Komisyon, uygun gördüğü. hallerde, kişilerin. serbest dolaşımı, yapısal politikalar. ya da tarım gibi. alanlara ilişkin. önerilerinde kalıcı.

Transkript

1 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AB Koordinasyon Dairesi Başkanlığı Bülteni S A Y I 2 T E M M U Z B U S A Y I D A : TÜRKİYE İÇİN KATILIM MÜZAKERELERİ ÇERÇEVESİ TASLAĞI Müzakere Çerçeve Taslağı AB Yapısal Fonları ve Kadın-Erkek Eşitliği Sağlık ve Güvenlik Araştırma ve Eğitim Enstitüsü Doğu Avrupa ve AB Çalışma Normları OECD İstihdam Raporu Avrupa Çalışma Süreleri Araştırması Sosyal İçerme Belgesi Toplantısı Avrupa Birliği nin Türkiye ile yürüteceği katılım müzakerelerinde uygulanacak yöntemleri belirleyen Türkiye İçin Katılım Müzakereleri Çerçevesi Taslağı ve Sivil Toplumlar Arasındaki Diyaloğa İlişkin Tebliği, Avrupa Komisyonu tarafından 29 Haziran tarihinde açıklanmıştır. Belgede, 17 Aralık çizgisine sadık kalınırken şu ana kadar Türkiye hakkında yayımlanan belgelerdeki hususlara yer verilmektedir. Nihai hali, 25 Avrupa Birliği üyesi tarafından hazırlanacak olan belgede; müzakereye ilişkin genel ilkeler, müzakerelerin içeriği ve müzakere prosedürleri başlıkları yer almaktadır. Her bölümde yer alan önemli ifadeler şunlardır: Müzakereye İlişkin Genel İlkeler Müzakerelerin ortak hedefi üyeliktir. Müzakereler, doğası gereği sonuçları önceden garanti edilemeyen açık uçlu bir süreçtir. Tüm Kopenhag kriterleri dikkate alındığında, üyeliğin tüm gereklerini tam olarak üstlenecek durumda olmaması halinde, Türkiye nin Avrupa yapılarına mümkün olan en kuvvetli bağlarla bağlanması sağlanmalıdır. Türkiye nin, Birliğin temelini oluşturan özgürlük, demokrasi, insan haklarına saygı, temel hak ve özgürlükler ve hukukun üstünlüğü ilkelerini ciddi ve sürekli ihlal edilmesi halinde; Komisyonun ya da AB üyesi ülkelerin üçte birinin önerisi üzerine Konseyin nitelikli çoğunlukla aldığı karar ile müzakereler askıya alınabilecektir. Müzakerelerin ilerlemesini, ekonomik ve sosyal bütünleşme çerçevesi içerisinde Türkiye nin üyeliğe hazırlanma konusunda kaydettiği aşama yönlendirecektir. Bu ilerleme şu koşullara göre ölçülecektir: Kopenhag kriterleri; iyi komşuluk ilişkileri ve sınır anlaşmazlıklarının Birleşmiş Milletler Şartına uygun şekilde çözülmesi; Türkiye nin Kıbrıs sorunun çözümü için çabalarını sürdürmesi; G. Kıbrıs dahil tüm AB üye ülkeleri ile Türkiye arasındaki ikili ilişkilerin normalleşmesi; Gümrük Birliğinden doğan Ek Protokol kapsamındaki yükümlülüklerin yerine getirilmesi. Müzakerelerin İçeriği Uzun geçiş dönemleri, istisnalar, özel düzenlemeler ya da kalıcı koruma önlemleri göz önünde bulundurulabilecektir. Komisyon, uygun gördüğü hallerde, kişilerin serbest dolaşımı, yapısal politikalar ya da tarım gibi alanlara ilişkin önerilerinde söz konusu önlemlere yer verecektir. Türkiye nin katılımının mali yönleri, uygulanacak Mali Çerçeve bünyesinde hesaba katılmalıdır. Bu sebeple, Türkiye nin katılımı önemli mali sonuçlar doğurabileceğinden, müzakereler ancak 2014 yılı sonrası dönem için oluşturulacak Mali Çerçevenin tamamlanması ertesinde sonuçlandırılabilir.

2 S A Y F A 2 Komisyon, uygun gördüğü hallerde, kişilerin serbest dolaşımı, yapısal politikalar ya da tarım gibi alanlara ilişkin önerilerinde kalıcı koruma önlemlerine yer verecektir. Türkiye üyelikle birlikte Ekonomik ve Parasal Birliğe bir derogasyonla katılacak ve gerekli şartları yerine getirdiğine dair alınacak Konsey kararını takiben Euro yu ulusal para birimi olarak kabul edecektir. Özgürlük, adalet ve güvenlik alanıyla ilgili olarak, Avrupa Birliği ne üyelik, Türkiye nin Schengen müktesebatı dahil olmak üzere bu alandaki tüm müktesebatı kabul etmesini gerektirmektedir. Türkiye de müktesebatın bu bölümü ancak, Konsey tarafından iç sınırlarda kişilerin kontrolünün kaldırılmasına ilişkin kararın alınmasını takiben uygulanacaktır. Müzakere Prosedürleri Komisyon, müktesebatın Türk makamlarına açıklanması, belirli alanlarda müzakerelerin açılması için Türkiye nin hazırlık durumunun değerlendirilmesi ve müzakereler süresince gündeme gelebilecek konuların saptanması amacıyla, müktesebatın resmen incelenmesi anlamına gelen tarama sürecini yürütecektir. Tarama ve sonrasındaki müzakere süreci için, müktesebat her biri değişik politika alanlarını içeren çeşitli başlıklara ayrılacaktır. Türkiye veya AB tarafından herhangi bir başlıkta ifade edilen bir görüş, diğer başlıklarda alınacak olan pozisyona hiçbir şekilde önceden etki etmeyecektir. Ayrıca, belirli başlıklardaki müzakereler sırasında varılan anlaşmalar, kısmi olanlar da dâhil, tüm başlıklar üzerinde tam bir anlaşmaya varılıncaya kadar nihai olarak değerlendirilmemelidir. Konsey, Komisyon un, Türkiye ye ilişkin düzenli ilerleme raporlarına ve özellikle tarama sürecinde Komisyon tarafından elde edilen bilgiye dayanarak, Komisyon un önerisi üzerine, oybirliğiyle, her başlığın geçici olarak kapatılması ve uygun olduğu takdirde açılmasına ilişkin performans kriterleri belirleyecektir. Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

3 S A Y I 2 S A Y F A 3 AB YAPISAL FONLARINDA KADIN ERKEK EŞİTLİĞİNİN ÖZÜMSENMESİ Kadın Erkek Eşitliğinin Özümsenmesine İlişkin AB Üst Düzey Grubu nun üçüncü toplantısı, 28 Mayıs 2005 tarihinde yapılmıştır. Toplantıda, AB Yapısal fonlarının kullanımında kadın erkek eşitliğinin özümsenmesine ilişkin bir dizi en iyi uygulama örnekleri sunulmuştur. Grup, AB üye ülkelerinde AB nin yapısal fonlarının yönetiminde kadın erkek eşitliğini sağlamakla sorumlu olan kıdemli kamu görevlilerinden oluşmaktadır. Grubun bundan önceki iki toplantısı, 2004 yılının Haziran ve Kasım aylarında düzenlenmişti. Bu grubun çalışmaları, cinsiyet boyutunu bölgesel politikalar ve uyum politikaları sürecinin her aşamasına entegre etmek için kullanılacak araç ve mekanizmaların geliştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamakta ve en iyi uygulama örneklerini paylaşmaktadır. Grubun çalışması, Yapısal Fonların Programlanması belgesinde kadın erkek eşitliğinin uygulanmasına ilişkin 20 Aralık 2002 tarihinde kabul edilen Avrupa Komisyonunun Tebliğinde (COM(2002)748 son) belirtilmiştir Mayıs toplantısında, AB Yapısal fonlarının kullanımında kadın erkek eşitliğinin özümsenmesine ilişkin çeşitli en iyi uygulama örnekleri gösterilmiştir. Bunlar: Doğu Almanya nın Sachsen-Anhalt bölgesinde bir cinsiyet kurumunun kurulması: bu kurumun rolü, mesleki eğitim seviyesinin yükseltilmesi, girişimciliğin teşvik edilmesi ve istihdama girişte kadın erkek eşitliğinin sağlanmasıdır; Birleşik Krallığın güney doğusunda yer alan Kent te yeni bir okul öncesi eğitim kurumunun açılmasının planlanması: bu kurum, yerel halk merkezinde yer alacak ve çocuk bakımı gibi halka yönelik hizmetler sunacaktır; Finlandiya da yaşayan kadın girişimciler için mikro kredi programları. Bölgesel politikalardan sorumlu Avrupa Komiseri Danuta Hübner, konu ile ilgili şu yorumda bulunmuştur: Kadın erkek eşitliği, AB nin temel amaçlarından biridir ve bu eşitliğin, AB bütçesinin üçte birini oluşturan ve vatandaşlar için en görülür politikalar olan bölgesel politikalar alanında da dikkate alınması için sorumluluklarımız bulunmaktadır. Kadın erkek eşitliğinin özümsenmesi, Lizbon stratejisinin de bir parçasıdır; çünkü doğrudan veya dolaylı cinsiyet ayrımcılığı, insan kaynaklarının büyük oranda israf edilmesi anlamına gelir. Ayrımcılığın yok edilmesi, hem istihdam hem de verimlilik açısından kazançlar sağlayacaktır. (EUROPEAN INDUSTRIAL RELATIONS OBSERVATORY ONLINE ) Kadın erkek eşitliğinin özümsenmesi, Lizbon stratejisinin de bir parçasıdır; çünkü doğrudan veya dolaylı cinsiyet ayrımcılığı, insan kaynaklarının büyük oranda israf edilmesi anlamına gelir.

4 S A Y F A 4 YENİ SAĞLIK VE GÜVENLİK ARAŞTIRMA VE EĞİTİM ENSTİTÜSÜ KURULDU Yeni bir Avrupa sağlık ve güvenlik araştırma ve eğitim enstitüsü (ETUI- REHS), üç Avrupa Sendika Enstitüsünün bir araya gelmesini müteakip 1 Nisan 2005 tarihinde oluşturulmuştur. Yeni örgütün, iş sağlığı ve güvenliği alanında uzmanlık merkezi olması beklenmektedir. Avrupa Sendikaları Konfederasyonu (ETUC), 1 Nisan 2005 tarihinde üç enstitüsünün [Avrupa Sendika Enstitüsü (ETUI), Avrupa Sendikaları Sağlık ve Güvenlik Teknik Bürosu (TUTB) ve Avrupa Sendikaları Koleji (ETUCO)] Avrupa Sendikaları Araştırma, Eğitim ve Sağlık ve Güvenlik Enstitüsü (ETUI-REHS) adı altında birleştiğini açıklamıştır. Enstitü de Marc Sapir sağlık ve güvenlik müdürlüğü, Henning Jorgensen araştırma müdürlüğü, Jeff Bridgford ise eğitim müdürlüğü görevini yürütecektir. Altmış personeli bulunan yeni örgütün internet adresinden ( ulaşmak mümkündür. ETUI-REHS in etkinlikleri üç temel alana dayanmaktadır: Farklı uzmanlıkları ve deneyimleri bulunan kişilerden oluşan bir takım tarafından yürütülecek olan çalışmalar, ETUI-REHS araştırma bölümüne yardım etmek üzere ulusal uzmanlar ve sendika temsilcileri bilgi ağlarının oluşturulması, ETUI-REHS çalışanları tarafından düzenlenen konferanslar, çalıştaylar ve sendika toplantıları gibi etkinlikler. Enstitünün temel etkinlik alanları ise, şöyle sıralanmaktadır: Avrupa sendika hareketi ve işçiler için Avrupa daki önemli gelişmeleri izlemek; Avrupa sendika hareketi ile ilgili politika alanları hakkında veri ve bilgi toplayıp bunların bir veri tabanında tutulmasını sağlamak; Avrupa sendika hareketi için öneme sahip konular hakkında bağımsız araştırmalar yürütmek ve bu araştırmaların sonuçlarını kitaplar, bültenler, rapor ve tavsiyeler halinde yayınlamak; Bu çalışmaların sonuçlarını ayrıca, konferanslar ve seminerlerle duyurulmasını sağlamak; Endüstriyel ilişkiler alanında araştırmacılar, araştırma kurumları ve üniversiteler arası Avrupa bilgi ağları oluşturmak; Avrupa sendika hareketi, akademik kurumlar ve araştırma enstitüleri arasındaki işbirliğini geliştirmek. Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

5 S A Y I 2 S A Y F A 5 ETUC Genel Sekreteri John Monks, yeni yaratılan bu kurumun vizyonunun çalışma dünyasına ilişkin Avrupa nın en iyi ve en saygın bilgi ve yeterlilik merkezi olmak olduğunu belirtmiştir ve Avrupa Komisyonunun enstitüye böylesi güçlü bir desteği vererek bu potansiyeli gördüğünü ifade etmiştir. (EUROPEAN INDUSTRIAL RELATIONS OBSERVATORY ONLINE ) DOĞU AVRUPA DA, ÇOĞU AB ÇALIŞMA NORMU UYGULANMIYOR AB nin çalışma zamanları ve koşulları ile ilgili sayfalarca normları bulunmakta; ancak bunlar, 36 yaşında bir İngilizce öğretmeni olan ve Varşova da bir özel okulda 10 yıldan fazla çalışan Monika Murawska ya da dergilerde editör olarak çalışan 54 yaşındaki Krystyna Roslan gibilere uygulanmamaktadır. Murawska ve Roslan, Polonya da bir işveren nezdinde teknik açıdan bağımsız olarak çalışan, sayıları tahminen beş yüz bini bulan ve tatil izni, hastalık izni ya da annelik izni gibi hakları olmayan çalışanlardan sadece ikisini oluşturmaktadır. Araştırmacılar bu tarz iş düzenlemelerinin, AB ye geçen yıl katılan eski komünist ülkelerde AB ve yerel çalışma kurallarına uygun gözükmek üzere yaratılan düzenlemeler olduğunu söylemektedirler. Kağıt üstünde tüm kuralları uyguluyorlar diyen Cenevre deki Uluslararası Çalışma Örgütünün Doğu Avrupa Uzmanı Daniel Vaughan- Whitehead, ancak, şirketler düzeyinde uygulamalara baktığımızda aradaki uçurumu görüyoruz diye eklemektedir. AB nin anayasa tartışmaları ile politik olarak bölünmüş olduğu bir dönemde, kuralsızca serbest hareket eden Doğu Avrupa nın serbest pazar ülkeleri ile sosyal hakların bir yaşam tarzı haline geldiği Batı Avrupa ülkeleri arasındaki uçurum giderek büyümektedir. AB de kuralsızca serbest hareket eden Doğu Avrupa nın serbest pazar ülkeleri ile sosyal hakların bir yaşam tarzı haline geldiği Batı Avrupa ülkeleri arasındaki uçurum giderek büyümektedir. Polonya, Slovakya, Estonya gibi ülkeler; düşük vergili, sendikal katılımın ve sosyal hakların düşük olduğu Amerikan ekonomik sistemine doğru yakınlaşmaktadırlar. Polonya nın önde gelen politikacıları, daha önce Slovakya da yapıldığı gibi tek bir gelir, satış ve kurumlar vergisi oranına geçilmesini önermektedirler. Bu oranın, henüz kararlaştırılmamış olmakla beraber % 19 a kadar düşebileceğinden bahsedilmektedir.

6 S A Y F A 6 Polonya Ekonomik İlişkiler ve Çalışma Bakanlığı Avrupa İlişkileri Bölüm Başkanı Janusz Grzyb, Batı Avrupa Sosyal Modeli hakkında şunları söylemiştir: Avrupa nın iş piyasasında daha fazla esnekliğe ihtiyacı vardır. Mantalitemiz, hayatta kalmak ve bunun için de, Batı Avrupa dan daha fazla çalışmaktır. Avrupa Komisyonunca finanse edilen bir araştırma kurumu olan Avrupa Endüstriyel İlişkiler Gözlemevi tarafından geçen ay yayımlanan araştırmanın sonuçlarına göre, Mayıs 2004 te AB ye katılan on ülkenin işçileri, Batı Avrupa ülkelerindeki işçilere göre bir yılda üç hafta daha fazla çalışmaktadırlar. 25 yaş altı nüfusta % 37 işsizlik 25 yaş oranın altı nüfusun olduğu % 37 sinin Polonya da işsiz insan onuruna olduğu yakışır Polonya da bir iş ve insan istihdamda onuruna yakışır kalitenin bir iş pek ve önemli istihdamda olmadığı vurgulanmaktad kalitenin pek önemli ır. olmadığı vurgulanmakta dır. AB nin bir önceki yıl gerçekleşen genişlemesinden önce, Brüksel deki bürokratlar Doğu Avrupalı aday ülkeleri, sendikalar ve işveren birliklerinin sosyal diyalog içerisinde hareket ettikleri Batı Avrupa Modeli kalıbına sokmaya çalışmışlardır. Ancak sendikaların, Polonya da komünizmin devrilmesinde büyük payları olmasına rağmen; bugün Batı Avrupa da işçiler arasında sendikalaşma oranı % 30 civarındayken Polonya gibi Doğu Avrupa ülkelerinde daha ziyade ABD deki orana yakın olup % 12 civarındadır. Bugün, belki de AB nin Batısı ile Doğusu arasında en fazla göze çarpan farklılık, yenilikçi iş düzenlemelerinin kullanılmasındadır. Polonya da bir işveren nezdinde teknik açıdan bağımsız çalışanların sayısı, son yıllarda sabit kalmasına rağmen; aynı bölgedeki diğer ülkelerde bu tarz sözleşmelerle çalışanların sayısı, son yıllarda önemli miktarda artmıştır. Eurostat a göre, örneğin, son dört yılda Estonya da hizmet sektöründe bağımsız sözleşme ile çalışanların sayısı % 62 oranında artarken; bu oran, Slovakya da % 40 olarak kaydedilmiştir. Bu tür çalışanlar, AB nin 48 saatlik yasal çalışma saati sınırını, çalışma kuralları kendilerine uygulanamadığı için aşmaktadırlar. Zira, AB nin 1993 tarihli ve gözden geçirilmekte olan çalışma saatlerine ilişkin direktifine göre çalışma saatlerine ilişkin kurallar yöneticilere ve bazı kategorideki işçilere uygulanamamaktadır. Varşova Üniversitesi nde misafir araştırmacı olarak görev yapan ve bağımsız çalışma/çalıştırılma eğilimini araştıran Stéphane Portet, şirketlerde yapılan araştırmalarda 38 milyonluk bir ülke olan Polonya da kişinin bu şekilde çalıştığını, ancak bu sayının çok daha fazla olabileceğini ifade etmektedir. Şirketlere işe alma ve işten çıkarma konularında sınırsız güç veren bu sistemi sevdiklerini ifade eden Porfet, 25 yaş altı nüfusun % 37 sinin işsiz olduğu bir ülkede insan onuruna yakışır bir iş ve istihdamda kalitenin pek önemli olmadığını belirtmiştir. Batı Avrupalılar için, AB normlarının yaratıcı yollarla Doğu Avrupalılar tarafından devre dışı bırakılması, dış rekabet yoluyla sosyal haklar ve çalışma hayatını düzenleyen kuralların erozyonu anlamına gelen ve Batı Avrupa da sendikalar ve siyasetçiler tarafından sıklıkla kullanılan bir terim olan sosyal damping olarak nitelendirilmektedir. Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

7 S A Y I 2 S A Y F A 7 Şu günlerde AB Komisyonu ve ILO tarafından desteklenen Yeni Üye Olan Ülkelerde Çalışma ve İstihdam Koşulları: Bütünleşme Mi Çeşitlilik Mi? adlı bir raporu yayınlanan Vaughan-Whitehead, Onlar aynı kuralları uygulamakla yükümlüler, ancak bu kuralların boşluklarından yararlanırlarsa rekabet güçleri artar demiştir. Macar işverenlerce yapılan ve işverenlerin % 46 sının yasal ücret ve vergilemenin altında ödemeler yaptıklarını ortaya koyan bir ankete değinen Vaughan-Whitehead, Bu durumun uzun dönemli bir sorun haline gelmesi halinde AB ile gerilim yaratacağını ve dibe doğru bir yarışa neden olabileceğini belirtmiştir. AB çalışma normlarını devre dışı bırakmaya çalışan ülkeler, sadece yeni AB üyesi ülkeler değiller: İspanyol şirketleri esnekliği sağlamak için geçici iş sözleşmelerini kullanırlarken, İtalya da beyan edilmeyen geniş bir kayıtdışı iş piyasası bulunmaktadır. Batı ve Doğu Avrupa ülkeleri arasındaki temel fark, Doğu Avrupa ülkelerinin Batı ile olan gelir farklılığını kapatmak için daha fazla ve sıkı çalışmasıdır. Polonya gibi bir ülkede işçilerin yerini bir işveren nezdinde teknik olarak bağımsız çalışanların alınmasının yasallığı, tartışılmalıdır diyen Portet, Ancak hem işverenler hem de işçiler daha düşük vergi ödedikleri ve bundan fayda sağladıkları için bu sorun, çok fazla mahkeme önüne getirilmemektedir diye belirtmiştir. İngilizce öğretmeni olan Murawska, bağımsızlığı sevdiğini ve bağımsız bir çalışan olmayı tercih ettiğini ifade etmektedir. Saatliğine 10 Euro alan Murawska bunun karşılığında zorunlu sağlık sigortası, emeklilik kesintileri ve benzeri sigorta yardımlarını sorgulamamaktadır. Daha önce çalışmış olduğu bir devlet işinden dolayı emeklilik hakkı olduğunu ifade eden Roslan, sistemin kendisi adına iyi işlediğini ancak diğerleri adına endişelendiğini söylemektedir. Sistemin girişimci ve önde gelen kimselerin faydasına olduğunu söyleyen Roslan, Çocuklarım olduğu için daha geniş düşünmek zorundayım, eğer gençlerin girişimcilik yetenekleri sınırlı ise; iş bulmaları gerçekten çok zor ve herkes girişimci değil demektedir. (INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE )

8 S A Y F A 8 OECD 2005 YILI İSTİHDAM RAPORU Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü nün 28 Haziran 2005 tarihinde yayınlanan 2004 yılı İstihdam Raporu na göre, avro bölgesinde istihdam oranları ve ekonomik büyümede, gelecek iki yıl boyunca önemli oranda bir gelişme beklenmektedir. Bununla birlikte korumacılık, küreselleşmenin getirmiş olduğu bu olumsuzluklar için bir çıkar yol değildir. Rapor, OECD bölgesindeki istihdam konusunda pek de parlak olmayan sonucu; küreselleşme ve Avrupa Birliği nin genişlemesine olduğu kadar yüksek petrol fiyatlarına da bağlamaktadır. Rapor, 2005 yılında 15.1 milyon olması beklenen 15 Avrupa Birliği üyesindeki işsiz sayısının, 2006 yılında 14.8 milyona gerileyeceğini tahmin etmektedir. Buna göre, bu dönem içerisinde işsizlik oranı, % 8.2 den % 8.0 oranına gerileyecektir (OECD ülkeleri ortalamasının ise, 2006 yılı için % 6.7 olması tahmin edilmektedir). Aynı zamanda, bölge ekonomisinin bu yıl sadece % 1.4 büyümesi beklenirken; 2006 yılı için bu oranın, % 2.1 e çıkması beklenmektedir. Özel olarak ülkelere baktığımızda ise rapor, 15 Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında Fransa, Almanya, İspanya ve İtalya nın yakın gelecekte % 8 ile % 10 arasında değişen en yüksek işsizlik oranlarına sahip olacağını belirtirken; Fransa, Almanya ve İtalya nın % 1.1 ile % 2.0 arasında değişen oranlarda en düşük ekonomik büyümeye sahip olacağını da göstermektedir. OECD nin en parlak rakamları, yüksek işsizlik oranlarına rağmen 15 Avrupa Birliği üyesi ülkeyi yakalama yarışında olan Polonya gibi yeni AB üyesi ülkelerden gelmektedir. Polonya da işsizlik oranının, gelecek yıl % 18.2 den % 17.3 e düşmesi beklenirken; ülkenin ekonomisinin de % 4.5 oranında büyüyeceği hesaplanmaktadır. Slovakya ise, OECD bölgesinde % 17.5 ile en yüksek işsizlik oranına sahip olacak olmasına rağmen; % 5.7 lik bir oranla en hızlı ekonomik büyümeyi de gerçekleştireceği düşünülmektedir. Rapor, Avrupa Birliği üye ülkeleri kadar Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Avustralya gibi ülkeleri de kapsayan OECD bölgesindeki istihdam konusunda pek de parlak olmayan bu sonucu; küreselleşme ve Avrupa Birliği - nin genişlemesine olduğu kadar yüksek petrol fiyatlarına da bağlamaktadır. OECD nin 24 Mayıs 2005 tarihinde yayınladığı 2005 yılı Türkiye nin Ekonomik Görünümü Raporu nda, Türkiye nin 2004 yılında % 10.2 olan işsizlik oranının, 2005 yılında % 10.4, 2006 yılında ise % 10.5 olması tahmin edilirken; büyüme oranlarının hem 2005 hem de 2006 yılı için % 6 olarak öngörülmekteydi. Bu iki raporun karşılaştırılması sonucu, Türkiye nin işsizlik oranının, 15 Avrupa Birliği üyesi ülkenin işsizlik oranı en yüksek olan ülkelerinin üstünde seyretmesine rağmen; bu ülkelerin çok çok üzerinde büyüyen bir ekonomiye sahip olacağını da göstermektedir. Bunun yanı sıra, Hindistan ve Çin Cumhuriyeti ndeki işgücü maliyetleri; avro bölgesindeki işgücü maliyetlerinden 20 kat ve Doğu Avrupa ülkelerindeki işgücü maliyetlerinden ise 4 kat daha düşüktür. Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

9 S A Y I 2 S A Y F A 9 İşten Çıkarılma Korkusu OECD, serbest küresel ticaretin daha fazla artması ile Çin ve Hindistan ın giderek daha da büyümesinin gelişmiş ülkelerde oldukça büyük oranlarda işten çıkarılmalara neden olacağı korkusunun abartılı olduğunu ifade etmektedir. OECD nin istihdam, işgücü ve sosyal işlerden sorumlu müdürü John Martin; OECD ülkelerinde meydana gelen işten çıkarılmaların yalnızca küçük bir kısmının, ticaret ve yatırım serbestleşmesi ile doğrudan bağlantılı olduğunu ve küreselleşmenin OECD ülkelerinde yaşanan işgücü piyasalarındaki sorunların başlıca sebebi olduğu konusundaki iddiaların abartıldığını belirtmektedir. Bununla birlikte OECD, artan ithal ürünler ve üretimin daha düşük maliyetli ülkelere kaymasının, OECD ülkelerinde artan bir iş güvensizliği yaşanmasına neden olduğunu da belirtmektedir. Düşük ücretli işgücü havuzları ile Çin ve Hindistan ın dünya ticari sistemi ile hızlı şekilde bütünleşmesi ve Avrupa Birliği nin son genişleme dalgası, işten çıkarılma korkularını ve ücret kesintilerini daha da arttırmıştır. Bununla birlikte, bazı sektörlerde yaşanan işten çıkarmalar, küreselleşme sürecinin kaçınılmaz bir parçasıyken; küreselleşme diğer sektörlerde yeni iş fırsatları sunmaktadır. Gelişmiş ülkelerin işgücü piyasalarını bu ülkelerden gelen rekabete dayanabilecek ve yeni alanlarda işler yaratabilecek şekilde dinamik hale getirmeleri gerekmektedir. OECD, hükümetleri; çalışmanın ekonomik olarak refah içinde yaşamanın ötesinde daha fazla ödüllendirici olmasının ve işten çıkarılma durumunda yeterli gelir desteğinin sağlanması ve işini kaybedenlerin hızlı bir şekilde yeni iş bulmasında yardımcı olunması gerektiği konusunda uyarmaktadır. Raporun özetinde, istihdam hizmetlerinin etkili çalışması gerektiği ve işten çıkarılma durumunda şirketlerin işçilere gerekli olan referansları vermesi gerektiğini vurgulamaktadır. OECD nin raporuna göre, 1970 li yıllardan bu yana OECD üyelerinin artan bir şekilde serbest ticaret yapan ülkeler olmalarına rağmen; serbest ticaretin, istihdam seviyeleri üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu konusunda herhangi bir kanıt bulunmamaktadır. ( EUOBSERVER )

10 S A Y F A YILI AVRUPA ÇALIŞMA SÜRELERİ ARAŞTIRMASI Avrupa Endüstri İlişkileri Gözlemevi tarafından gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı, 2004 ve 2003 yılında Avrupa Birliği, Norveç ve iki aday ülkede (Bulgaristan ve Romanya) toplu sözleşmeler ve mevzuatta belirlenen çalışma süreleri konusunda genel bir bilgi vermektedir. Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

11 S A Y I 2 S A Y F A 1 1 Toplu sözleşme, araştırmaya konu olan ülkelerin çoğunda çalışma sürelerini belirlemede önemli bir rol oynamasına rağmen (özellikle 15 eski AB üyesi ülkede); toplu sözleşmelerin önemi, farklı pazarlık düzeyleri (sektörler arası, sektörel, şirket bazında vb), sözleşmenin kapsamı, uygulanan sektör ve işçi grupları dolayısıyla ülkeler arasında önemli farklılık göstermektedir. Tabloda da görüldüğü gibi, 15 eski AB üyesi ile Norveç için toplu sözleşmelerde belirlenen haftalık ortalama çalışma süresi, 2003 yılında bu yana büyük bir değişiklik olmadan 37.9 saatte kalmıştır (Sadece 15 AB ülkesi için 38.0 saat). Bu ülkeler arasında toplu sözleşmelerde belirlenen haftalık ortalama çalışma süresi farkı, beş saat olarak kalmıştır (Fransa da 35 saat ile Yunanistan da 40 saat arasında) yılları arası beş yıllık süreye baktığımızda, 15 eski AB üyesi ülke ile Norveç için haftalık ortalama çalışma süresi, 38.1 saatten 37.9 saate düşmüştür. (yaklaşık % 0.5 lik bir azalma). Yeni üye ülkeler ile aday ülkelere geldiğimizde, çoğu Merkezi ve Doğu Avrupa ülkesinde haftalık normal çalışma süresini belirlemede toplu sözleşmenin aktif rolünün az olduğunu belirtmek gerekir. Bundan dolayı Bulgaristan, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya ve Slovenya daki toplu sözleşmeler; ya kanunda belirlenen normal haftalık çalışma süresini (genellikle 40 saat) belirleme eğilimindedirler ya da bu konuyla hiç ilgilenmemektedirler. 10 yeni AB üyesi ülke çapında toplu sözleşmelerde belirlenen haftalık ortalama çalışma süresi, hem 2003 hem de 2004 yılı için 39.5 saattir. Bu süre, 15 eski AB üyesi ülkeler ile Norveç teki çalışma süresinden 1.6 saat ya da % 4.2 oranında daha fazladır. Bulgaristan ve Romanya yı da eklersek bu süre, 39.6 saate çıkmaktadır. 25 Avrupa Birliği üyesi ülkesi için ise bu süre, 2003 ve 2004 yılları için 38.6 saattir (15 eski AB üyesi ülkeden 0.6 saat veya % 1.6 daha fazla). Çalışma süreleri konusunda toplu sözleşmeler, bütün ülkelerde azami çalışma süreleri konusunda kanuni kurallar çerçevesi çerçevesinde gerçekleşmektedir. AB üyesi ülkelerde ve Norveç te toplu sözleşmeler; haftalık 48 saatlik azami çalışma süresi, 11 saatlik günlük asgari dinlenme süresi ve gece çalışan işçiler için 8 saatlik günlük sınırlama getiren çalışma sürelerinin düzenlenmesi ilişkin 2003/88/EC sayılı Direktifin hükümlerine saygılı olmak zorundadırlar. Tabloda da görüldüğü gibi, kanunda belirlenen haftalık azami çalışma süresini düzenleme bakımından ülkeler; Avrupa Birliği çalışma süreleri Direktifinde belirlenen 48 saati haftalık azami çalışma süresi olarak koyan ülkeler ile 40 saatlik (Belçika 38 saat) daha düşük bir sınırlama getiren ülkeler olmak üzere iki eşit gruba ayrılmış durumdadır. 14 ülkeden oluşan ilk grupta, kanuni azami çalışma süresi, toplu sözleşmelerde belirlenen haftalık çalışma süresi ile fiili çalışma süresinden daha fazladır. 14 ülkeden oluşan ikinci grup ülkelerde ise, çalışma sürelerinin yönetiminde kanun daha aktif rol üstlenmektedir; çünkü kanuni azami çalışma süresi, haftalık fiili çalışma süresine daha yakındır. Bu alanda, 2003 ve 2004 yılları arasında çok az bir değişim olmuştur. 10 yeni AB üyesi ülkede toplu sözleşmelerde belirlenen haftalık çalışma süresi, 15 eski AB üyesi ülke ile Norveç teki çalışma süresinden 1.6 saat veya % 4.2 oranında daha fazladır. Tablodaki haftalık fiili çalışma süresine ilişkin rakamlar, fazla mesai ve izinleri de kapsayacak şekilde bir haftada gerçekten kaç saat çalışıldığı konusunda daha doğru bilgi vermektedir. Bununla birlikte haftalık fiili çalışma süreleri konusundaki ulusal veriler, farklı tanımlamalar ve karşılaştırmalardan dolayı genellikle sorunludur. Bundan dolayı; Avrupa Birliği, Norveç, Bulgaristan ve Romanya için tabloda belirtilen veriler; tam zamanlı çalışan işçilerin haftalık çalışma süreleri üzerinde Eurostat tarafından yapılan 2003 işgücü anketlerine dayanmaktadır. 25 AB üyesi ülkesi içinde, tam zamanlı çalışan işçiler için haftalık fiili çalışma süresinin en yüksek olduğu ülkeler, Letonya, İngiltere ve Polonya iken; en az olduğu ülkeler ise, İtalya, Fransa ve Hollanda dır. Tam zamanlı çalışan işçiler için haftalık fiili çalışma süresi konusunda, 25 AB üyesi ülkenin ortalamasının üzerindeki 11 ülkenin 8 ini yeni üye ülke-

12 S A Y F A 1 2 ler oluşturmaktadır. Diğerleri ise, İngiltere, Yunanistan ve İspanya dır. Bütün ülkelerde erkeklerin haftalık tam zamanlı fiili çalışma süreleri, kadınlarınkinden daha fazladır. 25 Avrupa Birliği üyesi ülkede, ortalama olarak cinsiyet farklılığı haftada 2.1 saatken; en yüksek olduğu İngiltere, Polonya ve İtalya da bu süre, 3 saat veya daha fazlasıdır. Yıllık çalışma süresi en fazla olan dört ülkenin ortalama çalışma süresi, Fransa nın çalışma süresinden 281 saat veya 7 çalışma haftası daha fazladır yılı Eurostat işgücü anketleri, kısmi zamanlı çalışan işçilerin haftalık fiili çalışma süresi konusunda da veriler içermektedir. 25 AB üyesi ülke içerisinde, kısmi zamanlı çalışan işçilerin haftalık fiili çalışma süresinin en yüksek olduğu ülkeler, Romanya, Letonya, Çek Cumhuriyeti ve Macaristan olurken; en az olduğu ülkeler, İrlanda, Almanya, İspanya ve Fransa dır. Slovenya 25 AB üyesi ülkenin ortalamasının altında olmasına rağmen, genellikle yeni üye ülkelerin kısmi zamanlı haftalık fiili çalışma süreleri yüksektir. 15 yeni AB üyesi ülke ile Bulgaristan ve Romanya da kısmi zamanlı çalışan erkek işçiler, kadınlara göre daha fazla çalışmalarına rağmen; 25 Avrupa Birliği üyesi ülkede kadınların haftalık kısmi zamanlı fiili çalışma süreleri, erkeklerden daha uzundur (haftada 0.5 saat). 15 Avrupa Birliği üyesi ülkesinde, en yüksek kısmi zamanlı çalışma süresi İtalya da bulunurken; en az çalışma süre ise, İrlanda da bulunmaktadır ve 2004 yılları arasında 15 Avrupa Birliği üyesi için ortalama rakamlar, 19.7 saatten 19.8 saate çıkmıştır. 15 eski AB üyesi ülkede cinsiyet farklılığı, haftada 0.8 saattir. Yıllık çalışma süresinin uzunluğu, işçilere verilen yıllık ücretli izinlerin miktarından önemli ölçüde etkilenmektedir. Toplu sözleşmelerde belirlenen yıllık ücretli izin süresinin 2004 yılı ortalamaları, sadece 17 ülke için bulunmaktadır. 15 eski AB üyesi ülkeler ile Norveç te 2000 yılında 25.6 gün olan bu süre, geçtiğimiz birkaç yıl boyunca artarak 27.0 güne ulaşmıştır. Ülkeler arasındaki yıllık izin süresi, İsveç te 33 gün ile Yunanistan da 23 gün aralığı arasında önemli şekilde farklılık göstermektedir. Yıllık izin konusunda yeni üye ülkeler ve aday ülkeler için az bilgi bulunmasına rağmen; bu ülkelerin çoğunda yıllık izin, kanunun belirlediği düzeydedir. Tablodaki kanunda belirlenen yıllık asgari ücretli izin süresi ile ilgili rakamlarda, ülkelerin çoğunluğunun AB çalışma süreleri Direktifinde belirlenen asgari 20 günlük yıllık izin hakkını verdikleri görülmektedir. Bu gruba, bütün yeni üye ülkeler (Malta hariç) ile aday ülkeler girmektedir. Beş ülke, 25 günü yıllık asgari ücretli izin olarak belirlerken; bu süre, Malta da 24 gün, Portekiz ve İspanya da 22 gün ve Norveç te 21 gündür. Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Almanya, İtalya, Hollanda, Norveç, Romanya, İsveç ve İngiltere de ortalama toplu sözleşmelerde belirlenen yıllık izin süresi, kanunda belirlenen asgari süreden dört veya daha fazla gün daha uzundur. İzinler, tatiller ve esnek düzenlemeler gibi faktörleri göz önüne alması dolayısıyla çalışma süreleri konusunda daha doğru bir ölçüt olan toplu sözleşmelerde belirlenen yıllık çalışma süresine ilişkin tabloda yer alan rakamlar, ulusal istatistik kaynaklarından elde edilmiştir. Genişleyen Avrupa Birliği nde, toplu sözleşmelerde belirlenen yıllık çalışma süresi ortalaması 1744,4 saattir. 15 eski AB üyesi ülke için bu rakam, 1699,2 saatken; yeni AB üyesi ülkeler için 1811,0 saattir. Yeni AB üyesi ülkelerdeki işçiler, eski AB üyesi ülkelerdeki meslektaşlarından yaklaşık olarak yılda 112 saat daha fazla çalışmaktadır. Bu süre, yaklaşık olarak bir yılda üç çalışma haftasına denk Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I

13 S A Y I 2 S A Y F A 1 3 gelmektedir. Avrupa Birliği nin yıllık çalışma süresi en fazla olan ülkeleri, Estonya, Litvanya, Polonya ve Hollanda iken; en az olan ülkeleri ise, Fransa, Danimarka ve Hollanda dır. Yıllık çalışma süresi en fazla olan dört ülkenin ortalama çalışma süresi, Fransa nın çalışma süresinden 281 saat veya 7 çalışma haftası daha fazladır. (EUROPEAN INDUSTRIAL RELATIONS OBSERVATORY ONLINE - Mayıs 2005) SOSYAL İÇERME BELGESİ I. VE II. BÖLÜMLER TOPLANTISI Bilindiği üzere, Ülkemizin AB Sosyal İçerme Stratejisine dahil olma çalışmaları 3 Aralık 2004 tarihinde Başkanlığımız koordinasyonunda düzenlenen geniş katılımlı bir toplantı ile başlatılmıştır. Bu kapsamda; yaklaşık 60 kurum ile koordinasyon sağlanarak elde edilen veriler ve görüşler doğrultusunda söz konusu belgenin 1 inci ve 2 nci bölümleri için bir taslak metin oluşturulmuştur. Sosyal İçerme Belgesinin Türkiye ile Avrupa Komisyonu tarafından ortaklaşa hazırlanacak bir belge olması niteliğinden dolayı, hazırlanan taslak metin 27 Mayıs 2005 tarihinde katkıları alınmak üzere Avrupa Komisyonuna gönderilmiş; Avrupa Komisyonunun katkıları alındıktan sonra taslak metinde gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu metin; 30 Haziran 1 Temmuz 2005 tarihlerinde düzenlenen ve Avrupa Komisyonu yetkilileri ile ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşları, sosyal taraflar, sivil toplum örgütleri ve üniversiteleri de kapsayan geniş katılımlı bir toplantıda ele alınmıştır. Açılış konuşmaları Sayın Müsteşarımız Enis YETER, Avrupa Komisyonu Sosyal Koruma ve Sosyal İçerme Bölüm Başkanı Adam TYSON ve Daire Başkanımız Ayşegül YEŞİLDAĞLAR tarafından yapılan toplantıda DPT Müsteşarlığı Ülkemizde Ekonomik Durum ve Sosyal Harcamalar ; DİE Başkanlığı İşgücü Piyasası İstatistikleri, Nüfusun Genel Yapısı, Gelir Dağılımı ve Yoksulluk Eğitim Harcamaları ; Sağlık Bakanlığı Ülkemizde Güncel Sağlık Politikası ve Uygulamaları ; Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Ülkemizde Kadın ; Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim Alanındaki Güncel Uygulamalar ; SGK Başkanlığı Ülkemizdeki Sosyal Güvenlik Uygulamaları ; Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Sosyal Yardımların Yeniden Yapılanması ve Güncel Uygulamalar konularında birer sunum yapmışlardır.

14 ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ KOORDİNASYON DAİRESİ BAŞKANLIĞI İnönü Bulvarı No: Emek/ANKARA Telefon: 0 (312) Faks: 0 (312) E-posta: calisab@csgb.gov.tr ab.calisma.gov.tr Ç A L I Ş M A V E S O S Y A L G Ü V E N L İ K B A K A N L I Ğ I