Seyitnazar-Seydi. (Çarçev-Lamma, )

Transkript

1 Seyitnazar-Seydi (Çarçev-Lamma, ) 19. asrın ilk yarısında yaşamış olan ünlü Türkmen şâiri Seyitnazar Seydî, Çarçev vilâyetinin Karabeğavul etrafındaki Lamma köyünde 1768 yılında doğmuş, 1830 yılında da vefat etmiştir.şâirin, ömrü ve yaratıcılığı vatancılığın ışık saçan bir örneği olmuş, onun tesirli şiirleri devrinin vehimli durumundan haber vericiliği ile ayırt edilmiştir. O, Ersarı Türkmenlerinin tarihî ve sosyal durumundan bahseden şiirleri, halkın hayatını anlatan gerçekçiliği, güçlü hicvi, üstatlığı ile klâsik şiirimizde farklı bir yere sahiptir. Güçlü şâirin yaratıcılığının esas farkı, açıklığı, vatanseverliğini ortaya çıkaran gösterişli ifadeleri ile seçilmiş "Lebab, hoş şimdi", "Kaldın, hoş şimdi", "Dönmem beğler ", "Gidelim, beğler", "Olduğu vardır", "Ersarı'nın yiğitleri", "Bedevsuvar şimdi", "Koçaklar", "Gelin", "Yiğitler", "Görülsün şimdi", "Çıkıp gidelim", "Biçâre olup geldik ", "Gidelim", "Kârı sevaba", "Devranı vardır", "Saat gütse gerektir", "Mübarek olsun", "Devrandan ayrıldık", gibi şiirlerinde daha da iyi ortaya çıkmaktadır. LEBAP, HOŞ İNDİ Sakar halkı bilen arsan bolup, Biz gitdik, sen galdın, Lebap, hoş indi; Kimse aylap gitdi, kimseler gülüp, Kimse çekip dürli azan, hoş indi. Kinemiz yok sen gadırdan vatandan, Incadık Mirhaydar erler yuvtandan, Te ölinçak üstümizden ötenden, Gezsek gerek seni sorap, hoş indi. Senin üçin cepa çekdik, can berip, Ekin ekdik, doğa aldık, nan berip, Hıracım-salgıdını kan berip, Gezdik köp işine yaran, hoş indi. Zovkı-sapa sürüp, bir nice yıllar, Seni diyp oturdı munda köp iller, Pil urup düzülen ahzlar-çiller, Eyesiz galdmız garap, hoş indi. LEBAB 1 HOŞ 2 ŞİMDİ Sakar halkı ile Ersarı olmuş, Biz gittik, sen kaldın, Lebab, hoş şimdi, Kimi ağlayıp gitti, kimi de gülüp, Kimi çekmiş türlü azap, hoş şimdi. Kinimiz yok sen kadirli vatandan, Darıldık Mirhaydar yerler yutandan, Ölene dek üstümüzden geçenden, Gezmek gerek seni sorup, hoş şimdi. Senin için cefâ çektik, can verip, Ekin ektik, duâ aldık, nân verip, Haracını, vergisini çok verip, Gezdik işine yarayıp, hoş şimdi. Zevk ü safa sürerek, bir çok yıllar, Seni deyip durdu burda çok iller, Belleyip düzülen tarladaki anlar 3, Sahipsiz kaldınız bakıp, hoş şimdi. 1 Lebab : Bir yer ismi. 2 Hoş : hoşçakal, Allah'aısmarladık. 3 An : tarlalardaki sınırı belirlemek için konulan işaret.

2 Haknm bergenine edip kanagat, Oturmışdık tapıp ayşı-parahat, Sohbet üçin bina bolgan ımarat, Galar boldun itler yalap, hoş indi. Yüz elvan mi veli bagı-bostanlar, Hoş öten baharlar hem zemistanlar, Sizden aranıza nice destenlar, Salıp galgan kurhan-kitap, hoş indi. Sizler bizden tapmayasız vebalı, Yok idi hiç kimin gitmek hıyalı, Bakcaların nazik biten nahalı, Oturın başınız irap, hoş indi. Gülşende sebz olup açılan güller, Dost ile yanaşıp yörüşen yollar, Bize pata gcterip gollar, Bolmadı sizlerden çoban, hoş indi. Özge begner Mirhaydara hövesdir, Bilseniz, ol halkın ikbali pcsdir, Bize soltanyazın begligi besdir, Gaharguh, hana harap, hoş indi. Yüz elli yıl vatan diyip gezildi, Ekinler ekildi men, Söveşde ağlaman, şat men, güler men, Namart bolup, dünye inmenem, begler! Şeydi diyer, indi sındırman badı, Düşmanın, galandır bir gurı adı, Öne salın serdar Memmetmıradı, Herne nesibeni görelin begler! BOLDUGI BARDIR Bizim ersarının goç yigitlernin Her zaman başı çem boldugı bardır! Meclis içre gül gün seraplar içip, Şadı-horram oynap güldügi bardır. Türpe edeplidir otursa-tursa, Bapı gulak goyar, biri gep ursa, Her erde özünden ulını gerse, Onun gadrin yagşı bildiği bardır. Yagşısı, yamanı aylı-saylıdır, Ata çıksa, yaraglıdır, şaylıdır, Guyma sagdak, ispıhanı yaylıdır, Görenler hayrana galdıgı bardır. Goçaklar dövtalap dursa meydanda, Gayrı muhannesler hiç bolmaz sanda, At yıkılıp, yoldaş galsa meydanda, Dönüp-dönüp nayza saldığı bardır. Hakk'ın verdiğine edip kanâat, Oturmuştuk bulup hem de pek rahat, Sohbet için bina olmuş imaret, Kalır oldun itler yalayıp, hoş şimdi. Yüz çeşit meyvalı bağ u bostanlar, Hoşça geçen baharlar hem de kışlar, Sizin aranıza nice destanlar, Salıp kalan Kur'an, kitap, hoş şimdi. Sizler bizden bulmayasınız vebali, Yok idi kimsenin gitmek hayâli, Bahçelerin nâzik biten nihâli, Oturun başınız sallayıp, hoş şimdi. Gülşende kızarıp açılan güller, Dost ile yanaşıp yürünen yollar, Bize dualar edip eller, Gelmedi sizlerden cevap, hoş şimdi. Başka begler Mirhaydar'a hevestir, Bilseniz, o halkın ikbâli peştir, Bize Sultanyaz'ın beğliği beştir, Gaharguh, hâne harap, hoş şimdi. Yüz elli yıl vatan deyip gezildi, Ekinler ekildi, arklar kazıldı, Bin iki yüz bir kem kırkta yazıldı, Tarihin etseniz hesap, hoş şimdi. Seydî der, şimdi tükendi sözüm, Gideyim, sizleri görmesin gözüm, Kol ayağın hep yan uzatıp yüzüm, Yat pek rahat, başın örtüp, hoş şimdi. OLDUĞU VARDIR Bizim Ersarı'nın koç yiğitlerinin, Her zaman bir fırsat bulduğu vardır! Meclis içre kızıl şaraplar içip, Şâd ve hurrem oynayıp güldüğü vardır! Gayet edeplidir otursa kalksa, Herkes kulak verir, bir söz dese, Her yerde özünden büyüğü görse, Onun kadrin yahşi bildiği vardır! Yahşisi, yamanı adlı sanlıdır, Ata çıksa, silâhlıdır, zırhlıdır, Metal sadaklıdır, isfahâni yaylıdır, Görenlerin hayran olduğu vardır! Koçaklar hevesle dursa meydanda, Gayri şu nâmertler hiç olmaz sayıda, At yıkılıp, yoldaş kalsa meydanda, Dönüp dönüp mızrak attığı vardır!

3 Algır guş dek sagı-soluna bakıp, Günde at oynadıp, meydana çıkıp, Kanda ganim görse, atından yıkıp, Golün baglap, alıp geldiği bardır. Seyilhan ulusı ersarı baba, Hep kiye değer bolsa, galar gazaba, Hızmatında galandır çoh sogaba, Acızına nazar saldığı bardır. Kirevke eğninde, tuvulga serde, İstesen tapılar, her şurı-şerde, Kullı türkmen, Özbek yığılan erde, Oval başda abray aldığa bardır. Gündizine avlar sonanı, gazı, Gicesine gurar söhbeti-sazı, Seyid dek sanırların ovazı, Bu yalan cahana doldugı bardır. Yırtıcı kuş gibi sağına soluna bakıp, Her gün at oynatıp, meydana çıkıp, Nerde düşman görse, atından yıkıp, Kolun bağlayıp, alıp geldiği vardır! Seyilhan milleri Ersarı Baba, Herkese çatıp dursa, kalır gazapta, Hizmetinde duranlar çok sevapta, Acizine nazar saldığı vardır. Zırhları eğninde, tolga başında, İstersen bulunur, her türlü cenkte, Bütün Türkmen, Özbek toplanan yerde, Ta ilk baştan şöhret bulduğu vardır. Gündüzleyin avlar sunayı, kazı, Geceleyin kurar sohbeti sazı, Seyidi dek şâirlerin avazı, Bu yalan cihâna dolduğu vardır. ERSARININ YİĞİTLERİ Her erde çoh abray tapar, Ersarının yiğitleri, Ganim görse, dogrı deper, Ersarının yiğitleri. Hiç şada salmaz nazarlar, Dayıma mestan gezerler, Hem okırlar, hem yazarlar, Ersarının yiğitleri. Orta erde top dikerler. İki yanda sap çekerler. Vatan üçin gan dökerler, Ersarının yiğitleri. Özi Hatam çöreklidir, Hemme arslan yüreklidir, Seyilhanda gereklidir, Ersarının yiğitleri. İki yana elleşerler, Alar avın belleşerler, Olcanı hup telleşerler, Ersarının yiğitleri. Şeydi diyer, bu cahanda, Ölse, arman yokdur onda, Mugtaberdir seyilhanda, Ersannın yiğitleri. ERSARI'NIN YİĞİTLERİ Her yerde şöhret bulur, Ersarı'nın yiğitleri. Düşman görse karşı kor, Ersarı'nın yiğitleri. Bir şeye atmaz nazarlar, Dâima mestân gezerler, Hem okurlar, hem yazarlar, Ersan'nm yiğitleri. Orta yere top dikerler, İki yana saf tutarlar, Vatan için kan dökerler, Ersarı'nın yiğitleri. Özü Hatem çöreklidir, Hepsi arslan yüreklidir, Seyilhan'a gereklidir, Ersarı'nın yiğitleri. İki yana elleşirler, Alır avın bekleşirler, Ganimeti bölüşürler, Ersarı'nın yiğitleri. Seydî der ki, bu cihanda, Ölse, istek yoktur onda, Muteberdir Seyilhan'da, Ersarı'nın yiğitleri.

4 . BEDEVSUVAR İNDİ Yörsün gızılbaş üstüne, Nice bedevsuvar indi. Leş dökülsin leş üstüne, Alınsın hemme ar indi. Barın ülkesin çapalı, Üynüne suvlar sepeli, Ar alıp, abray tapalı, Yar olsa biribar indi. Sapar esbabı saylansın, Hem yagşı-yaman saylansın, Bir mert daşmdan aylansın, Namartdan set bizar indi. Uyat gelse yüzümize, Duralı şul sözümüze, Köp mahallar gözümize, Bolmuş gin cahan dar indi. Gorkup ekiz, üçem guzlap, Galman öyde yalan sözlep, Esirlerin bersin gözlep, Bolandır intizar indi. Barsak bu gün keni bilen, Esir çıkar sanı bilen, Düşmanların gani bilen, Er bolsun lalezar indi. Sanar yazda yagşı işdir, Gış gününde köp teşvişdir, Önümüz sahırlı gışdır, Buz donup, yağar gar indi. Bedevlere nagıl kakın, Nayzaga al yalav dakın, Her at arrık bolsa bakın, Tapılınca serdar indi. İl üçin çekseniz cepa, Mövlam size eder vepa, Hoş görün, gözel Mustapa, Seyünir çarıyar indi. Seyidi aydar, beg aga, Vagda edin atlanmağa, Habar gönderin Morcaga, Dursun bolun tayyar indi. BEDEVSUVAR 1 ŞİMDİ Yür(ü)sün İran üstüne, Nice bedevsuvar şimdi. Leş yığılsın leş üstüne, Alınsın bütün âr şimdi. Varıp ülkesin yağmaya, Evine sular sepmeye, Âr alıp, şeref bulmaya, Yâr olsa biribâr 2 şimdi. Sefer esbabı giyilsin, Hem yahşi yaman seçilsin, Bir mert dışından çevrilsin, Nâmertten çok bizar şimdi. Utanç gelse yüzümüze, Durmalı o sözümüzde, Çok zamanlar gözümüze, Olmuş geniş cihan dar şimdi. Korkup ikiz, üç de kuzulayıp, Kalmayın evde yalan söyleyip, Esirlerin berisinde bekleyip, Olmuştur intizâr şimdi. Varsak bu gün çoğu ile, Esir çıkar sürüsüyle, Düşmanların kanı ile, Yer olsun lâlezâr şimdi. Sefer, yazın yahşi iştir, Kış gününde çok telâştır, Önümüz acayip kıştır, Buz donup yağar kar şimdi. Bedevlere nallar çakın, Mızrağa al bayrak takın, Her at arık olsa bakın, Bulununca serdâr şimdi. İl için çekseniz cefâ, Mevlâm size eder vefa, Hoş görüp güzel Mustafa, Sevinir çârıyâr 3 şimdi. Seyidî söyler, beğ ağa, Vâde edin atlanmağa, Haber gönderin Morcağa, Kalkıp olmuş hazır şimdi. 1 Bedevsuvâr : At bakıcısı, seyis. 2 Biribâr : Allah, Hüdâ. 3 Çârıyâr: dört dost, dört halife ( Ebûbekir, Ömer, Osman, Ali).

5 GOÇAKLAR Söveş üçin gidey ganim üstüne, Dövdüleşip munda geldi goçaklar. Garamayın belendine, pestine, Uğran erden yollar saldı goçaklar. Çozup, ata oğul, enedir gizin, Esir alıp giden düşmanın izm, Izarlap, söveşip gice-gündüzin, Ötgür cövher gılcın çaldı goçaklar. Kırk mün öyli ersarıdan saylanıp, Çıkdık öyden söveş üçin saylanıp, Söveşinde yov daşına aylanıp, Ezidın ganim sacdı goçaklar. "Üstünüzden geler" diyip çaklayıp, Yatdık cülgeleri bizar saklayıp, Cümle övlüyeler hakin haklayıp, Ihlas birle doğa kıldı goçaklar. Saylap mündüş bedevlerin seresin, Agayana gezdik dağlar deresin, Gıçdı ezit, gerkezmeyen garasm, Hayp, çoh armanlı boldı goçaklar. Gılıç bilde, gırgı, nayza gollarda, Şebgir edip, köp ılgadık yollarda, Nice serdar başlap orta çöllerde, Bize pata berip galdı goçaklar. Şeydi diyer, mert ahline baş özüm, Muhannesler bile dayım kaş özüm, Hayır işlere yovuk, serden daş özüm, Bu sırımnı hemme bildi, goçaklar. KOÇAKLAR Savaş için gidek düşman üstüne, İsteyerek hemen geldi koçaklar. Hiç bakmadan bülendine astma, Sapa yerden yollar saldı koçaklar. Atılıp, ata, oğul, ana ve kızın, Esir alıp giden düşmanın izin, İzleyip savaşıp gece gündüzün, Keskin cevher kılıcın çaldı koçaklar. Kırk bin evli Ersarı'dan seçilip, Çıktık evden savaş andı içilip, Savaşında düşman çembere alıp, Yezit'in kanını saçtı koçaklar. "Üstümüze gelir" deyip bekleyip, Yattık vadileri bizler koruyup, Cümle evliyalar hakkın ödeyip, İhlâs ile duâ etti koçaklar. Seçip binek bedevlerin hâlisin, Sultan gibi gezdik dağlar deresin, Kaçtı Yezit, göstermeden karasın, Yazık, çok arzulu oldu koçaklar. Kılıç ile, şahin, mızrak kollarda, Geceleri çok koşuştuk yollarda, Nice serdâr gelip orta çöllerde, Bize duâ edip kaldı koçaklar. Seydî der, mert ehline baş, özüm, Muhannesle olmam dâim eş özüm, Hayır işlere yakın, serden dış özüm, Bu sırrımı hepsi bildi, koçaklar. GELİN YİĞİTLER Beyle köp yatmağın kemali yokdur, Atlanalı, ene, gelin, yiğitler! Bir nicenin gitmek hıyalı yokdur, Gidermenler tayın bolun, yiğitler! Muhanesi bir gorkulan dindarın, Atm alıp bir goçagı mündürin, Küfdar leşperini urun, sındırın, Huday berse, abray alın, yiğitler! Ganim garşılaşsa, döndermen yüzi, Dogrı depin, yumup siz iki gözi, Gulaga ilmsin namardın sözi, Ona galsa gaçar, bilin, yiğitler! GELİN YİĞİTLER Böyle çok yatmanın faydası yoktur, Atlanalım, yine gelin yiğitler! Bir çoğunun gitmek hayâli yoktur, Gidecekler, hazır olun yiğitler! Muhannesin korkusunu dindirin, Atm alıp bir koçağı bindirin, Küffâr askerini vurun öldürün, Hüdâ verse, şanlar alın yiğitler. Düşmanı görünce çevirmen yüzü, Doğru gidin, yumup siz iki gözü, Kulağa gelmesin nâmerdin sözü, Ona kalsa kaçar, bilin yiğitler.

6 Bilin barın düşman pirim, alını, Kesit ezitlerin gaçcak yolum, Öne salın, baglap iki yolum, Sürün, at önüne salın, yiğitler! Şeydi diyer, men söylerem sizlere, Kadir mövlam abray bersin bizlere, Birin garşı durun ona, yüzlere, Urup, yıkıp, sürüp gelin, yiğitler! Bilin varın düşman pirim Ali'yi, Kesip yezitlerin kaç ( a ) cak yolunu, Öne salıp bağlayıp iki kolunu, Sürün, at önüne salın, yiğitler. Seydî der, ben söylerim sizlere, Kadir Mevlâ nüfuz versin bizlere, Bir (i) niz karşı durun onlar, yüzlere, Vurup yıkıp, sürüp gelin, yiğitler. GöRÜLSİNİNDİ Gorkı cde-ede rısvamız çıkdı, Her ne nesip bolsa, görülsin indi! Zalim düşman ahır yurdunuz yıkdı, Köp yatdık, yaranlar, turulsın indi! Mövlam bermiş bize nice galanı, Kıtnamı, Perverdi, Halaç, Çılanı, Başdan-ayak yığıp hurdu-kelanı, Zalim beg üstüne yörülsin indi! Gayrat edip, şirin candan geceli, Gılıçdan gırmızı ganlar seçeli, Düşman bilen aramızı açalı, Hemme şol ikrara gurulsın indi! Bir erde top bile baydak dikilsin, Goşun iki yandan sap-sap çekilsin, Kelleler kesilsin, ganlar dökülsin, Arada gurt oynı gurulsın indi! Eğer her kim gorkı etse canından, Ayrılmasın ayalinin yanından, İl gaçsa, ayrılar hanımanından, Dogrı durup, gılıç urulsın indi! Ağzımız bir etsek tükel ersarı, Düşman geçebilmez serhetden beri, Her yiğidin söveş bolsa hüneri, Önümize salıp, sürülsün indi! Yağı bolsa salır, sarıgu-teke, Biz munda il bolmak ogşamaz eke, Beyle oturmça pil çeke-çeke, Bir gılıca dehmiz berilsin indi! Şeydi diyer, raynap, daşıp, coş edip, Bir beş gün gezeli könül hoş edip, Çercev begin ensek, urup, uşadıp, Zalim elıli tükel girilsin indi! GÖRÜLSÜN ARTIK Yeter, korka korka canımız çıktı, Her ne nasip ise, görülsün artık. Zâlim düşman işte yurdumuz yıktı, Çok yattık, yârenler, kalkılsın artık. Mevlâm vermiş bize nice kaleyi, Kıtnam'ı, Pcrverd'i, Halaç, Çıla'yı, Baştan sona yığıp ilde olanı, Zâlim beğ üstüne yürünsün artık. Gayret edip, tatlı candan geçelim, Kılıçtan kırmızı kanlar saçalım, Düşman ile aramızı açalım, Bütün bu ikrara varılsın artık. Bir yerde top ile bayrak dikilsin, Asker iki yandan saf saf çekilsin, Kelleler kesilsin, kanlar dökülsün, Arada kurt oy(u)nu kurulsun artık. Eğer kim korkarsa tatlı canından, Ayrılmasın hanımının yanından, İl kaçsa, ayrılır hânümânından, Doğru durup, kılıç vurulsun artık. Ağzımız bir etsek bütün Ersarı, Düşman geçemez hiç sınırdan beri, Her yiğidin savaş olsa hüneri, Önümüze gelip sürülsün artık. Düşman olsa Salır, Sarık ve Teke, Burda il olmamız benzemez yeke 1, Böyle durmaktansa of çeke çeke, Bir kılıca kuvvet verilsin artık. Seydî der, kaynayıp taşıp, cûş edip, Üç beş gün gezelim gönül hoş edip, Çarçev Beğin yensek, vurup boş edip, Zâlim ehli hepsi kırılsın artık. 1. Yeke: tek.

7 ÇIKIP GİDELİN İl birlik etmedi bize, yiğitler, Gelin, bu vatandan çıkıp gidelin! /Düşmanın/ yalına ergenen itler, Gitmese, boynuna kakıp gidelin! Smdırmanlar goçakların badını, Yitirdiniz ersarınm adını, İndi mövlai berse ilin dadını, "Lahovla-billahı" okıp gidelin! Beglerin yüzüne gara çekilidi, Anın üçin abray ere deküldi, Üstümize emir tugı dikildi, Gollan gelse, onu yıkıp gidelin! Gün-günden halımız bolandır harap, Bir nice humsanın ağzına garap, Şeydi diyer, haram boldı bu lebap, Bir yana sil kimin akıp gidelin! ÇIKIP GİDELİM İl, birlik etmedi bize, yiğitler, Gelin, bu vatandan çıkıp gidelim. Düşmanın yalına ahşan itler, Gitmezse, boynuna kakıp gidelim! Kesmeyin hiç koçakların hızını, Yitirdiniz Ersarı'nm adını, Şimdi Mevlâm verse ilin dadım, "Lahavle billâh " deyip gidelim! Beglerin yüzüne kara çekildi, Onun için itibarı döküldü, Üstümüze emîr tuğu dikildi, Elden gelse, onu yıkıp gidelim. Gün günden hâlimiz olmuştur harap, Bir nice ahmağın sözüne sebep, Seydî der, haram oldu bu Lebap 1, Bir yana sel gibi akıp gidelim. BİÇARE BOLUP GELDİK Biz si2ni diyip, yurtdan avara bolup geldik, Emval ile yaşyadan bigene bolup geldik, /Sökülipdir/ sınamız setpara bolup geldik, Pınhan yörüban, ahır eşgare bolup geldik, Bir çere kılın bizge biçere bolup geldik. Agzıbir bolan erde, iller asla har olmaz, Hem keşti-zeragatsız, hem er-suva zar olmaz, Taşlap ata mülkimi bu novgıe-perar olmaz, İlatına arz etmek soltanına ar olmaz, Bu gün turup etmeğe belli işimiz yokdur, Hırdalık ile ötgen yazu-gışımız yokdur, Galla gamıdan gayrı hiç teşvişimiz yokdur, Arz etmeğe bir sizden özge kişimiz yokdur, Siz ne diydiniz başda biz anı kabul etdik, Hem kılmak üçin dagtı gayrılara yol etdik, Bardık manga her kim bir erde nüzul etdik, Etgürmege il arzın biz özni resul etdik, Barsa bu tarapmdan hem sarıklar, salırlar, Ersarı barıp barı sizden habar alırlar, Han gelmeği yok diyse, köp hasrata galırlar, Emma hemmesi aglap gelmeğe uyalırlar, Bİ-ÇÂRE OLUP GELDİK Biz sizi deyip, yurttan âvâre olup geldik, Mal mülk ile eşyadan bîgâne olup geldik, Yarılmıştır sinemiz yüz parça olup geldik, Gizli yürüyüp âhir, aşikâre olup geldik, Bir çare kılın bize, bîçâre olup geldik. Ağzı bir olan yerde, iller asla hâr olmaz, Zirâat yapmadan da yer suya zâr olmaz, Dışlayıp ata mülkünü kaçıp gitmek de olmaz, Halkına da arz etmek sultanına âr olmaz, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. Bugün kalkıp yapmağa belli işimiz yoktur, Çocukluk ile geçen yaz ve kışımız yoktur, Azık gamından başka hiç telâşımız yoktur, Arz etmeğe bir sizden özge kişimiz yoktur, Bir çâre küm bize, bîçâre olup geldik. Siz ne dediniz başta, biz onu kabul ettik, Hem kılmak için bahtı, gayrilere yol ettik, Vardık Merv'e öyle ki bir yerde nüzul ettik, Ettirmeğe il arzın biz özni Resul ettik, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. Varsa bu tarafından hem Sarıklar, Salırlar, Ersarı varıp hepsi sizden haber alırlar, Han gelmeyecek dese, çok hasrete kalırlar, Ama her biri ağlayıp gelmeğe utanırlar, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. 1. Lebap :Ceyhun nehri. Diğer adı da Amuderyâ'dir. Bu nehir etrafındaki yerleşim bölgesinin adı da Lebap'tır.

8 Ersarı sakar birle bu yana garap imdi, Bolgan durup, elbetde, ahvali harap imdi, Sizden alarga lazım bir belli cogap imdi, Ya bolsa Man abat, ya barsa Lebal imdi, Bu şanı-şikve ile görse sizi nege, Aydar: Zehi bar ermiş bu vagtda kiyan-i-şa! Emma bu sıpat birle geçdi nice salı-ma, Biz taypa halından hiç olmadınız bir ege, Tutup Man yurdunda gelip vatan Ersarı. Elbetde, geler çaşıp gitgen bolsa her sarı, Gitsin ötüöln indi yagşı-yamanm barı, Ger söyseniz allanı, Ahmetni, çarıyarı, Dolupdır Man yurdı, köp zulm ile zulmatdan, Biz barca cıda duşdük esbap ile alatdan, Gutarmasanız, şahım, bizni bu melamatdan, Diyr Şeydi, ayraldık imdi hemme halatdan, BARAYLIN Düşman geldi Lebap boyun ot eylep, Turun begler, ol dövüşe baraylın! Şahımerdan Murtezanı yat eylep, Bolun, begler, şol söveşe baraylın! Er yiğitler gazan güni çıkanda, Düldül böküp, asman sayı bakanda, Çaylar dolup, girmızı gan akanda, Er dey durup, şol söveşe baraylın! Göroglıdan şu gün alıp tilsimi, Kurhan açıp, gel, içeylin kasamı, Şu gün bolsun Isgenderin kışımı, Er dey, durup, şol söveşe baraylın! At, yarağın şay edilsin yol üçin, Bağda bilbil, degresinde gül üçin, Vatan üçin, abray üçin, il üçin, Er dey durup, şol söveşe baraylın! Şahımerdan gelip, goldar bizleri, Kırk erenler yola saldı sizleri, Gana boyap üsti-başı gözleri, Er dey durup, şol söveşe baraylın! Nesip budur: Tiz can almak borcundır, Biler bolsan, magşar güni harcındır, Türkmen yiğit, Mirhaydarda hırçındır, Er dey durup, şol söveşe baraylın! Ersarı, Sakar ile bu yana bakıp şimdi, Olmuştur bil elbette, ahvâli harap şimdi, Sizden almağa lâzım bir belli cevap şimdi, Ya olsa Man mâmur, ya varsa Lebap şimdi, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. Bu şikâyet sebebiyle kim görse sizi birden, Söyler : "iyi var imiş bu vaktta âdil bir şâh, Amma bu sıfat ile geçti nice ay ve yıl, Biz tayfa hâlinden hiç olmadınız haberdâr, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. Tutup Man yurdundan gelip vatan Ersarı. Elbette gelir koşup dağılsa da her yana. Gitsin geçip de şimdi yahşi yamanın hepsi, Eğer sevseniz Allah'ı, Ahmet'i, çâryârı, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. Dolmuştur Man yurdu, çok zulm ile zulmetten, Biz de hep ayrı düştük esbap ile âletten, Kurtarmazsanız şahım bizi bu melâmetten, Der Seydî, ayrıldık şimdi hep bu haletten, Bir çâre kılın bize, bîçâre olup geldik. VARALIM Düşman geldi Lebap boyun ateşleyip, Kalkın beyler, o döğüşe varalım!. Şahımerdan Murtaza'yı yâd edip, Haydi, begler, o savaşa varalım!. Er yiğitler gaza günü çıkanda, Düldül kalkıp, âsûmâna bakanda, Çaylar dolup, kırmızı kan akanda, Er gibi kalkıp, o savaşa varalım!. Köroğlu'dan bugün alıp tılsımı, Kur'an açıp, gel, içelim bu andı, Bugün olsun İskender'in kışımı, Er gibi kalkıp, o savaşa varalım!. At, silâhın donatılsın yol için, Bağda bülbül, çevresinde gül için, Vatan için, şöhret için, il için, Erler gibi kalkıp, o savaşa varalım! Şahımerdan gelip kollar bizleri, Kırk erenler yola saldı sizleri, Kana boyayıp üstü, başı, gözleri, Er gibi kalkıp, o savaşa varalım!. Nasip budur : Tez can almak borcundur, Bilir isen, mahşer günü harcındır, Türkmen yiğit, Mirhaydar'da hırçındır, Er gibi kalkıp, o savaşa varalım!.

9 Şeydi aydar, geçsem şu gün canımdan, Lebap daşın boyap gizil ganımdan, Namart yiğit gitsin menin yanımdan, Er dey durup, şol söveşe baraylm! Seydî söyler, geçsem bu gün canımdan, Lebap dışın boyayıp kızıl kanımdan, Nâmert yiğit gitsin benim yanımdan, Er gibi kalkıp, o savaşa varalım!. KERİ-SOGABA İl becir bolupdır yaman işlere, Biri ayak goymaz keri-sogaba, Acı bolup yagşı kovum-hışlara, Şirin darışarlar ogrı-kezzaba. Rovacı bolupdır ikiyüzlinin, Köp zina kılgucı yaman gözlinin, Igtıbarı gidip dogrı sözlenin, Belki, şom sıgırmazlar Lebaba. Adam bolup, zatı bozuk melgunlar, Mü'münlere nahak döküler hunlar, Medresede okıp gelen ahunlar, Amal etmez kurhan bile kitaba. Şun-şerli acap zaman olupdır, Yagşızada hemme yaman olupdır, Könül barı dürli güman olupdır, Bir işde durulmaz dogrı hacaba. Mertden merdanalık görmek ötüpdir, Dost bile goşulıp yörmek ötüpdir, Sapalı sohbetler sürmek ötüpdir, İl ban galıpdır dürli azaba. Hergiz öte bilmez öz ayahndan, Doğan habar almaz doğan halından, Ağır baylar zekat bermez malından, Şerg ile etse hem dolı hasaba. Gazat etmey yagşı serdarlar bile, Goşularlar ogrı murdarlar bile, Şeydi diyer, yagşı kerdarlar bile, Goşulıp barsam men tahtı-turaba. DÖVRANI BARDIR Işabaşı oglı Soltannıyaz begin Bu dünyede dürli dövranı bardır. Bedev münüp yagşı yiğitler bilen, Günde çoh sapalı seyranı bardır. Hemişe yörüşi hünmer tutumlu, Sözlese, her kime sözi ötümli, Subhı-şam cövlanı bolan etimli, Hak bereket beren aş-nanı bardır. KÂR-I SEVABA Ülke alışmıştır yaman işlere, Biri ayak koymaz kâr-ı sevaba, Bozulmuştur iyi kavim akraba, İyi derler hırsız, yalancı hakkında. Revacı olmuştur ikiyüzlünün, Çok zina kılıcı yaman gözlünün, İtibârı gitmiş doğru sözlünün, Belki, ona yer vermezler Lebab'da. Adam olmuş, huyu bozuk mel'ûnlar, Mü'minler'çün haksız dökülür kanlar, Medresede okuyup gelen mollalar, Hiç yer vermez, Kur'ân ile kitaba. Şeytan işli garip zaman olmuştur, İyilerin hepsi yaman olmuştur, Gönül mülkü türlü gümân olmuştur, Bu işte bakılmaz doğru hesaba. Mertten merdânelik görmek geçmiştir, Dost ile birlikte yürümek geçmiştir, Sefâlı sohbetler sürmek geçmiştir, İl mülkü kalmıştır türlü azapta. Asla geçemez ki öz hanımından, Kardeş haber almaz kardeş halinden, Zenginler de zekât vermez malından, Din ile etse de dolu hesaba. Savaşmadan yahşi serdârlar ile, Birleşirler hırsız mundarlar ile, Seydî söyler, yahşi kârdârlar ile, Birleşip varsam ben taht-ı türâbâ. DEVRANI VARDIR İşabaşı oğlu Sultanniyaz Beğ'in, Bu dünyada türlü devrânı vardır, Bedev binip yahşi yiğitler ile, Her gün çok sefâlı seyrânı vardır. Dâima yürüyüşü hünkâr tutumlu, Söylese, her kime sözü geçimli, Sabah akşam devrânı var geçimli, Hak bereket vermiş aş nâm vardır.

10 Çın begdir, hiç zatdan yokdur pervayı, Her gelene bcrer dürli serpayı, Palav iyip, içmage gaymaklı çayı, Kaseyi-çımdan çendanı bardır. Ovazası düşüp yakın, ırağa, Belki, etişendir Ruma, İrağa, Aman bolsa hemme beglere aga, Bolmagına nice nişanı bardır. İl içinde hekmi bolsa hem carı, Hiç bir musulmana yokdur azarı, Her remezan ayı geltirip karı, Sovap üçin hatmı-kurhanı bardır. "Sahavatda Hatam Taydan ziyada" Diyen adam hcrgiz galmaz uyada, Hızmatma her kim gelse pıyada, At münüp, don geyip gitdigi bardır. Akıldan esrekdir onun bar işi, Mert oguldır, merdanadır yörüşi, Hoş görcr mollanı, hoca-dervüşi, Olara köp hayır-ıhsanı bardır. Tebgi belent, özi akıllı, huşlı, Yanı mirşikerli, golları guşil, Acap parasatlı, merdana işli, Haysı mülkün beyle soltanı bardır. Söveş güni kescrlidir gılıcı, Bardır özi söveş bilici, Dayım ızı üzülmeyen gelici, Hep gün çar tarapdan mıhmanı bardır. Saydır at-yaragı, tükel esbabı, Geycr dayım atlaz bile zerbabı, Murça begi istap Buhar, Lebabı, Gezip tapmaklıgın emkanı bardır. Atlansa, din islam gılıcın çalsa, Yaraşır küffardan baş pulı alsa, Otursa, önüne arzaçı gelse, Adalatı, dogrı divanı bardır. Hiç kimse ogşamaz sını-summatı, Özge begzadadan köpdür hümmeti, Yalan diyse, bir Muhammet ımmatı, Elbetde, dinine nuksanı bardır. İl yığılıp günde berer salamı, Hızmatın ederler manend gulamı, Şeydi gul aydar, halis kelamı, Söylesem, tükenmez destanı bardır. Gerçek beğdir, yoktur bir şeyden pervası, Her gelene verir türlü sefayı, Pilâv yiyip, içmeğe kaymaklı çayı, Kâse-yi çiniden çaydanlığı vardır. Avazesi düşüp yakın, ırağa, Belki, yetişmiştir Rum'a, Irak'a, Aman olsa bütün beğlere ağa, Olmasına nice nişanı vardır. İl içinde hükmü olsa da belli, Hiç bir müslümana yoktur zararı, Her ramazan ayı getirip kân, Sevap için hatm-i Kur'an'ı vardır. "Sehâvette Ha tem Tay'dan ziyâde", Diyen adam asla kalmaz utançta, Hizmetine her kim gelse piyade, At binip, don 1 giyip gittiği vardır. Akıldan yoksundur onun her işi, Mert oğludur, merdânedir yürüyüşü, Hoş görür mollayı, hoca dervişi, Onlara çok hayır, ihsanı vardır. Huyu bülent, özü akıllı hûşlu, Yani mirşikârh 2, elleri kuşlu, Acaip ferasetli, merdâne işli, Hangi mülkün böyle sultanı vardır. Savaş günü keskincedir kılıcı, Vardır özü savaş ilmin bilici, Dâim ardı kesilmeyen gelici, Her gün Çar taraftan mihmânı vardır. Hazırdır at silâhı, bütün eşyası, Giyer dâim atlas ile zerbâbı 4, Bunca beği isteyip Buhar, Lebabı, Gezip bulmaklığın imkânı vardır. Atlansa, din İslâm kılıcın çalsa, Yaraşır küffardan vergisin alsa, Otursa, önüne şikâyete gelse, Adaleti, doğru divânı vardır. Hiç kimseye benzemez huy-haysiyeti, Başka beğzâdeden çoktur himmeti, Yalan dese, bir Muhammet ümmeti, Elbette, dininde noksanı vardır. İl toplanıp her gün verir selâmı, Hizmetin ederler dâim kulları, Seydî kul söyler, hâlis kelâmı, Söylesem, tükenmez destanı vardır. 1. Don : üst giyim, kumaş. 2. Mirşikâr : Avcılıkla uğraşanların giydiği bir tür başlık. 3. Mihmân : misafir. 4. Zerbâp : Altın ile dokunmuş

11 SAGAT GÜTSE GEREKDİR Soltannıyaz begnin toyona indi, Müneccimler sagat gütse gerekdir. Gelen dostı gitmen öyüne indi, Hızmat edip Münda yatsa gerekdir. Çar tarapa çapar gitdi hat bile, Hoş libaslar geyip, yüvrük at bile, Gelse yağı ili hem bagt bile, Oval altın gabak atsa gerekdir. Başdan-ayak külli arsan gelip, Teke, salır, sarık bisyarı gelip, Bil ki türkmen atlı il barı gelip, At münüp, don geyip gitse gerekdir. Ene her il sagdan-goldan etişip, Garşı, Buhar, Garakelden etişip, Omaçalı boz palav boldan etişip, Hemme hursand bolup gitse gerekdir. Edi gün peygadan bedev çapılıp, Meydanlar süpürüp, suvlar sepilip, Şol gün hep ne isteyeni tapılıp, Bar işi alladan bitse gerekdir. Ürgençden, Balkandan, Gazmin, Tahrandan, Maşatdan, Hıratdan, Balh, Badaşandan, Gazakdan, Gonratdan, Gırgız, Kokantdan, Eşidcni sürüp etse gerekdir. Nice dokuz bagşı hoş ovaz bile, Sohbetler guralar dürli saz bile, Ene köp oyunçı, köp derbaz bile, Acayip oyunlar etse gerekdir. Mün sukum iki mün goyun soyulup, Ulı ata bir gul bayrak goyulıp, Oğuz hanın toyı kibi toy olup, Köp tomaşa bile ötse gerekdir. Muhapbetli hemme yakını-daşı, Getirer halına layık peşgeşi, Oturıp iyende köp dürli aşı, Eli-agzı yağa batsa gerekdir. Halk edende mövlam ezelde mum, Könlüne salmamış zerre gaygını, Bu toy üçin halkı cemg eden güni, Engamının sanı yitse gerekdir. SAAT GÜTSE GEREKTİR Sultanniyaz Beğ'in düğününe artık, Müneccimler saat gütse gerektir. Gelen dostu gitmeden evine artık, Hizmet edip burda yatsa gerektir. Her tarafa ulak gitti nâmeyle, Hoş libaslar giyip yüğrük at ile, Gelse Kayı ili de Bayat ile, Evvel altın gabak 1 atsa gerektir. Baştan sona bütün Ersarı gelip, Teke, Salır, Sarık, hepsi de gelip, Bil ki Türkmen adlı il hepsi de gelip, At binip, don giyip gitse gerektir. Yine her il sağdan soldan yetişip, Karşı, Buhar, Karagülden yetişip, But etiyle boz palav 2 bolca yetişip, Hepsi memnun olup gitse gerektir. Yedi gün peykeden at koşturulup, Meydanlar süprülüp, sular sepilip, O gün her ne istediyse bulunup, Var işi Allah'tan bitse gerektir. Ürgenç'ten, Balkan'dan, Gazmin, Tahran'dan, Meşct'ten, Herat'tan, Bclh, Bedehşan'dan, Kazak'tan, Konrat'tan, Kırgız, Hokant'tan, İşitenler sürüp gelse gerektir. Nice dokuz bahşı hoş âvâz ile, Sohbetler kuralar türlü sâz ile, Yine çok oyuncu, çok artist ile, Acayip oyunlar etse gerektir. Bin dana, iki bin koyun kesilip, Ulu ata bir kul bayrak koyulup, Oğuz Han'ın toyu gibi toy olup, Seyretmekle geçip gitse gerektir. Muhabbetli bütün yakını dışı, Getirir haline lâyık hediyeyi, Oturup yiyende çok türlü aşı, Eli ağzı yağa batsa gerektir. Halk edende Mevlâm ezelde bunu, Gönlüne salmamış zerre korkuyu, Bu toy için halkı cem ettiği günü, Misafirin sayısı binler gerektir. ı. Altın gabak : 1. altın kedi. 2. Eski devirlerde kalın ve uzun sırığın ucuna kediyi hedef yerine asıp, koşup gelen atın üstünden okla onu fırlatarak tüfekle atış yapıp vurmak için yarışırlarmış. Sonra hanlar, beglcr, baylar kediyi altuıdan yapmış, onun admı da "altın gabak" şekline getirmişler. 2 Palav : Yağda kavrulmuş but etinin üstüne soğan, havuç doğranıp su koyularak pirinçle yapılan yemek.

12 Gelen ilin hemme pakırı-bayı, Geyerler özüne layık serpayı, Köp eşidip, nagaranı, surnayı, Halkın göz-gulagı gatsa gerekdir. Iygen aydır "Aperinu-merheba!" Dürli zıyapatlar her şamu-saba, Belki, gelen hemme ganp-guraba, Datmadık tagamın datsa gerekdir. Seydinin yalan bolmaz sözleri, Enşealla, barın gerer gözleri, Edi gün çapılan atm tozlan, Ay-gününün muglasın tutsa gerekdir. Gelen ilin bütün fakiri bayı, Giyerler özüne lâyık giyimi, Çok işitip nagarayı 1, zurnayı, Bütün halkı koşup gelse gerektir. Yiyen söyler :" Aferin ve merhaba!" Türlü ziyafetler her akşam sabah, Belki, gelen bütün garip fukara, Tatmadık yemeğin tatsa gerektir. Seydî'nin yalan olmaz sözleri, İnşallah hepsini, görür gözleri, Yedi gün koşturlan atın tozları, Ay gününün şulesin tutsa gerektir. MÜBEREK OLSUN Ey garavul begi, Lebapdan gaçıp, Bu gelen yurdunız müberek olsun! Mirhaydann külli barından geçip, Bu gelen yurdunız müberek olsun! Harazminde sürüp dürli "eşreti", Görüp geldinizmi, ol han "hezreti?" İmdi hiç görmeyen, gamız-hezreti, Bu gelen yurdunız müberek olsun!...eyleban uzak endişe, El urupsız bu gün köp yagşı işe, ilahım abraylı bolup hemişe, Bu gelen yurdunız müberek olsun! Bendi baglasanız, cepalar çekip, Köp hasıl alarsız ekinler ekip, Oturmağa hatar boz öyler dikip, Bu gelen yurdunız müberek olsun! Eşitmişem köp ağızdan, köp dilden, Özün ötgeripdir diyrler bar ilden, Hak belse, kan akıp akdan-gızıldan, Bu gelen yurdunız müberek olsun! Biz hem geldik şu gün sizi görmage, Nesip etse, dürli dövran -sürmage, Şeydi diyer, sağlık bilen yörmage, Bu gelen yurdunız müberek olsun! MÜBAREK OLSUN Ey nöbetçi beği, Lebap'tan kaçıp, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun, Mirhaydar'ın bütün mülkünden geçip, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun. Harezm'de sürüp türlü işreti, Görüp geldiniz mi, o han " hazreti? " Şimdi hiç görmeyen gamı hasreti, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun.... eyleyip uzak endişe, Başlamışsınız bu gün çok yahşi işe, İlâhî şerefli olup hemişe 2, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun. Bendi baglasanız, cefâlar çekip, Çok ürünler alırsınız ekinler ekip, Oturmağa sıralı boz evler dikip, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun. İşittim ben çok ağızdan, çok dilden, Özün geçirmiştir derler her ilden, Hak verse, çok ekip aktan kızıldan, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun. Biz de geldik bu gün sizi görmeğe, Nasip etse türlü devrân sürmeğe, Seydî söyler, sağlık ile yür(ü)meğe, Şu gelen yurdunuz mübarek olsun. 1. Nagara: (nakkare) bir türlü nefesli çalgı. 2. Hemişe: dâima.

13 DOVRANDAN AYRILDIK Ey ağalar, arman bilen, Dürli dövrandan ayrıldık, İl bolup Rahim han bilen, Haydar soltandan ayrıldık. Bedev münüp, begres geyen, Ne nazi-nigmatlar iyen, Kep işretli Lebap diyen, Bir gadırdandan ayrıldık. Girdik bir çöli-mugana, Suv içmedik gana-gana, Uçradık azabı-kene, Rahatı-candan ayrıldık. Ersarmm adı yitdi, Her haysı bir yana gitdi, Han "hezretin" könli bitdi, Biz veli, sandan ayrıldık, Subhı-şam bilen yörüşen, Hayrı-şeri den görüşen, Zovkı-sapalar sürüşen, Yarı-yarandan ayrıldık. Dağlarda dikilmiş eren, Gırılmışdır sınsız ceren, Ürgenç, Lebaba suv beren, Bahır-ummandan ayrıldık. Kürsüsi nice payalı, Begler galdı köp dağlı, Ser hovuzlı, hoş sayalı, Köşki-eyvandan ayrıldık. Nice ışvalı, şiveli, Gaçdık, tapmadı hıvalı, Dürli şeçerli, miveli, Bagı-bossandan ayrıldık. Tapmagan önki eşreti, Yuvtarmız gamı, hesreti, "İstey-istey" han "hezreti", Ahır mekandan ayrıldık. Şeydi diyep, hayp Lebap! Galdı ilsiz-günsüz garap, Berhem bolup mülki-esbap, Bar hanımandan ayrıldık. DEVRÂNDAN AYRILDIK Ey ağalar, âh vâh ile, Türlü devrândan ayrıldık, İl olup Rahim Han ile, Haydar Sultan'dan ayrıldık. Bedev binip yünlü giyen, Her türlü nimetler yiyen, Çok işretli Lebap diyen, Bir kadir bilenden ayrıldık. Girdik bir çöli Mugan'a 1, Su içmedik kana kana, Uğradık türlü azaba., Rahat-ı candan ayrıldık. Ersarı'nm adı yitti, Her biri bir yana gitti, Han" hazretin " gönlü razı, Ama biz, sıradan ayrıldık. Sabah akşamla yürüşen, Hayrı seri denk görüşen, Zevk ü sefalar sürüşen, Yâri yârenden ayrıldık. Dağlardan seyretmiş eren, Kırılmıştır sayısız ceren 1, Ürgenç, Lebap'a su veren, Bahr u ummandan ayrıldık. Kürsüsü nice pâyeli, Beğler kaldı çok dâyeli, Büyük havuzlu, hoş sayeli, Köşk ü eyvandan ayrıldık. Nice işveli, şiveli, Kaçtık, bulmadı Hive'li, Türlü ağaçlı, meyveli, Bağ u bostandan ayrıldık. Bulmadan önceki işreti, Yutarız gamı, hasreti, "İsteye isteye" han "hazreti", Ahir mekândan ayrıldık. Seydî der ki, yazık Lebap! İlsiz günsüz kaldı bakıp, Bütün malı mülkü dağılıp, Hep hanümândan ayrıldık. 1. Mugan : Bir yer adı. 2. Ceren: geyik.

14