlerin 6., 8. ve 12. saatteki örneklemelerinden 8. saat örneklemesi olan Z0B rotiferinde HP değeri düşmüş, 12. saat örneklemesi olan Z0C rotiferinde tekrar artmış olduğu belirlenmiş ve Z0A ile Z0C rotiferlerinin değerleri benzer (p>0,05) ve Z0B rotiferinden farklı bulunmuştur (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.1.), (Bkz. Şekil 4.1., 4.3.). Rotifer kültüründe kullanılan ticari kültür besinini içeren Chlorella sp. in Maruyama et al., (1987) canlı C. vulgaris olarak ortalama HP değerini kuru ağırlığının %55 i olarak bildirmiştir. Bu değer zenginleştirilmemiş rotiferlerin HP değerini etkileyen bir faktör olarak düşünülebilir. Dendrinos and Thorpe (1987), canlı Chlorella+maya besini ile besledikleri rotiferlerin HP değerini %63 67 rotifer kuru ağırlığı olarak hesaplamıştır (Lubzens et al., 1989). Carić et al. (1993), rotifer kültür denemesinin HP değerlerini canlı Nannchloropsis sp. ile besledikleri için %34,3 35,3; maya ile besledikleri için ise %25,5 34,0 rotifer kuru ağırlığı olarak belirlemiştir. Fernández-Reiriz et al., (1993) zenginleştirilmemiş rotiferde %36,06+0,52 HP değeri olarak ve Blair (2005), kontrol diyeti olarak INVE CS3000 ve Nannochloropsis sp. ile besledikleri rotiferlerin HP değerlerini %57,1±0,4 rotifer kuru ağırlığı olarak bildirmiştir. Naz (2008), rotifer zenginleştirmede maya (S. cerevisiae) ile beslediği zenginleştirilmemiş rotiferlerin HP değerini %63,57±0,36 rotifer yaş ağırlığı olarak bildirmiştir. Carić et al., (1993) ve Fernández-Reiriz et al., (1993) tarafından bildirilen %HP değerleri K rotifer değerinden düşük ve Blair (2005) e ait %HP değeri ise K rotiferi ile benzerdir. %HP değerlerindeki bu farklılıklar kültür koşullarından ve kültür besini ürünlerden kaynaklanmakla birlikte K denemesinin %HP değeri istenilen değerler arasında olduğu söylenebilir. Fernández-Reiriz et al., (1993) ZBf (%38,11±0,97 ve %37,16±2,06) ve ZCb (%39,54±0,67) rotifer kuru ağırlığının %HP değerlerini ve Naz (2008), ZCb 69

82 %46,33±0,29 rotifer yaş ağırlığı HP değeri, ZB ve ZC rotiferlerinin sonuçlarından düşük oranlarda olduğu tespit edilmiştir. Roo et al., (2009) ZAa rotiferinin HP değeri %57,31±4,00 rotifer kuru ağırlığı olarak ZA denemesinden yüksek değerde belirlenmiştir. Roo et al., (2009) ve Roo et al. (2010a, b) için aynı olan ZCb diğerleri sırası ile %54,28±4,57 ve %52,27±4,34 HP rotifer kuru ağırlığı olarak %HP ZC rotifer kuru ağırlığı değerinden düşüktür. Deneme gruplarında hesaplanan %HP değerleri genel olarak Naz (2008), Roo et al., (2009) ve Roo et al., (2010a, b) zenginleştirme çalışmalarının sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Deneme grupları arasında ham kül değerlerinde önemli (p<0,05) derecede istatistiksel farklılıklar belirlenmiştir. ZKA ile ZKC rotiferlerinin ve ZKC ile K rotiferlerinin %HK değerleri arasındaki farklar önemsizdir (p>0,05). Z0 deneme grupları arasında Z0C rotiferinin Z0A ve Z0B rotiferlerinden farkı önemlidir (p<0,05). ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin HK değerleri önemsizdir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.1.). HK değerleri en yüksek %15,39±0,39 Z0C ve en düşük %6,65±0,46 ZKB rotiferlerinde tespit edilmiştir (Bkz. Çizelge 4.1.), (Bkz. Şekil 4.1., 4.4.). Dendrinos and Thorpe (1987), tarafından canlı Chlorella+maya besini ile beslenen rotiferlerin HK değerini %4 6 rotifer kuru ağırlığı olarak bildirilmiştir (Lubzens et al 1989). Carić et al., (1993) canlı Nannchloropsis sp. ile beslediği rotiferin HK değerlerini %5,0 8,3 rotifer kuru rotifer ağırlığı ve maya ile besledikleri rotiferlerin HK değerlerini %5,8 7,9 rotifer kuru ağırlığı olarak hesaplamıştır. Blair (2005), kontrol diyeti olarak INVE CS3000 ve Nannochloropsis sp. ile besledikleri rotiferlerin HK değerlerini %13,7±1,5 rotifer kuru ağırlığı ve Naz (2008), maya (S. cerevisiae) ile beslediği rotiferlerin HK değerini %7,53±0,13 rotifer yaş ağırlığı olarak bildirmiştir. Bu değerler ile K rotiferlerinin %10,25±0,30 HK değerleri arasında benzerlikler tespit edilmiş, HK değerlerinin farklılıkları ise kültür koşullarından ve kültür besini ürünlerinden kaynaklanmaktadır. Dolayısı ile K denemesinin %HK oranının değeri kültür koşulları içerisinde kabul edilebilir düzeydedir. 70

83 Naz (2008), ZCb HK değerini %10,21±0,41 rotifer yaş ağırlığı olarak bildirmiştir. Bu değer %10,84±0,06 rotifer kuru ağırlığı ZC HK değerinden yüksek olduğu görülmüştür. Roo et al., (2009) ZAa HK değeri %1,48±0,50 olarak ZA rotiferinden ve diğer denemelerden de oldukça düşüktür. Aynı şekilde Roo et al., (2010a, b) ZCb HK değerleri %1,20±0,27 olarak ZC rotiferinden çok düşük düzeyde tespit edilmiştir. Roo et al., (2009) ve Roo et al., (2010a, b) zenginleşmemiş rotiferleri sadece maya ile beslediklerinden HK değerleri düşük düzeylerde belirlenmiştir. Yapılan analizlerde protein/lipit oranları önemli farklılıklar göstermiştir (p<0,05). ZKA rotiferinin protein/lipit oranı 9,54±0,34 oranında diğer deneme gruplarından yüksektir (p<0,05). ZA, ZB ve ZC rotiferleri arasında ve K, Z0A ve ZKB rotiferleri arasında protein/lipit oranlarında bir fark tespit edilememiştir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.1.), (Bkz. Şekil 4.1., 4.5). Izquerdo (2004), canlı yemlerin protein içeriklerinin genetiksel olarak sabit değerlerde olduğunu halbuki lipitlerin kalitatif ve kantitaif değerlerinin yığın kültür metotlarında önemli miktarda etkilenebilir olduğunu bildirmiştir. Bu durum denemeden elde ettiğimiz HP ve HK değerlerinin yorumlanmasıyla benzer yöndedir. Yağ asitleri sonuçları incelendiğinde, ZA rotiferinin %37,21±21 SFA değeri denemeler içerisinde en yüksek miktarda tespit edilmiştir. ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin SFA artışları farklı (p<0,05) fakat ZC rotiferin SFA miktarının K rotiferi ile benzer olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). K rotiferine göre Z0A, ZKB, Z0B, ZKC, Z0C rotiferlerinin SFA artışları önemsiz (p>0,05) ve ZKA rotiferindeki SFA değerindeki azalmanın önemli olduğu belirlenmiştir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). Deneme gruplarının miristik asit, palmitik asit ve stearik asit değerlerinin diğer SFA lardan yüksek ve palmitik asit değerininde en yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). Bu tespitler Fernández-Reiriz et al., (1993), Copeman (2001), Garcia (2006), Park et al., (2006), Garcia et al., (2008a, b), Ludwig et al., (2008), Naz (2008), Westelmajer (2008), Kotani et al., (2009), Roo et 71

84 al., (2009), Kotani at al. (2010), Roo et al., (2010a, b) nın çalışmalarıyla benzerlik göstermektedir. Garcia et al., (2008a, b) rotifer kültüründe kullanılan ürünlerin besinsel değerleri ile K 1 ve K 2 kültür ürünlerinin besinsel değerleri yüksek ürünlerdir ve her iki denemede de yoğun kültür metodu uygulanmıştır. Ancak Garcia et al., (2008a) zenginleştirilmemiş rotifer kültürünün SFA (%17,3±0,8) miktarı ve Garcia et al., (2008b) zenginleştirilmemiş rotifer kültürünün SFA (%41,2±0,2) miktarı oldukça farklı düzeylerde bildirilmiştir. K denemesine ait %29,22±0,31 SFA değeri ve Garcia et al., (2008a, b) ın SFA değerleri karşılaştırıldığında bu durumun kültür koşullarından ve ürünlerin besinsel değer farklılıklarından kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Garcia et al., (2008a, b) denemelerinde kullanılan aynı zenginleştirici ürünlerin besinsel farklılıkları yapılan analiz sonuçlarında açıkça görülmüştür. K rotiferlerinin miristik asit, palmitik asit ve steraik asit değerleri (sırasıyla %2,93±0,07; %19,10±0,39 ve %5,50±0,08), Garcia et al., (2008a) miristik asit, palmitik asit ve stearik asit değerlerinden (sırasıyla %1,7±0,1; %6,8±0,2 ve %3,5±0,2) yüksek, Garcia et al., (2008b) tarafından bildirilen miristik asit (%6,7±0,1) değerinden düşük, palmitik asit (%19,6±0,1) değeri ile benzer ve stearik asit (%1±0,0) değerinden ise yüksek olduğu belirlenmiştir. ZA rotiferinin %26,39±0,54 palmitik yağ asiti değeri, %14,72±1,32 Roo et al., (2009) ZAa palmitik yağ asiti değerinden yüksek düzeyde tespit edilmiştir. ZA rotiferinin palmitik asit değerinin yüksekliği zenginleştirilmemiş rotifer değerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Stearik yağ asiti değerleri ZA rotiferi (%3,23±0,12) ile Roo et al., (2009) ZAa rotiferinde (%2,02±1,05) benzerdir. ZA rotiferinin SFA (%29,22±0,31) değerinin, Roo et al., (2009) ZAa SFA (%19,00±2,07) değerinden yüksek oluşu, ZA rotiferinin palmitik yağ asiti farklılığından kaynaklanmaktadır (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). ZB rotiferinin miristik asit; palmitik asit; steraik yağ asiti değerleri (sırasıyla %8,45±0,12; %21,17±0,17; %2,99±0,14) Garcia et al., (2008a) ZBb rotiferleri (%10,5±0,3; %23,8±0,6; %3,3±0,2) ile benzerdir. Fakat Garcia et al., 72

85 (2008a) tarafından bildirilen zenginleştirilmemiş rotiferin %6,8±0,2 palmitik asit değerindeki artış oranının daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Ancak Garcia et al., (2008b) denemesinde miristik asit, palmitik asit, steraik yağ asiti değerleri benzer olmakla birlikte zenginleştirilmemiş rotifere göre (%19,6±0,1) zenginleştirilmiş rotiferin (%24,7±1,9) palmitik yağ asitindeki artış oranı, ZB rotiferinin palmitik yağ asiti artış oranına daha yakın değerde olduğu belirlenmiştir. ZB rotiferine göre; Haché and Plante (2011) ZBa nin %7,1±0,6 miristik asit, %14,1±0,2 palmitik ve %1,9±0,1 stearik asit oranları düşük değerlerde bildirilmiştir (Bkz. Çizelge 4.2.). ZB rotiferinin SFA (%32,96±0,26) değeri Garcia et al., (2008a) ZBb (%46,8±0,7) ve Garcia et al., (2008b) ZBb (%40,8±0,7) değerlerinden düşük, Haché and Plante (2011), ZBa (%23,4±2,8) değerinden yüksektir (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). Naz (2008) ve Roo et al., (2010a, b) ZCb SFA değerleri sırasıyla %19,4±0,13 ve %23,93±0,63 olarak ZC rotiferinin %30,80±0,30 SFA değerinden düşük olduğu tespit edilmiştir. Naz (2008), % miristik asit;palmitik asit;stearik yağ asiti değerleri sırasıyla 3,64±0,04;10,96±0,04;2,86±0,00; Kotani et al., (2010) ZCb deneme modeline göre %1,23±0,18 miristik asit, %11,18±1,67 palmitik asit ve %2,63±0,44 steraik yağ asitleri; Roo et al., (2010a, b) ZCb de %14,60±0,96 palmitik asit ve %5,46±0,56 stearik yağ asitleri olarak bildirmişlerdir. Bu denemelerin sonuçlarına göre ZC rotiferlerinin %4,27±0,05 miristik asit değeri Naz (2008), ZCb değerine yakın ve Kotani et al., (2010) ZCb değerinden yüksek, %22,46±0,26 palmitik asit değeri Naz (2008), ve Kotani et al., (2010) ZCb değerlerinden yüksek ve %3,23±0,02 steraik değeri de Naz (2008), Kotani et al., (2010) ZCb değerleri ile benzer bulunmuştur. Zenginleştirilmemiş rotiferin MUFA değeri ZA, ZB ve ZC rotiferlerinde azaldığı tespit edilmiştir (p<0,05). Z0A, Z0B, ZKC ve Z0C rotiferlerinin MUFA değerleri K rotiferine göre önemlidir (p<0,05). ZKA, ZKB, Z0B ve ZKC rotiferleri arasındaki değerler önemsizdir (p>0,05). Z0A (%27,10±0,18), Z0C (%26,24±0,13) ve Z0B (%25,76±0,46) rotiferlerinde tespit edilen MUFA değerleri benzerdir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). 73

86 Garcia et al., (2008a) ve Garcia et al., (2008b) da bildirilen zenginleştirilmemiş rotifer kültürünün sırasıyla %70,0±1,0 ve %54,1±0,0 MUFA miktarları, K rotiferine ait %22,91±0,62 MUFA değerinden yüksek olduğu tespit edilmiştir (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). Bu durum yukarıda da açıklandığı gibi kültür koşullarından ve ürünlerin besinsel değer farklılıklarından kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Ürünlerin besinsel değer farklılıkları Garcia et al., (2008a, b) tarafından zenginleştirici ürünlerin test edildiği aynı ürünlere ait biyokimyasal analizlerinde açıkça belirlenmiştir. Bu nedenle kültür rotiferlerine bu besinsel farklılıklarında yansıyabileceği düşünülebilir. Denemelerde tespit edilmiş MUFA lardan palmitoleik ve oleik yağ asitleri arasında Copeman (2001), Garcia et al., (2008a, b), Naz (2008), Westelmajer (2008), Kotani et al., (2009), Roo et al., (2009), Kotani at al., (2010), Roo et al., (2010a, b) ve Haché and Plante (2011), çalışmalarında benzerlikler ve farklılıklar olduğu belirlenmiştir. K rotiferinin palmitoleik (%6,61±0,08) ve oleik asit (%7,29±0,32) değerleri, zenginleştirilmemiş Rodríguez et al., (1996) değerlerinden yüksek, Garcia et al., (2008a, b) palmitoleik ve oleik yağ asitleri ile Naz (2008), oleik yağ asiti değerlerinden düşük düzeyde olduğu belirlenmiştir (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.8). Bu farklılıklar kültür koşullarından ve ürünlerin besinsel değer farklılıklarından kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir. Palmitoleik yağ asitleri ZB rotiferinde %2,67±0,01 ve ZC rotiferinde %2,97±0,09 olarak benzerdir (p>0,05). ZA rotiferlerinin palmitoleik yağ asiti değeri, ZB ve ZC rotiferlerinin palmitoleik yağ asiti değerinden önemli bulunmuştur (p<0,05). ZA ile ZB rotiferlerinin ve ZB ile K rotiferinin oleik yağ asiti değerleri benzer (p>0,05); K rotiferi ile ZA rotiferinin oleik yağ asiti değerleri farklıdır (p<0,05). Oleik yağ asiti değerleri, ZC rotiferinde %12,25±0,36; ZKA rotiferinde %10,14±1,13; ZKB rotiferinde %11,02±0,28; Z0B rotiferinde %9,78±0,98 olarak yüksek oranlarda (p>0,05), ZA ve ZB rotiferlerinden önemli bulunmuştur (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.8). 74

87 Roo et al., (2009) ve Roo et al., (2010a, b) ZAa palmitoleik yağ asiti değerlerini çok düşük düzeylerde tespit etmişler ve % değerlerini belirtmemişlerdir. Westelmajer (2008), %9,0±0,6 ZAf palmitoleik asit değeri, ZA rotifer (%4,08±0,04) değerinden yüksek düzeydedir. Haché and Plante (2011), ZBa palmitoleik yağ asiti değerinin (%3,8±0,4) ZB rotifer değerinden (%2,67±0,01) yüksek olduğu görülmüştür. ZBb palmitoleik yağ asiti Garcia et al., (2008a) da %11,1±0,2, Garcia et al., (2008b) da ise %13,0±1,2 olarak ZB rotiferlerinden yüksek oranda tespit edilmiştir. Haché and Plante (2011), ZCb %14,4±1,0 palmitoleik asit değerinin ZC rotifer değerinden yüksek olduğu görülmüştür. Naz (2008), Kotani et al., (2010) ZCb de sırasıyla %10,39±0,04 ve %2,46±0,41 C16:1 değerlerini bildirmişlerdir. Oleik asit değerleri, Roo et al., (2009), ZAa da %10,08±3,99 ve Roo et al (2010a, b) ZAa da %19,12±0,55 olarak bildirilmiştir. ZB rotiferinin oleik yağ asiti (%5,30±0,73) değeri, Haché and Plante (2011), ZBa (%0,9±0,1) oleik yağ asit değerinden yüksek; Garcia et al., (2008a) ZBb (%8,2±0,0) ve Garcia et al., (2008b) ZBb (%8,5±0,5) oleik asit değerlerinden düşük olduğu belirlenmiştir. ZCb % oleik yağ asiti değerleri Naz (2008), Roo et al., (2009), Roo et al., (2010a, b) ve Kotani et al., (2010), da sırasıyla %12,52±0,02; %20,1±1,72; %19,12±0,55 ve %18,1±0,7 olarak %2,97±0,09 ZC rotiferinin oleik asiti değerinden yüksek düzeylerde olduğu görülmüştür. ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin K rotiferine göre n 6PUFA değerleri önemli (p<0,05), ZA ve ZC rotiferleri arasında önemsiz (p>0,05) olduğu belirlenmiştir. Deneme gruplarındaki en yüksek n 6PUFA değeri Z0A rotiferinde tespit edilmiştir ve bu oran ZKB ve Z0C rotiferleri ile benzerdir (p>0,05). ZKB ve Z0C rotiferlerinin K, ZKA ve Z0B rotiferleriyle n 6PUFA farkları önemsizdir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7.). Deneme gruplarından zenginleştirilmemiş rotifer ait %25,94±0,43 n 6PUFA değeri Garcia et al., (2008a) (%9,0±0,4), Garcia et al., ( 2008b) (%1,0±0,1) ve Westelmajer (2008), (%8,2±1,0) n 6PUFA değerlerinden yüksek düzeyde tespit edilmiştir. ZA rotiferinin n 6PUFA değeri (%21,52±0,25), ZAa n 6PUFA Roo et al., (2009) (% 14,19±1,70) ve ZAf n 6PUFA Westelmajer (2008), (%9,9±1,7) değerlerinden yüksek düzeyde tespit edilmiştir. %19,94±0,30 n 6PUFA ZB rotifer değeri, 75

88 %20,4±0,4 Cavalin and Weirich (2009), %19,7±0,2 Haché and Plante (2011), ZBa n 6PUFA değerleri ile benzer; Garcia et al., (2008a) n 6PUFA ZBb (%5,7±0,8), Garcia et al., (2008b) n 6PUFA ZBb (%7,6±0,5) değerlerinden yüksek düzeyde tespit edilmiştir. Roo et al., (2009) (%10,77±2,11), Roo et al., (2010a, b) (%10,95±1,23) ve Haché and Plante (2011), (%11,9±0,4) ZCb n 6PUFA değerleri, ZC rotiferinin n 6PUFA (%22,09±0,11) değerinden düşük olduğu belirlenmiştir. Deneme gruplaraındaki zenginleştirilmemiş rotifere göre zenginleştirilmiş rotiferlerin n 6PUFA miktarlarındaki azalma Garcia et al., (2008a) ın çalışmalarıyla benzerlik gösterdiği tespit edilmiştir. Ancak Garcia et al., (2008b) ZBb rotiferinin n 6PUFA miktarının arttığı bildirilmiştir. ZB ve ZC rotiferlerinin ARA miktarları düşük ve K rotiferi ile aralarındaki farkları önemli (p<0,05) ZA ile K rotiferlerinin ARA miktarları ise benzerdir. Z0A rotiferinin ARA değeri (% 4,10±0,07) K ve Z0C rotiferleri ile benzer diğer denemelerle önemli (p<0,05) bulunmuştur. Dolayısıyla zenginleştirilmemiş rotiferlerin açlık sonrası ARA değerlerini muhafaza ettikleri belirlenmiştir. ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin linoleik asit miktarındaki azalmanın önemli olduğu tespit edilmiştir (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.8.). ZA, ZB ve ZC rotiferleri ile diğer deneme gruplarının n 6DPA değerleri arasında istatistiksel açıdan fark olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZB rotiferinin n 6DPA değeri (%11,12±0,03) ZA ile ZC rotiferlerinden yüksek olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). ZA ve ZC rotiferlerinin n 6DPA değerleri ise benzerdir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.8.). B zenginleştirici ürününde verilen n 6DPA değeri ZB rotiferi ile uyumluluk göstermektedir (Bkz. Çizelge 3.5.). Ayrıca diğer A ve C ürünlerininde n 6DPA bakımından zengin olduğu söylenebilir. Kültür sonrası açlıkta, rotiferlerin n 6DPA değerlerinin zenginleştirilmemiş rotiferlere göre 6. ve 8. saatlerde düştüğü belirlenmiştir. K rotiferinin n 6DPA değeri, Z0A ve Z0C rotiferinden farklı (p<0,05), Z0B rotiferi ile benzer olduğu tespit edilmiştir (p>0,05). ZKA ve ZKB denemelerinin K rotiferi ile aralarında n 6DPA miktarları farklı (p<0,05), ZKC ve K rotiferleri arasındaki n 6DPA oranlarının benzer olduğu hesaplanmıştır (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.8.). 76

89 K rotiferinin linoleik asit (%16,24±0,66) ve ARA (%3,58±0,05) değerleri Garcia et al., (2008a), Westelmajer (2008) ve Kotani et al., (2010) tarafından bildirilen zenginleştirilmemiş rotifer değerlerinden yüsek olduğu belirlenmiştir. Linoleik asit ve ARA değeri Roo et al., (2009) ZAa da sarasıyla %4,08±1,10 ve %2,88±0,85 düzeyinde ZA rotiferinin linoleik asit değerinden (%9,60±0,27) düşük ve ZA rotiferinin ARA değerine (%3,50±0,03) benzer olarak tespit edilmiştir. Westelmajer (2008), ZAf de linoleik yağ asiti değerini %7,0±1,0 ve ARA değerini %1,4±0,4 olarak bildirmiştir. Bu değerler ZA rotiferi değerinden düşük miktarlardadır. Aynı ürün zenginleştirmeleri olan ZAf rotiferlerine ait; Cavalin and Weirich (2009), %15±0,2 linoleik asit ve %2,0±0,1 ARA değeri ile Haché and Plante (2011), %5,5±0,4 linoleik asit ve %1,0±0,1 ARA değerlerinden sadece Cavalin and Weirich (2009), ZAf linoleik asit değeri ZA değerinden yüksek oranda olduğu tespit edilmiştir. ZA rotiferinin %6,68±0,07 n 6DPA yağ asiti değeri, %2,88±0,85 Roo et al., (2009) ZAa; %0,3±0,0 Westelmajer (2008), ZAf n 6DPA ve %1,0±0,2 Cavalin and Weirich (2009), ZAf değerlerinden yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. ZB rotiferlerinin %5,83±0,21 linoleik asit ve % 2,73±0,21 ARA değerleri Garcia et al., (2008a) ZBb; Garcia et al.,(2008b) ZBb; Cavalin and Weirich (2009), ZBa; Haché and Plante (2011), ZBa; linoleik asit ve ARA değerleri (sırasıyla %1,4±0,0 ve %1,0±0,0; %0,2±0,1 ve %0,6±0,0; %2,6±0,1 ve %3,4±<0,1; %2,3±0,1 ve %2,9±0,1 ile karşılaştırıldığında ZB rotiferlerinin linoleik asit değeri yüksek, ARA değerinin ise Cavalin and Weirich (2009), Haché and Plante (2011), ZBa değerlerinden düşük olduğu görülmüştür. ZB rotiferinin %19,94±0,30 n 6DPA değeri, %4,9±0,4 n 6DPA Garcia et al., (2008a) ZBb, %4,8±0,9 n 6DPA Garcia et al., (2008b) ZBb, %12,6±0,1 n 6DPA Cavalin and Weirich (2009), ZBa değerlerinden yüksek ve %19,7±0,2 n 6DPA Haché and Plante (2011), ZBa oranı ile benzer olduğu belirlenmiştir. ZC rotiferinin %18,18±0,16 linoleik asit değeri Roo et al., (2009) (%8,14±1,31), Roo et al., (2010a, b) (%,7,7±1,30); Naz (2008), (%0,56±0,45); Kotani et al., (2010) 77

90 (%10,75±1,53) ve Haché and Plante (2011), (%8,4±0,7) ZCb değerlerinden yüksek olduğu görülmüştür. ZC rotiferinin %2,44±0,33 ARA değeri aynı araştırıcıların ZCb rotiferleri için bildirilen Roo et al., (2009) (%1,46±0,73); Roo et al., (2010a, b) (%1,83±0,23); Naz (2008), (%1,85±0,04); Kotani et al., (2010) (%0,79±0,23) ve Haché and Plante (2011), (%0,5±0,5) ARA değerlerinden yüksek olduğu tespit edilmiştir. ZC rotiferinin %6,79±0,11 n 6DPA değerinin, Roo et al., (2009) (%0,44±0,07) ve Kotani et al., (2010), (%0,55±0,24) ZCb rotiferlerinin değerlerinden yüksek olduğu görülmüştür. ZA, ZB ve ZC roiferlerinin n 3PUFA değerleri K rotiferi ve diğer deneme gruplarına göre önemli olduğu (p<0,05), ZA ile ZC rotiferlerinin ise benzer olduğu tespit edilmiştir (p>0,05). ZB rotiferinde %36,92±0,50 olarak tespit edilen n 3PUFA değeri diğer denemelerden yüksektir (p<0,05). ZKA, Z0A, Z0B, ZKC rotiferlerinin K rotiferine göre n 3PUFA farkları önemsiz (p>0,05); ZKA rotiferinin n 3PUFA değeri Z0A ve ZKC rotiferlerinden farklı (p<0,05) ve ZKA rotiferinin n 3PUFA değeri ZKB rotiferi ile benzerdir (p>0,05). Z0C rotiferinde düşük oranda tespit edilen n 3PUFA değeri, Z0A ve Z0B deneme gruplarıyla benzer olarak tespit edilmiştir (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2), (Bkz. Şekil 4.8). ZB rotiferinde tespit edilememiş olan αlna değerleri ZA rotiferi dışındaki tüm deneme gruplarında benzerdir (p>0,05). Denemede %0,40±0,20 1,16±0,07 arasında tespit edilen αlna değerleri, Garcia et al., (2008a) (%0,3±0,0), Naz (2008), (%0,1±0,00), Kotani et al., (2010) (%1,46±0,04) zenginleştirilmemiş rotiferi ile Roo et al., (2009) (%0,92±0,11) ZAa; Haché and Plante (2011), (%1,1±0,0) ZBa; Garcia et al., (2008a) (%0,1±0,00) ZBb; Roo et al., (2010a, b) (%1,35±0,39) ve Naz (2008), (%0,05±0,00) ZCb rotiferlerinin sonuçlarıyla benzerlik gösterdiği belirlenmiştir. K rotiferi ile ZA, ZB ve ZC rotiferlerinin EPA değerleri arasındaki farklar önemsizdir (p>0,05). Ayrıca Z0A, Z0B ve ZKB rotiferlerinin EPA değerleri de ZA, ZB ve ZC rotiferleri ile benzer (p>0,05) ancak ZA rotiferinin EPA değeri ZKA, ZKC ve Z0C rotiferlerinden yüksektir (p<0,05). Bu sonuçla EPA değerlerinin birbirine çok yakın oranlarda olduğu görülmüştür (Bkz. Çizelge 4.2), (Bkz. Şekil 4.8). 78

91 K rotiferinin %3,34±0,10 EPA değeri Garcia et al., (2008a, b), Naz (2008), Westelmajer (2008), zenginleştirilmemiş rotiferlerinde sırasıyla 0,3±0,00, 0,4±00, 0,2±0,00 ve 1,7±0,0 olarak tespit edilen değerlerinden yüksek oranda olduğu görülmüştür. ZA rotiferinden tespit edilen EPA oranı (%3,59±0,04), Roo et al., (2009) ZAa ve Westelmajer (2008), ZAf rotiferlerinin değerleri ile benzer ancak ZA rotiferinin %3,20 12,01 arası EPA artışı ve Westelmajer (2008), %105,88 EPA artış oranlarının farklı düzeylerde olduğu görülmüştür. ZB rotiferinin %3,59±0,04 EPA değeri, Garcia et al., (2008a) %1,2±0,1 ZBb ve Garcia et al., (2008b) %1,8±0,1 ZBb EPA değerlerinden yüksek, Cavalin and Weirich (2009), %6,0±0,3 ZBa ve Haché and Plante (2011), %12,6±0,2 ZBa rotiferlerinin EPA değerlerinden ise düşük oranlarda tespit edilmiştir. ZB rotiferinin EPA düzeyi K rotiferine göre düşük bulunmuştur. Ancak Garcia et al., (2008a, b) rotiferlerinde EPA değerleri zenginleştirilmemiş rotifer göre %300 ve %350 kat arttığı tespit edilmiştir. ZC rotiferinin %3,40±0,07 EPA değeri, Naz (2008), %3,61±0,05 ZCb EPA değeri ile benzer ve Kotani et al., (2010) %2,49±0,41 ZCb EPA değerinden yüksek olmasına karşın Roo et al., (2009) %6,51±0,62, Roo et al., (2010a, b) %6,63±0,34 ve Haché and Plante (2011), %5,4±0,4 ZCb EPA değerlerinden düşük düzeyde tespit edilmiştir. ZC rotiferinin EPA değeri K rotiferine göre azalmışken Naz (2008), ZCb EPA değerinin % kat artış gösterdiği belirlenmiştir. Deneme gruplarının n 3DPA miktarları benzer oranlarda tespit edilmişlerdir. K rotiferinin %1,61±0,02 n 3DPA değeri, zenginleştirilmemiş rotiferlere ait Copeman (2001), %1,5±0,1 ve Westelmajer (2008), %1,0±0,2 n 3DPA değerlerinden yüksek düzeyde belirlenmiştir (Bkz Çizelge 4.2), (Bkz. Şekil 4.8). Roo et al., (2009) ZAa ve Roo et al (2010a, b) ZCb n 3DPA değerleri tespit edilmiş olmasına rağmen düşük düzeyde oldukları için değer olarak bildirilmemiş ancak 79

92 n 3PUFA değeri içerisinde gösterilmiştir. Westelmajer (2008), Cavalin and Weirich (2009), tarafından aynı ürünler ile zenginleştirilen ZAf rotiferlerinin sırası ile %1,8±0,5 ve %2,4±0,2 n 3DPA değerleri ZA rotiferinin n 3DPA oranından (%1,22±0,11) yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir. ZB rotiferinin %1,37±0,07 n 3DPA değeri, Haché and Plante (2011), ZBa rotifer değerinden (%1,0±0,1) yüksek, Cavalin and Weirich (2009), ZBa rotifer değerinden (%2,5±<0,1) düşük olarak belirlenmiştir. Garcia et al., (2008a) ZBb rotifer değerinden (%0,4±0,1) ise yüksek oranda hesaplanmıştır. ZC rotiferinin %1,16±0,03 n 3DPA değeri, Kotani et al., (2010) ZCb %0,24±0,05 n 3DPA değerinden yüksek; Haché and Plante (2011), ZCb %2,3±0,1 n 3DPA değerinden düşük oranda olduğu belirlenmiştir. Roo et al., (2009) ZAa ve Roo et al., (2010a, b) ZCb rotiferlerinde n 3DPA değeri n 3PUFA içerisinde belirtilmiştir. ZA, ZB ve ZC denemelerinin n 3DPA miktarları K denemesi ile benzerken (p>0,05), Westelmajer (2008), ZAf n 3DPA değerinin zenginleştirilmemiş rotifere göre %80 oranında arttığı görülmüştür. Zenginleştirilmiş rotiferlerdeki DHA miktarı önemli oranda diğer deneme gruplarıyla farklı bulunmuştur (p<0,05). ZA rotiferinin % DHA miktarı ZB ve ZC rotiferlerinden önemli olduğu tespit edilmiştir (p<0,05). K rotiferlerinin 6. ve 8. saatlerinde DHA miktarı artarken 12. saatte tekrar düştüğü belirlenmiş ve ZKA ve ZKB rotiferlerinin DHA miktarları K ve ZKC rotiferine göre farklı (p<0,05), kendi aralarında ise önemsizdir (p>0,05). ZKC rotiferinin DHA miktarı ise K rotiferinden düşüktür (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.2), (Bkz. Şekil 4.8.). K rotiferinin %8,45±0,20 DHA değeri, zenginleştirilmemiş rotiferler deneme gruplarına ait Copeman (2001), (%1,7±0,1); Garcia et al., (2008a) (%0,2±0,0); Garcia et al., (2008b) (%0,9±0,1); Naz (2008), (%0,23±0,06) ve Westelmajer (2008), (%3,0±0,2) değerlerinden yüksek oranda tespit edilmiştir. 80

93 ZA rotiferinin %19,26±0,36 DHA değeri, Roo et al., (2009) ZAa rotiferine ait %20,52±2,80 değeri ile benzer, Westelmajer (2008), %4,9±1,1 ve Cavalin and Weirich (2009), %12,1±0,4 ZAf değerlerinden ise yüksek oranda tespit edilmiştir. Garcia et al., (2008a) ZBb %14,7±0,8 ve Garcia et al., (2008b) ZBb %11,7±0,9 DHA değerleri ZB rotiferinin %31,10±0,30 DHA değerinden düşük düzeyde tespit edilmiştir. Cavalin and Weirich (2009), ZBa rotiferinin %27,3±0,3 DHA değeri ZB rotiferinin DHA değerinden düşük, Haché and Plante (2011), ZBa rotiferinin %34,4±1,0 DHA değerinin ise ZB rotiferinin DHA değerinden yüksek olduğu tespit edilmiştir. ZC rotiferinin %19,85±0,25 DHA değeri, Naz (2008), (%17,46±0,44) ZCb değeri ile benzer, Kotani et al., (2010) (%4,50±0,91), Roo et al., (2009) (%9,68±0,93) ve Roo et al., (2010a, b) (%10,11±0,32) ZCb değerlerinden ise yüksek olduğu görülmüştür. Yağ asitlerinden n 3 ve n 6 gruplarının ve HUFA oranlarının belirlenmesi canlı yem kültürünün besinsel değerinin açıklanması için önemlidir. ZB rotiferinde 1,85±0,02 olarak tespit edilen n 3/n 6 oranı ZA ve ZC rotiferleri ile diğer deneme grubu rotiferlerinin oranlarından yüksek bulunmuştur (p<0,05). ZKB rotiferinin n 3/n 6 değeri K rotiferlerinden yüksek (p<0,05), ZKA ve ZKC rotiferinin değeri ise K rotiferi ile benzer olduğu belirlenmiştir (p>0,05). Z0A, Z0B ve Z0C rotifer değerlerinin ise K rotiferinenden farklı olduğu görülmüştür (p<0,05). Kültür sonrası açlık sürelerine bakıldığında rotiferlerin 12 saat açlık süresince n 6PUFA değerlerini koruyabildiği tespit edilmiştir. 6 ve 8 saatlik açlı süresince rotiferlerin n 3PUFA değerleri K rotiferiyle benzer olduğu (p>0,05) ve 12. saatte n 3PUFA rezevlerinin azalarak K rotiferine göre düştüğü tespit edilmiştir (p<0,05). Zenginleştirilmiş rotiferlerde ise n 3/n 6 değerlerinin yüksek oranlı olduğu tespit edilmesi n 3PUFA değerinin yüksekliğinden kaynaklanmaktadır (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.7., 4.9.). 81

94 ZB rotiferinde 9,86±0,32 olarak hesaplanan DHA/EPA değeri diğer rotiferlerden önemli olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZB rotiferinin bu oranı, ZA ve ZC rotiferlerinin hemen hemen iki katına yakın değerde olduğu belirlenmiştir. ZK grubu rotiferlerin 8. saatten sonra DHA/EPA oranının azaldığı buna karşın Z0 rotiferlerinde ise bu oranların değişmediği görülmüştür (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.9.). EPA/ARA oranı, ZC rotiferinde 1,39±0,02 düzeyinde diğer rotiferlerden önemli derecede farklıdır (p<0,05). ZA ve ZB rotiferleri arasındaki fark ise önemsizdir (p>0,05). EPA/ARA oranları K ile ZKA, ZKB, ZKC, Z0A, Z0B rotiferleri arasında benzer (p>0,05) ancak Z0C rotiferinde farklı olduğu tespit edilmiştir (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.9.). ZB rotiferinde 11,44±0,37 olarak tespit edilen DHA/ARA oranı diğer deneme gruplarından çok yüksek düzeyde olduğu belirlenmiştir (p<0,05). ZA (5,50±0,07) ve ZC (8,14±0,15) rotiferlerinin de kendi aralarında farklı olduğu görülmüştür (p<0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.9.). DHA/n 6DPA oran değerlerinin tüm denemelerde benzer olduğu görülmüştür (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.9.). n 6DPA/ARA değeri zenginleştirilmiş rotiferler arasında farklı düzeylerde hesaplanmış ve %4,09±0,17 oranı ile ZB rotifer değeri ZA ve ZC rotiferleri ile diğer rotiferlerin sonuçlarından önemli (p<0,05) bulunmuştur. ZA ve ZC rotiferleri arasındaki n 6DPA/ARA oranı önemli (p<0,05) ve ZA rotiferi ile ZKB rotiferi arasındaki n 6DPA/ARA oranının ise önemsiz (p>0,05) olduğu belirlenmiştir. ZKB rotiferinin n 6DPA/ARA değeri ZKC rotiferinden önemli (p<0,05), ZKA rotiferinin n 6DPA/ARA değeri de ZKB ile benzerdir (p>0,05). Kültür sonrası aç bırakılmış rotiferlerin n 6DPA/ARA oranları arasındaki fark benzer, kültür rotiferlerinin seviyeleriyle ise aynı düzeylerde hesaplanmıştır (p>0,05) (Bkz. Çizelge 4.2.), (Bkz. Şekil 4.9.). 82

95 K rotiferinin, Garcia et al., (2008a) zenginleştirilmemiş rotifer verilerine göre n 3/n 6 oranı düşük, DHA/EPA, EPA/ARA, n 6DPA/ARA oranları yüksek ve DHA/n 6DPA oranı benzer; Garcia et al., (2008b) zenginleştirilmemiş rotifer verilerine göre n 3/n 6 oranından düşük ve DHA/EPA ve EPA/ARA oranları ile benzer; Westelmajer (2008), zenginleştirilmemiş rotifer verilerine göre DHA/EPA oranlarını yüksek; n 3/n 6, EPA/ARA ve DHA/n 6DPA oranlarından ise düşük düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Naz (2008), ZCab zenginleştirilmemiş rotifer verilerine göre K rotiferinin n 3/n 6 oranının yüksek olduğu görülmüştür. ZA rotiferinin n 3/n 6 oranı (1,19±0,01), Roo et al., (2009) ZAa (2,05±0,39) ve Westelmajer (2008), ZAf (1,7±0,0) değerlerinden düşük; ZB rotiferinin n 3/n 6 oranı (1,85±0,02), Haché and Plante (2011), ZBa (2,9±0,1), Garcia et al., (2008a) (2,2±0,1) ve Garcia et al., (2008b) ZBb (2,6±0,2) değerlerinden düşük; ZC rotiferinin n 3/n 6 oranı (1,21±0,00), Naz (2008), (6,73±1,00), Roo et al., (2009) (1,94±0,21) ve Haché and Plante (2011), (2,1±0,1) ZCb değerlerinden düşük olarak tespit edilmiştir. Roo et al., (2009) ZAa (5,18±0,68), Westelmajer (2008), ZAf (1,5±0,1); Haché and Plante (2011), ZBa (10,7±1,0), Cavalin and Weirich (2009), ZBa (4,5±0,2), Garcia et al., (2008) ZBb (12,4±0,6), Westelmajer (2008), ZBf (27,0±5,0), Cavalin and Weirich (2009), ZBf (1,6±0,1); Naz (2008), ZCb (4,82±0,04), Haché and Plante (2011), ZCb (1,8±0,1), Roo et al., (2010a, b) ZCb (1,49±0,01) olarak bildirilen DHA/EPA oranları ile ZA (5,36±0,12), ZB (9,86±0,32) ve ZC (5,83±0,17) rotifer oranları arasında, Roo et al., (2009) ZAa ile ZA, Haché and Plante (2011) ZBa ile ZB ve Naz (2008), ZCb ile ZC değerlerinde benzerlikler tespit edilmiştir. ZA rotiferinin EPA/ARA oranı (1,03±0,02), Roo et al., (2009) ZAa (1,48±0,45) ile benzer, Westelmajer (2008), ZAf (2,6±0,0) ile farklı; ZB rotiferinin EPA/ARA oranı (1,16±0,03) Haché and Plante (2011), ZBa (1,2±0,1) ile benzer Cavalin and Weirich (2009), ZBa (1,8±0,1), Garcia et al., (2008) ZBb (12,4±0,6), Westelmajer (2008), ZBf (2,8±0,1), Cavalin and Weirich (2009), ZBf (3,5±0,2); Roo et al., (2010a, b) 83

96 oranlarından farklı; ZC rotiferinin EPA/ARA oranı (1,39±0,02) ise ZCb (5,45±2,99); Haché and Plante (2011), ZCb (7,6±0,5) rotiferlerinden farklı olduğu görülmüştür. Roo et al., (2009) ZAa da 7,78±3,01, Roo et al., (2009) ZCb de 8,10±4,45 ve Roo et al., (2010a, b) ZCb de 5,61±0,85 olarak bildirilen DHA/ARA oranları zenginleştirilmiş deneme gruplarının ZA (5,50±0,07), ZB (11,44±0,37) ve ZC (8,14±0,15) rotiferler değerleriyle benzer bulunmuştur. Garcia et al., (2008a) ZBb n 6DPA/ARA değeri (5,1±0,3), ZB rotifer değerine yakın oranlarda (4,09±0,17) tespit edilmiş, Garcia et al., (2008a) ZBb rotiferinin bu değeri ZA ve ZC rotiferlerinden yüksek oranda olduğu belirlenmiştir. Sargent et al., (1993) temel yağ asitleri arasında DHA>EPA>ARA>LNA>LOA> 18:1>16:1 gibi bir ilişki olduğunu (Glencross, 2009) bildirmiş fakat Machlin (1963) ve Mohrhauer and Holman (1963), LOA ve ARA yağ asitine dönüşümünde LNA nın engellemiş olabileceğini belirtmiştir (Glencross, 2009). Agaba et al., (2005) yağ asitlerinin uzatılmasında PUFA ve MUFA için substrate kapasitesinin önemli olduğu fakat bunun SFA için geçerli olmadığını belirtmiştir (Glencross, 2009). Agaba et al., (2005) balıklarda C 18>C 20>C 22 ve n 3>n 6 ilişkisi olduğunu belirtmiştir (Glencross, 2009). K (LOA>18:1>DHA>16:1>ARA>EPA>LNA ve SFA>n 6PUFA> MUFA> n 3PUFA), ZA (DHA>LOA>18:1>16:1>EPA>ARA>LNA ve SFA> n 3PUFA> n 6PUFA> MUFA), ZB (DHA>LOA>18:1>EPA>ARA> 16:1>LNA ve n 3PUFA> SFA> n 6PUFA> MUFA) ve ZC (DHA>18:1> LOA>EPA>16:1>ARA>LNA ve SFA> n 3PUFA> n 6PUFA> MUFA) rotiferlerine ait sıralınışlarının; K rotiferi ile Garcia et al., (2008a) zenginleştirilmemiş, ZA rotiferi ile Roo et al., (2009) ZAa, ZB rotiferi ile Haché and Plante (2011), ZBa ve ZC rotiferi ile Haché and Plante(2011), ZCb rotiferlerine ait dizilişlerden farklı olduğu tespit edilmiştir. Bu farklılıklar kültür ve zenginleştirici ürünlerin besin değerlerindeki farklılıklardan ve uygulanan metotlardaki 84

97 farklılıklarından kaynaklanmış olabileceği düşünülmüştür (Bkz. Çizelge 4.2), (Bkz. Şekil 4.7., 4.8.). Zenginleştirici ürünlerin DHA/EPA oranları, Sargent et al., (1977) tarafından deniz balık larvaları için bildirilen fosfolipit kaynaklı yemlerin DHA/EPA (~2:1) ve balık yağı ile oluşturulmuş yemlerinin DHA/EPA (~1:1) oranları ile benzerlik göstermektedir. Deniz yassı balıkları için DHA/EPA oranı ~2:1 değerindedir. Bu DHA/EPA oranları optimal levrek balığı diyet oranı için ~2:1 ve 1:1; DHA/ARA oranı da ~10:1 ve daha yüksek değerlerde bildirilmiştir (Sargent at al. 1999). DHA/EPA oranı ZA, ZB ve ZC rotiferinde benzerken, ZB ve ZC rotiferlerinin DHA/ARA oranı ise Sargent et al., (1999a) DHA/ARA oranı ile daha yakın değerlerdedir. Denemelerin kimyasal bileşen analizleri ile yağ asitleri analizlerinin kaynak bilgisine göre farklılıkları ürünlerin zenginleşme sürelerinden de kaynaklanmış olabileceği düşünülmüştür. Örneğin ZA rotiferinde 6 saatlik bir zenginleştirme süresi uygulanmışken bu süre aynı ürün zenginleştirmesi olan Haché and Plante (2011), rotifer zenginleştirmesinde 24 saattir. Ayrıca denemelerde kullanılan zenginleştirici oranlarınında etkili olabileceği düşünülmüştür. Kuluçkahanelerde genel olarak olan 72 saatlik kültür sonrası zenginleştirme protokolleri uygulanmaktadır. Çizelge 4.2. değerleri incelendiğinde 72 saatlik kültür sonrası süzülen rotiferin tekrar kültür besini ile 6 saatlik bir ön beslemeye alınarak ardından zenginleştirme uygulanmasının daha yüksek bir DHA değeri ile sonuçlanabileceği düşünülmüştür. Rotifer kültür besini olarak kaynak bilgisi ve Çizelge 5.1. ten farklı olarak bu türde bir besin karmasının seçilmesinin nedeni son yıllarda deniz balıkları canlı yem kültüründe besin değeri yüksek kombine edilmiş besin veya besin karması ticari kültür diyetlerinin üretilmesi ve endüstriyel olarak kullanılır olmasıdır. Son yıllarda ultra yoğun rotifer kültüründe tercih edilen kültür metotlarında ml de istenilen rotifer bireyine ulaşabilmek ve zenginleştirme öncesi besin değerinin daha sabit düzeylerde 85

98 kalabilmesi için bu türde besinler ve besin karmaları tercih edilmektedir. Ayrıca yeni nesil zenginleştirici ürünlerin kompozisyonlardaki besin değerlerinin özellikle HUFA bakımından çok zengin oranlarda oluşturulmasının temel amaçalarından biride birim alandan en yüksek canlı yem biomasını karşılama zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. Ayrıca alternatif deniz balıkları türlerinin başarılı bir şekilde üretim protokollerine alınmalarıyla canlı yem kültürü uzun periyotlara yayılmasının da etkisi söz konusudur. Örneğin Eylül Ekim aylarında başlayan bir üretim sezonu alternatif türlerin larva üretimi için Haziran ayı ortalarına kadar devam etmekte ve canlı yem üretiminede bu süreler arasında devam edilmektedir. Bu kadar uzun sürede, rotiferlerin sabit vücut ağırlığı ve besinsel değer sürekliliği ile tutulabilmesi önemlidir. Bu nedenle erken larval dönemin anahtarı olan rotifer kültüründeki başarı rotiferlerin yeterli besin kalitesine ulaşmasını sağlayan zenginleştirici ürün ve zenginleştirme teknikleriyle ilgilidir. Sonuç olarak, zenginleştirilmiş rotiferlerdeki besin düzeyleri (zenginleştirici ürünlerin rotiferlerde meydana getirdiği kimyasal kompozisyon değişimleri) incelendiğinde; Zenginleştirilmiş rotiferlerin yağ asitleri miktarları belirgin bir şekilde zenginleştirilmemiş rotiferden üstün olduğu ve özellikle zenginleştirici ürünlerindeki HUFA değerlerinin rotiferlerin HUFA değerlerini arttırdığı belirlenmiştir. Yağ bazlı ve ürün kompozisyonları farklı olarak formüle edilmiş Red Pepper Paste, Algamac 3050 ve Spresso zenginleştirici ürünleri ile (sırası %13,5, %56,2, %32 HY) zenginleştirilmiş rotiferlerin %HY değerlerinde önemli bir fark belirlenememiştir (p>0,05). Bu sonuçla zenginleştirme denemelerinde kullanılan ürünlerin HY değerlerinin rotiferlerdeki %HY değerilerini çok değişmediği ve düşük HY değerine sahip hamur kompozisyonlu Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferlerin bu ürünün yağını dokularında daha iyi biriktirdikleri belirlenmiştir. 86

99 Zenginleştirici ürünlerindeki yağ asiti değerlerinin rotiferlerdeki yağ asitleri değerlerine yansıma oranı, ürünlerin HY ve HP değerlerinin rotiferlerin HY ve HP değerlerine yansıma düzeyine göre daha belirgin olduğu görülmüştür. Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferdeki protein miktarındaki düşüşün Red Pepper Paste zenginleştiricisinin düşük (%4,5) ürün kompozisyonunun bir sonucu olduğu görülmektedir. Bunun aksine Red Pepper Paste ürününden daha düşük protein değerine sahip Spresso (%3,0) ürünüyle zenginleştirilen rotiferin %HP değeri Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferden yüksektir. Hatta ürünler içerisinde en yüksek protein değerine sahip Algamac 3050 (%17,6) ürünü ile zenginleştirilmiş rotiferin %HP değeri Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferden önemsiz düzeyde olduğu görülmektedir (p>0,05). Bu sonuçla rotiferler hamur ürün (Red Pepper Paste ) proteinini dokularında daha az, emülsiyon ürün (Spresso ) proteinini dokularında daha yüksek oranda biriktirmişlerdir. %HK değeri yüksekliğinin kültür rotiferinin besin karışımdan kaynaklanabilir olduğu zenginleştirilmiş rotiferler arasındaki HK değerlerinin benzer (p>0,05) oluşu ile tespit edilmiştir. Zenginleştirici ürünlerin, zenginleştirilmiş rotiferlerdeki HK değerlerine bakıldığında en yüksek HK değerine sahip Algamac 3050 (%8,2) ile zenginleştirilmiş rotiferinin %HK değeri ile Red Pepper Paste ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferlerin %HK değerleri arasındaki farkın önemsiz olarak belirlenmesi (p>0,05), rotifer zenginleştirmede toz formdaki zenginleştiricinin HK miktarının rotiferdeki %HK değerini çok etkilemediği belirlenmiştir. HY, HP ve HK değerleri ile protein/lipit oranı sonuçlarına göre Algamac 3050 ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferlerin besinsel değerleri birbirine yakın ve HP oranı her iki zenginleştirilmiş rotiferlerde Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferden daha yüksek olduğundan; Algamac 3050 ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferlerinin besinsel olarak Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferinden üstün olduğu söylenebilir. 87

100 Bu çalışma ile zenginleştirici ürünler arasında Algamac 3050 zenginleştiricisinin rotiferlerin besinsel değerini daha iyi düzeye çıkardığı tespit edilmiş olup toz yem zenginleştiricinin özellikle DHA ve buna bağlı olarak n 3PUFA açısından, n 3/n 6, DHA/EPA oranlarınca bir üstünlüğünün olduğu söylenebilir. Ancak tespit edilen yağ asitleri sonucuna göre bu ürünün ARA bakımından desteklenmesi ile çok daha iyi bir sonuç elde edilebilir. Sonuç olarak Algamac 3050 ile zenginleştirilmiş rotiferin yağ asitleri bakımından diğer zenginleştiricilerden daha üstün nitelikte olduğu belirlenmiştir. Red Pepper Paste, Algamac 3050 ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferlerin n 3/n 6 oranlarının düşük değerde olması linoleik ve n 6DPA yağ asitlerinin yüksekliğinden nispeten αlna ve EPA değerlerinin düşüklüğünden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Zenginleştici ürünlerin rotiferlerdeki DHA miktarını arttırdığı ve Algamac 3050 ile zenginleştirilmiş rotiferde çok belirgin DHA birikiminin olduğu tespit edilmiştir. EPA oranı zenginleştirme denemelerinde zenginleştirme öncesi değeriyle benzer yani sabit kaldığı görülmüştür. ARA miktarı ise sadece Red Pepper Paste ile zenginleştirilmiş rotiferde sabit düzeyde kalmış, diğer zenginleştirme denemelerinde düşmüştür. n 6DPA değeri yine zenginleştirme denemlerinde belirgin bir şekilde artmışken, Algamac 3050 ile zenginleştirilmiş rotiferdeki miktarı çok yüksek oranda tespit edilmiştir. Zenginleştirme denemelerinin n 3DPA değirlerinde bir artış yada azalma görülmemiştir. Oleik asit bakımından Red Pepper Paste, Algamac 3050 ve Spresso ile zenginleştirilmiş rotiferlerde bir artış tespit edilmişken, linoleik asit bakımından bir azalma görülmüştür. Tüm denemelerde linolenik yağ asiti miktarının düşüklüğünden söz edilebilir. Bu çalışma sonuçlarına göre toz/kuru ürün olarak formüle edilmiş Algamac 3050 canlı yem zenginleştirici diyeti ile zenginleştirilmiş rotiferin besinsel değerinin daha üstün nitelikte olduğu ve rotiferlerin toz/kuru olarak formüle edilmiş zenginleştiriciyi hamur ve emülsiyon diyetlerden daha iyi değerlendirebildiği belirlenmiştir. 88

101 6. KAYNAKLAR Agh, N., Sorgeloos P., Handbook of Protocols and Guidelines for Culture and Enrichment of Live Food for Use in Larviculture. Artemia & Aquatic Animals Research Center Urmia University Urmia Iran, 42p. Belgium. Ali, A.A., Rharbi, N., Akharbache, H., Sedki, S., Effects of (n-3) highly unsaturated fatty acids compositions of three live prey enrichments on the survival and growth of common dentex s larvae (Dentex dentex). African Journal of Food Science, Vol.1, Alves, Jr.T.T., The Effects of Early Weaning on the Behaviour, Growth and survival of Atlantic Cod (Gadus morhua) ve Fat Snook (Centropomus parallelus) larvae. Memorial University of Newfoundland., Ms. Sc. Thesis, 129p, St. John s. Anonim, Su Ürünleri İstatistikleri Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No 33, 56s. Ankara. Anonim, İnternet Sitesi. KitapDetay&KT ID=13&KITAP ID=52. Erişim Tarihi: Su Ürünleri İstatistikleri Türkiye İstatistik Kurumu, Yayın No 3485, ISBN , 59s. Ankara. Anonymous, İnternet Sitesi. Action.do?. Erişim Tarihi: The State of World Fisheries and Aquaculture FAO Fisheries and Aquaculture Departman, Food and Aqriculture Organization of the United Nations 2009, Rome. Electronic Publishing Policy and Support Branch Commınication Division FAO, ISBN , 196 p. Rome. Aquafauna Bio-Marine Incorporated. İnternet Sitesi: Home2.htm. Erişim Tarihi: AOAC, 2000a. AOAC Official Method Nitrogen (Total) in Seafood. First Action 1940, Official Methods of Analysis of AOAC International 17 th Edition, Maryland. AOAC, 2000b. AOAC Official Method Ash of Seafood. Official Methods of Analysis of AOAC International 17 th Edition, Maryland. Baker, E. P., Alves, D., Bengtson, D. A., Effects of rotifer and artemia fatty-acid enrichment on survival, growth and pigmentation of summer flounder Paralichthys dentatus larvae. Journal of the World Aquaculture Society, 29, Baskerville-Bridges, B.L., (1999). Studies on Rearing and Early Weaning of Atlantic Cod (Gadus morhua) Larvae Onto Commercial and Experimantal 89

102 Microparticulate Diets. University of Maine, Ph. Dr. Thesis, 179p. New England. Bear, A., Langdon, C., Mills, S., Schulz, C., Hamre, K., Particle size preference, gut filling and evacuation rates of the rotifer Brachionus cayman using polystyrene latex beads, Aquaculture, 282, Bengtson, D.A, Stattus of marine aquaculture in relation to live prey: past, present and future. In: Live Feeds in Marine Aquaculture (Støttrup J. G. and McEvoy L., -eds.). Blackwell Science Ltd., ISBN , pp.1-16, Oxford. Benítez-Santana, T., Masuda, R., Carrillo, E.J., Ganuza, E., Valencia, A., Hernández- Cruz, C.M., Izquierdo, M.S., Dietary n-3 hufa deficiency induces a reduced visual response in gilthead sebream Sparus aurata larvae. Aquaculture, 264, Bergé, J.P., Barnathan, G., Fatty acids from lipids of marine organisms: molecular biodiverstity, roles as biomarkers, biologically activite compounds, and economical aspects. Advances in Biochemical Engineering/ Biotechnology, 96, Bernaqua NV. İnternet Sitesi: home.html. Erişim Tarihi: Blair, T. J., Dietary Studies With Haddock (Melanogrammus aeglefinus) Larvae. Dalhousie University, MSc. Thesis, 142p, Halifax. Bligh, E.G., Dyer, J. (1959). A rapid method of total extraction and purification. Canadian Journal of Biochemistry and Physiology, 37,8. Callow, P., Controlling the Fatty Acid Content of Live Food for Cultured Larval Sablefish. University of British Columbia, MSc. Thesis, 96p, Kelowna. Caríc, M., Sanko-Njire, J., Skaramuca, B., Dietary effects of different feeds on the biochemicals composition of rotifer (Brachionus plicatilis Müler). Aquaculture, 110, Cavalin, F.G., Weirich, C.R., Larval performance Florida pompano (Trachinotus carolinus) fed rotifers (Brachionus plicatilis) enriched with selected commercial diets. Aquaculture, 292, Conceição, L.E.C, Yúfera, M., Makridis, P., Morais, S., Dinis, M.T., Live feeds for early stages of fish rearing. Aquaculture Research, 41,

103 Copeman, L. A., Lipid Nutrition During Early Development of Yellowtail Flounder (Limanda ferruginea). Memorial University of Newfoundland St. John s Aquqculture Programme, MSc. Thesis, 137p, St. John s. Dhert, P., Sorgeloos, P., Contributions towards a specific dha enrichment in the live food Brachionus plicatilis and Artemia sp. Dhert, P., Rotifers. In: Manual on the Production and Use of Live Food for Aquaculture (Lavens, P. and Sorgeloss, P. -eds.). FAO Fishers Technical Paper, No: 361, ISBN , pp Rome. Dhert, P., Rombaut G., Suantika G., Sorgeloos P., Advancement of rotifer culture and manipulation techniques in europe. Aquaculture, 200, Dhert, P., Candreva, P., O Brain, E., Wolf, T.D., King, N., Marichal, C., Changes in the nutritional approach for culturing and enriching rotifers and Artemia: impacts on teh production efficiency and economics. Larvi 2005, Gent, Belgium. Eymen, U.E., SPSS Veri Analiz Yöntemleri İstatistik Merkezi Yayınları, No:1., 167s. İstanbul. Faulk, C.K., Holt, G.J., Davis, D.A., Evalution of fatty acid enrichment of live food for yellowtail snapper Ocyurus chrysurus larvae. Journal of the World Aquaculture Society, 36, 3. Fernández-Reiriz M. J., Labarta, U., Ferreiro, M.J., Effects of commercial enrichment diets on the nutritional value of the rotifer (Brachionus plicatilis). Aquaculture, 112, Fielder, S., Rotifer culture. In: Hatchery Feeds Research and Development Plan (McKinnon, D., Rimmer, M. Kolskovski, S. and Littmann, M.J., -eds.). Erişim Tarihi: pp Fu, Y., Hada, A., Yamashita, T., Yoshida, Y., Hino, A., Develeopment of continuous culture system for stable mass production of the marine rotifer Brachionus. Hydrobiologia, 358, Gamsız, K., Çipura (Sparus aurata) Balığı Larvalarının Beslenmesinde Zooplankaton Yerine Mikrokapsül Yem Kullanımı Üzerine Araştırmalar. Ege Üniversitesi, Dr. Tezi, 103 s. İzmir. Garcia, A.S., Effect of Differently Lipid-Encriched Live Feed on Growth, Survival and Lipid Composition of Two Larval Gadoids: Atlantic cod (Gadus morhua) and Haddock (Melanogrammus aeflefinus). Memorial University of Newfoundland, PhD. Thesis, 259p. St. John s. 91

104 Garcia, A.S., Parrish, C.C., Brown, J.A., 2008a. A comparison among differently enriched rotifers (Brachionus plicatilis) and their effect on Atlantic cold (Gadus morhua) larvae early growth, survival and lipid composition. Aquaculture Nutrition, 14, Garcia, A.S., Parrish, C.C., Brown, J.A., Johnson, S.C., Leadbeater, S. 2008b. A use of differently enriched rotifers, Brachionus plicatilis, during larviculture of haddock, Melanogrammus aeflefinus: effect on early growth, survival and bady lipid composition. Aquaculture Nutrition, 14, Garcia, A.S., Parrish, C.C., Brown, J.A., 2008c. Use of Enriched Rotifers and Artemia During Larviculture of Atlantic Cod (Gadus morhua Linnaeus, 1758): Effects on Early Growth, Sorvival and Lipid Composition. Aquaculture Research, 39, Glencross, B.D., Exploring the nutritional demand for essansitel fatty acids by aquaculture species. Reviews in Aquaculture, 1, Haché R., Plante, S., The relationship between enrichment, fatty acid profiles and bacterial load in cultured rotifers (Brachionus plicatilis L-strain) and Artemia (Artemia salina strain Franciscana). Aquaculture, 311, Hagiwara, A., Kuwada, H., Current status of live food culture in Japan. The Second Hatchery Feeds and Technology Workshop, Sydney. Hagiwara, A., Sakakura, Y., Suka, G., Development of rotifer strains with useful characteristics for larval rearding. Larvi 2005, Gent. Hagiwara, A., Suga, K., Akawaza, A., Kotani, T., Sakakura, Y., Development of rotifer starin with useful tarits for rearing fish larvae. Aquaculture, 268, Hamre, K., Srivastava, A., Rønnestad, I., Mangor-Jensen, A., Stoss, J., Several micronutrients in the rotifer Brachionus sp. may not fulfil the nutritional requirements of marine fish larvae. Aquaculture Nutrition, 14, Hernández-Cruz, C. M., Salhi, M., Bessonart, M., Izquierdo, M. S., González, M. M., Fernández-Palacios, H., Rearing techniques for red porgy (Pagrus pagrus) during larval development. Aquaculture, 179, Harel, M., Koven, W., Lein, I., Bar, Y., Behrens, P., Stubblefield, J., Zohar, Y., Place, A.R., Advanced DHA, EPA and ARA enrichment materials form arine aquaculture using singel cell heterotrophs. Aquaculture, 213,

105 Hoff, H.F., Snell, T.W., Plankton Culture Manual. Chapter 5- Rotifer Culture. Florida Aqua Farms Incorporated, ISBN , 6. Edition, pp Florida. Inve. İnternet Sitesi: Products/ page. aspx/1022. Erişim Tarihi: Izquierdo, M.S, Essantial fatty acid requirements of cultured marine fish larvae. Aquaculture Nutrition, 2, Izquierdo, M.S., Nutritional requirements for finfish larvae. The Second Hatchery Feeds and Technology Workshop, Sydney. Kissil, Wm.G., Koven, M.W., Preparation of oils, enhanced in higly unsaturated fatty acid (HUFA) content, by low temperture crystallization, for rotifer (Brachionus plicatilis) enrichment. Aquaculture, 88, Kotani, T., Genka, T., Fushimi, H., Hayashi, M., Dierckens, K., Sorgeloos, P., Effect of cultivation methods on nutritional enrichment of euryhaline rotifer Brachionus plicatilis. Aquaculture, 75, Kotani, T., Genka, T., Tanabe, M., Miyashima, A., Fushimi, H., Hayashi, M., Effect of nutritional enrichment method on fatty acid contents of rotifers Brachionus plicatilis. Journal of the World Aquaculture Society, 41, 6. Lubzens, E., Makro, A., Tietz, A , De novo synthesis of fatty acids in the rotifer, BRACHIONUS PLICATILIS. Aquaculture, 47, Lubzens, E., Raising rotifer for use in aquaculture. Hydrobiologia, 147, Lubzens, E., Tandler, A. and Minkoff, G., Rotifers as food in aquaculture. Hydrobiologia, 186/187, Lubzens, E., Zmora, O., Barr, Y., Biotechnology and aquaculture of rotifers. Hydrobiologia, 446/447, Lubzens, E., Zmora, O Production and nutritional value of rotifers. In: Live Feeds in Marine Aquaculture. (Støttrup J. G. and McEvoy L., -eds.). ISBN , pp MacDonald, K.O B., Development of Foraging and Digestive Function in Atlantic Cod (Gadus marhua) Larvae in Response Diet. Aquaculture Programme Ocean Sciences Centre Memorial University of Newfoundland St. John s, Ms. Sc. Thesis, 98p, St. John s. 93

106 McKinnon, D., Rimmer, M. and Kolkovski, S., Hatchery Feeds Research and Development Plan. Erişim tarihi: Metusalach, B. Sc. (Hon.), M. Sc., Enrichment of Live Feeds With Various Oil Emulsions: Effects on Yellowtail Flounder Larvae, and on Rotifers and Brine Shrimps. Department Of Biology Memorial University Of Newfoundland St. John s, PhD. Thesis, 222p, St. John s. Morais, S., Narciso, L., Dores, E., Pausão-Ferreira, P., Investigation of fresh and freze-dried seabream Sparus aurata l. eggs as fatty acid source in the enrichment of Branchionus sp.: potential use of a waste product. Journal of the World Aquaculture Society, 36, 3. Naz, M., The changes in the biochemical compositions and enzymatic activities of rotifer (Brachionus plicatilis, Müller) and Artemia during the enrichment and starvation periods. Fish Physiol. Biochem., 34, Nektar Yem ve Yem Katkı Maddeleri Gıda Hayvancılık Sanayii ve Ticaret Limited Şirketi. İnternet Sitesi: Erişim Tarihi: O Brien-MacDanold, K., Brown., J.A., Parrish, C.C., Growth, behavior, and digestive enzyme activity in larval Atlantic cod (Gadus morhua) in relation to rotifer lipid. ICES Journal of Marine Science, 63, Olsen, Y., Rainuzzo, J.R., Reitan, K.I., Vadstein, O., Manipulation of Lipids and ω3 Fatty Acid in Brachionus plicatilis. In: Proceedings of the First International Conference on Fish Farming Tecnology Trondheim, Norway (Reinertsen, H., Dahle, A. L., Jørgensen, L. and Tvinnereim, K., -eds). ISBN , A.A. Balkema Publishers, pp pp, Rotterdam. Olsen, Y., Live Food Techonology of Cold-Water Marine Fish. In: Culture of Cold-Water Marine Fish. (Moksness, E., Kjørsvik, E. and Olsen Y., -eds.), Blackwell Publishing Ltd., ISBN , pp Oxford. Olsen, Y., Meeren, v.d.t., Reitan, K.I., First Feeding Technology. In: Culture of Cold-Water Marine Fish. (Moksness, E., Kjørsvik, E. and Olsen,Y., eds.), Blackwell Publishing Ltd., ISBN , pp Oxford. O Shea, S., Breen, N., Bourque, B. and Pomeroy, S., A more efficient of fatty acids and the determination of caroteneid content in the study of brood stock and juvenil nutrition in marine ornamental fishes. Larvi 2005, Gent. Öksüz, A., Özyılmaz, A., Changes in fatty acid compositions of Black Sea anchovy (engraulis encrasicolus L. 1758) during catching season. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10,

107 Palmtag, M.R., Faulk, C.K., Holt, G. J., Highly unsaturated fatty acid composition of rotifers (Brachionus plicatilis) and Artemia fed various enrichments. Journal of World Aquaculture Society, 37, 1. Park, H.G., Puvanendran, V., Kellet, A., Parrish, C.C., Brown, J.A., Effects of enrichment. ICES Journal of Marine Science, 63, Parrish, C.C., Dissolved and particulate marine lipid classes: a review. Marine Chemistry, 23, Planas, M., Cunha I., Larviculture of marine fish: problems and perspectives. Aquaculture, 177, Pousão-Ferreira, P.,Cairrão, F., Nery, F., Narciso, L., The fatty acids profile of sparus aurata larvae is correlated to the composition of the enrichment diets of Brachionus plicatilis and Artemia sp. Ciencias Marinas, 23(1), Pousão-Ferreira, P., Luís, O., Passos, A., Narciso, L., Hufa content and DHA/EPA ımprovements of Brachionus plicatilis for sea bream (Sparus aurata) larvae. Ciencias Marinas, 24(3), Pousão-Ferreira, P., Saavedra, M., Coutinho, J., Bandarra N.M., Fatty acid compositions of early stages of Diplodus sargus (L., 1758) and diets. Larvi 2009, Gent. Øie, G., Makridis P., Reitan K.I., Y. Olsen, Protein and carbon utilization of rotifers (Brachionus plicatilis) in first feding of torbot larvae (Scophthalmus maximus L.). Aquaculture, 153, Øie G. and Olsen Y., Protein and lipid content of the rotifer Brachionus plicatilis during variable growth and feeding conditions. Hydrobiologia, 358, Rainuzzo, J.R., Olsen, Y., Rosenlund, G., The effect enrichment diets on the fatty acid of rotifer Brachionus plicatilis. Aquaculture, 79, Rainuzzo, J.R., Reitan, K.I., Olsen, Y., Effect of short- and long-term lipid enrichment on total lipids, lipid class and fatty acid composition in rotifers. Aquaculture International, 2, Rainuzzo, J.R., Retain, K.I., Olsen, Y., The signifinance of lipids at early stages of marine fish: a review. Aquaculture, 155, Rodríguez, C., Pérez, J.A., Izquierdo, M.S., Cejas, J.R., Bolaňos, A. and Lorenzo, A., Improvemet of the nutritional value of rotifers by varying the type and concentration of oil and the enrichment period. Aquaculture, 147,

108 Rodríguez, C., Péraz, J.A., Diaz, M., Izquierdo, M.S., Fernández-Palacios, H., Lorenzo, A., Influence of the EPA/DHA ratio in rotifers on gilthead seabream (Sparus aurata) larval development. Aquaculture, 150, Roo, F.J., Hernández-Cruz, C.M., Fernández-Palacios, H., Montero, D., Izquirdo, M.S., Effect of DHA content in rotifers on the occurrence of skletal deformites in red porgy Pagrus pagrus (Linnaeus, 1758). Aquaculture, 287, Roo, J., Hernández-Cruz, Borrero, C., Schuchardt, D., Fernández-Palacios H., 2010 a. Effect of larval density and feding sequence on meagrea (Agryrosomus regius; Asso, 1801) larval rearing. Aquaculture, 302, Roo, J., Hernández-Cruz, C.M., Socorro, J. A., Fernández-Palacios H., Izquierdo, M.S., 2010 b. Advances in rearing tecniques of Pagrus pagrus, (Linnaeus, 1758): comparison between ıntensive and semi-intensive larval rearing systems. Aquaculture Resarch, 41, Rotifer Su Ürünleri ve Yayıncılık Sanayii Ticaret Limited Şirketi. İnternet Sitesi: Erişim Tarihi: Sargent, J.R., McEvoy, L.A, Bell, J.G., Requirements, presentation and sources of polyunsaturated acids in marine fish larval feeds. Aquaculture, 155, Sargent, J., McEvoy, L., Estevz, A., Bell, G., Bell, M., Henderson, J., Tocher, D., Lipid nutrition of marine fish during early development: currant status and future directions. Aquaculture, 179, Seiffert, M.E.B., Cerqueria, V. R., Madureira, L.A.S., Effect of dietary (n-3) higly unsaturated fatty acids on growth and survival of fat snook (Centropomus parallelus, pisces: centropomidae) larvae during first feeding. Brazilian Journal of Medical and Biological Research, 34, Shield, R.J., Larviculture marine finfish in europe. Aquaculture, 200, Skretting. İnternet Sitesi: SkrettingItaly/ English/ webinternet.nsf/wprid/e7093dd7cf371994c12573fe002f831a!opendocu ment. Erişim Tarihi: Tandler, A., Koven, W., Perspectives of larval feeding and nutrition: tools and concept. Larvi 2005, Gent. Tocher, D.R., Bendiksen, E.Å., Campbell, P.J., Bell, G., The role of phospholipds in nutrition and metabolism of teleost fish: review. Aquaculture, 280,

109 Tocher, D.R, Fatty acid requirements in ontogeny of marine and freshwater fish. Aquaculture Research, 2010, 41, Tucker Jr., J.W., Marine Fish Culture. Kluwer Academic Publishers, ISBN: , pp. 750, Massachusetts. Turner, J.P., Utilizing Fatty Acids as Dietary Indicators: Lab Trials and Field Applications. Texas A&M University, MSc. Thesis, 171p, Galveston. Vasileiadou, K., Papakostas, S., Triantafyllidis, A., Kappas, I., Abatzopoulos, T.J., A multiplex pcr method for rapid identification of Brachionus rotifers, Marine Biotechnology, 11, Westelmajer, S.K.M., Ontogeny of the Corticosteroid Stres Response and Effect of Differentially Enriched Live Feed on Growth, Lipid Composition and Acute Stres Tolerance of Larval Atlantic Cod, Gadus morhua. Memorial University of Newfoundland, MSc. Thesis, 142p, St. John s. Wold, P.-A., Hoehne-Reiten, K., Rainuzzo, J., Kjørsvik, E., Allometric growth and functional development of the gut in developing cod Gadus morhua L. larvae. Journal of Fish Biology, 72, Yúfera, M., Pascual, E Biomass and elemental composition (C.H.N.) of the rotifer Brachionus plicatilis cultured as larval food. Hydrobiologia, 186/187, Yúfera, M., Darias, M.J., The onset of exogenous feeding in marine fish larvae. Aquaculture, 268,

110 ÖZGEÇMĠġ Adı Soyadı: Gürkan DİKEN Doğum Yeri ve Yılı: Zeytinli, 1970 Medeni Hali: Evli Yabancı Dil: İngilizce Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl) Lise: Edirne Lisesi, 1987 Lisans: Akdeniz Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Yüksekokulu, 1992 Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yılı: Süleyman Demirel Üniversitesi Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi, Yayınları (SCI ve diğer makaleler): 1. Diken G., Boyacı Y.Ö., Light-Trapping of Caddisflies (Insecta: Trichoptera) from Eğirdir Lake in the Southern Turkey. Journal of Fisheries Sciences. 2(4):