W S ' K MÜGE İPLİKÇİ* ALİ KONYALI. P h otos

Transkript

1 m w Æ k A ' Y A f By W S ' K ' l MÜGE İPLİKÇİ* P h otos l ALİ KONYALI

2 j v. J İ..r B ü yü k Konstantinus un diktirdiği bir haçtan dolayı önceleri İstavroz Bahçeleri adıyla anılan Beylerbeyi set bahçelerinin oradaydım. Eski saraylardan kalan büyük havuzun orası. Set bahçelerinin güzelliği malum; bu bölgede Bizans döneminden itibaren görkemli binalar yapılmış, harikulade doğal çevreye bir de mimari gör- T he beautiful terraced gardens behind Beylerbeyi Palace used to be known as the Gardens of the Cross because of a cross erected here by Constantine the Great. I stood beside the large pool that belonged to the earlier palace on the same site. From Byzantine times onwards numerous magnificent buildings were constructed here, enhancing the beauty

3 Havi Salon da İslam motiflerinden türetilmiş sütunlar ve sütun başlıkları kullanılm ış (karşı sayfada üstte). Havuzlu Salon'un fıskiyeleri Avrupa nın barok tarz çeşmelerinden esinlenme (üstte). Havuzlu Salon dan Mavi Salon a çıkan anıtsal merdiven (altta). / In the Blue Salon the column capitals are composed of Islam ic motifs (facing page above). The fountain in the pool of the Pool Salon is in European baroque style (above). The magnificent double staircase curving up from the Pool Salon to the Blue Salon (below). kem eklenmişti. Havada bahar gibi bir yaz günü tadı vardı. Serin esiyordu rüzgâr. Boğaz daki dalgaların tuzu vuruyordu yüzüme. Sonrasında tarihe rastladım... Yerli ve yabancı turistler vardı etrafta. Az önce sarayın harem ve selamlık olarak bilinen iki ana bölümünü bir rehber eşliğinde gezmişler, üç katlı bu saraydaki üç giriş, altı salon ve yirmi altı odanın hiç değilse bir bölümünü görebilmişlerdi. Bu nazik mekânın rutubete ve sıof nature with that of architecture. The sun shone brightly and a gentle breeze was blowing, carrying the salty tang of the Bosphorus waves. A group of Turkish and foreign tourists arrived. They had just finished a guided tour of the two parts of the palace - the private harem and the state apartments - and seen -the three halls, six reception rooms and some at least of the 26 smaller rooms on the three storeys. They had walked over the rush t 1( i 11 n I f f 7 * ' v r m w 1! : r r r m _ " " m m a <\

4 Rönesans saraylarına özgü ahşap duvar kaplam aları Beylerbeyi Sarayı nda da kullanılm ış (solda). Fransız İm paratoriçesi Eugenié ipin hazırlanan yatak odası (altta solda). Abdülaziz in denizciliğe olan ilgisi tavanlardaki gemi resim lerinde de k e n d in i g ö ste riy o r (a ltt a ). / W ooden p a n e llin g, a fe a tu re of Renaissance palaces, is used in Beylerbeyi Palace (left). The bedroom where the Em press Eugenié of France stayed in the 19th century (below left). Sultan Abd'dlaziz s interest in the navy and ships is reflected in the paintings on the ceiling (below). matting from Egypt that covers the floors of this summer palace, and seen the enormous carpets made in Hereke, kilims, Bohemian crystal chandeliers, French clocks, Yıldız porcelain vases, Chinese and Japanese porcelain, furniture carved with kufi inscriptions, sweeping staircases, richly decorated columns, tall windows giving a glimpse of the sunny day outside, the mingled sounds of past and present and unidentifiable shadows. cağa karşı dayanıklı döşemelerinde yürümüş, orijinal olarak Mısır'dan getirtilen hasırlara elbette imrenmişlerdi. Çoğunluğu Hereke yapımı büyük boyutlu halı ve kilimler, Bohemya kristali avizeler, Fransız saatler. Yıldız porseleni vazolar, zamanın bir çırpıda geçmesi, Çin bibloları, Japon vazolar, merdivenler, sütunlar, eskinin kokusu, kûfi yazıyla işlenmiş ahşap mobilyalar, o yaz gününü içeri taşıyan pencereler, geçmişin ve şimdinin birbirine kanşan sesleri, kimin olduğu belirsiz gölgeler...

5 Tarih, detaylarda gizliydi. Bir ara büyük havuzun çevresinde yer alan Sarı Köşk e, saltanat atlarını barındırmak amacıyla inşa edilmiş Ahır Köşk e ve bir av köşkü olarak yapılmış, havuzlu iç mekânıyla insanı büyüleyen Mermer Köşk e doğru uzandıklarını da biliyorum turistlerin. Detaylar önemlidir... Hayattaki birçok tecrübe bana bunu kanıtlamıştı, biliyor gibiydim... Sarayı gezdiren rehberin mermer sütunlardan birine dokunarak, Gerçek mermer, nasıl diyeyim, taşlaşmıştır. Dokundukça soğukluğu ile sizi içine alan, o soğukluğun sizin içinize doğru yürüdüğü, size bulaştığı bir dokuya sahiptir, bu yüzden de gerçektir ya zaten, canlıdır mermer dediğini tahmin etmek güç değil. Beylerbeyi Sarayı canlı bir saraydı. Gerçek mermerdi. Mermer bir saray. Peki, ya soğuk? Oysa, ahşap sıcaktı dokununca... Bir zamanların Istanbulu nda yapım işlerinde sıkça kullanılırdı ahşap malzeme. Ancak, sık sık çıkan yangınlar yüzünden o günlerde inşa edilen ve dönemin özelliklerini taşıyan nice ahşap saray, köşk, kasır ve evin ancak isim ve öyküleri kaldı günümüze. 19- yüzyılın ilk yarısında inşa ettirilen, II. Mahmud un sahilsarayı, yani eski Beylerbeyi Sarayı nın başına gelenler de pek farklı olmadı... Geriye tavanı ve duvarları denizkabuğu, denizyosunu gibi desenlerle ince ince işlenmiş bir Mermer Köşk ile bir zamanlar kuğuların süzüldüğii Büyük Havuz kaldı. H isto ry is concealed in details. I know they visited the Yellow Pavilion beside the large pool, the magnificent Palace Stables befitting the imperial horses, and th e enchanting Marble Pavilion with its pool and fountain. Here the guide had touched one of the columns and explained that these were real m arble w hereas those in the palace proper were marezzo marble. It is not hard to imagine one of the visitors asking what the difference was, and the guide replying, perhaps, that real marble is a petrified substance that when touched conveys its penetrating coldness, a property which is infectious because marble is real and alive. Beylerbeyi Palace to o k its name from Mehmed Paşa, who was Beylerbeyi of Rumelia during the reign of Murad III ( ). The former wooden summer palace built in the first half of the 19th century by Mahmud II ( ) burned down in the summer of 1851, Saray bahçesindeki Deniz Köşkleri nin önünde sütunlara dayanan birer revak bulunuyor (üstte). Mermer Köşk ün içindeki havuz, fıskiye ve sebiller, Osmanlı kültüründe su öğesinin ne denli önemli olduğunu vurguluyor (sağda). / The waterfront pavilions each have a colonnaded portico in front (above). The pool and fountains in the Marble Pavilion at Beylerbeyi Palace illustrate the importance of w ater in Ottoman culture (right).

6 1851 yazında yanan ahşap sarayın yerine Sultan Abdülaziz'in mimar Sarkis Balyana yaptırdığı, yapımında beş bin kişinin çalıştığı söylenilen bu yeni sarayın Boğaz a nazır set bahçeleri üzerinde gezerken, tarihin size hükmettiği izlenimine kapılabilirdiniz. Öylesine canlıydı Beylerbeyi Sarayı. Dingindi. Sakindi... Yapımı 1864 te tamamlanan ve adını I I I. Murad döneminde Rumeli Beylerbeyi olan Mehmed Paşa nın bölgedeki yalısından alan saray gösterişliydi de. Sultan, odaların ağır yaldızlı kalemişleriyle süslenmesini istemiş, bu iş için Mabeyn-i Hümâyun ressamını görevlendirmişti. Sultanın kendisine ait odaların tavan süslemeleri som yaldızlı olacak, hayvanlar, kuşlar, doğadaki aslına uygun olarak resmedilecekti. Hiçbir masraftan kaçımlmamışti; sarayın aydınlatılması için Nakkaş Caddesi nde, bir gazhane kurulmuştu örneğin. Mobilyalar özenle seçilmişti; ana yapının yanı sıra, Sarı Köşk, Mermer Köşk ve Deniz Köşkleri için de Avrupa'dan eşyalar getirtilmişti. Dış görünümüyle Batılıydı saray... Her ne kadar kalbi Doğu da kalsa da. Geçmiş dönem mimarlıklarından izler taşıyordu; Yunan, Roma, Rönesans, Barok... tç mekân, Türk evi plan anlayışına uygun olarak bölümlenmiş, dış süslemedeki Batı kaynaklı motifler, iç düleaving only the Marble Pavilion with its delicately carved decoration of shells, seaweed and other marine motifs on the ceiling and walls, and the large pool where swans used to glide. In its place the present palace designed by Sultan Abdulaziz s architect Sarkis Balyan was built by five thousand labourers and artisans. The new stone palace, completed in 1864, is ornately decorated on both the exterior and interior. The painted decoration on the interior walls was the work of palace artists, that in the rooms of Sultan Abdülaziz himself consisting of naturalistic scenes with birds and animals, and richly gilded with gold leaf. No expense was spared in the creation o f a modern palace of a splendour befitting the O ttom an ruler. A coalgas plant was specially constructed on Nakkaş Street to provide the palace with gas-fired lighting. Many of the furnishings for both the main palace and its pavilions were imported from Europe. Although the interior has a strongly eastern flavour with many traditional Turkish and Islamic motifs, and the layout is typically Turkish, the exterior is western- Bohemya kristali avizeler gibi Avrupa'dan getirtilen pek çok değerli eşya, yazlık bir saray olarak inşa ettirilen Beylerbeyi Sarayı nın odalarını, salonlarını süslüyor. / The Bohemian crystal chandeliers and many other furnishings at this sum mer palace were imported from Europe. 66 SKYI.IFE ARALIb DECEM BER

7 İstanbul Boğazfnın çırpıntılı sularına bakan Beylerbeyi Sarayı, İstanbul un siluetini oluşturan görkemli yapılardan biri (üstte). Sarayın bahçeleri kıyıdan başlayarak setler halinde yukarıya doğru yükselir (altta). / Beylerbeyi Palace on the European shore of the Bosphorus is one of the loveliest buildings in the city (above). The palace gardens rise up behind in terraces (below). zenlemede yerlerini geleneksel motiflerden türetilmiş süslemelere bırakmıştı. Mağrurdu saray. Çıt çıkmıyordu. Bir zamanlar nice yabancı devlet başkanı ve erkânını ağırlamıştı. Fransa İmparatoriçesi Eugenie, Abdülaziz i ziyaret ettiğinde kendisine Beylerbeyi Sarayı tahsis edilmişti. İmparatoriçe haremde 24 numaralı odada kalmış, kendisi için özel olarak yaptırtılan hamamı kullanmıştı. Tarihi ve zamanın geçip gidişini anlamak için somut anlara ihtiyaç duyuyor insan. Bu yüzden miydi, tam emin değilim, II. Abdülhamid in ömrünün son altı yılım geçirdiği bu yazlık sarayın, tarihin içinde gezinen siluetinin kafamdaki fotoğrafını çekiverdim... Arkada muazzam bir saray, dantel gibi örülmüş Beylerbeyi Sarayı. Bulunduğumuz yerin altından geçen tarihsel tünel. Tünelin ortasında yer alan çeşme. Çeşm enin yazıtındaki II. Mahmud adı. Kıyı yolunun işlevini sürdürmesini sağlayan, aynı zamanda yüksek duvarların ötelerdeki bahçelerle bağlantısını kuran tünel. Ve sus. Sonrası ise insana mal edilebilecek tarihî bir sessizlikti galiba. ised in concept, its ornamentation in keeping with western tastes of the time combining eclectic elements from Greek, Roman, Renaissance and baroque styles. O ver the years several foreign statesmen stayed here when they visited Istanbul, the most famous foreign visitor probably being the Empress Eugenie, who stayed in the palace as the guest of Sultan Abdülaziz in the third quarter of the 19th century. The bedroom she used was number 24 in the harem, and a bathroom w as co nstructed especially for her use. It was also here that Sultan Abdülhamid II spent the last six years of his life, after being deposed in The photograph I took that day shows the stately and ornate Beylerbeyi Palace against the background of the Bosphorus. *' Beneath the place where I stood lies the tunnel through which the old road used to pass, and in the centre o f the tunnel is a fountain inscribed with the name of Sultan Mahmud II. The tranquil and evocative atmosphere is w hat I rem em ber best about Beylerbeyi Palace, through whose rooms and gardens sultans once strolled. * Müge lplikc'i, öykü yazarı. * Müge Iplikçi is a short story writer. S K Y L IF E A R A L I1 D E C E M B E R Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi