FİBER POSTLARIN KLİNİK UYGULAMALARI

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Endodonti Anabilim Dalı FİBER POSTLARIN KLİNİK UYGULAMALARI BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Hatice PAŞAOĞLU Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. M. Kemal ÇALIŞKAN İZMİR 2014

2 ÖNSÖZ Fiber Postların Klinik Başarısı konulu tezimin hazırlanması sırasında bana yol gösteren, deneyim ve bilgilerini paylaşan değerli hocam Prof. Dr. M. Kemal ÇALIŞKAN a, sevgili asistanlarım M. Emin KAVAL a ve özellikle İrem KÖSELER e, Diş Hekimliği Fakültesi ndeki öğrenim hayatım boyunca desteklerini esirgemeyen tüm hocalarıma ve hep yanımda olan, sevgi ve desteklerini her zaman hissettiğim aileme teşekkürü borç bilirim. İZMİR-2014 Stj. Diş Hekimi Hatice PAŞAOĞLU

3 İÇİNDEKİLER 1. Giriş ve Amaç Genel Bilgiler Geçmişten Günümüze Post Kullanımı Post Kullanımının Endikasyon ve Kontrendikasyonları Post Endikasyonları Post Kontrendikasyonları Postların sınıflandırılması Döküm Postlar Döküm Post ve Korların Avantajı Döküm Post ve Korların Dezavantajı Prefabrike Post Sistemleri Metal Prefabrike Post Sistemleri Metal Olmayan Prefabrike Post Sistemleri Seramik İçerikli Post Sistemleri Fiber Post Sistemleri Postun Kullanılma Amacı Uygun Post Seçimi Postların Tutuculuğunu Etkileyen Faktörler Post uzunluğu Post çapı Post dizaynı Kök morfolojisi ve kök seçimi Post boşluğu oluşturma yöntemleri Kimyasal yöntem Fiziksel yöntem

4 Postun provası Post simantasyonu ve kullanılan simanlar Çinko Fosfat Simanlar Polikarboksilat Simanlar Cam İyonomer Simanlar Rezin Modifiye Cam İyonomer Simanlar Rezin Esaslı Yapıştırıcı Simanlar Kor Restorasyon Materyalleri Kor Materyallerinde Aranan Özellikler Günümüzde Kullanılan Kor Materyalleri Fiber postların Klinik Başarısı (Literatür İncelemesi) KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ.62

5 GİRİŞ VE AMAÇ Günümüzde, diş hekimliğindeki gelişmelerle beraber doğal dişlere ve estetik bir görünüme sahip olma isteği artmıştır. Hastaların bu konuda bilgilenmesi ve bilinçlenmesi ile hastalar, sorunlu dişlerini kurtarmaya yönelik tedavi girişimlerini daha fazla talep etmeye başlamışlardır. Diş çürükleri sonucu oluşan aşırı madde kayıpları, çürüğün yavaş ilerlemesi sonucunda, hastalarda ağrı şikayetine neden olmadığı için, hastaların diş hekimine çok geç başvurmasına neden olmaktadır. Aşırı madde kaybına uğramış, kuron desteğini kaybetmiş dişler endodontik tedavi sonrası üst restorasyonun yapılabilmesi için kökten destek alan post sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Tedavi yöntemlerindeki gelişmeler yanında restoratif ve teknik materyallerdeki ilerlemeler aşırı harabiyet gösteren dişlerin onarımlarında diş hekimlerine yeni çözüm alternatifleri sunmaktadır. Uygun bir tedavi için post ve kor restorasyonlarının seçimi oldukça önemlidir. Kanal tedavisi tamamlanan dişin apikal 1/3 kanal dolgusu kalacak şekilde boşaltılarak, post simantasyonunu takiben konservatif ya da protetik olarak restore edilebilmektedir. Günümüzde, metal postların yanı sıra fiber, seramik, titanyum post sistemleri de raflarda yerini almıştır. Aşırı kuron harabiyeti gösteren dişlere yıllarca uygulama aşamaları oldukça zahmetli olan döküm post ve kor restorasyonları uygulanmıştır. Günümüzde ise kullanım kolaylığı ve çeşitlilik açısından prefabrik post ve kor sistemleri tercih edilmektedir. Değişik marka fiber postların klinik uygulamaları, olgu sunumları ile anlatılacaktır.

6 2. Genel Bilgiler 2.1.Geçmişten Günümüze Post Kullanımı Geçmişten günümüze restoratif ve tedavi edici diş hekimliğinin temel işlevi, dişyapılarının korunması ve yeniden kazandırılması olmuştur. Tedavi yöntemlerindeki gelişmeler yanında restoratif teknik ve materyallerdeki ilerlemeler aşırı harabiyet gösteren dişlerin onarımlarında diş hekimine yeni çözüm alternatifleri sunmaktadır. Günümüzde güncel olan dental yaklaşım mümkün olduğunca diş dokularının korunması, gereksiz yere madde kaybının yapılmaması ve bu nedenle bir dişin sadece kökü kalmış olsa dahi bu dişin endodontik tedavi ile kurtarılması ve restoratif ve protetik tedavi yaklaşımlarıyla tekrar fonksiyona kazandırılması şeklindedir. Diş hekimliğinde, yapılacak restorasyonları desteklemek amacıyla kök kanalından destek alan postların kullanımı uzun yıllar öncesine dayanır. Aşırı kuron kaybı olan dişlerin kaybedilen bölümlerinin dişin kök bölümüne bağlı olarak restore edilmesi 1728 yılında Fauchard ın uygulamalarıyla başlamıştır. Fauchard aşırı harap dişlerin üst yapı restorasyonlarını kökten metal vidalı post yardımıyla destek alarak oluşturmuştur (1,2). Lefoulon, 1841 de kök kanalı içine altın bir silindir yerleştirmiş ve kurona vidalı postla bağlamıştır (1). Postların bütün bu gelişimleri süresince, simanın keşfinden önce asıl problem kök kanalına bağlanma sorunuydu. Bu amaçla kenevir, pamuk, ipek kullanılmıştır. Postun dışı huş ağacının tahtasıyla kaplanarak da uygulamalar yapılmıştı (1) yılında ise Sir John Tomes ın postların uzunluğu ve 2

7 çapı ile ilgili olarak verdiği değerler bugünkü ölçülere son derece yakındır (1) de Gustav Blume pulpayı temizlemiş ve kök kanallarına altın yaprak ile çentikli altın post bağlamıştır (1) da Cincinati den Jonathan Taft guta perka kullanılmasını önermiştir. Aynı dönemde postların altından mı yoksa ağaçtan mı yapılması üzerindeki tartışmalar yoğunlaşmıştır. Sorun simanların keşfiyle önemli ölçüde çözümlenmiştir (1) yılında Haris ise extirpe edilmiş diş köküne bir post ya da pivo yardımıyla tutunan doğal kuron restorasyonların yapılabileceğini göstermiştir (3). Günümüzde uygulanan post-kor tedavilerine en yakın tedaviler 1950 yılında Horst Uhlig tarafından yapılmıştır. Uhlig o zaman kadar yapılan pivolu kuronların ayrı ayrı dökülüp lehimlendiğini, ancak kendisinin pivo ve kuronu ayrı ayrı kullandığını ifade etmiştir. Baş kısmını karşılıklı iki yüzeyden yontmuş ve tutuculuğun artmasını sağlamıştır. Kuron kısmı ise buraya tespit edilmiştir (1). Colley, Hampson ve Lehman 1968 de postların tutuculuk özelliklerini araştırmışlar ve yer değiştirmeye karşı vertikal direncin yani tutuculuğun, çap ve yüzey düzensizliği ile doğru orantılı olduğunu göstermişlerdir (1). Postlar endodontik tedavi görmüş bir dişi desteklememektedirler, sadece koronal restorasyon için oluşturulacak kor yapının retansiyonunu sağlamaktadırlar (4). Postların en önemli ve tek endikasyonu kor yapısının inşası gerektiği zamandır. Postun fonksiyonu kor yapıya kökten destek alarak tutuculuk sağlamaktır (4). Fabrikasyon metal veya döküm postların avantajlarının yanında dezavantajlarının da olması, araştırmacıların farklı materyallere yönelmesine neden olmuştur. Yapılan çalışmalarda fiberle güçlendirilmiş kompozit postların, 3

8 fabrikasyon metal ve döküm metal post sitemlerine kıyasla daha iyi sonuçlar verdiği görülmüştür (5,6). 2.2.Post Kullanımının Endikasyon ve Kontrendikasyonları Endodontik tedavi görmüş her diş; post, kor ve kron gibi komplike restorasyon gerektirmeyebilir. Ancak endodontik tedavili dişler genellikle final restorasyonu için post ve kor uygulamalarına ihtiyaç gösterir (7). Endodontik post ve kor işlemlerinin hedefi kökleri kırıklara karşı dirençli hale getirmek ve maksimum post retansiyonu sağlayarak dişi estetik ve fonksiyon açısından ağza tekrar kazandırmaktır. Ancak bu işlem sırasında dişin kuvvetlere karşı dayanma gücü geriye kalan sağlıklı diş dokusu miktarıyla direkt ilişkili olduğundan, dişten olabildiğince az madde kaldırılması önerilmektedir (8,9). Endodontik tedavi sonrasında diş üzerinde şu sonuçlar görülebilir: 1.Doku kaybıyla beraber dental yapıda zayıflama 2.Fiziksel ve mekanik yapıda değişiklik 3.Mine ve dentin renginde farklılaşma Kök yapısının esneme karakteristiği, morfolojik adaptasyonu, estetik ve koroziv eksikliği de dişin çiğneme kuvvetlerine dayanma gücüne etki eden diğer faktörleri teşkil etmektedir (8,10). Özellikle açılan giriş kaviteleri tüberkül yapısında bozulmaya ve fonksiyon sırasında kırılmalara neden olmaktadır. Endodontik tedavisi tamamlanmış bir dişin restore edilebilmesi için: 1. İyi bir apikal obturasyonun sağlanmış olması 4

9 2. Perküsyonda hassasiyet olmaması 3. Eksuda olmaması 4. Mobilite gözlenmemesi 5. Periodontal membranda genişleme olmaması 6. Kombine lezyonların dikkatlice incelenmesi 7. Patolojik cebin olmaması 8. İntra-extra oral fistül bulunmaması 9. Apikal perforasyon yaratılmaması 10. Akut bir enfeksiyonun olmaması Post Endikasyonları 1 Pulpada geri dönüşümsüz hasarın bulunduğu durumlarda, 2. Koroner diş yapılarında pinli build-up yapımı veya undercut, tutucu oluklar, yardımcı kaviteler, etching ve adeziv yöntemleriyle onarılamayan çürük, travma ve abrazyonla oluşan retantif koroner diş yapılarının kaybının olduğu durumlarda, duvarlarının kaybedildiği, yetersiz olduğu ve birbirlerine karşıt duvarların kalmadığı durumlarda, 3. Malpoze dişin okluzal veya aksiyel düzeltilmesinin pulpa bütünlüğünü bozduğu durumlarda, 5

10 4. Periodontal desteği zayıf dişlerde kron/kök oranının endodontik stabilizatörlerin kullanımıyla güçlendirilmesi gerektiğinde, 5. Overdenture tekniklerinde bar ve stud ataşmanların köklerle retansiyonu gerektiğinde, 6. Restorasyon sonrası endodontik girişimin güçleşeceği pulpa prognozunun şüpheli olduğu geniş defektli dişlerde uygulanır. En önemli endikasyonu pulpa odası duvarlarının kaybedildiği, yetersiz olduğu ve resiprokal olarak birbirlerine karşıt duvarların kalmadığı durumlardır (11). Post Kullanımının Avantajları 1. Endodontik tedavili dişin iki bölümlü restorasyonu sağlayarak döküm restorasyonların desteklenmesinde yararlanılır. 2. Postlar endodontik tedavili dişlerde uygulanan ortodontik ve periodontal tedavide geçici restorasyon için kullanılabilir. 3. Postlar kuron ve kök arasında bir bağlantı mekanizmasıdır. 4. Postlar retansiyon için son çaredir. Geride kalan diş yapıları ebat, lokalizasyon olarak ve yerinden oynatıcı kuvvetlerin büyüklüğüne yeterli retansiyonu göstermediğinde kullanımları düşünülebilir. Postun asıl amacı, geride kalan radiküler diş yapısına post-kor kompleksi olarak destek sağlamaktır. Kor yapısı ise final restorasyon için retansiyonu sağlamak ve gelen kuvvetleri transfer etmek için kabul edilebilir ve görülebilir alt yapıyı sağlar. 6

11 Kontrendikasyonları Post boşluğunun preparasyonu ciddi riskler taşımaktadır. Bu riskler apikal bölgede perforasyon ve orta üçlüde strip perforasyonudur. Ayrıca endodontik tedavi sırasında aşırı flaring yapılması ve post için kanal boşluğunun gereğinden fazla preperasyonu da kök kırığı riski oluşturarak, tedavide başarısızlık olasılığını yükseltmektedir (8,12,13). Post Kullanımının Dezavantajları 1. Postun yerleştirilmesi ek bir işlem gerektirir. açar. 2. Dişin post için uygun hale getirilmesi dişte daha fazla madde kaybına yol 3. Post yapımı gerekli olursa düzgün olmayan veya aşırı geniş bir yuvaya simante edilen bir post, yapılacak kor için yetersiz olup başarısızlığa yol açabilir. 4. Retreatment gerekli olursa post, bu tedaviyi engelleyebilir veya çeşitli komplikasyonlara neden olabilir. Bu dezavantajlara rağmen tüm endodontik tedavi görmüş dişlere post yerleştirilmesini savunan araştırılar da mevcuttur. Dişe yük bindiği zaman, stres faktörü kökün fasiyal ve lingual tarafında oluşmakta, kökün içinde yer alan bir post, bu streslerden minimal olarak etkilenmekte, dolayısıyla kırıkların önlenmesinde fayda sağlamamaktadır hipoteziyle post yerleştirilmiş diş yapılarının kuvvetlendirilmediği açıklanmıştır (11). 7

12 Endodontik tedavi görmüş dişlerin restorasyonu, başarılı kök kanal tedavisi için önemlidir. Post uygulamasının temel amacı; endodontik tedavili dişlerde geniş kron kayıplarında koroner restorasyonu yerinde tutmaktır. 2.3.Postların Sınıflandırılması Günümüzde pek çok farklı post sistemleri bulunmaktadır. Bu sistemler genel olarak döküm postlar ve prefabrike olarak 2 bölümde incelenmektedir Döküm postlar Döküm postlar prepare kök kanalının, rezin yada mum kullanarak direkt veya indirekt ölçü ile alınan negatif ölçüden imal edilen postlardır. İndirekt ölçüde post boşluğu içindeki ölçü maddesi plastik bir çubuk, metal bir pin veya kanal aletiyle desteklenmiş olmalıdır. Direkt ölçüde ise self-cure PMMA kullanılır. Döküm postlar restoratif diş hekimliğinde uzun yıllardır başarıyla kullanılmaktadır. Önceleri aşırı madde kaybına maruz kalan kanal tedavili dişlerin restorasyonları için rijit döküm metal post-kor sistemleri önerilmekteydi (14). Döküm postlar kanalın şeklinde hazırlanırlar. Aşırı derecede koniklik gösteren geniş ve düzensiz kanallı dişlerde çok kullanışlıdırlar. Bu gibi olgularda kök kanallarının prefabrik postlara göre genişletilmesi perforasyonlara neden olmaktadır (1,15). Döküm postlar için genellikle küçük preparasyonlar yeterli olmaktadır. Postların dökümünde eskiden Tip III veya IV altın kullanılıyordu. Ancak günümüzde pahalı olmayan metaller kullanılmaktadır. 8

13 Yapılan klinik çalışmalar neticesinde, prefabrike paralel postların döküm postlara kıyasla daha fazla klinik başarı göstermesi (16), aynı zamanda döküm postların uzun klinik öncesi çalışma gerektirmesi ve uygulama basamaklarının çokluğu nedeniyle bu postların rutinde kullanılması oldukça azalmıştır Döküm Post ve Korların Avantajları 1. Döküm post-korların en önemli avantajı prepare kanalın konfügirasyonuna tam olarak uyan şeklin elde edilebilmesidir (2,15). 2. Kanal ağzı geniş ve düzensiz olsa bile uyumları iyidir (8,15). 3. Döküm metal post sistemlerin dayanıklılığı oldukça fazladır (1,2). 4. Döküm post-kor restorasyonların retreatmentı kolaydır (8,17). olmaz (8). 5. Siman kaçış yolu hazırlandığı için yerleştirme sırasında fazla strese neden Döküm Post ve Korların Dezavantajları 1. Konik yapıları nedeniyle oklüzal kuvvetlerin transferinde kama şeklinde etki ederek kökte kırılmalara ve ayrılmalara yol açar (1,2,8,15). 2.Uygulaması için en az 2 seansa ihtiyaç vardır. 3.İki seans arası geçici olarak kullanılamazlar. 4.Estetik açıdan problem yaratılar. 9

14 5. Döküm eğer değersiz metalden yapılmışsa korozyona neden olabilir. 6.Kanal şekil ve boyutlarına uygun olarak hazırlanmalarına rağmen en az retansiyon sağlayan post sistemleridir. 7.Pahalıdır. Resim 1 Konvansiyonel döküm postlarda biyomekanik Prefabrike Post Sistemleri Prefabrike post sistemleri endodontik tedavisi yapılmış dişlerde restoratif işlemleri kolaylaştırmak ve hızlandırmak amacıyla geliştirilen ve farklı dizaynlarda imal edilmiş, her bir sistemin kendine özgü avantaj ve dezavantajları olan restoratif sistemlerdir. 10

15 Diş hekimi tarafından hazırlanan post boşluğuna, uygun uzunluk, kalınlık ve genişlikte post yerleştirilmesi önemlidir. Uygun post seçebilmek için de; postların retantif özellikleri, uygulama biçimi ve çiğnemedeki kuvvet dağılımı çok iyi değerlendirilmelidir. Bu yüzden, kullanılan post materyalleri fonksiyonel kuvvetlere dayanmalı, korozyona uğramamalı ve biyouyumlu olmalıdır. Döküm post-korların daha fazla klinik ve laboratuvar zamanı gerektirmesi ve prefabrik post sistemlerinin hızlı, ucuz ve kolay uygulanabilmesi nedeniyle günümüzde bu postlara ilgiyi artırmaktadır (16,18). Postların asıl amacı; restorasyona uygun retansiyonu sağlamak ve kuronu desteklemektir (18,19) Metal Prefabrike Post Sistemleri Prefabrike post sistemleri pratik olmalarından dolayı, günümüzde yaygın olarak Pt-Au-Pd, Ni-Cr, Cr-Co ve paslanmaz çelikten üretilenleri kullanılmaktadır. Özellikle kökte daha az madde kaybına neden olacağından dairesel kesite sahip postlar uygulanabilir. Postlar kendi aralarında pek çok şekilde sınıflandırılabilmektedir. Retansiyon özelliklerine göre de pasif ve aktif retansiyonlu olarak ikiye ayrılır. Pasif retansiyonlu postlar kanala yapıştırıcı bir simanla yerleştirilirler. Bu post türleri daha az tutuculuğa sahip olmakla beraber, gelen kuvvetlere karşı da düşük direnç gösterirler. Aktif retansiyonlular ise dış yüzlerindeki yivlerden tutuculuk sağlamaları esasına dayalı olarak üretilirler (Dentatuspost, Radix Anker Post, Flexi Post). Aktif postlar dişe daha iyi tutunmalarına rağmen, dişte daha fazla stres yaratırlar. Postlar 11

16 çaplarına göre paralel ve açılı postlar şeklinde sınıflandırılır. Açılı postlar genelde dişin kök şekline benzediği için ince köklü ve zayıf dişlerde endikedir (15). Paralel postlar ise kökte daha az stres ve kama etkisi yarattıkları ve dolayısıyla da kökteki kırılmaları en aza indirdikleri için tercih edilmektedir. Genel olarak prefabrike postların fiziksel özellikleri ile özellikle paralel kenarlı ve yivli olanların tutuculukları oldukça iyidir, yivli olanlar fazla simanın kaçmasını sağlayarak hidrostatik basınç oluşmasını engeller. Prefabrike metal postları yüzey yapıları ve şekillerine göre 7 ana grup altında toplanabilir: 1. Konik, düz yüzeyli postlar, 2. Konik, yüzeyi dişli postlar 3.Konik, vidalı postlar 4. Paralel, düz yüzeyli postlar, 5.Paralel, yüzeyi dişli postlar, 6.Paralel, vidalı postlar, 7.Paralel, ucu konik postlar. 12

17 Resim 2 Prefabrike metal post örnekleri Titanyum Post Sistemleri: Titanyum postların ortaya çıkmasının nedeni diğer metallerde oluşan korozyon nedeniyledir. Titanyum postların radyo densiteleri gütaperka ve yapıştırıcı ajanla aynı olduğu için bu postların radyografik görüntüleri bu maddelerle karışmaktadır. Titanyum postların kırılma dayanıklılıklarının düşük olması nedeniyle ince post kanallarında yeterli dayanıklılığa sahip değildir. Titanyum postların sökülmesi problem olabilir çünkü kaldırılması için uygulanan yük postun kırılmasına neden olabilmektedir. Ultrasonik enerji artırılarak kullanılması titanyum postun sökülmesini sağlamakla birlikte diş ve çevreleyen dokularda hasara neden olmaktadır (17) Metal Olmayan Prefabrike Post Sistemleri Metal post-kor restorasyonu uygulandıktan sonra tüm seramik kron restorasyonu uygulanan ön bölge dişlerde seramik üst yapının yarı translüsent rengi ve metalik post ve korun opak metalik yansıması estetik olmayan bir görünüme sebep olmaktadır. Bunun yanında bu post sistemlerin metalik renkleri ince dişeti dokusunun görünümünü değiştirecektir. Bu durum ön dişlerde önemli sorunlara 13

18 neden olmaktadır. Estetik görünümün sağlanması için çözümlerden biri de metalik olmayan post sistemlerini tercih etmektir Seramik İçerikli Post Sistemleri 1989 yılında Kwiakovski ve Geller cam seramik postların klinik aplikasyonunu açıklamışlardır, 1991 yılında ise Kern ve Knode cam infiltre edilmiş alüminyum oksit post ve post-korları tanıtmışlardır (21,22). Fakat bu sistemler yetersiz mekanik özelliklerinden dolayı ve de çok basamaklı ve tekniğe hassa bir prosedür içermesi nedeniyle verimli bir şekilde kullanılamamıştır (21,22). Zirkonyum oksit içerikli seramiklerin geliştirilmesiyle birlikte yüksek esneklik dayanıklılığına sahip post ve kor sistemleri ortaya çıkmıştır ve ilk olarak 1994 yılında endodontik post olarak kullanılmaya başlanmıştır (23). Zirkonyum postlar estetik, radyoopaktır ve biyokompatibilitesi oldukça iyidir. Bu postlar asitlenemediği için kompozit kora bağlanması mümkün değildir. Bu da kor reetansiyonunda ciddi problem yaratmaktadır (24). Seramik postlar oldukça pahalıdırlar. Esneklikleri zayıftır, kesilmesi zordur, tedavinin yenilenmesi gerektiğinde kanaldan sökülmesi oldukça zordur ve rijiditesi eksi bir özelliği olarak ortaya çıkar (2). Zirkonyum postlar bütün diğer metal postlardan daha kuvvetli ve daha rijit olarak dizayn edilmişlerdir (8) Fiber Post Sistemleri Fiber postlar ilk kez 1990 yılında Duret tarafından yapılmıştır. Amerikada C- post olarak piyasaya sürülmüştür. Bu postların yüksek performansı, karbon fiber 14

19 flamentleriyle güçlendirilmelerinden kaynaklanmaktadır. Fiziksel yapısı sıkıştırılmış ve doğrusal olarak uzatılmış karbon fiberlerin epoksi rezi matriks içine gömülmesiyle oluşturulmuştur. Farklı tip ve formdaki fiberlerin katıldıkları materyallerin mekanik ve fiziksel özelliklerini olumlu yönde değiştirdikleri görülmüştür. Önceleri fiberler, protetik olarak akrilleri kuvvetlendirilmesinde kullanılmış daha sonra ise kompozit rezinlere eklenmiştir. Bu materyalin post sistemi olarak kullanılmasındaki düşünce, postun kök dentininin fiziksel özelliklerini taklit edebildiği düşüncesi ve restore edilmiş dişteki oluşan streslerin en uygun yolla dağıtılarak kök kırık insidansının azaltılmasıdır. En çok kullanılan fiber formları karbon ve quartz fiberlerdir. Fiber ve rezin matriksin özellikleri birbirine yakın olmalıdır, aksi halde gelen kuvvetler karşısında rezin ve fiber ara yüzünde de mikro kırıklar ve ayrılmalar görülebilir. Piyasada kullanılan fiber postlardaki fiberlerin çapları 7-20 µ arasında, hacim içindeki yüzdeleri ise % arasında değişmektedir. İlk fiber postlar paralel kenarlı üretilmişti ve araştırmacılar tarafından prostetik olarak tanımlanmıştı. Ancak kökün anatomik formuna uymaması ve fazla miktarda doku kaybına neden olması bu postlardan vazgeçilmesine sebep olmuştur. Kanalların konik formuna uygun konik postların geliştirilmesiyle, postlar kanala çok az bir preparasyonla yerleştirilebilir hale gelmiştir. Ancak yapılan çalışmalar endodontik tedavi yapılmış kanallarda homojen bir koniklik yerine koronal bölgede daha geniş, apikal bölgede daha dar olan konik form olduğu gözlenmiştir. Bu da double taper denilen iki farklı açıda konikleştirilmiş postların geliştirilmesiyle sağlanmıştır. 15

20 Kullanılan fiber çeşitleri; 1. Karbon-fiber postlar: Biyouyumluluğu, korozyona direnci ve kuvvetli yapısı nedeniyle postlar için en uygun olanlardır. Mekanik özellikleri en iyi olan fiber grubudur. Karbon fiber post materyalinin elastiklik modülü, dentinin elastiklik modülüne oldukça yakındır, bu yüzden dişte daha az stres oluşmakta ve sonuçta daha az oranda kök kırıkları oluşmaktadır. Paslanmaz çeliğin elastiklik modülü dentininkinden yaklaşık 20 kez daha fazladır, titanyum için ise bu oran 10 kattır (8). En büyük dezavantajı renklerinin siyah olması ve bu nedenle tüm seramik sistemleri altında estetik olarak kötü bir görüntüye neden olmasıdır. 2.Cam-fiber postlar: Karbon-fiber postlar ile fiziksel özellikleri benzerlik göstermektedir. Karbon-fiber postlara nazaran oldukça estetik görünüşe sahiptirler. Bu postlar karbon fiber bir çekirdek çevresine quartz fiberlerin yerleştirilmesiyle, sadece translüsent quartz fiberlerden veya silika zirkonyum cam fiberlerin epoksi rezin matriks içine yerleştirilmesiyle elde edilebilmektedir. En yaygın kullanılan tipi % SiO₂ ve diğer oksitleri içeren formudur. Ayrıca hareketli protezlerde kaide materyali olarak kullanırlar. Nemli ortamdan etkilenmeleri; güç ve dayanıklıklarında azalmaya neden olur. Kompozit postlar elektrokorozyona uğramazlar ve metallere göre daha iyi yorulma rezistansına sahiptirler. Bu nedenle günümüzde helikopter ve uçak kanatları bile kompozit materyalden yapılmaktadır. Kompozit postların şok absorbsiyon özelliği vardır. Postun içeriğindeki rezin matriksin şok absorbsiyon etkisi sayesinde dentine ulaşan stresi zayıflamaktadır. Bütün bonding ajanlarıyla kimyasal adeziv bir 16

21 bağlanma özelliği göstermektedirler. Ayrıca post yuvalarından çıkarılmaları oldukça kolaydır. Kliniğimizde kullanılan UniCore fiber postlar, Geliştirilmiş fiber postlardır. Üs dayanıklılık için öngerilimli fiberlerdir. Estetik ve radyoopaktırlar Pakette otoklavlanabilme özelliğine sahiptirler. UniCore Fiber Postların, bükülme dayanıklılıkları metal postlardan daha yüksektir ve bu glass fiber postlar dentinle benzer karakteristik özellik gösterirler. Büyük kuvvetler altında diş kırığına sebep olabilecek rijit yapı oluşturmazlar. Unicore Postlar,estetik restorasyonlar için diş rengindedir. Her post için sadece bir drill gereklidir. UniCore Postlar, Mikroporöz yüzeyi, sementle fiziksel, mikro-retantive yapışmayı garantiler. Önceden silanizasyon yapılmış olması, yerleştirme öncesi hekimin hasta başındaki çalışma süresini süresini azaltır. ISO standartlarında radyoopaktır. Translüsent postlar, ışınla serleşirken post ve sement arasında daha iyi bağlanma sağlanmaktadır. Hafif konikleşen dizayn,,dişin doğal anatomik yapısıyla uyumludur. Endodontik retreatment gerekirse kolaylıkla çıkarılabilir 17

22 3.Aramid-fiber postlar: Bu tür fiberler daha çok köprü ve kron restorasyonlarında kullanılır. Ticari adı kevlar olarak da bilinen bu malzeme, asıl olarak kurşun geçirmez yelek, sağlam halat, yanmayan koruyucu giysilerin vb. yapımında kullanılır. Genellikle rengi sarıdır, düşük yoğunlukludur, yüksek dayanıklılık, yüksek darbe dayanımı, yüksek aşınma dayanımı, yüksek yorulma dayanımı, yüksek kimyasal dayanımı, kevlar elyaflı kompozitler cam elyaflı kompozitlere göre 35% daha hafiftir, cam türü elyaflara yakın basınç dayanıklılığı önemli özellikleridir. 4. Polietilen-fiber postlar: Güçlü, biyolojik olarak zararsız, ışığı geçirebilme özelliğinde estetik ve kolayca uygulanabilen bir materyal olan Ribbond, kilitli ve kafes şeklinde bir yapıdadır. Düzensizliklere ve andırkatlara adapteolarak, dişe bağlandığı için sertleştikten sonra daha retantif olduğu ve rotasyon yapmadığı bildirilmiştir (20). Diş renginde olduğundan döküm veya prefabrik postlar gibi oksidasyon sonucu kök kanal duvarı boyunca ve yumuşak dokuda renk değişimi yaratmamakta ve daha sonra yapılacak estorasyonu estetik açıdan olumsuz olarak etkilememektedir (25). Kullanılan fiber formları: 1. Örgü 2. Devamlı, tek yönlü 3. Parçalı Örgü fiberler çok yönlü liflerden oluşur ve diş hekimliğinde birçok alanda kullanılabilmektedir. Hareketli protezlerde akrilik yapının kuvvetlendirilmesi, tamiri, periodontal ve ortodontik amaçla dişlerin splintlenmesi, köprü ve kron restorasyonların ve post-kor yapımında kullanılmaktadır. Örgü liflerle yapılan post- 18

23 kor restorasyonlarının diğer post türlerine oranla daha zayıf oldukları görülmüştür. Örgü fiberler ve prefabrike fiberlerin kombine olarak kullanılması ile yeterli direncin sağlanabildiği belirtilmiştir. Post yüzeyine makroskobik olarak bakıldığında pürüzsüz olduğu gözükse de mikroskop altında incelendiğinde birbirine paralel uzanan fiberler arasında boşluklar olduğu, rezin siman ve bağlayıcı ajanın bu boşluklara girerek tutuculuğu artırdıkları görülmüştür. Fiber postların termal işlemden sonra esneme direnclerinde belirgin bir azalma olduğu belirtilmiştir. Buna neden olarak ise fiberler ve matriksin termal genleşme katsayılarının farklı olması gösterilmiştir. Her ne kadar karbon fiberlerin sertliklerinin dentine yakın olduğu belirtilse de materyalin dayanıklılığının gelen kuvvetin yönüne göre değişiklik gösterdiği belirtilmiştir (26). Fiber postların özellikle çok az miktarda diş yapısı kalan ve ferrule etkisi uygulanamayan durumlarda kırılmaya karşı gösterdikleri dirençten dolayı mikro esnemeye uğradıkları, bunun sonucunda da simanda çatlak ve kırılmaların meydana geldiği ve sekonder çürüklere neden olduğu belirtilmiştir. Fiber postların fiziksel özellikleri döküm, metal postlara oranla oldukça zayıftır. Yüksek rijitlikteki metal, gelen kuvvetleri hiçbir distorsiyona uğramadan altta daha az rijit olan dentine iletir ki bu da hasarlara yol açabilir. Ancak fiber postların elastiklik modülü dentininkine yakındır, bu da hem kırılma riskini en aza indirir hem de oluşabilecek kırıklar kolaylıkla restore edilebilir. Ferrari ve ark. yaptıkları retrospektif bir çalışmada, 6 yıllık takipte fiber postların başarısızlığının yalnızca % 3,2 olduğunu belirtmişlerdir. Bir diğer retrospektif çalışmada ise bu başarı % 95 olarak rapor edilmiştir. 19

24 2.4 Postun Kullanılma Amacı Postun birincil amacı aşırı madde kaybı veya kuronal kaybı olan dişlere uygulanacak olan kor restorasyonuna retansiyon sağlamaktır. Bunun yanında post boşluğunun hazırlanması belli riskleri de beraberinde getirebilmektedir. Post boşluğunun hazırlanması sırasında oluşturulan strip perforasyon bu risklerdendir. Post yerleştirilmesi sırasında kök kırığı oluşması riski artmaktadır (12). Özellikle çok geniş post yuvası hazırlandığında bu durum daha fazla ortaya çıkmaktadır (8). Bu sebeplerden dolayı postlar sadece diğer tedavi seşeneklerinin kor retansiyonunu sağlayamadığı durumlarda kullanılmalıdır. 2.5 Uygun Post Seçimi Uygun post seçimi oldukça önemlidir ve bu seçim için değişik tipte post sistemleri mevcuttur fakat hiçbir post sistemi bir diğerine her bakımdan üstünlük sağlayamamaktadır. Postların performansını ölçen birçok çalışmadan şu sonuçlara ulaşılmıştır. - Artan post uzunluğu streslerin azalmasını sağlamaktadır. - Konik postlar paralel kenarlı postlara göre daha fazla stres üretmektedir. - Paralel kenarlı postlar daha fazla apikal stres oluşturmaktadır. - Postlar hem konik hem de dişli ise oluşturduğu stres en fazladır. - Postlar sadece retansiyon görevi görmezler aynı zamanda stres dağılımında da rol oynarlar. İdeal bir postta bulunması geren özellikler ise şunlardır: - Dişe mininmal stres iletmeli - Kor yapısı için yeterli tutuculuk sağlamalı - Retreatment gerektiğinde kanaldan kolayca uzaklaştırılabilmeli 20

25 - Kanal şekline uygun olmalı - Minumum preperasyonla uygulanabilmeli - Kanal duvarıyla arasında ince ve eşit miktarda siman kalınlığına izin vermeli - Farklı uzunluk ve çapta tipleri bulunmalı - Diş dokularına benzer biyomekanik özelliklere sahip olmalı - Termal genleşme katsayısı dentininkine yakın olmalı - Estetik özellikleri restorasyon ve çevre dokularla uyumlu olmalıdır. - Restorasyona gelen kuvvetleri kalan kök yapısına uygun bir şekilde iletebilmeli - Dişin doğal rengine uyumlu olmalı 2.6 Postların Tutuculuğunu Etkileyen Faktörler Postların retansiyonuna etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler şunlardır: - Post uzunluğu - Post çapı - Post dizaynı - Kök morfolojisi - Post boşluğu oluşturma yöntemleri - Post boşluğu oluşturma zamanı ve kalan güta perka miktarı - Postun denenmesi - Post simantasyonunda kullanılan yapıştırıcı ajanlar 21

26 2.6.1.Post uzunluğu Post uzunluğu retansiyonda çok belirgin bir etkiye sahiptir ve post ne kadar derine yerleştirilirse o kadar retantif hale gelmektedir. Post eğer kısa olursa stresler kökün koroner bölümünde yoğunlaşacağından, marjinlerde kırıklara ve yapıştırma simanının bozulmasına neden olacaktır (27). Normal periodontal desteğe sahip dişlerde yeterli post uzunluğunun ne olması gerektiğine dair farklı görüşler mevcuttur. Bu görüşlere göre: - Post, insizoservikal veya okluzoservikal kuron boyu kadar olmalıdır (28). - Post klinik kurondan daha uzun olmalıdır (29). - Post, kuronun 1 1/3 ü kadar olmalıdır (8). - Post, kök boyunun yarısı, 2/3 ü veya 4/5 i kadar olmalıdır (30). - Post, kemik kristası ve kök apeksinin yarı mesafesinde sonlanmalıdır (24). - Post, apikal yapışmayı bozmayacak şekilde mümkün olduğu kadar uzun olmalıdır (24). Apikalde kalan 4-5 mm güta perka dışında mümkün olan en uzun postun köke yerleştirilmesi gerekmektedir (31). Post uzunluğu klinik kurona eşit veya daha uzun olduğunda rotasyon merkezi daha aşağı indirilerek, gelen okluzal kuvvetlerin diş yapılarına daha iyi dağılımı sağlanmaktadır. Postun dişe retansiyonunda post boyunun post çapından çok daha kuvvetli bir etkiye neden olduğu ifade edilmiştir (32). Bugün kabul edilen en yaygın görüş ise; postun uzunluğu kökü perfore etmeyecek, apikal sızdırmazlığı etkilemeyecek ve en az kuron boyu kadar olması önerilmektedir. Post uzunluğunun artmasıyla, baskı ve makaslama kuvvetlerinde bir azalma olmaktadır. Bu streslerdeki azalma, direnci artırmaktadır. 22

27 2.6.2.Post çapı Post çapı ve kalan dentin kalınlığı, endodontik tedavi görmüş bir dişin kırılmaya karşı rezistansını etkileyen faktörlerdendir. Uygulanacak postun çapı belirlenirken mutlaka radyografilerden yararlanılmalıdır. Post boşluğunun hazırlanması sırasında frezler, en dar frezden post çapına uygun freze doğru yapılmalıdır. Bu tür bir preperasyon dentinle teması azaltarak minimum ısı oluşumuna neden olur. Ayrıca kalın bir frezle yapılan çalışmada dentinin homojen biçimde kaldırılamaması sonucu perforasyon ve kanalın zayıflamasına yol açacaktır. Robbin, diş yüzeyi kaybının minimum olması ve kırılmaya direncin artması için post çapının olabildiğince minimum olmasını tavsiye etmiştir (33). Postun çapındaki artışın tutuculuğa bir katkısı olmaz, sadece postun sertliğinde artışa yol açar, dentinde ve kökün dayanıklılığında azalmaya neden olur. Diş köküne uygulanan postun çapı kök çapının 1/3 ünü geçerse, postun çevresindeki dentin kalınlığı azalır ve stres yoğunlaşmasından dolayı kök kırıkları görülebilir. Pratikte, kanalların tam anlamıyla yuvarlak olmadığı kesinlikle unutulmamalıdır. Bu nedenle siman kalınlıkları farklı olabilir. Bu fark dolayısıyla posta gelen kuvvetler homojen dağıtılmayacak ve kökte kırıklara ve postun yerinden oynamasına neden olabilecektir. Aşırı post preperasyonu yapıldığında karşılaşılacak riskler şunlardır: - Diş yapıları aşırı zayıflar - Diş boyunca stres artar - Kök perforasyonu oluşturma riski artabilir. - Retansiyonda anlamlı bir artış gözlenemeyebilir (34). 23

28 Dişin yapısının korunması prensipleri doğrultusunda post en az miktarda dentin uzaklaştırılarak, pasif yerleleştirilerek, kanal içinde ve periferinde kontakt oluşturmayacak tarzda hazırlanmalıdır Post dizaynı Postlar şekil itibariyle aktif, pasif, düz yüzeyli, dişli, yivli, açılı ve paralel kenarlı olarak sınıflandırılabilmektedir. Bir postun yivli olması mutlaka aktif olduğu anlamına gelmez. Bunu preperasyon ve postun çapı belirler. Ayrıca postların yapıştırılmasında rezin simanların kullanılmasıyla beraber postun yivli olup olmamasının postun tutuculuğuna olan etkisinin önemini azaltmıştır. Yivli postlar kısa köklerde çok iyi kuvvet dağılımı sağlar ancak daha fazla kök kırıklarına neden olur. Aktif postlar fonksiyon sırasında kök üzerindeki uygun olmayan streslerin oluşmasına neden olurlar. Streslerin en yoğun olduğu bölgeler ise yivlerin dentinin içine girdiği bölgelerdir. Paralel postların oluşturdukları stresler kanal preperasyonunun apeksinde yoğunlaşırken, konik postlar ise en fazla stresi koronal basamakta oluşturmaktadır. Konik postların apekste en düşük stresi oluşturma nedeni ise kök formuna yakın dizaynı ile apekste optimal diş yapısının kalmasını sağlamasıdır. Konik postların veya konik sonlanan postların en önemli dezavantajı ise kama etkisi yaratmasıdır. Paralel postlar ise stresleri uzunlukları boyunca iletirken sadece apekste strese yol açmaktadır. Bunun nedeni ise postun dentine tam olarak oturması, postun apeksindeki keskin açılar ve azalmış dentin miktarıdır (35). Paralel-konik post sisteminde ise post kanal boyunca paralel, apikale gelindiğinde ise konik olarak gelmektedir. Bu post sistemi dentinin apekste korunmasını sağlamakta ve aynı zamanda paralel dizaynından dolayı etkin bir retansiyon sağlamaktadır. 24

29 Yüzey özellikleri göz önüne alındığında ise aktif postların üzerindeki yivler retansiyonda yardımcı olmakta fakat pasif postlara göre daha fazla stres üretmektedirler. Yivli postlarda stres birikimi dentin-yiv arayüzünde oluşmaktadır. Yivler arası mesafenin daha fazla olduğu post sistemlerinin daha az olanlarına göre daha güvenli olduğu söylenmektedir. Pasif konik postlar ise en an dentin kaybına neden olmakta fakat en düşük retansiyonu sağlamaktadırlar, çünkü bu postların konik şekilleri kök kanal şekline en uygun post sistemleridir (17) Kök morfolojisi ve kök seçimi Diş kökleri anatomik olarak mine sement sınırından köke doğru daralma gösterirler; ancak özellikle üst birinci küçük azı, alt santral ve lateral dişlerin apikal 1/3 kısımları diğer dişlere oranla daha dardır. Bu nedenle bu dişlerde paralel post kullanımı perforasyon riskini artıracağı için, konik postlar yada kısa paralel postlar tercih edilmelidir. Bununla birlikte, konik postların kama etkisi yaratabilecekleri, kısa paralel postların ise gelen kuvvetleri homojen dağıtamadığı için kırık riski oluşturabilecekleri unutulmamalıdır (1,17). Oval veya sekiz şeklinde kanala sahip dişlerde post kanala tam olarak uyum sağlanamayacağından, döküm postlar tercih edilebilir. Birden fazla kanala sahip dişlerde postun yerleştirileceği kanalın doğru seçimi büyük önem taşır. Alt azıların mezyal, üst azıların bukkal kökleri dar ve eğri olduğu için perforasyon riski yüksektir. Bu nedenle alt azılarda distal kök, üst azılarda ise palatinal kök post yerleştirilmesi açısından tercih edilmelidir. 25

30 2.6.5.Post boşluğu oluşturma yöntemleri Post boşluğu oluştururken kanal içerisinden güta perkanın belli bir seviyede çıkarılması gerekmektedir. Post boşluğunun kanalın doldurulmasından hemen sonra hazırlanmasının birçok avantajı vardır. Kanalın morfolojisi ve boyu unutulmadan, koronal dokudaki referans noktası zarar görmeden restorasyon yapılmış olur. Bu işlem için iki metod önerilmektedir (7) Kimyasal yöntem Kloroform, ökaliptol veya ksilol gibi organik güta perka eriticilerinin kullanılması perforasyon riskini azalttığından, güvenilir bir yöntem gibi görünmektedir; ancak kullanılan kimyasallar güta perkada boyutsal değişikliğe yol açmakta ve periapikal dokuyu irrite etmektedir. Ayrıca bu maddelerin kanserojen ve toksik oluşları da bir başka dezavantajlarıdır (36) Fiziksel yöntem Isıtılmış aletler; Kanal sondları ısıtılarak 2-3 mm kanala girilir ve hemen geri çekilir. Aletin kanalda uzun süre tutulması, tüm dolgunun birden gelmesine neden olabilir. Söküm bittikten sonra kalan güta perka fulvar ile kondanse edilir. Bu işlem fazla zaman almasına rağmen en güvenilir yöntem olarak kabul edilmektedir. Döner aletlere oranla dentine daha az zarar verdiği için tercih edilmektedir (1). Döner aletler; Kullanımı son derece hızlıdır. Bu yöntemde Gates glidden ve peeso frezler, eğeler ve postların kendi drilleri kullnılarak düşük hızda calışılması önerilmektedir. Post yuvası hazırlanmasında driller film üzerine yerleştirilerek yaklaşık bir boy tespiti yapılır ve belirlenen uzunlukta stop yerleştirilerek kanal pereperasyonuna başlanır. 26

31 Kombine yöntem; Güta perka kanal sondu ile ısıtılıp yumuşatılır ve drillerle uzaklaştırılır. Bu uygulama yalnızca döner aletlerin kullanıldığı yönteme göre daha güvenilir ve sadece ısıtılmış aletlerin kullanıldığı yönteme göre daha hızlıdır. Post boşluğu boşaltılırken önemli olan apikaldeki tıkanmanın bozulmamasıdır. Gerek kanal tedavisini takiben, gerekse bir sonraki seansta yapılan post boşluğunu hazırlama işlemleri sırasında güta perkanın yerinden oynadığı düşünülüyorsa, kanal tedavisinin tekrarlanması gerekmektedir. Kanalın doldurulduğu seansta post boşluğunun hazırlaması işleminin avantajları; - Diş hekimi kanalın anatomisi, uzunluğu ve referans noktasını bütünüyle hatırlamaktadır. - Yavaş sertleşen bir pat kullanılmış ise, boşaltma işlemi sonrasında geride kalan güta perkaya vertikal yönde kondansasyon uygulayabilme ve apikal tıkanmanın kalitesini artırma olanağı vardır. - Seans sayısı azaltılarak zamandan tasarruf edilmiş olur. Genel olarak; post yuvası hazırlarken apikal sızdırmazlığı bozmamak için 5 mm lik kanal dolgusunun bırakılması gerektiği fakat anatomik ve patolojik nedenlere bağlı olarak bu mesafenin 3 mm ye kadar indirilebileceği kabul edilmektedir (37) Postun denenmesi Postu kanal içerisine yerleştirdiğimiz prova aşamasında röntgen almaya gerek yoktur. Oluşturulan boşluğun ölçüsüyle postun uzunluğunun saptanması yeterlidir. Simante edilen postların kanalda ne sıkışması ve ne de gevşek kalması istenir. Post sıkışıyorsa oluşturulan boşluğu uygun frezle düzeltmek ve postu rahatlatmak gerekir. 27

32 Postun koroner kısımdaki uzantısı okluzal düzlemden aşağıda olmalı, ancak kor materyalini koruyacak uzunluğa da sahip olmalıdır. Kor retansiyonu için postun koroner kısmı bükülebilir, ancak bu işlemin ağız dışında ve simantasyondan önce yapılması önerilir (1) Post simantasyonu ve kullanılan simanlar Postların retansiyonu için yapıştırıcı ajanların kullanımı büyük önem taşımaktadır. Yapıştırıcı ajanların retansiyonu bu ajanların mekanik özelliklerine, dayanıklılığına, yapışma özelliğine, post şekli ve kanal preperasyonuna bağlı olmaktadır (38). Bütün post sistemleri kökteki retansiyonlarını yapıştırıcı simanlar sayesinde sağlamaktadır (39). Toz ve likit şeklinde olan simanlar genellikle tek başlarına veya diğer materyallerle birlikte restoratif amaçla ya da ağız içi sabit uygulamalarda yapıştırıcı olarak kullanılmaktadır. Bu tür simanlarda sertleşme reaksiyonu asit baz reaksiyonu şeklindedir; likit asit, toz ise baz olarak davranır. Post yapıştırmada en sık kullanılan simanlar; - Çinko fosfat simanlar, - Polikarboksilat simanlar, - Cam iyonomer simanlar, - Rezin modifiye cam iyonomer simanlar, - Rezin esaslı yapıştırıcı simanlardır (40). Postlar simante edilmeden önce kanal boşluğuna lentülo, eğe veya plugger yardımıyla siman gönderilmelidir. Çünkü sadece postun etrafına siman kaplandığında post boşluğunda düzensiz siman aralığı oluşmaktadır. Simantasyonda önemli olan minimal film kalınlığı elde etmektir; bu amaçla kanal boşluğuna siman gönderdikten sonra postun üzeri ince bir siman tabakasıyla kaplanmalıdır (41). İdeal bir post yapıştırma simanı: 28

33 - Oluşabilecek streslere karşı dayanıklı olmalı, - Post-kor üzerine yapıştırılan bir protez istendiğinde kolaylıkla sökülebilmeli, - Uygulama sırasında boyutsal stabilitesini korumalı, büzülme göstermemeli, - Mümkünse flor salabilmeli, - İnce film kalınlığında ve düşük viskozitede olmalı, - Çalışma zamanı yeterli olmalı, - Biyouyumlu olmalı, - Ağız içi sıvılara karşı dayanıklı olmalı, - Artık simanın temizlenmesi kolay olmalı, - Fiyatı uygun olmalıdır (40). Uygun bir adeziv, post kanalındaki dentin duvarlarına ve metale güçlü bir şekilde yapışabilmeli, retansiyonu sağlayabilmeli ve minimum mikrosızıntıyz neden olmalıdır Çinko Fosfat Simanlar Uzun yıllardan beri post yapıştırıcı siman olarak kullanılmaktadır. Tozunda çinkooksit, magnezyumoksit, silikondioksit, bizmuttrioksit ve diğer küçük katkı maddeleri bulunmaktadır. Likitinde ise çinkooksit veya alüminyumoksit ile tamponlanmış fosforik asit solusyonu bulunmaktadır. Çinko fosfat siman yapıştırıcı materyal olarak geniş kullanım alanına sahip olmasına rağmen, dişe ve metale kimyasal adezyon sağlamaması en büyük dezavantajıdır. Bu simanın retansiyonu, sertleştikten sonra birçoğu udercut olan ufak girinti ve çıkıntılara tutunmasıyla gerçekleşir. Bağlantı tamamen mekaniktir. Çinko fosfat simanda kalınlık ne kadar az olursa tutuculuk o kadar iyi olmaktadır. 29

34 Çinko fosfat simanlar, kolay uygulanabilmesi, ucuz olması, uzun raf ömrü, tekniğe hassas olmaması, kolaylıkla temizlenebilmesi ve postun uzaklaştırılması sırasında kolaylıkla sökülebilmesi gibi avantajlara sahiptir. Bunun yanında kırılgan olması, zamanla çözülebilmesi, mikrosızıntıya neden olması ve flor salmaması gib dez avantajlara sahiptir (40). Resim 3 Çinko fosfat siman örnekleri Polikarboksilat Simanlar Diş yapısına adezyon gösteren ilk simandır. Tozu çinkooksit ve bir miktar magnezyumoksit içerir; magnezyumoksit yerine kalayoksit de konulabilir. Likiti ise polikarboksilik asit ile kopolimerlerin sulu çözeltisidir. Sertleşme süresinin kontrolü için likite eklenen kalayflorür aynı zamanda simanın dayanıklılığını artırıp, çürüğü önleme özelliğine de sahiptir. Simanın diş ile temasının sağlanması için, diş yüzeylerinin su, seyreltik H₂O₂ çözeltisi ile tamamen temizlenmesi gerekmektedir. Postu yapıştırdıktan sonra 30

35 ortamdaki fazlalık simanın, siman sertleştikten sonra kaldırılmasına dikkat edilmelidir. Resim 4 Polikarboksilat siman örnekleri Cam İyonomer Simanlar İlk olarak 1972 yılında Wilson ve Kent tarafından tanıtılmıştır (42). Silikat simanların, kompozit rezinlerin ve polikarboksilat simanların en iyi özelliklerinin birleştirilmesi amaçlanarak cam iyonomer simanlar üretilmiştir. Yarı translucent görünüşü ve yapışma özelliğinden dolayı ilk olarak ön dişlerin estetik restorasyonu amacı ile geliştirilmiştir. Tozu kuartz, alümina, kriyolit, alüminyum triflu, alüminyum fosfat ve esas olarak flor içerikli alüminasilikat cam bulunur. Likiti % 50 sulu poliakriliktakonik asit veya % 5 tartarik asit içeren polikarboksilik asit kopolimeri içerir. Uygun simantasyon için kullanılacak oranlar oldukça kritiktir. Ypıştırıcı olarak kullanılacak simanın kıvamı akıcı olmalıdır. Diş yüzeyleri temiz ve tükürükten arınmış olmalı ancak yüzeyde dehidratasyon olmamalıdır. Siman yavaş sertleştiğinden, klinikte sertleşirken nem kaybı veya kazancından olabildiğince kaçınılmalıdır. 31

36 Yapıştırıcı olarak kullanılacak cam iyonomer simanın sertleşme zamanı 6-9 dk arasındadır. Görünür ışık kullanımı ile asit baz reaksiyonu başlamakta, daha sonrasında reaksiyon devam ederek simanın özellikleri daha da gelişmektedir. Cam iyonomer simanların asit, primer ve adeziv olmadan kullanılabilmesi, uygulamasının kolay olması, düşük film kalınlığı, fiyatının ucuz olması, kolay temizlenebilmesi, flor salma ve mine ve dentine yapışabilme özellikleri avantajları olarak sayılabilir (40). Cam iyonomer simanların aşırı neme ve kuruluğa karşı hassasiyetleri, gerilme kuvvetlerine karşı direncinin zayıf olması, kırılganlıkları dezavantajları olarak sayılabilir (40). Cam iyonomer simanlar günümüzde konvansiyonel, metal destekli ve rezin modifiye cam iyonomer simanlar olarak üç gruba ayrılmaktadır. Metal destekli cam iyonomer simanlar ilk olarak 1977 yılında tanıtılmıştır. Konvansiyonel simana gümüş-amalgam tozları ilave edilerek fiziksel olarak daha güçlü ve radyoopak bir siman elde edilmiştir. Resim 5 CİS örnekleri 32

37 Rezin Modifiye Cam İyonomer Simanlar 1992 yılında ışıkla da polimerize olan rezin modifiye cam iyonomer simanlar elde edildi. Bu simanlar klasik cam iyonomer simanın polimerizasyonunu sağlayan asit-baz reaksiyonu dışında içerdikleri fotoinsiyatörler veya kimyasal insiyatörler sayesinde de polimerizasyonu başlatabilmektedirler. Bu sayede rezin modifiye cam iyonomer simanların optimum polimerizasyonları sağlanmış ve konvansiyonel sistemlere karşı fiziksel özellikleri artırılmıştır. Işıkla polimerize olan rezin modifiye cam iyonomer simanlarda asit-baz reaksiyonuna ilave olarak ikinci bir sertleşme mekanizması olan ışık ile polimerizasyon ilave edilmiştir. Böylece sertleşme reaksiyonu iki yönlü olmaktadır. Bununla birlikte eğer materyal HEMA (2- hidroksietilmetakrilat) için bir kimyasal indikatör içeriyorsa HEMA nın da polimerizasyonu başlar, böylece polimerizasyon üç yönlü olur. Rezin modifiye cam iyonomer simanların pahalı olması, aplikasyonu sırasında uygulanan primer nedeniyle daha fazla zamana ihtiyaç duyulması, daha sonra postun çıkarılması istendiğinde bu işlemin çok zor veya imkansız olması, dehidratasyon nedeniyle büzülmesi ve su emmesi nedeniyle genleşmeye uğraması dezavantajları olarak belirtilmektedir (40). Resim 6 Rezin modifiye CİS örnekleri 33

38 Rezin Esaslı Yapıştırıcı Simanlar BİS-GMA (bis glisidil metakrilat), silika veya cam doldurucular eklenerek oluşturulmuş yapıştırıcı kompozit ajanlardır. Temelde kompozit restoratif materyallere benzeyen bu materyaller, çift visköz likit, çift pat veya toz/likit şeklinde yapılmışlardır. Tozu organik peroksit başlatıcısı içeren borosilikat veya silika camdan oluşmuştur. Likiti ise düşük viskoziteli alkil dimetakrilat monomeriyle seyreltilmiş aromatik dimetakrilat veya BİS-GMA karışımıdır. Amin hızlandırıcı da mevcuttur. Adezyonu artırmak için materyallerden biri fosfat monomeri içerir. Bu simanlar: - Kendi kendine polimerize olabilen (auto cure), - Işıkla polimerize olabilen (light cure), - Çift yönlü polimerize olabilen (dual cure) simanlardır (40). Dual cure rezin simanlar ışığın ulaşamadığı restorasyon yüzeylerinde polimerizasyonun devamına izin verdiği ve hızlı sertleşme başarıldığı için tercih edilmektedir. Pat oranının 1/1 kullanıldığı light veya dual cure sertleşen simanlarda maksimum 60s. ışınlama süresi istenmektedir. Maksimum özelliklere genelde polimerizasyondan 10 dk. sonra ulaşılmakta; 24 saat sonrasında daha küçük değişiklikler olmaktadır. Farklı ürünlerde % arasında değişen doldurucu ve değişik polimerizasyon sistemleri bulunması nedeniyle geniş fiziksel özelliklere sahiptirler. Rezin kompozit simanlar diğer yapıştırıcı ajanlara göre tekniğe oldukça hassas simanlardır ve kullanım basamakları oldukça fazla ve zaman alıcıdır (17). Yüksek dayanıklılık, düşük oral çözünürlük ve prepare dentine ve seramik yüzeylere yüksek mikromekanik bağlanması, çeşitli renklerde bulunması gibi avantajları vardır (40). 34

39 Dikkatli çalışmaya ihtiyaç duyulması, geleneksel simanlara göre film kalınlığının fazla olması, sızıntı oluşması ve dazlalık simanın kaldırılmasının zorluğu gibi dezavantajları mevcuttur. Aynı zamanda en pahalı olan simanlardır. Flor salma özellikleri yoktur yada çok azdır. Bu simanlar diğerlerine göre daha yüksek film kalınlığına sahiptir ve daha visközdür. Postun simantasyonu sırasında, bu yapıştırıcı ajanların erken polimerizasyonu nedeniyle postun post boşluğuna tam olarak oturması engellenebilmektedir. Rezin kompozit yapıştırıcı ajanla yapıştırılmış bir postun yuvasından çıkarılması imkansızdır (40). Resim 7 Rezin esaslı yapıştırıcı simanlar 2.7 Kor Restorasyon Materyalleri Kor restorasyonların amacı harabiyete uğramış diş kuronunun eski haline getirilmesi ve kuron restorasyona post yardımıyla alt yapı oluşturmaktır (43). Korlar rezistans ve retansiyon formun oluşturulmasında yardımcı olmaktadırlar (44). Postların amacı kuron restorasyona tutuculuk sağlayacak olan kora tutuculuk sağlamaktır. Korlar direkt ve indirekt olrak iki şekilde elde edilebilmektedir. Döküm 35

40 post ve korlarda, kor laboratuar koşullarında indirekt olarak hazırlanmakta veya klinikte direkt olarak postun üzerine restore edilebilmektedirler. Post ve kor sistemlerinde amaç kuron restorasyonun mümkün olan en retantif şeklinde uygulanmasıdır. İdeal olarak kor üst yapı, diş yüzeyi ile sağlam bir bağlantı oluşturmalı ve dentine yakın özellikler göstererek gelen kuvvetlere karşı dayanıklı olmalıdır. Kuron restorasyonların uzun süreli başarısı için kor üst yapıların dayanıklılıkları ve retansiyon stabilizasyonu büyük önem taşır Kor Materyallerinde Aranan Özellikler Biyouyumlu olmalı, Kariostatik aktivite göstermeli, Dişe ve yapıştırıcı ajana yapışabilmeli, Baskı, esneklik ve gerilme kuvvetlerine dayanıklı olmalı, Düşük termal geçirgenliği olmalı, Termal ekspansiyon katsayısı dentin ile uyumlu olmalı, Renk açısından estetik olmalı, Geçici simanlarla uyumlu olmalı, Boyutsal stabilitesi olmalı, Uygulaması kolay olmalı, Kısa sertleşme zamanı olmalı, Uygun fiyatlı olmalı, Raf ömrü uzun olmalı, Radyoopak olmalı, Alerjik olmamalıdır (44). 36