SEVGİ SOYSAL Radyo Konuşmaları - Hoş Geldin Ölüm

Transkript

1 SEVGİ SOYSAL Radyo Konuşmaları - Hoş Geldin Ölüm

2 Hoş Geldin Ölüm Bilgi Yayınevi, (3 baskı) İletişim Yayınları 1094 Sevgi Soysal Bütün Eserleri 9 ISBN-13: İletişim Yayıncılık A. Ş. (1. Basım) 1-2. BASKI , İstanbul 3. BASKI 2018, İstanbul KAPAK Bülent Erkmen KAPAK FOTO RAFI Adnan Kazmaoğlu UYGULAMA Hasan Deniz DÜZELTİ Mine Kazmaoğlu BASKI Ayhan Matbaası SERTİFİKA NO Mahmutbey Mahallesi, Sokak, No: 6/31 Bağcılar İstanbul Tel: Faks: CİLT Güven Mücellit SERTİFİKA NO Mahmutbey Mahallesi, Deve Kaldırım Caddesi, Gelincik Sokak, Güven İş Merkezi, No: 6, Bağcılar, İstanbul, Tel: İletişim Yayınları SERTİFİKA NO Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han 3, Fatih İstanbul Tel: Faks: iletisim@iletisim.com.tr web:

3 SEVGİ SOYSAL Radyo Konuşmaları Hoş Geldin Ölüm i l e t i ş i m

4 SEVGİ SOYSAL 30 Eylül 1936 da İstanbul da doğdu. Aslen Selanikli mimar-bürokrat bir babayla Alman bir annenin, altı çocuğundan üçüncüsü olarak büyüyen Sevgi Yenen, 1952 de Ankara Kız Lisesi ni bitirdi. Bir süre Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi nde arkeoloji okudu yılında şair ve çevirmen Özdemir Nutku ile evlendi, birlikte Almanya ya gittiler. Göttingen Üniversitesi nde arkeoloji ve tiyatro derslerini izledi ( ) de Türkiye ye döndü ve Korkut adını verdikleri bir oğlu oldu. Ankara da Alman Kültür Merkezi ve İrtibat Bürosu nda ve Ankara Radyosu nda çalıştı ( ). Bu dönemde, toplum karşısında bireyin tedirginliğini öne çıkaran yeni gerçekçilik akımından izler taşıyan öykü ve yazıları Dost, Yelken, Ataç, Yeditepe ve Değişim dergilerinde yayımlandı ( ) de Ankara Meydan Sahnesi nde Haldun Dormen in yönettiği Zafer Madalyası adlı oyunda tek kadın rolünü oynadı. İlk öykü kitabı Tutkulu Perçem, 1962 yılında yayımlandı te Zafer Madalyası oyununda tanıştığı Başar Sabuncu ile evlendi. Aynı yıl TRT de program uzmanı olarak çalışmaya başladı yılları arasında Papirüs ve Yeni Dergi de öyküleri yayımlandı. Bu arada tezini vererek arkeoloji diplomasını aldı de teyzesi Rosel in kişiliğinden yola çıkarak, birbirine bağlı öykülerden oluşan Tante Rosa yı yazdı te kadınerkek ilişkisi ve evlilik temasını işlediği ilk romanı Yürümek le TRT Sanat Ödülleri Yarışması Başarı Ödülü nü kazandı. 12 Mart, Sevgi Soysal ın hayatı ve yazarlığı üzerinde derin izler bırakan bir dönem oldu. Yürümek, müstehcenlik gerekçesiyle toplatıldı ve Sevgi Soysal, kısa bir tutukluluk sürecinin ardından TRT den ayrılmak zorunda kaldı. Anayasa Profesörü Mümtaz Soysal la, Soysal ın komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklu kaldığı Mamak Cezaevi nde evlendi. Siyasal nedenlerle tekrar tutuklandı ve sekiz ay Yıldırım Bölge de, iki buçuk ay da sürgüne gönderildiği Adana da kaldı. Cezaevinde yazdığı Yenişehir de Bir Öğle Vakti adlı romanıyla 1974 yılında Orhan Kemal Roman Armağanı nı kazandı. Kızları Defne Aralık 1973 te, Funda ise Mart 1975 te doğdu. Adana da sürgünde bulunan bir kadının başından geçen olaylar etrafında 12 Mart ı eleştirdiği romanı Şafak, 1975 te yayımlandı. Bu dönemde Anka Haber Ajansı ve İşçi Kültür Derneği nin kuruluşunda rol aldı. Politika gazetesinde tefrika edilen cezaevi anıları Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu başlığıyla kitaplaştırıldı (1976). Yakalandığı kanser hastalığı nedeniyle 1975 sonbaharında bir göğsü alındı. Hastalık izlenimlerini ve 12 Mart sonrası değişimi anlatan öykülerini topladığı Barış Adlı Çocuk, 1976 da yayımlandı. Eylül 1976 da bir ameliyat daha geçirdi ve tedavi için eşiyle birlikte Londra ya gitti. Üzerinde çalıştığı son romanı Hoş Geldin Ölüm ü tamamlayamadan, 22 Kasım 1976 da İstanbul da öldü. Yeni Ortam, Yenigün ve Politika gazetelerine yazdığı yazılar Bakmak (1977) ve Türkiye nin Kalbi, Kabul Günleri (2014) adlı kitaplarda toplandı. TRT de çalıştığı dönemde yazdığı oyun, makale ve yazılardan oluşan Venüslü Kadınların Serüvenleri ise 2017 de yayımlandı. Sevgi Soysal ın kırk yıllık bu kısa yaşamından geriye kalan eserlerinin yeniden yayımlanması, 12 Mart dönemine hapsedilemeyecek yazarlığına hak ettiği değeri vermek olacaktır.

5 İÇİNDEKİLER RADYO KONUŞMALARI...7 Yazı Masası / SERPİL ERDEMGİL...9 Aslolan hayattır...19 Haftaya, Selfridge de haftaya!...23 Zordur düşmanlık...27 Akın var Harrods a, akın!...31 Henry Moore dan namahreme...33 HOŞ GELDİN ÖLÜM...37 Son Yazı / LATİFE TEKİN

6

7 RADYO KONUŞMALARI

8

9 YAZI MASASI SERPİL ERDEMGİL Merhaba, diyerek odamın kapısını aralayan, o biraz çekingen, güleç yüzle TRT nin kurulduğu günlerde karşılaştım ilk kez. İçeri girip, kendini tanıttı: Ben Sevgi, Venüslü Kadınlar ın program metinlerini getirdim, dedi. Ankara Radyosu nun 1962 yılında açtığı ilk spikerlik ve programcılık sınavından geçip, 1963 yılında çalışmaya başlayan gencecik bir yayıncıydım yılında TRT kurulur kurulmaz Eğitim Yayınları nın, bir başka deyişle söz programlarını hazırlayan bölümün başına getirilmiştim. Sevgi nin Venüslü Kadınlar dizisi, sabahları, kadın kuşağı için hazırlanmış, içeriği, yapım tekniğiyle solukları kesecek kadar yaratıcı, güzel ve parlak bir diziydi. Venüs e gönderme yaparak Türkiye de kadınların sorunlarını ele alan bu dizinin yeni metinlerini göreceğim anları iple çeker olmuştum. O yüzden, herkesin yazar olarak tanıdığı Sevgi yi ben hep yayıncı gözlüğüyle izledim yılında çalışmaya başladığı TRT nin, Genel Müdürü Adnan Öztrak la yaşadığı, bana kalırsa, Altın Çağ ında cesur yayın politikalarına damgasını vuran sayılı kişilerden biriydi aynı zamanda. 9

10 O, Merkez Program Dairesi nde, ben Ankara Radyosu nda bir süre uzaktan uzağa izledik birbirimizin çalışmalarını. O, işlerinin arasında Tante Rosa sını yazdı; ben, Türkiye nin sosyal, ekonomik, siyasal sorunlarıyla, o zamanın moda deyimiyle, az gelişmiş ülkelerin dertlerine, Afrika kıtasının uyanışına eğilen programlar, belgeseller hazırladım. Bu programlardan biri, Erzincan ın bir köyünde çocuğunu Tanrı ya adayarak kurban eden bir adamın mahkeme tarafından verilen cezasının, dinsel inançlarının bütünlüğü, güçlülüğü gerekçesiyle temyiz tarafından hafifletilmesini ele alan bir belgeseldi. Bebeğin adını verdiğim program Mızrap Çocuk, Türkiye nin giderek ağırlaşmaya başlayan sorunlu ortamı gerekçe gösterilerek yayınlanmadı. 60 lı yılların sonlarına doğru, Sevgi yle aynı odayı paylaşmaya başladık. Kısa sürede yepyeni ve heyecanlı bir çalışma ortamı yarattık. Ortak paydalarda buluştuğumuz konular bizi giderek yakınlaştırıyordu. Prodüktörlük sınavlarını birlikte değerlendiriyor, jürilere katılıyor, kurslarda dersler veriyor, geleceğin yapımcılarını yetiştiriyorduk. Sevgi işte o yoğun günlerde Yürümek adlı romanını yazmaya başladı. Yürümek, özel yaşamında vardığı yol ayrımında yaşamsal bir seçenek sürecinin öyküsüydü. İkilemini, o günlerde diline doladığı, Gilbert Becauld nun L important c est la Rose adlı şarkısını söyleyerek aşmaya çalışıyordu. TRT nin o sıralarda üye olduğu Asya Yayın Birliği, ABU da temsilini sağlayacak bir belgesel arandığında, Sevgi nin daha önce yayınına izin verilmeyen programım Mızrap Çocuk için gösterdiği çaba, belgeselin bir gün ansızın yayınlanmasıyla sonuçlandı. Bu sonuç, hem TRT ye bir ödül, hem de Türk sinemasına Adak adlı filmi kazandırdı. Keyfimize diyecek yoktu, doğrusu. Ancak 70 li yıllar geldiğinde, TRT de çalışmanın dayanılmaz ağırlığını duymaya başladık; sansür ve baskılar karabasana dönüşüyordu. Sevgi, sonuna bir türlü karar vereme- 10

11 diği bir yürüyüş e devam ederken, ben Londra nın yolunu tuttum. Benim için artık BBC günleri başlıyordu yılında Sevgi ile birlikteydik yine. Tedavi için geldiği Londra da, altı yıllık bir aradan sonra tıpkı Ankara daki gibi, bu kez de BBC için çalışacaktık birlikte. BBC ye sohbet yazmasını önerdim, sevindi. Ama tasarladığımız gibi gitmedi çalışma. Bu yazı da, belleğimde kaldığı kadarıyla, 29 yıl önce noktalanan, yarım kalan dostluğun, yarım kalan bir romanın (Hoş Geldin Ölüm), yarım kalan BBC sohbetlerinin öyküsü... * * * 1976, bir ulusun doğuşunun 200. kutlama yılıydı. On üç yıldızla yola çıkan Amerika nın 200. yılında yıldızları da, çizgileri de artmıştı. Törenlere, Nixon ev sahipliği edecekti, ama Watergate nedeniyle rezil olunca, yardımcısı Gerald (Gerry) Ford üstlenmek zorunda kaldı bu görevi. Törene, 38 devlet başkanının yanı sıra İngiltere Kraliçesi İkinci Elizabeth de katıldı. Eski sömürgeyle ilişkileri kesmeye niyetli değildi yaşlı imparatorluk. İngilizler törenleri soluklarını keserek izledi. Acaba, Gerry gene kösteklenir filan da, Kraliçe yi de düşürür mü, diye ödleri kopuyordu. Neyse ki, Gerry usturuplu davrandığı için düşüp tökezlemedi. Ama Sevgi nin Londra da bulunduğu sonbahar günlerinde iktidardan düştü. Başkanlık yarışında eski Georgia Valisi Jimmy Carter a yenildi. Amerikalılar hiç tanınmayan ve de tanınmamışlığını bir koz olarak kullanan bir eski valiye oy vermişti. Herkes, Carter da kim? diye soruyordu. Sevgi, bitmek tükenmek bilmeyen seçim haberlerini izlerken, Anlaşılan, Amerika denenmişlerden bıktı; dersini aldı, diyordu. Radyo konuşmalarından biri de bu konudaki uzun sohbetlerin sonucuydu... 11

12 * * * 1976, Amerika da kadınlar için büyük bir yıldı aynı zamanda. Gerçi Amerikan Ordusu nda subayların yüzde beşini kadınlar oluşturuyordu, ama o yıl ilk kez Westpoint Askeri Akademisi, Minneapolis Deniz Kuvvetleri Akademisi gibi akademilere girme hakkına kavuştular. Ayrıca, kocalarının izni olmaksızın kürtaja karar verme hakkına da... Papa hâlâ kadınların yerinin evleri olduğunu söylese bile... Artık Amerikan Ordusu üniforma listesine kadın taytları, sutyenleri filan da eklenecekti. Orduyu kadınların da yaşam alanı haline getirmek gerekiyordu. Hava Kuvvetleri şınav çekmek yerine nazik kol hareketlerini yeğledi. Kara Kuvvetleri güreş ve boks yerine karateyi uygun görmüştü kadınlara. Aynı zamanda silahların ağırlığı da erkeklerinkine kıyasla l kg hafifletildi. Herhalde Deniz Kuvvetleri de bir kolaylık bulur, diye gır gır geçiyorduk Sevgi yle. Başta Türkiye olmak üzere, dünyanın neresinde olursa olsun kadınların yaşamlarını, sorunlarını ve kavgalarını yakından izleyen Sevgi nin en büyük özelliği, olanı biteni ve çevreyi acımasız bir merakla gözlemek ve gözlemlerini yergileyici, iğneleyici bir kara mizaha dönüştürmekti. Duru diliyle insanın içini burkardı yazdıkları. Açık bir insandı; sevecen, içinden geldiği gibi yaşayıp, içinden geldiği gibi konuşan. O günlerde İngiltere nin başında (hoş her zaman olduğu gibi) Kuzey İrlanda sorunu vardı. Kadınlar, Sevgi nin hayatın gerçek emekçisi diye tanımladığı kadınlar artık şiddetin son bulması için bayrak açmıştı. Sevgi bir konuşmasında nasıl da yakalamıştı şiddetle barış arasında gidip gelen o incecik çizgiyi. BBC konuşmalarından birinde sözünü ettiği kadınların hareketi, 1976 yılının sonunda Nobel Barış Ödülü ne layık görüldü. Ama çabalarını konuşmasıyla çok önceden alkışlama öngörüsüne sahip Sevgi göremedi o töreni... 12

13 * * * Tıpta, özellikle kanser ve benzeri hastalıklar ve tedavi yöntemleriyle yakından ilgiliydi. Tam da Londra da olduğu sıralarda, vücudun mikroorganizmalar ve öteki yabancı maddelere karşı gösterdiği direnişi ve bağışıklığı izleyen bilim dalı, yani immünoloji alanında, özellikle Kanada nın Toronto Üniversitesi nde devrim niteliğinde çalışmalar yapılıyordu. Hatta geçmişte Edward Jenner bir salgından kurtulanların bir daha aynı hastalığa yakalanmadığını fark ederek, yani bağışıklık sisteminin çalışmasından yola çıkarak çiçek hastalığına karşı bir aşı bulmuştu. Öyleyse, vücudun doğal savunma mekanizmalarını harekete geçirip uyaran teknikler geliştirilebilirdi. Hani tıpkı elektrik düğmesini çevirir gibi, bu mekanizmayı harekete geçirerek kanser gibi hastalıkların üstesinden gelinebilirdi. Amerika da o günlerde kanserden her saat başında 38 kişi ölüyordu. Sevgi, vücudun bu beyinden sonra gelen en karmaşık, en gizemli bağışıklık sisteminin daha iyi tanınması için her türlü katkıyı yapmaya hazırdı. Tedavisi başladığı gün dünyanın en ünlü kanser hastanelerinden biri olan Royal Marsden daki doktorlar yepyeni ve güçlü ilaçlarla kemoterapi yapacaklarını söylemişlerdi. Onun gibi aydın bir hastadan da onlara yardım etmesini istediklerini söyledi karşımdaki sandalyeye kendini atıp. Onun için ilaçların ve tedavinin her yönüyle ilgili notlar alıp, doktorlara anlatacağım, diyordu. Daha da zorunu yapıp, o sıkıntılı günleri kendi sesinden dinleyicilere aktardı, Zordur Yaşamak başlıklı, karabasanı andıran konuşmasında... * * * Yaşama arzusunu ve hastalıkla savaş konusunda kararlılığını yitirmedi. Hele dışa karşı alabildiğine güçlü görünmeyi seviyor, zaman zaman ve hınzırcasına karşısındakilerin bu 13