İlyada. Çev. Azra Erhat, A. Kadir. İstanbul: Can Yayõnlarõ, Onsekizinci Bölüm, dizeler, ss

Transkript

1 Homeros İlyada. Çev. Azra Erhat, A. Kadir. İstanbul: Can Yayõnlarõ, Onsekizinci Bölüm, dizeler, ss Aşağõda verilen dize rakamlarõ, Yunanca metnin aslõna değil, sõnõfta kullanõşlõlõk için Türkçe çeviriye göre verilmiştir. Onlar böyle konuşurken birbirleriyle, gümüş ayaklõ Thetis Hephaistos un evine vardõ, yok olmaz, tunçtan, yaldõzlõ bir evdi bu, üstündü öbür ölümsüzlerin evlerinden, çarpõk bacaklõ tanrõ yapmõştõ bu evi. Hephaistos u körüklerin arasõnda çalõşõr buldu, kan ter içinde gidip geliyordu o yana bu yana, üçayak yapõyordu tam yirmi tane. Dayayacaktõ onlarõ sarayõnõn dik duvarõna, her üçayağõn altõna altõn tekerlekler koymuştu, kendi kendilerine girsinler diye tanrõlarõn toplantõsõna, sonar gene gerisingeri eve dönsünler diye, görülmeye değer şeylerdi bunlar. Yirmi tane üçayak bitmiş, hazõrdõ, bir işli halkalarõ vardõ takõlacak, onlarõ yapõyordu Hephaistos, dövüyordu bağlarõnõ. Akõllõ kafasõyla çabalarken o böyle, Thetis, gümüş ayaklõ tanrõça, yaklaştõ ona. Parlak başörtülü Kharis ilerleyip onu gördü, çok ünlü topal evliydi güzel Kharis le, Kharis sarõldõ Thetis in ellerine, diller döktü: Uzun entarili Thetis, saygõlõ, sevgili tanrõça, hangi rüzgâr attõ seni bizim eve?pek öyle uğradõğõn yoktu senin buralara, buyur, konukluk armağanlarõ vereyim, geç önüme. Yüce tanrõça böyle dedi, götürdü onu, gümüş kakmalõ bir tahtõn üzerine oturttu, ayaklarõ tokmaklõ güzel işlenmiş bir tahttõ bu. Çağõrdõ ünlü usta Hephaistos u, dedi ki: Thetis in bir isteği var, Hephaistos, gel buraya. Çok ünlü topal karşõlõk Verdi, dedi ki: Çok güçlü, çok saygõlõ bir tanrõçadõr içerdeki, uzaktan düşüp acõlar çektiğim gün o kurtardõ beni, köpek gözlü anamõn yüzünden olmuştu bu, topal olduğumdan, beni saklamak istiyordu, Eurynome ile Thetis kucak açmasalardõ bana 1

2 Çok daha büyük acõlar çekecektim yüreğimde, Eurynome, kõzõdõr Okeanos õrmağõnõn, Akar bu õrmak, yusyuvarlak, done done. Onlarõn yanõnda kaldõm tam dokuz yõl, Oyuk bir mağara içinde hayli iş yaptõm, Kopçalar yaptõm, yuvarlak bilezikler, küpeler, gerdanlõklar, Çevremizde Okeanos alabildiğine akõyordu Uğuldaya uğuldaya, köpüre köpüre, Ne bir tanrõ biliyordu beni, ne ölümlü bir insane, Bir Thetis biliyordu, bir de Eurynome, İşte onlar kurtardõ beni ordan. Güzel örgülü Thetis şimdi gelmiş bizim eve, kurtulmalõk ödemeliyim, bu benim ona borcum. Sen çek ona güzel bir konukluk şöleni, ben de yerleştireyim tekmil araçlarõmõ, körüklerimi. Soluyan topal yaratõk böyle dedi, örsten uzaklaştõ, 400 cõlõz bacaklarõ seğirtiyordu altõnda. Körüklerini ateşin içinden çekti, topladõ tekmil araçlarõ gümüş sandõkta. Bir süngerle sildi iki elini, yüzünü, güçlü boynunu, kõllõ gözğsünü sildi, bir entari giydi, aldõ eline kocaman bir değnek, çõktõ topallaya topallaya kapõdan dõşarõ, efendilerine yardõm ediyordu altõndan iki uşak, bunlar benziyordu canlõ kõzlara. Akõl vardõr onlarõn içinde, 410 sesleri vardõr onlarõn, güçleri, ölümsüz tanrõlar vermiştir onlara iş görme gücü. Efendilerinin iki yanõnda gidiyordular seke seke. Hephaistos seğirtti böylece Thetis in olduğu yere, gitti parlak bir tahtõn üstüne oturdu, aldõ tanrõçanõn elini ellerine, konuştu, diller döktü: Gümüş ayaklõ Thetis, saygõlõ, sevgili tanrõça, hangi rüzgâr attõ seni bizim eve? Pek öyle uğradõğõn yoktu senin buralara. Söyle içindekini, yapmak gelir gönlümden, 420 yapabilirsem, yapõlacak şeyse ama. Thetis de gözyaşõ döke döke dedi ki: Söyle, Hephaistos, Olymos tali tanrõçalar arasõnda, yüreği benim gibi acõlõ biri var mõ? Zeus bunlara arasõnda bir bana verdi acõlarõ, bunca deniz tanrõçalarõndan bir beni verdi ölümlü kocaya, Aikosoğlu Peleus a, 2

3 katlandõm bir adamõn yatağõna girmeye, istemeye istemeye, tiksine tiksine. Acõ yaşlõlõk çöktü Peleus un başõna, 430 sarayõnda yatõyor şimdi o, benimse başõma nice dertler geldi: Peleus tan bir oğul doğurdum, üstün güçlü, yiğitler arasõnda bir fidan gibi büyüttüm onu, nasõl bakõlõrsa bayõrda bir asma kütüğüne, ben de tõpkõ öyle baktõm ona. İlyon a yolladõm onu kõvrõk burunlu gemilerle, yolladõm Troyalõlara karşõ savaşsõn diye, bir daha dönmeyecek bana o, dönmeyecek bir daha Peleus un sarayõna. 440 Ama kaygõsõ çoğalõyor gördükçe gün õşõğõnõ, bense gidip ona bir şey yapamõyorum. Bir kõz vermişti ona Akhaoğullarõ, onur payõ, kral Agamemnon aldõ elinden onu zorla. Kaygõ içinde yiyordu kendi kendini, derken Troyalõlar Akhalarõ gemilerin ardõna sürdü, bõrakmadõlar onlarõ dõşarõya çõksõnlar, Argoslu yaşlõlar yalvarõp yakardõlar, parlak armağanlar saydõlar bir sürü, Akhilleus gene razõ olmadõ başlarõndan belâyõ savmaya, 450 ama Patroklos a kendi silâhlarõnõ giydirdi, gönderdi savaşa onu, arkasõna da bir ordu taktõ, Batõ kapõlarõnõn önünde dövüştüler bütün gün, o gün kenti yõkõp alacaklardõ ama Apollon karõştõ işe, öldürdü ön sõralarda Menoitios un saldõrgan oğlunu, bağõşladõ ünü Hektor a. İşte dizlerine sarõldõm, yalvarõyorum şimdi sana, kõsa ömürlü oğluma bir kalkan, bir tolga ver, bir zõrh yap ona, iyi uyan topukluklar, güzel dizlikler, Troyalõlar elinden can veren dostu hepsinden etti onu. 460 Oğlum da şimdi yere serilmiş kõvranõyor yas içinde. Çok ünlü topal karşõlõk Verdi ona, dedi ki: Güven bana, dert edinme bunlarõ kendine. Yaklaşõnca ona kara kader, nasõl inandõrabilirsen onu acõklõ ölümden koruyacağõma, ona silâhlar yapacağõma da öyle inan. Şaşakalacak bu silâhlarõ gören. Böyle dedi, bõraktõ Thetis in orda, döndü körüklerine. Çevirdi onlarõ ateşe doğru, çalõşmalarõnõ buyurdu. Körükler başladõ ocağõn içine üfürmeye, 470 yirmi taneydiler, soluklarõ türlü õsõdaydõ, 3

4 soluklar, demirci tanrõnõn buyruğunda, iş yavaş gidince õlõk oluyorlar, iş hõzlõ gidince bükülmez oluyorlardõ. Tanrõ ateşe bükülmez tuncu attõ, kalay attõ, değerli altõn attõ, gümüş attõ, sonra kütüğün üstüne koca bir örs kodu, bir eline güçlü bir çekiç aldõ, bi reline ateş kõskacõnõ. Koyuldu büyük bir kalkan yapmaya, dört bir yanõ işli sağlam bir kalkan, 480 çevresine sağlam bir çember attõ kalkanõn, õşõk saçan on üç katlõ bir çember, gümüşten bir kayõğa bağladõ kalkanõ, kalkan üstüste beş tabakadandõ, üstüne birçok süsler çizdi, gösterdi ustalõğõnõ. Yeri, göğü, denizi yaptõ, yorulmaz güneşi yaptõ, dopdolu dolunayõ, gökyüzünü saran yõldõzlarõn hepsini, Pleiad larõ, Hyad larõ, güçlü Orion u, hem Araba, hem Ayõ denen yõldõzõ yaptõ, 490 Ayõ Orion a bakar, boyuna yerinde döner, tek yõldõzdõr Okeanos un sularõndan pay almayan. İki güzel kentini yaptõ ölümlü insanlarõn. Birinde düğünler, şölenler, sokakta, yanan çõrağõlarõn õşõğõnda, evlerinden alõnõp gezdirilen süslü gelinler, dört bir yanda kavuşma türküleri, oynayan, dönüp duran delikanlõlar, flavta, kitara sesleri. Kapõ önlerinde şaşakalmõş bakan kadõnlar. Pazar yerinde giriyordu halk birbirine, 500 kan diyeti için tartõşõyordu iki adam, biri diyordu her şeyi ödedim, bakõn işte, hiçbir şey almadõm diyordu öbür adam. Sonunda bir yargõca başvuralõm dediler, halk bağrõşõyor, kimi birinden yana çõkõyor, kimi ötekinden yana, haberciler tutmaya çalõşõyor halkõ, yaşlõlar cilâlõ taşlar üstünde oturuyordu, kutsal çevrede, çõnlak sesli habercilerin değnekleri vardõ ellerinde, kalkõp değnekle yargõ veriyorlardõ sõrayla. İki altõn külçe duruyordu ortada, 510 alacaktõ altõnõ en doğru yargõyõ veren. Öteki kentin önünde konaklamõştõ iki ordu, erlerin silâhlarõ parõl parõl parlõyordu, gidip geliyordular iki düşünce arasõnda, ya baştan başa yõkacaklardõ kenti, 4

5 ya da bütün malõ ikiye böleceklerdi. Ama hiç oralõ değildi kentliler, onlar pusu kurmaktaydõlar düşmana. Surlarõnõ sevgili karõlarõ, küçük çocuklarõ savunuyordu, 520 yaşlõlõğõn alt ettiği erkekleri dikmişledi duvarlara, kendileri Ares le Pallas Athene nin arkasõndan gitmişler, iki tanrõ da giyinmişti altõn elbiselerini, ikisi de göze çarpõyordu güzel, büyük silâhlarla, arkada daha küçük boydaydõ halk. Varõlõnca pusu kurulacak yere, sürülerin su içmek için toplandõğõ õrmağa, durdular tepeden tõrnağa parlak tunçlar içinde, halkõn ikiş gözcüsü vardõ az ötede, bekliyorlardõ koyunlarõ, kõvrõk boynuzlu sõğõrlarõ. 530 Bunlar da göründü, iki çoban geliyordu arkalarõndan, kaval çalõp duruyordular, düzenden haberleri yoktu. Onlarõ uzaktan group koştular üstlerine, ossaat yollarõnõ kestiler sõğõrlarõn, güzel ak koyunlarõn, çobanlarõn da bir çõrpõda aldõlar canõnõ. Derken kurultay meydanõnõn berisindekiler, duydular sürülerin çevresindeki büyük gürültüyü, tepinen atlarõ koştular arabalara, yola koyulup çabucak vardõlar kavga yerine, sõraya dizilip õrmak kõyõlarõnda başladõlar çarpõşmaya, 540 tunç kargõlarõyla vuruyorlardõ birbirlerine. Aralarõnda Kavga, Boğuşma, uğursuz Ölüm de vardõ, Ölüm kimini yakalõyordu yeni yaralanmõş, diri, kimini yarasõz beresiz yakalõyordu, bir sürü ölüyü de çekiyordu kargaşalõkta ayaklarõndan, sõrtõnda bir ruba vardõ, erlerin kanõyla kõzõla boyalõ. Hepsi kavgaya karõşmõş çarpõşõyorlar canlõ adamlar gibi, her biri ölüsünü çekiyor öldürdüğü adamõn. Tanrõ kalkana yumuşak bir toprak, verimli bir tarla kodu, 550 bu toprak, üç kez sürülecek geniş bir topraktõ, çift süren adamlarla doluydu, sürüyorlardõ sabanõ bir oraya bir buraya. Dönüp beri ucuna varõnca tarlanõn, elinde bal gibi tatlõ şarap dolu bir sağrakla bir adam geliyor, şarap sunuyordu. bir gidip bir geliyorlardõ işte böylece, bitirmeye can atõyorlardõ derin tarlayõ. Altõndandõ ama kararmõştõ arkalarõndaki toprak, Tõpkõ sürülmüş gibi kararmõştõ, aman ne görülecek şeydi bu

6 Tanrõ kalkana bir kral toprağõ kodu, tõrpanlarla bicep duruyordu õrgatlar ekini. Yarõklar boyunca başaklar düşüyordu üstüste, demetçiler sazlarla ekini bağlõyordu, üç demetçi duruyordu ayakta, arkalarõnda demet yapan çocuklar duruyordu, kollarõnda taşõyõp uzatõyorlardõ onlara başaklarõ, kral da, elinde değneği, bir yarõğõn başõnda, duruyordu yüreği sevinç içinde, sessiz soluksuz. Ötede, bir meşe ağacõnõn dibinde, 570 haberciler hazõr ediyordular şöleni, işleri güçleri kestikleri öküzleydi, kadõnlarda boyuna ak un döküyordu õrgatlarõn yemeğine. Tanrõ kalkana koca salkõmlar yüklü bir bağ kodu, altõndan güzel bir bağdõ bu, kara kara üzümler sarkõyordu, salkõmlar gümüş sõrõklara yaslõydõ boydan boya. Göktaşõndan bir hendek çizilmişti, kalaydan bir çit çizilmişti çepeçevre. Bir tek dar yol vardõ bağõn içinde, 580 bağ bozumunda oradan geçilir yürünürdü, kõzlar, delikanlõlar, çocuklar gibi şen, bal gibi tatlõ yemişler taşõyorlardõ sepet sepet. Ortada bir çocuk, telleri çõnlayan bir saz elinde, sesler çõkarõyordu sazdan tatlõ tatlõ, güzel bir türkü çağõrõyordu ince sesiyle, ötekiler ayaklarõnõ yere vurup uyuyorlar ona, sõçrõyor, bağõrõyor, oynuyorlardõ. Tanrõ kalkana iki boynuzlu bir sõğõr sürüsü kodu. Altõnla kalaydan yaptõ inekleri, 590 ağõldan otlağa doğru gidiyorlardõ böğüre böğüre, çağlayan õrmağõn kõyõsõna, sallanan sazlõğa doğru. Dört altõn çoban dizilmişti yanlarõna, artlarõndan ayaklarõ hõzlõ dokuz köpek koşuyordu. ineklerin ilk sõralarõnda, böğüren bir boğayõ, korkunç iki arslan yakalamõş sürüklüyordu. Acõ acõ bağõrõyordu hayvan, arkasõndan köpekler, köylüler geliyordu ama arslanlar deriyi, barsaklarõ paralamõştõ, kara kanõnõ emiyorlardõ boğanõn, 600 boşuna saldõrtõyordu çobanlar köpekleri, güç yoktu onlarda arslanlarõ õsõracak, yakõndan havlõyor, sonar koruyorlardõ kendilerini. Çok ünlü topal kalkana bir büyük otlak kodu, 6

7 otlasõn diye güzel bir yarda ak koyunlar, ağõllarõ, üstü örtülü barakalarõ vardõ otlağõn, çitle çevrili avlusu vardõ. Çok ünlü topal kalkana bir de oyun alanõ kodu, bir zamanlar Daidalos un, yaygõn Knossos da, güzel örgülü Araidne için yaptõğõ alana benziyordu. 610 Orda delikanlõlar oynuyordu, sõğõr armağanlarõyla alõnmõş kõzlar oynuyordu, dayamõşlardõ ellerini birbirlerinin bileklerine. Kõzlar keten giymişlerdi ipince, oğlanlar iyi dokunmuş gömlekler giymişlerdi, põrõl põrõl zeytinyağõ parlõyordu gömleklerde. Kõzlar güzel çelenkler takmõşlardõ başlarõna, oğlanlar gümüş kayõşlara altõn bõçaklar bağlamõştõ. Oyuna alõşmõş ayaklarõyla koşuyorlardõ döne döne, oturan bir çömlekçi nasõl denerse eline uygun çarkõ, 620 İyi çalõşõyor mu çalõşmõyor mu diye, onlar da öyle koşuyordu birbirlerine karşõlõklõ sõralarla. büyük bir kalabalõk halka olmuştu, candan seyrediyorlardõ güzelim oyunu, aralarõnda, şenliği açmak için, iki cambaz dönüp duruyordu ortalõk yerde. Tanrõ kalkana büyük Okeanos un güçlü akõşõnõ kodu, sapasağlam kalkanõ çember gibi sarõyordu. bitince bu kocaman, güçlü kalkan, bir zõrh yaptõ ateşin õşõltõsõndan daha parlak, 630 sonar sağlam bir tolga yaptõ, şakaklarõna tõpatõp uyacak, güzel işlenmiş bir tolgaydõ bu, tepesine altõndan bir sorguç kodu, bir de dizlikler yaptõ esnek kalaydan. Bitirince bütün bu silâhlarõ ünlü topal, aldõ götürdü Thetis in önüne bõraktõ. Akhilleus un anasõ bir çaylak gibi atõldõ karlõ Olympos tan, õşõldayan parlak silâhlarõ ulaştõrdõ oğluna. 7