13. HAFTA PFS105 TÜRK EĞİTİM TARİHİ. Prof. Dr. Zeki TEKİN.

Transkript

1 13. HAFTA PFS105 TÜRK EĞİTİM TARİHİ Prof. Dr. Zeki TEKİN Karabük Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

2 2 İçindekiler CUMHURİYET DÖNEMİNDE MESLEKÎ TEKNİK EĞİTİMDE YENİLİK VE GELİŞMELER... 3 Kaynakça... 8

3 3 CUMHURİYET DÖNEMİNDE MESLEKÎ TEKNİK EĞİTİMDE YENİLİK VE GELİŞMELER Cumhuriyetin devraldığı teknik eğitim çok cılızdı. Bu eğitimin geliştirilmesi yolunda çaba gösterildi ise de gelişmeler yavaş oldu. 1927ʹye kadar meslek ve sanat okulları açma, yürütme işi İl ve Belediye idarelerinin sorumluluğunda idi. O tarihte çıkan bir kanunla masrafları yine bu İdarelerce karşılanmak üzere, bu okulların program, araçgereç, öğretmen yetiştirme ve istihdamı görevi Eğitim Bakanlığına verildi ve 1933ʹte Meslekî ve Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü kuruldu. Buraya genel müdür (1941ʹde müsteşar) olarak atanan, Kimya ve Fizik öğretmeni ve Fransaʹda yetişmiş Rüştü Uzelʹin yıllarca teknik ve meslekî eğitime büyük emeği geçti. 1935ʹte meslekî ve teknik okulların masrafları Eğitim Bakanlığı bütçesine alındı. 1941ʹde, sözü edilen Genel Müdürlük yerine Meslekî ve Teknik Öğretim Müsteşarlığı kuruldu lerden itibaren çok sayıda Erkek, Kız Sanat ve Yapı Enstitüleri, Ticaret Okulları, ʹte Kız Teknik, ʹde Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulları açılmıştır ʹda Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu, ʹte Endüstriyel Sanatlar Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır. Meslekî ve genel orta öğretim arasında önemli bir ilişkiye soru 130ʹda genel orta öğretim incelenirken değinilmiş ve 1957ʹden itibaren, tedricî olarak, Orta Sanat Okullarının Genel Orta Okullara dönüştürüldüğü belirtilmiştir. Bu yola gidilmesine gerekçe olarak şunlar ileri sürülmüştür: a) Orta Sanat Okullarına, ilkokulu bitirip 12 yaşında giren öğrenciler haftada saat ders ve atelye çalışmaları yapmakta, sağlıkları ve beden gelişmeleri bundan olumsuz yönde etkilenmektedir. b) Bir çocuk, ilkokulu bitirdiği zaman, henüz kendine uygun bir mesleği isabetle seçecek bir yaşta ve gelişmede değildir. c) İlkokulda kazanılan bilgiler ve beceriler de bir meslek ve sanat öğrenimi için yeterli değildir.

4 4 d) Meslekî eğitim pahalı olduğundan, Meslek Liselerine genel orta okullardan öğrenci alınması, bu sistemi daha ekonomik hale getirebilir. 1970ʹten itibaren de, tüm Liselerin 1. sınıfında aynı genel programlar uygulanmaya başlanmıştır. Ancak, yukarıdaki sakıncalar gerekçe gösterilerek kaldırılan Orta Sanat Okulları deneyiminden, genel orta okullar için hiç bir ders çıkarılmaması bir eksiklik sayılmaktadır. Şu var ki, kaldırılan bu okullar, öğretim yılında 21 Endüstri Meslek Lisesinin bünyesinde, öğrencilerin daha gerçekçi olarakmeslek seçebilmeleri amacıyla deneme niteliğinde ve daha az sayıda meslek dersleriyle, tekrar açılmıştır. Bu meslek liseleri şunlardır: Erkek Teknik Öğretim Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi Anadolu Meslek Lisesi Anadolu Teknik Lisesi Çok Programlı Lise Endüstri Meslek Lisesi Teknik Lise Açıköğretim Lisesi Kız Teknik Öğretim Anadolu Kız Teknik Lisesi Anadolu Kız Meslek Lisesi Kız Meslek Lisesi Kız Teknik Lisesi Çok Programlı Lise Açıköğretim Lisesi Ticaret ve Turizm Öğretimi Anadolu İletişim Meslek Lisesi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Ticaret Meslek Lisesi Çok Programlı Lise Açıköğretim Lisesi Din Öğretimi Anadolu İmam Hatip Lisesi İmam Hatip Lisesi Açıköğretim Lisesi Özel Eğitim İşitme Engelliler Meslek Lisesi Ortopedik Engelliler Meslek Lisesi Öğretmenlik Anadolu Öğretmen Lisesi

5 5 MEB Dışındaki Bakanlıklara Bağlı Sağlık Meslek Lisesi Adalet Meslek Lisesi Tapu Kadastro Meslek Lisesi Tarım Meslek Lisesi Polis Koleji vs öğretim yılından itibaren ülke genelinde sekiz yıllık kesintisiz zorunlu ilköğretime geçilmesiyle meslek liselerinin orta okul kısmı kapanmıştır ve 1986 da çıraklık ve meslek eğitiminde önemli gelişmeler görüldü. 1986ʹda çıkarılan 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu ile Meslek Liseleri öğrencilerinin işyerlerinde uygulama yapmaları sağlandı. 3 Mart 1924 tarihli Tevhid i Tedrisat Kanunundan sonra medreseler kapatılmış, imam ve hatip yetiştirmek için İmam Hatip Mektepleri açılmıştır. Sayıları önce 29 olan, fakat gittikçe azalan bu okulların ders yılında ʺöğrenci yokluğundanʺ tümüyle kapandığı resmî kaynaklarca ileri sürülmüştür. 1950ʹde çok partili rejime geçilince ilk kez 1951 de Demokrat Parti Hükümeti İmam Hatip Okulları açmaya başladı ve 10 yıllık iktidarında sayılarını 19ʹa çıkardı. Zamanla hangi partiden olursa olsun, bütün hükümetler, bunları çoğaltma yarışına giriştiler. Partiler, iktidar mücadelesinde, halka bu alanda hoş görünmeyi ihmal etmediler. Halkın da bu okullara rağbet ve desteği giderek arttı. Sonuçta, ülkenin gerçek ihtiyaçlarına ve gelişmesine uygun eğitim plânlamalarının yapılması yeterli ciddiyetle ele alınmadığından, sadece dinî değil, genel ve meslekî eğitimde nitelik bozulmaları ve sayısal çarpıklıklar ortaya çıktı. Haziran 1973 tarihli Millî Eğitim Temel Kanununa göre İmam Hatip Okulları Lise adını aldılar ve 31 ile 32. madde, öğrencilere, ʺyetiştirildikleri yönde yüksek öğretime aday olmaʺ hakkı tanıdı. 12 Eylül Askerî Rejimi döneminde, Haziran 1983ʹte, 31.maddede çok önemli bir değişiklik yapılarak Lise ve dengi okulları bitirenlere, genel bir ifade ile, ʺyüksek öğretim kurumlanna girmek için aday olma hakkıʺ verildi. Bu tarihten itibaren bu mezunların çoğu, asıl amaçlan dışına taşıp çeşitli Fakültelere yöneldiler. Tevhid i Tedrisat Kanunu, dinî eğitim ve öğretimi imam, hatip ve yüksek din uzmanları yetiştirme çerçevesi ile sınırlar. Oysa sözü geçen okullar bu çerçeveyi çok

6 6 fazla taşmakta idi öğretim yılında 561 İmam Hatip Lisesi ve öğrencisi vardı. Millî Güvenlik Kurulunun 28 Şubat 1997 tarihli olarak Refah Partisi Doğru Yol Partisi Koalisyon Hükümetine bildirdiği bir kararda bunların ʺihtiyaç düzeyinde tutulmasıʺ istenmiştir. ANAP DSP DTP Koalisyon Hükümeti tarihli kanunla ilköğretimi kesintisiz olarak 8 yıla çıkarmış böylece ortaokul düzeyindeki tüm meslek okulları kaldırılmıştır tarihli bir YÖK kararı ile de meslekî ve teknik okul mezunlarının kendi alanlarındaki yükseköğretim kurumlarına yönelmeleri için özendirici, başka alanlara yönelmelerini caydırıcı hükümler getirilmiştir. Bu nedenle İmam Hatip Liselerine ilgi azalmaya başlamıştır. Mayıs 2004 te, iktidarda bulunan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK PARTİ) yeni bir YÖK Yasası çıkararak İmam Hatip Lisesi mezunlarının genel olarak yüksek öğretime girmelerinde önlerini açmak istemiştir. AK PARTİ buna gerekçe olarak, kendisini iktidara getiren seçimler öncesi halka İmam Hatip ve Meslek Liseleri mezunlarına yapılan haksızlığın giderileceği yolunda vaatte bulunmasını göstermiştir. Bu girişim kamu oyunda büyük tartışmalara yol açmıştır: Önce Genel Kurmay Başkanlığı 6 Mayıs 2004 te bunun laikliği zedeleyeceğini açıklamış, sonra Üniversite rektörleri, öğretim üyeleri, sivil toplum kuruluşları Anıtkabir e yürüyüşler yaparak yasa taslağına tepki göstermişlerdir. Bunlara rağmen Yasa TBMM den geçmiş, ancak Cumhurbaşkanının vetosuna takılmıştır (28 Mayıs 2004). Bu vetonun çok küçük bir kısmı şöyledir: Bu yasanın gerçek amacı, İmam Hatip Liselerini bitirenlerin alanları dışındaki yüksek öğretim programlarına girişlerini kolaylaştırmak ve İmam Hatip Liselerini yeniden çekici duruma getirerek bu okulların öğrenci sayısını daha da artırmaktır. Oysa bu okullarda bugün bile gereksinimden çok fazla sayıda öğrenci vardır. MEB verileri, 2003 te 536 İmam Hatip Lisesinin bulunduğunu ve 105 bin öğrencinin oku duğunu göstermektedir. Yıllık imam hatip gereksiniminin 5 bin olmasına karşılık, bu Liseleri bitirenlerin sayısı 25 bini bulmaktadır yılı itibariyle, bu Liseleri bitiren lerin sayısı 511 bini aşmıştır (...) Bu yasanın amacı, eğitimin laikleşmesini amaçla yan öğretim

7 7 birliği ilkesiyle, laiklik ilkesiyle, demokratik, laik, eşitlikçi, adil, işlevsel ve bilimsel temellere dayalı eğitim anlayışıyla, kısaca, Anayasanın Atatürk ilke ve devrimlerini temel alan ruhuyla bağdaşmamaktadır. Bunun üzerine AK PARTİ hükümeti, millet iradesi seçimlerle Meclise yansımıştır. Ülkeyi biz yönetiyoruz ve millet böyle istiyor, kimse kendisini halkın iradesi üzerinde göremez şeklinde tepki göstermiş, bu kez de kamuoyunda, Mecliste çoğunluğa sahip bir hükümet her istediğini yapabilir mi? konusunda tartışmalar başlamıştır. Bu tartışmalarda, genel olarak, ileri sürülen görüşler, demokrasinin seçimle de olsa iktidara gelenlerin her istediğini yapması biçiminde anlaş ilam ayacağı, ülkenin genel tarihî gelişim çizgisinin ve çeşitli kurumların görüşlerinin de göz önünde tutulması gerektiği şeklindedir. AK PARTİ Millî Eğitim Bakanlığı 14 Aralık 2005 te çıkardığı Açık Öğretim Lisesi Yönetmeliği ile İmam Hatip ve öteki meslek liseleri mezunlarına ayrıca bir Açık Öğretim Lisesi diploması vererek, kendi alanları dışında üniversiteye girişlerinde uygulanan katsayı engeli ni aşmaları için bir yol bulmak istemiş ise de Yönetmeliğin ilgili mad delerinin uygulanması Danıştay tarafından durdurulmuştur (Şubat 2006). YÖK, 21 Temmuz 2009 da, İmam Hatip ve meslek liseleri mezunlarına kendi alanları dışında bir yükseköğretim kurumuna girişlerini zorlaştıran farklı katsayı sistemini kaldırmıştır de AKP Hükümetinin TBMM den geçirdiği bir kanun ile İmam Hatip ve Meslek liselerinin orta okul kısımlarının tekrar açılması mümkün hale getirilmiş ve Mart Eylül 2012 tarihleri arasında hızla 1100 (binyüz) adet İmam Hatip orta okulu açılmıştır. Günümüzde meslekî ve teknik öğretimin çok ciddî sorunları vardır. 9. Kalkınma Plânı ( ), bu sorunlardan bir kısmını şöyle belirtmektedir: Ekonominin ihtiyaç duyduğu alanlarda ara eleman temininde zorlgk yaşanmasına rağmen, meslekî eğitim mezunlarının işsizlik oranı yüksektir. Bu oran, 2000 yılında %10.9 dan 2005 yılında %13.3 e çıkmıştır. Bunun başlıca nedenleri: Meslek yüksek okulları ile meslekî ve

8 8 teknik orta öğretim kurumlan arasında program bütünlüğünün bulunmaması, programların işgücü piyasasının taleplerine uygun olarak güncellenememesidir. Kaynakça Akyüz, Yahya. Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları (2008). Binbaşıoğlu, Cavit. Türkiye de eğitim bilimleri tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları 2795 (1995). Güven, İsmail. Türk eğitim tarihi. Naturel yayıncılık, Özkan, Selim Hilmi. Türk eğitim tarihi ders notları. İstanbul, Sağlam, Mustafa. Türk eğitim tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 2007.