AKTÜEL ORGANİK TARIMDA HAYVAN SAĞLIĞI

Transkript

1 AKTÜEL Sabiha ÜNAL* ORGANİK TARIMDA HAYVAN SAĞLIĞI Hayvan Sağlığında Mevzuat Uygulamaları 10 Haziran 2005 Tarih ve Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğe esas teşkil eden, 2092/91 Nolu EEC Council Regulation 24 Haziran 1991 yılında yayınlandı. Hayvancılığı içeren 1804/99 Nolu EC Council Regulation ise, 19 Temmuz 1999 yılında yayınlandı ve 2000 yılında yürürlüğe girdi. Halen yürürlükte olan Organik Tarımın Esasları ile ilgili yönetmelikte 17 Ekim 2006 tarihinde, bazı değişiklikler yapıldı ve resmi gazetede yayımlandı. Adı geçen yönetmeliğin hayvan sağlığı ve veteriner müdahalesini içeren 17 nci Maddesinde belirtildiği üzere organik hayvan yetiştiriciliğinde hastalık önleyici tedbirler almak çok önemlidir. Bu tedbirler genel olarak uygun damızlık ırkların seçimi, düzenli egzersiz için gezinti alanlarına veya otlaklara ulaşımın sağlanması ve hayvanların uygun yerleşim sıklığında bulundurulması olarak özetlenebilir. Tüm önleyici tedbirlere rağmen hayvanın hastalanması durumunda uygun bir barınakta izole edilerek tedavi edilmesi gerekir. Yönetmelikteki veteriner ilaçların kullanım usul ve esasları ise madde 17/c de aşı uygulamaları, parazit tedavisi veya ülkemizce zorunlu olarak belirlenen hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele programları haricinde, bir hayvana veya hayvan grubuna bir yıl içerisinde ikiden fazla kimyasal olarak sentezlenmiş veteriner müstahzarlar veya antibiyotiklerin uygulanması halinde, söz konusu hayvanlar veya bu hayvanlardan elde edilen ürünler organik ürün olarak satılamaz ve yetkilendirilmiş kuruluşun izni ile yeniden geçiş sürecine alınır denilmektedir. Ayrıca 17 nci Maddede; Tedaviye alınan hayvan türü üzerinde tedavi edici etkisinin bulunması ve tedavi koşullarına * Dr. Vet. Hekim, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, ANKARA Organik hayvan yetiştiriciliğinde hastalık önleyici tedbirler almak çok önemlidir. Bu tedbirler genel olarak uygun damızlık ırkların seçimi, düzenli egzersiz için gezinti alanlarına veya otlaklara ulaşımın sağlanması ve hayvanların uygun yerleşim sıklığında bulundurulması olarak özetlenebilir. Cilt: 78 Sayı: 4 Yıl:

2 uygun olması kaydıyla kimyasal olarak sentezlenmiş veteriner tıbbi ürünler yerine homeopat tedavi yöntemleri kullanılır. Homeopat tedavinin yapılamadığı veya yetersiz kaldığı durumlarda kimyasal bileşimli ilaçlar ve antibiyotikler yetkilendirilmiş kuruluşun izni ile kontrollü olarak kullanılabilir. Veteriner ilaçları kullanılacağı zaman konulan teşhis, müdahale yöntemi, ilacın dozu, tedavi süresi ve ilacın yasal kesilme süresi ile birlikte kullanılan ürün kayıt edilmelidir. denilmektedir. Yine ilgili yönetmeliğin aynı maddesinde belirtildiği üzere, kimyasal olarak sentezlenmiş veteriner müstahzarlar veya antibiyotikler, hastalık önleyici uygulamalar için kullanılmaz; hayvanların genetik yapısı değiştirilemez ve genetik yapısı değiştirilmiş organizmalar üretimde girdi olarak kullanılamaz. Gen teknolojisi metotları ile hayvan ıslahına izin verilmez. Büyüme ve üretimi artırıcı maddelerin kullanımı ve üremeyi kontrol etmek amacıyla veya diğer amaçlarla hormon ya da benzeri maddelerin kullanımı yasaktır. Ancak, hormonlar, tedavi amaçlı veteriner hekim uygulaması olarak hasta hayvana verilebilir. Ayrıca kullanılan ilaçların yasal arınma süresi organik yetiştiricilikte, konvansiyonel yetiştiricilikteki uygulamanın iki katı veya yasal arınma süresi belirtilmemiş hallerde ise 48 saat olmalıdır. Ülkesel zorunlu mücadele programları dışında işletmenin bulunduğu alanda ihbarı mecburi bulaşıcı ve salgın bir hastalığın ortaya çıkması halinde 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine uyulur ve bağışıklık sağlayan veteriner biyolojik maddeleri kullanılabilir. denmektedir. Organik Hayvansal Üretimde, Hayvan Sağlığı ve Alternatif Tedavi Yöntemi: Homeopatik tedavi Homeopati terimi Yunanca homoios benzer ve pathos hastalık kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. İlk olarak Alman bilim adamı Dr. Samuel Hahnemann ( ) tarafından uygulanmıştır. Ancak, çok daha önce benzeri uygulamaların ilkeleri Hipokrat ve Paracelsus gibi birçok hekim tarafından açıklandığı, hatta bu yöntemin Mayalar, Kuzey Amerika Kızılderilileri, Çinliler ve Hintliler tarafından uygulandığı da bildirilmektedir. Dr. Hahnemann ile homeopati bir bilime dönüşmüş olup, halen birçok üniversitede okutulmaktadır. Yani 200 yıllık bir bilimsel geçmişi bulunmaktadır. Anlam olarak similia similibus curentur yani benzerlerin benzerleri ile tedavisi anlamına gelir. Sağlıklı kişilerde hastalık belirtileri oluşturabilecek ufak dozlarda etken maddeler hasta kişilerdeki aynı belirtileri tedavi etmek için kullanılır. Cerrahi müdahale dışında kullanılan bu tedavi şekli, beşeride çocuklarda hiperaktivitede, dikkat eksikliğinin tedavisinde de kullanılmaktadır. Bunun dışında bu tip ilaçlar, hem akut, hem kronik hastalıkların tedavisinde uygulanabilir. Genelde, mastitis ve uterus hastalıkları tedavisinde, deri hastalıklarında, özellikle yaraların tedavisinde, karaciğer ve kalp yağlanmasında, sarılıkta, kalp yetmezliğinde astım ve alerjide solunum sistemi hastalıklarında (bronşit, astım, soğuk algınlığı, ateş) etkili olabilmektedir. Homeopatik ilaçlar merhem, damla, tabletgranül, enjeksiyon, çözelti şeklinde kullanılabilir. Dr. Samuel Hahnemann 50 yıl süren çalışmaları sonucu bitki - hayvan ve mineral droglar kullanmıştır. Bunlarda D1-D30 dozajları arasında seyreltme yapmıştır. Bu gün 2000 den fazla bitki hayvan, mineral droglardan homeopatik ilaçlar elde edilmiştir. Homeopatik ilaçlar, genel olarak bitkilerin çiçek, kök, yaprak ve özsuları gibi, tamamen tabii kaynakları ile çeşitli mineral maddeler (sodyum, kalsiyum, fosfor, çinko, kalsiyum), enzimler (koenzima) ve bazı hayvansal ürünlerden (tüm embriyo, göbek kordonu, köpek sütü, kan, kıkırdak doku, yılan zehiri) elde edilmektedir. Eğer bitkilerden homeopatik bir ilaç elde edilecekse önceden toplanıp yıkanan bitkiler kesilir, parçalanır ve kurutulur. Laboratuarda bitki en az 3 hafta süre ile çözücü ile birlikte tutulur. Sonra süzülür. Daha sonra uygun bir şekilde seyreltilir ve uzun süre yani birkaç gün çalkalanır. Seyreltici olarak su, alkol, sulu alkol, ispirto, sulu ispirto, laktoz gibi çözücüler kullanılabilir. Dilüsyon yani seyreltme oranına göre bir maddenin etki oranı düşük, orta, 12 Cilt: 78 Sayı: 4 Yıl: 2007

3 yüksek diye ifade edilir. Yani Hahnemann yaptığı araştırmada bir drog ne kadar seyreltilirse etkisinin o kadar artığını tespit etmiştir. Buna dinamikleşme denir. Genelde damlalarda alkol (etanol%38 70), alkollü su, haplarda süt şekeri kullanılır. Homeopatik ilaç yapılırken önce ana madde elde edilir. Sonra seyreltilir ve koyu renk şişelerde saklanır. Örneğin arı zehrinden homeopatik bir ilaç yapılacaksa, önce arı zehri elde edilir. Zehirden bir kısım 9 kısım alkol ile karıştırılır. İyice çalkalanır. 4 6 hafta sonra süzülür. Ve D1 adı verilen tentür elde edilir. Bundan 1 kısım tekrar 9 kısım alkolle karıştırılır. İyice çalkalanır. D2 elde edilir. Bu işlem D30 a kadar tekrarlanır. D1=1/10, D2=1/100, D3= 1/1000 e eşittir. Çalkalama işlemi çok önemlidir. Çünkü moleküllerin alkol içinde aynı oranda dağılması gerekir. Tentür üreten firmalarda çalkalama işlemi 2 3 hafta sürer. Seyreltme oranı arttıkça ki bu durumda ilaç içinde etkin madde miktarı azalır, ilacın da etki gücü yüksek diye ifade edilmektedir. Tersi durumunda seyreltme oranı düşük ise ilacın etkin madde miktarı fazla olmasına rağmen etki gücü düşük kabul edilir. Kısaca ilacın etki gücü dilüasyon yani seyreltme ile doğru orantılıdır diyebiliriz. Ayrıca çalkalama teknikleri de önemlidir. Şiddetli çalkalama ilaca enerji verir. Klasik tedavide aktif madde yok ise tedavi edilemez. Homeopatik tedavide ise bir molekül bile aktif madde kalmayıncaya kadar titre edilir. Son yıllarda bu durum yani bir molekül aktif madde kalmayıncaya kadar titre etmek homeopati tedavide suyun hafızası şeklinde açıklanmakta ve yorumlanmaktadır. Ancak bu durum henüz tam olarak ispatlanmamıştır. Bazı araştırıcılara göre homeopatinin plasebo etkisi olabilir. Ancak veteriner hekimlikteki tedavi başarısı bunu yalanlamaktadır. Diğer bir deyişle, homeopatik tedavide etki altında kalma, iyileşeceğine inanma önemli olsa da, hayvanlardan alınan sonuçlar bunun tersini ispatlamaktadır. Homeopati çeşitleri: Homeopati, klasik homeopati, kompleks homeopati, modern homeopati ve popüler alternatif homeopati diye ayrılabilir. Klasik homeopatide tek ilaç veya en fazla iki ilaç ile tedavi edilir. Alternatif homeopatide ise birden fazla ilaç karıştırılarak tedavi uygulanır. Modern homeopatide daha doğru tanı için kan testleri yapılır. Homeopatik tedaviye cevap alınamıyor ise blokaj var tabiri kullanılır. Kişide oluşan enerji blokajı gerek homeopatik gerekse alopatik ilaçların kullanılmasına engel olur. Önce bunun ortadan kaldırılması gerekir. Homeopatik tedavide hastalık semptomları önemlidir. Hedef semptomları yok etmekten çok bunların bozduğu iç dengeyi düzeltmektir. Homeopatik ürünlerin özellikleri: Ülkemizde homeopatik yöntemle tedavi oldukça yenidir. Homeopatik ilaçların istenmeyen etkileri veya yan etkileri bugüne kadar tespit edilemediğinden veya yeterince bu konuda araştırma yapılamadığından ülkemizde et, süt, bal gibi ürünler elde edilen hayvanlarda kullanılması şimdilik önerilmemektedir. Homeopatik preparatlar ucuzdur. Kolay uygulanabilir. Aşırı seyreltmeden ötürü yan etkisi yoktur. Alışkanlık yapmaz. Homeopatik tıpta miktardan ziyade kalite önemlidir. Bütün injektabl homeopatik ürünler oral olarak alınabilir. Bununla beraber, hiçbir içilebilir ampul şeklindeki ürün enjekte edilemez. İnjektabl ürünler akupuntur noktaları üzerine yapılabilir. Homeopatik ürünlerin prokain gibi bir çözücü veya solvente ihtiyacı yoktur. Homeopatik tedavide hastanın uzun bir anemnezi alındıktan sonra ona en uygun olan dilue edilmiş preparatın hazırlanması esastır. Fakat bu zor ve zaman alıcı olduğundan en çok kullanılan ve etkili olan drogların titre edilmişlerinden kompleks ilaçlar hazırlanır ve bunlar posyonlar olarak isimlendirilir. Cilt: 78 Sayı: 4 Yıl:

4 Bütün enjekte edilen homeopatik ürünler suda erirler (hydrosoluble) ve isotoniktirler. Bütün enjekte edilen homeopatik ürünler dokularda rahat tolere edilirler. Yani nodul oluşturmazlar, lokal nekroz yapmazlar, apse oluşturmazlar, antijenik güçleri yoktur, antikor oluşturmazlar. Homeopatik ilaçların ruhsatlandırılması ve kullanımı diğer müstahzarlardan farklı olduğundan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından 2001 yılında çıkarılan 211 sayılı Bakan Oluru ile 9 Maddelik bir talimat yayınlanmıştır. Bu talimata göre, pet hayvanları ve at hastalıklarında kullanılmak üzere ruhsatlandırılmış homeopatik preparatlar mevcuttur TARİH VE 211 SAYILI BAKAN OLURU İLE UYGULAMAYA GİREN VETERİNER HOMEOPATİK MÜSTAHZARLAR TALİMATI 1. Veteriner homeopatik müstahzarlar; hayvanlarda kullanılmak üzere, homeopatik madde tanımına uymak kaydıyla canlı ve cansız maddelerin (bitki, hayvan, organizma ve mineral maddeler gibi) farmasötik terkip halinde bir araya getirilmesi ile oluşturulmuş formülasyonlardır. 2. Veteriner homeopatik müstahzarlar, esas olarak diğer veteriner ispençiyari ve tıbbi müstahzarlarla ilgili hükümlere tabi olacaktır. 3. Müracaat dosyası için, Veteriner İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarların Sınıflandırılması ve Ruhsatlandırılması Yönetmeliği hükümlerinde bahsedilen dosya bilgileri temel alınacaktır. Ancak; a) Analitik bilgiler için; Müstahzarın etki maddeleri Avrupa veya Amerika Birleşik Devletleri farmakopesinde ya da Avrupa ülkelerinden en az ikisinin farmakopesinde yer alan homeopatik madde olarak kabul görmüş maddelerden imal edilmiş olacaktır. b) Farmakolojik ve toksikolojik bilgiler için; temel olarak orijin ülke prospektüs bilgileri kullanılacaktır. Ancak et, süt, yumurta gibi ürünleri tüketilen hayvanlarda kullanımına izin verilmemesi nedeni ile bu bilgiler prospektüste bulunmayacaktır. Bu konuda orijin firmanın veya ilmi çevrelerin yaptığı çalışmalarda imkân ölçüsünde sunulacaktır. 4. Müstahzarın etiketinde veteriner homeopatik müstahzar olduğu ayrıca ilaç olarak etkinliği ve etki şekli bilinen metotlarla kesin olarak tespit edilemediğinden tedavi değeri değişkendir. İfadesi uyarı olarak yer alacaktır. 5. Müstahzar 4 yıldan fazla bir süre sahada kullanılıyor olacaktır. 6. Uluslararası standartlara uygun üretim yerinde üretiliyor olacaktır. (GMP/GLP) ve bu husus belgelenecektir. 7. İthaline izin verilen müstahzar veteriner klinikleri ve eczanelerde veteriner hekim reçetesi ile satılacaktır. 8. Veteriner homeopatik müstahzarları içeren yönetmelik yürürlüğe girdiğinde bu talimat iptal olacaktır. 9. Bu talimat 9 maddeden ibarettir. BAKANLIK TARAFINDAN RUHSATLANDIRILAN HOMEOPAT İLAÇLAR 1. Traumeel AD us Vet.-Enj.-Sol.(8/ ) 2. Zeel AD us Vet.-Enj.Sol (8/ ) 3. Cactus Compositum AD us Vet (8/ Discus Compositum AD us Vet (8/ Phosfor Homaccord AD us Vet (8/ Echinacea compositum AD us Vet. (8/ Lachesis compositum NAD us Vet (8/ Belladona-Homaccord AD us Vet (8/ ) 9. Revet RV &Cardio (10/ ) 10. Revet RV& EctodermM0/ ) 11. Revet RV& 10 Epispas (10/ ) 12. Revet RV& 25 Trumato (10/ ) 13. Revet RV& 20 Nympho(10/ ) 14 Cilt: 78 Sayı: 4 Yıl: 2007

5 HOMEOPATİK VETERİNER İLACI OLARAK KULLANILAN MADDELER Farmakolojik Etkili Madde Agnus Castus Ailanthus altissima Allium cepa (sadece oral yolla) Artemisia abrotanum Bellis perennis Cardiospermum halicacabum Crataegus Echinacea Eucalptus globulus Euphrasia officinalis (göz otu) Ginseng Harpagophtum procumbens Hypericum perforatum Lobaria pulmonaria Okuubaka aubrevillei Turnera diffusa (sadece oral yolla) Viscum albüm Aesculus Hippocastanum Arnicae radix Calendula officinalis Hamamelis virginiana Apocynum cannabinum Camphora Thuja occidentalis Urginea maritima Virola sebifera Ginkgo biloba Harunga madagscariensis Lacnanthes tinctoria Phytolacca americana Açıklaması Sadece veteriner homeopatik olarak ve homeopatik farmakokodekste belirtilen konsantrasyonda hazırlanarak kullanılır. En yüksek onda bir konsantrasyonda ve homeopatik farmakokodekste belirtilen En yüksek yüzde bir konsantrasyonda ve homeopatik farmako codexte belirtilen En yüksek binde bir konsantrasyonda ve homeopatik farmako codekxte belirtilen Kaynakça: 1. BiotheraDeutic lndex Heel Council Regulation EEC 2377/90 3. Commision Regulation EC 2728/1999/AnneX II 4. Council Regulation (EEC) No 2092/91 24 june Council Regulation (EC) No 1804/ July Organik tarımın esasları ve uygulanmasına ilişkin yönetmelik /10 Haziran 2005/25841 sayılı Resmi Gazete. Cilt: 78 Sayı: 4 Yıl: