T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 2010 Mali Yılı Bütçesinin TBMM Genel Kurulu na Sunumu. Prof. Dr. Recep AKDAĞ Sağlık Bakanı

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 2010 Mali Yılı Bütçesinin TBMM Genel Kurulu na Sunumu Prof. Dr. Recep AKDAĞ Sağlık Bakanı 19 Aralık 2009

2 Ġçindekiler Önsöz 3 A. Dünden Bugüne Sağlık Politikalarımız 5 B. Türkiye Sağlıkta DönüĢüm Programı 6 C. Türkiye Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi 9 1. Sağlık Sistemi Fonksiyonları 11 a. Yönetim 13 b. Kaynaklar 22 c. Hizmet Sunumu 43 d. Finansman Ara Hedefler 71 a. KiĢisel Sağlık Hizmetlerinin GeliĢtirilmesi 73 b. Sağlıklı YaĢam Tarzları ve Çevre Nihai Amaçlar 87 a. Sağlık Durumunun iyileģtirilmesi 89 b. Finansal Riskten Koruma 99 c. Birey Memnuniyeti 105 D. Yeni Dönemde Önemli Hedeflerimiz 108

3 Önsöz Sayın Milletvekili; Bildiğiniz üzere 58, 59 ve 60. Cumhuriyet Hükümetleri olarak sağlıkta kapsamlı, yapısal ve fonksiyonel bir iyileģtirmeyi Sağlıkta DönüĢüm Programı adı altında gerçekleģtiriyoruz. Cumhuriyetimiz döneminde sağlıkta önemli ilerlemeler kaydedildi. Son 7 yılda ise bir bütün olarak sistemi dönüģtürerek halkımızın sağlık hizmetlerine eriģimini kolaylaģtırdık. Çok daha etkili, verimli ve kaliteli bir sağlık sistemi oluģturduk. Bu yeni sistemi oluģtururken finansmandan organizasyona,yeni kurallar oluģturmaktan ödeme biçimlerine, halkın ve sağlık çalıģanlarının davranıģ değiģikliklerine kadar bir çok alanda yenilikler gerçekleģtirdik. Sonuçta hem topyekun toplumun sağlık durumu iyileģti, yani sağlık göstergelerinde önemli iyileģmeler oldu hem de vatandaģımız sağlık ihtiyacının finansal yükünden büyük ölçüde kurtuldu. Tabii olarak halkın sağlık hizmetlerinden memnuniyeti arttı.

4 Önsöz Yedi yıllık görev dönemimizde istikrar, kararlılık, ortak aklı kullanma, bilimsel ve pratik tecrübeye önem verme ulaģtığımız baģarının altında yatan en önemli sebeplerdir. Hükümet olarak süreç boyunca iktidar ve muhalefet partisi milletvekillerinin, ilgili bürokrasinin, sivil toplum kuruluģlarının, bilim insanlarımızın, sektörün ve hepsinden önemlisi halkımızın büyük desteğini aldık. Elinizde tuttuğunuz Sağlık Bakanlığı 2010 Mali Yılı Bütçe Sunumu geçmiģ 7 yılın performansını değerlendirdiğimiz önemli bir kaynaktır. Eksiklerimizi yine sizlerle birlikte tamamlayacağız. Bugüne kadar verdiğiniz katkılar için Ģükranlarımızı arz ediyor bundan böyle de katkılarınızı bekliyoruz. Saygılarımla Prof.Dr. Recep AKDAĞ

5 A-Dünden Bugüne Sağlık Politikalarımız 1) : SavaĢ yaralarının sarıldığı ve mevzuatın geliģtirilmeye baģlandığı dönem. 2) : Sağlıkla ilgili temel mevzuatın geliģtirildiği ve sağlık hizmetlerinin geniģ bölgede tek amaçlı hizmet/ dikey örgütlenme modeli ile yürütüldüğü dönem (Refik Saydam Dönemi). 3) : Hastane ve sağlık merkezlerinin sayısının artırıldığı, yerel yönetimlerin denetiminde olan yataklı tedavi kurumlarının merkezden yönetilmeye baģlandığı, sivil toplum örgütlerinin ve bazı tıp mesleklerinin hukuki altyapılarının oluģturulduğu dönem (Behçet Uz Dönemi). 4) : Yaygın, entegre, kademeli, il içinde bütünleģmiģ bir yapı anlayıģıyla sağlık evleri, sağlık ocakları, ilçe ve il hastaneleri Ģeklinde yapılanmanın baģladığı dönem (Sosyalizasyon Dönemi). 5) : Sağlıkla ilgili bazı reform planlamalarının yapıldığı ancak yeterince uygulama alanının bulunamadığı dönem. 6) : Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Dönemi 5

6 B-Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Sağlıkta DönüĢümün Özellikleri Sağlıkta DönüĢüm Programı nı, ülkemizin sosyoekonomik gerçeklerine uygun, yapısal, planlı ve sürdürülebilir bir program olarak hazırladık. Programı bütün vatandaģların ülkenin eģit haklara sahip bireyleri olarak, kaliteli sağlık hizmetlerine hakkaniyet içinde ġekil - 1 eriģmelerini gaye edinen insan odaklı etik anlayıģ üzerine bina ettik. 6

7 Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Uygulama Sağlıkta Politika Çemberi Etik Politika Politik Karar Teşhis Politika Geliştirme Şekil 2 M.Roberts ve arkadaşlarından (2004) modifiye edilerek alınmıştır. Programın politik ve metodolojik hazırlıklarını yaparken, sağlık politikalarının değiģim sürecinin sağlıklı iģlemesini sağlayacak, aģamalı, süreklilik arzeden bir politika döngüsü öngördük. Buna göre sorunları tanımlıyoruz ve onlara zemin oluģturan Ģartları analiz ediyoruz, sorunu gidermeye yönelik politika geliģtiriyoruz, bu politikayı hayata geçirecek politik kararlar alıyoruz; ardından bu kararları uyguluyoruz. Sonuçta uygulamaları değerlendirerek gerekli yenilemeleri yapıyoruz. Süreci, insan odaklı anlayıģımız üzerinde yönetiyoruz. 7

8 Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Sağlıkta Politika Çemberi: Değerlendirme Türkiye Cumhuriyeti olarak, sağlık sistemlerinin performansının izlenmesi ve değerlendirilmesini amaçlayan Tallinn Sözleşmesi ni Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesindeki diğer üye ülkeler ile birlikte kabul ettik ( ). SözleĢme ile üye ülkelerin sosyal, kültürel ve ekonomik farklılıklarının dikkate alınarak sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi ve insan sağlığının daha iyi duruma getirilmesi hedeflenmektedir. 8

9 C-Sağlık Sistemi Performans Değerlendirmesi Tallinn sözleģmesine göre sağlık sistemi performans değerlendirmesi üç baģlık altında yapılmaktadır. Biz de sağlık sistemimizin değerlendirmesini bu çerçevede gerçekleģtireceğiz: 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları Yönetim (Vekilharçlık) Kaynaklar Hizmet Sunumu Finansman 2 - Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre 3 - Nihai Amaçlar Sağlık durumunun iyileştirilmesi Finansal Riskten Koruma Birey Memnuniyeti Takip eden sayfalarda bu değerlendirme sunulacaktır. 9

10

11 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları

12

13 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim Ġnsanı yaşat ki devlet yaşasın Edebali Yönetimi Gerçekleştirirken 9. Kalkınma Planı Çerçevesinde Sağlıkta Dönüşüm Programı nın Uygulama Esaslarını Dikkate Aldık A - Sağlık Bakanlığının Planlama, Düzenleme ve Denetleme Rolünün Güçlendirilmesi B - Sağlık Bilgi Sistemlerinin GeliĢtirilmesi C - Akılcı Ġlaç ve Malzeme Kullanımının Sağlanması D - Genel Sağlık Sigortasının OluĢturulması Bu esaslar çerçevesindeki uygulamalarımızı sayfalarda özetledik. 13

14 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim A - Sağlık Bakanlığının Planlama, Düzenleme ve Denetleme Rolünün Güçlendirilmesi Kamuya ait hastaneleri tek çatı altında birleģtirdik. Performansa dayalı ek ödeme uygulamasına geçtik. Hizmet alımlarını kolaylaģtırdık ve teģvik ettik. Aile hekimliği uygulamalarına baģladık. 14

15 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim A - Sağlık Bakanlığının Planlama, Düzenleme ve Denetleme Rolünün Güçlendirilmesi Eleman temininde güçlük çekilen yerlerde sözleģmeli sağlık personeli çalıģtırmaya baģladık. Doktorlar için devlet hizmeti yükümlülüğünü yeniden Ģekillendirdik. Hakkaniyetli sağlık insan gücü planlaması için Personel dağılım cetveli hazırladık ve uygulamaya koyduk. Sağlık hizmetlerinin ülke genelinde dengeli dağılımı için kuruluģ, insan gücü ve tıbbi cihaz planlamalarını sağlayan politikalar oluģturduk. 15

16 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim A - Sağlık Bakanlığının Planlama, Düzenleme ve Denetleme Rolünün Güçlendirilmesi Tarım Bakanlığına gıda konusunda yetki ve personel devri yaptık. Sağlık Meslek Liselerini Milli Eğitim Bakanlığına devrettik. Eczane ruhsat verme yetkisini illere devrettik. 16

17 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim A - Sağlık Bakanlığının Planlama, Düzenleme ve Denetleme Rolünün Güçlendirilmesi Ġl Değerlendirmeleri 81 ilimizin tüm sağlık göstergelerini ve bakanlık sağlık tesislerini yerinde inceledik ve değerlendirdik. Ġl değerlendirmelerine yerel ve merkezi bürokratlar ile saha gözlemcileri katılmaktadır. Sağlıkta DönüĢüm Programı kapsamında görevli saha gözlemcileri tüm illerimizin sağlık verilerini düzenli olarak yerinde değerlendirmekte ve takip etmektedir yılında da bu uygulamamız devam edecektir. 17

18 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim B - Sağlık Bilgi Sistemlerinin Geliştirilmesi Kaynak Yönetiminde Otomasyon: Personel: Hizmet puanlarına göre otomatik yerleģtirme iģlemlerini baģlattık, doktor bilgi bankası oluģturduk. Malzeme: Hastanelerimizin demirbaģ ve stok değiģimini anlık takip edebilecek sistem kurduk. Finans: Hastanelerimizin tamamında Tek Düzen Muhasebe Sistemi ni yaygınlaģtırdık. Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü: Veri den bilgi ye ulaģmak için önce terminolojide birlik temin ettik. 18

19 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim C - Akılcı Ġlaç ve Malzeme Kullanımının Sağlanması Referans Fiyat Sistemi ile Ģeffaf, ölçülebilir ve kamu yükünü azaltacak kademeli kârlılık getirdik. Kamu Maliyesinin yükünü hafifletmek üzere Maliye Bakanlığının baģkanlığında geri ödeme komisyonu oluģturduk, Tek Geri Ödeme Sistemi imkânı sağladık. KiĢilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en düģük fiyata ve kolayca sağlayan Akılcı ilaç kullanımı ilkesini geliģtirmeye çalıģıyoruz. 19

20 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim D - Genel Sağlık Sigortasının Oluşturulması Sağlık güvencesi açısından SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur ayrımını kaldırdık. 18 yaģın altındaki tüm nüfusu ve eğitim görenleri (orta öğretim için 20, yüksek öğretim için 25 yaģlarına kadar) sosyal güvence aranmaksızın GSS kapsamına aldık. Sigortalı olsun veya olmasın herkesin acil durumlarda, salgın hastalık, iģ kazası ve meslek hastalığı durumlarında her türlü sağlık yardımlarından ücretsiz yararlanmasını sağladık. SSK'lı ve Bağkur luların sağlık hizmeti alabilmeleri için 90 ile 240 gün arasında prim ödemesi gerekirken bu rakamı 30 güne indirdik. Yurt içinde tedavisi mümkün olmayan hastalıklarda tüm sigortalılar için yurtdıģında tedavi olabilme imkanını getirdik. Memurlar ve diğer tüm sigortalıların özel hastaneler ve tıp merkezlerinden hizmet almasını sağladık. 20

21 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Yönetim D - Genel Sağlık Sigortasının Oluşturulması (Yeşil Kart) YeĢil kartlı vatandaģlarımızın, tıpkı diğer sigortalılar gibi, kamu sağlık hizmetlerinden faydalanabilmesini ve ilaçlarını istedikleri eczaneden alabilmelerini sağladık. Müstahak olduğu halde, yeģil kart alamadan hastalanan vatandaģlarımızın geçmiģe dönük sağlık giderlerinin devlet tarafından karģılanmasına imkân sağladık. Ayaktan tedaviler için muayene, tetkik-tahlil, ilaç, diģ çekimi ve protezi, gözlük ve acil tedavi giderlerini kanun kapsamına aldık. 21

22 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Faal Sağlık Evi Sayısı Faal Sağlık Ocağı, Aile Hekimliği ve Diğer Birinci Basamak Kuruluşlarının Sayısı KAT 5.268* Sekil - 3 Aralık 2002 Aralık Sekil - 4 Aralık 2002 Aralık 2009 * Böylece Türkiye için gerekli nihai rakama ulaģmıģ olduk. 22

23 Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Kuruluşu Muayene Oda Sayısı ( Sağlık Ocağı, Aile Hekimliği Birimi ve Diğer Birimler) Yedi yılda 1.basamak sağlık hizmet kuruluģlarında faal durumdaki muayene odası sayısını % 155 arttırdık Her hekime bir muayene odası prensibi ile, atıl kapasiteyi harekete geçirdik. Göreve geldiğimizde 1.basamak sağlık hizmet kuruluģlarında çalıģan hekimlerimizin sadece % 45 inin muayene odası vardı. Bu oranı %99 a yükselttik. 39 Yıl 7 Yıl Sekil

24 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar 125 Kamu Ağız-DiĢ Sağlığı Hizmetleri Ağız DiĢ Sağlığı Merkezi Sayısı kat Son 7 yılda Ağız diģ sağlığı merkezi sayısını 9 katına çıkardık Sekil

25 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri 81 ilimizde Ulusal Medikal Kurtarma Ekipleri (UMKE) adı altında özel eğitim alan sağlık personeli yetiģtirdik. Ġki yılda ( ) Avrupa nın en büyük medikal kurtarma ekibini kurduk. Yurt dıģında da müdahale yapabilecek standartta yetiģtirdiğimiz bu ekipler, Pakistan ve Ġran depremlerinde, Endonezya deprem ve tsunami faciasında ülke olarak iftihar ettiğimiz düzeyde görevler ifa etti. Afet Yönetimi 2008 Yılı Ekim ayı itibariyle Dünya Sağlık Örgütü nün de desteğiyle Hastane Afet Planlamaları (HAP) Eğitici Eğitimi Programını hayata geçirdik. 25

26 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Afet Yönetimi Afetlerde kullanılmak üzere tam donanımlı 30 adet mobil acil sağlık müdahale ünitesi oluģturduk. Bu ünitelerin dağıtımını risk analizi ile belirlenen illere yaptık. Böylece afet sonrası sağlık hizmetlerini olay yerinde tesis ettiğimiz ünitelerde verebileceğimiz için, geç müdahaleye bağlı sakatlık ve ölümlerin büyük ölçüde önüne geçmiģ olacağız. Aynı zamanda hastanelerde oluģabilecek yığılmaları azaltarak ve afetzedelere en kısa sürede tedavi imkanı sağlayacağız. 26

27 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Afet Yönetimi Bakanlığımız bünyesinde modern iletiģim teknolojilerine sahip Sağlık Afet Koordinasyon Merkezini (SAKOM) oluģturduk. Bu merkez Pandemi konusunda da 7 gün 24 saat esası ile çalıģmaktadır. 27

28 Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Acil Hizmetleri 112 Ġstasyon Sayısı yılında 618 olan kara ambulans sayısını ye yükselttik ve ülkemizin ihtiyacını karģılayacak düzeye eriģtirdik. Mevcut tüm ambulansları Avrupa Kara Ambulans Standardı na (EN 1789) uygun hale getirdik Sekil

29 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar 112 Acil Hizmetleri Coğrafya ve iklim Ģartları sebebiyle ulaģımda güçlük çekilen bölgelerde kullanılmak üzere; 64 kar paletli ambulans ile 15 hasta kabinli kar aracı nı vatandaģlarımızın hizmetine sunduk. Bu sayede hastaların kızaklarla veya ilkel usullerle hastaneye nakledilmesine son verdik. Bakanlığımızca yaptırılan 4 adet deniz ambulansı nı Ġstanbul, Balıkesir, Çanakkale ve Gökçeada da hizmete baģlattık. 29

30 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar 112 Acil Hizmetleri 2008 yılı Ekim ayında baģlattığımız hava ambulans hizmetini 1 Eylül 2009 da, 15 merkezde 17 helikopter ile tüm Türkiye yi kapsayacak Ģekilde geniģlettik. Tam donanımlı hava ambulanslarımız ihbardan sonra 7 dakika içinde havalanmaktadır. Vaka alındıktan sonra hastaneye ulaģma süresi ortalama 40 dakikadır. Bugüne kadar toplam vaka taģınmıģtır, nakil esnasında ölen olmamıģtır. Bugüne kadar toplam uçuģ süresi saat olarak gerçekleģmiģtir. 30

31 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar 112 Acil Hizmetleri T.C. Sağlık Bakanlığı Ambulans Helikopter Konuşlanma Yerleri İSTANBUL SAMSUN TRABZON ÇANAKKALE BURSA ERZURUM ANKARA İZMİR AFYON KONYA KAYSERİ DİYARBAKIR 11 EC 135 (Eurocopter) VAN ANTALYA ADANA 6 Agusta A 109 (Agusta)

32 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar DÜN 112 Acil Hizmetleri BUGÜN Ambulans uçak hizmetini de biri turbo jet diğeri turbo prob çok motorlu iki uçak ile 2010 yılında baģlatacağız. YARIN 32

33 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Yenidoğan Yoğun Bakım Hizmetleri Yenidoğan Üniteleri Mevcut Durum (Hedef) Yenidoğan Merkezi Sayısı Yenidoğan Yoğun Bakım Yatak Sayısı TaĢınabilen Kuvöz Sayısı Suni Solunum Cihazı Sayısı Yenidoğan Canlandırma Eğitimi AlmıĢ Personel Sayısı Yenidoğan Ünitesinde ÇalıĢan Yenidoğan Uzmanı Sayısı Yenidoğan Ünitesinde ÇalıĢan HemĢire Sayısı Tablo -1 33

34 Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Yoğun Bakım Üniteleri Genel Yoğun Bakım Yatak Sayısı 9 Kat Acil ve ilk yardım sağlık hizmetlerindeki geliģmeler ve eriģimin kolaylaģmasıyla birlikte hastanelerimizde öteden beri yetersizliği çekilen yoğun bakım yatak sayısını büyük ölçüde artırma gereği ortaya çıkmıģtır Sekil Yıl 7 Yıl Bu ihtiyacı gidermek için genel yoğun bakım yatak sayısını son 7 yılda 9 katına çıkardık. 34

35 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Yanık Yatağı Sayısı Ara.02 Ara Yanık vakalarında büyük bir hizmet açığı vardı. Açığı gidermek üzere Sağlık Bakanlığı na ait merkezlerde yanık bakım yatak sayısını 9 kat artırdık Türkiye de bir ilk olmak üzere 2009 yılında Ġstanbul da Kartal Yanık Tedavi Hastanesini açtık. Sekil - 9 Sağlık Bakanlığı Üniversite TSK Özel TOPLAM 35

36 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Hasta Yatağı Sayısı Sekil - 10 Nitelikli Hasta Yatağı % Sonu Projeksiyonu Diğer Hasta Yatağı % (Hedef) %81 Nitelikli yatağı içinde tuvaleti ve banyosu ile en fazla iki hasta yatağı, televizyonu, telefonu, buzdolabı, yemek masası, etajeri ve yatılabilen refakatçi koltuğu bulunan odalardaki hasta yatağı olarak tanımlıyoruz. Türkiye de halihazırda yatak sayısı itibariyle açığımız yok. Ancak mevcut yatakları nitelikli yataklara dönüģtüreceğiz. 36

37 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Hizmete Sunulan Nitelikli Yatak Oranı (%) Sağlıkta DönüĢüm Programı öncesinde 90 lı yıllardan itibaren baģlatılmıģ birçok yatırım mevcuttu. BaĢlanan inģaatların önemli kısmı aradan uzun yıllar geçmesine rağmen tamamlanamamıģtı Sağlıkta DönüĢüm le tamamlanan bu yatırımlarda, hastane yataklarından nitelikli hale dönüģtürülmesi mümkün olanların tamamını nitelikli hale dönüģtürdük. Hizmete sunduğumuz bu yataklardan nitelikli olanların oranı %80 oldu. 0 Sağlıkta DönüĢüm Programından Önceki Yatırımlarda Sağlıkta DönüĢüm Programı Ġçerisinde Yapılan Yatırımlarda 2003 yılından sonra baģlayan ve tamamlanan yatırımlarda nitelikli yatak oranı ise %100 dür. Sekil

38 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Sağlık Yatırımları Aralık 2002 Aralık 2009 Yılları Arasında Tamamlanan Sağlık Yatırımları Hastane (Müstakil) Hastane (Yeni Bina) Sağlık Ocağı Diğer Toplam Son 7 yılda sağlık yatırımını tamamladık ve halkımızın hizmetine sunduk. Tablo

39 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Sağlıkta DönüĢüm Programı ndan sonra yeni istihdam edilen sağlık personeli sayısı Yeni Atama ve Nakil Yönetmeliği ile, bölgeler ve hizmet grupları oluģturarak adil bir personel dağılımı imkânı getirdik. Hizmet puanı kriterleri belirleyerek personel nakillerini objektif bir esasa bağladık. Mazeret durumları için daha sıkı bir denetim sistemi getirdik. Atamaları bilgisayar ortamında kura ile yaparak Ģaibeleri ortadan kaldırdık. Yine hizmet alımı yolu ile çalıģan personel sayısını 11 binden 116 bine çıkardık. Sağlık kuruluģlarımızın hedef nüfus, hizmet bölgesi, fiziki yapı ve hizmet sunum özelliklerini esas alan gerçekçi bir personel dağılım planı uygulamaya devam ediyoruz. 39

40 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar Sağlık Bakanlığında ÇalıĢan Uzman Hekim BaĢına DüĢen Nüfus ( Aralık2002-Aralık 2009 ) Sekil - 12 Uzman Hekim Başına Düşene Nüfus Açısından En Fazla Durumdaki İl En Az Durumdaki İl Arasındaki Oran Aralık /14 Aralık / Türkiye Ortalaması Ağrı Hakkari Şırnak Muş Şanlıurfa Bitlis Batman Siirt Van Mardin Tunceli Diyarbakır Kars Ardahan Bingöl Bayburt Iğdır Yozgat Gümüşhane Adıyaman Osmaniye Erzurum Kilis K.Maraş Gaziantep Tekirdağ Sivas Çankırı Aksaray Konya Kayseri Malatya Tokat Afyon Kocaeli Hatay Karaman Ordu Niğde Artvin Kastamonu Bilecik Giresun Düzce Elazığ Sakarya Kütahya Çorum Denizli Adana Erzincan Rize TÜRKİYE Mersin Edirne Nevşehir Amasya Kırşehir Trabzon Bursa Zonguldak Eskişehir Antalya Yalova İstanbul Bolu Çanakkale İzmir Manisa Bartın Kırklareli Aydın Uşak Balıkesir Burdur Sinop Muğla Kırıkkale Samsun Isparta Karabük Ankara Not: Grafikteki il sıralaması 2002 yılındaki duruma göredir. Sağlık personelinin ülke genelinde dengesiz dağılımının dönüģüm programı öncesinin en önemli sorunlarından biri olduğu bilinmektedir. Sağlıkta DönüĢüm Programı nın önceliklerinden birisi de iller arası personel dağılımında farklılıkların kabul edilebilir düzeye çekilmesi olmuģtur. 40

41 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar KalkınmıĢlık Bölgelerine Göre Uzman Hekim BaĢına DüĢen Ortalama Nüfus Uzman Hekim BaĢına DüĢen Nüfus Açısından 1. Bölge ile 6. Bölge Arasındaki Oran Sağlık Bakanlığı 1/2 Özel Sektör 1/5 1.Bölge Türkiye Ortalaması Sekil - 13 Not: Bölgeler DPT nin yaptığı sınıflamaya göredir. Özel Sektör Sağlık Bakanlığı 2.Bölge 3.Bölge 4.Bölge 5.Bölge 6.Bölge Sağlık Bakanlığı hastanelerinde hakkaniyetli personel dağılımını bölgeler arasında kabul edilebilir bir düzeye getirdik. Özel sektördeki dağılım dengesizliğini gidermek için ise 2008 yılından itibaren planlama çerçevesinde personel istihdamına izin veriyoruz. 41

42 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Kaynaklar VatandaĢa Hizmet Edenin Ödüllendirildiği Sistem: Performansa Dayalı Ek Ödeme 100 Uzman Hekim Full-Time Oranı (%) 100 OECD Sağlık Sistemleri Ġnceleme Raporu TÜRKĠYE (14. Sayfa) Sekil Aralık Aralık (TAM GÜN) Aslında diğer ülkelerin Türkiye deki sağlık reformlarından, özellikle personel verimliliğini artırmak üzere performansa dayalı ödeme sisteminin kullanılması konusunda, öğreneceği pek çok Ģey olabilir. 42

43 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Toplam Doğurganlık Hızı ( Kadın BaĢına DüĢen Çocuk Sayısı ) 3,5 3 2,5 2 3,02 2,65 2,61 2,23 2,16 Doğurganlık düzeyi, geçen on yıllar boyunca hızlı bir Ģekilde azalarak, nüfusun yenilenememesi anlamına gelen 2 sınırına dayanmıģtır. 1,5 1 0,5 Batı toplumlarının önemli sorunu olan nüfusun yaşlanması gerçeği artık ülkemiz için de tehlike oluģturmaya baģlamıģtır. 0 Sekil Kaynak: Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırması

44 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Doğumda Beklenen YaĢam Süreleri ,4 80 Türkiye ekonomik olarak orta-üst gelir grubu bir ülke olmasına rağmen doğumda beklenen ortalama yaģam süresi bu grup ülkelerin ortalamasının üstündedir Amacımız GSYĠH artıģı ve sağlık sistemimizdeki iyileģmelerle birlikte doğumda beklenen yaģam süresini üst gelir grubu ülkeler seviyesine yükseltmektir. 0 Sekil - 16 Düşük Gelir Grubu Alt-Orta Gelir Grubu Orta Gelir Grubu Türkiye* Üst Gelir Grubu Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü 2009 Ġstatistik Yıllığı, * TÜĠK 44

45 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu (%) Bebek Ġzlem Oranı (%) 98,5 96,1 85,6 77,87 61, Bebeklerin sadece hastalandıklarında değil sağlıklıyken de sağlık personelince izlenmesi onların hayatını kurtarmakta ve hayata sağlıklı devam etmelerini sağlamaktadır. Bu amaçla, birinci basamakta yapılan bebek izlemlerinin oranını 2002 deki %61,7 den bugün %98,5 e ulaģtırdık. Sekil

46 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Anne ve Çocuk Sağlığı ,4 67,5 80,9 92,0 Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırmaları verilerine göre, doğum öncesi bakım hizmeti alan anne adayı oranını 2003 teki %80,9 dan 2008 de %92 oranına yükselttik yılı hedefimiz %95 tir Sekil

47 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Anne ve Çocuk Sağlığı Hastanede Yapılan Doğum Oranı(%) Türkiye Nüfus ve Sağlık AraĢtırmaları verilerine göre 2003 te Hastanede yapılan doğum oranı %78 iken bu oranı 2008 de %90 a yükselttik yılı hedefimiz %95, 2012 yılı hedefimiz ise %98 dir Sekil (Hedef) 47

48 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Misafir Anne Projesi ElveriĢsiz hava ve yol Ģartları, maddi imkân yetersizliği gibi sebeplerle risk altında olan gebelerden, son 1 ayına girenlerin daha güvenli merkezlerde konaklamalarını ve doğumunu hastane ortamında yapmalarını sağlayan Misafir Anne projesini baģlattık kıģ döneminde yüksek riskli anne adayı doğumlarını bu Ģekilde gerçekleģtirdi. 48

49 (Aralık) 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Bebek Dostu Hastaneler Yıl 7 Yıl 725 Bebek beslenmesinde anne sütü kullanımının teģvik edilmesi, emzirmenin korunması, özendirilmesi ve desteklenmesine yönelik olarak Anne Sütünün TeĢviki ve Bebek Dostu Hastaneler Programı nı yürütüyoruz yılında 141 olan bebek dostu hastane sayısı bugün 725 e çıkardık. Sekil

50 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu DüĢük Maliyet, Yüksek Etkinlik Demir Gibi Türkiye: Bebeklerimizin sağlığını ve zekâ geliģimini olumsuz etkileyen kansızlığı önlemek için, 2004 yılı Mayıs ayından itibaren ücretsiz demir damlası dağıtmaya başladık. Hacettepe Üniversitesi ile birlikte yaptığımız araģtırmaya göre Demir gibi Türkiye programından önce %30 olan demir eksikliği görülme sıklığı %7,8 e düşmüştür Kasım ayından itibaren annelere 6 ay gebelikte, 3 ay lohusalıkta olmak üzere toplam 9 ay ücretsiz demir desteği sağlıyoruz. Hedef kitlemizin %91 ine bu imkanı sağlıyoruz. Amacımız bu rakamı 2010 yılında %95 lerin üzerine çıkarmaktır. Bebeklere ve Gebelere Ücretsiz D Vitamini : 2005 yılı Mayıs ayından itibaren bebeklerimizin kemik sağlığı için bir yaģına kadar ücretsiz D vitamini vermeye baģladık. Atatürk Üniversitesinin yaptığı bir araģtırmaya göre Doğu Anadolu Bölgesinde Ücretsiz D Vitamini dağıtılmadan önce 0-3 yaş arası çocuklarda D vitamini eksikliğine bağlı raģitizm görülme oranı binde 61 iken binde 1 e düģmüģtür. Hedef kitlemizin %91 ine bu imkanı sağlıyoruz. Amacımız bu rakamı 2010 yılında %95 lerin üzerine çıkarmaktır. 50

51 Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu 100 AĢılama Oranları (%) GeliĢmiĢ ülkelerde aģılama oranı 1980 lerin baģında %80 i, 1990 ların baģında da %90 ı geçmeye baģlamıģtır. Bu süreçte Türkiye de aģılamanın seyri maalesef Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine benzemektedir. Bugün aģılamada ulaģtığımız oranlar ise geliģmiģ ülkeler seviyesindedir 0 22 yıl 7 yıl Sekil

52 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Pandemik H1N1 Gribi Dünya Sağlık Örgütü 2003 yılında tüm ülkeleri pandemi tehlikesi konusunda uyardığından konunun uzmanları ile Pandemi Ulusal Faaliyet Planımızı hazırladık yılında yaģadığımız KuĢ Gribi deneyiminden sonra Plan revize edilerek 2006 yılında Başbakanlık Genelgesi olarak yayımlandı. Bu Plan çerçevesinde ; Pandemi Bilim Kurulunu oluģturduk Ulusal Pandemi Tatbikatı yaptık. Yeterli antiviral ilaç stokladık. Sağlık personeli için yeterli koruyucu malzeme (maske, gözlük, eldiven, el antiseptiği, galoģ) temin ettik. Hastanelerimizi pandemi dönemi için güçlendirdik (örneğin, genel yoğun bakım yatak mevcudunu 9 kat artırarak e yükselttik). Hastalığın laboratuar teģhisi için alt yapıyı tamamladık. Eğitim ve iletiģim materyalleri hazırladık ve halkımıza ulaģtırdık.. 52

53 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Pandemik H1N1 Gribi H1N1 gribi pandemisini de bu plan çerçevesinde bilimsel kurullarımızla birlikte yürütmekteyiz. Bu sayede; Hastalığın ülkemize sirayetini geciktirerek, hazırlıklar baģlayıncaya kadar önemli bir süre kazanıp, risk gurupları için aģılanma imkanı sağladık. Bugüne kadar yaklaģık 2 milyona yakın vatandaģımızı aģıladık. 15 Aralık 2009 itibariyle H1N1 gribi sebebiyle 415 vatandaģımız hayatını kaybetmiģtir. 53

54 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Aile Hekimliği Uygulaması Aile Hekimliği Uygulamasına Geçen Ġllerde Birinci Basamakta ve Hastanede Yapılan Muayenenin Oransal Dağılımı (%) 2005 yılında Düzce ilimizde baģlattığımız aile hekimliği uygulamasını 35 ilimizde sürdürüyoruz. 22 milyon 500 bin nüfusu aile hekimliği kapsamına aldık. Birinci basamak 40% Hastane 60% Birinci basamak 51% Hastane 49% 2009 yılı sonuna kadar 40 ilimizde aile hekimliği uygulamasına baģlayacağız yılında tüm ülkeye yaygınlaģtıracağız. Aile Hekimliği Uygulamasından Önce Sekil - 22 Aile Hekimliği Uygulamasından Sonra Diğer taraftan aile hekimliği uygulamasına geçen illerde birinci basamak muayene hizmetleri ağırlık kazandı. Hasta olmadan önce tabip çağır. Tabibe hasta olmadan önce hürmet göster. Lokman Hekim 54

55 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Birinci Basamakta Çalışan Hekim Sayısı Birinci Basamakta Yapılan Muayene Sayısı ( Milyon ) Sekil - 23 Sekil yılında muayene edilen kiģi sayısı 1999 yılına göre 3 kat arttı. Hekim baģına düģen günlük muayene sayısı ise sadece 43 den 55 e çıktı. Bunun nedeni muayene odası sayısının den e çıkartılarak hekim hizmetinde 2,5 kat verimlilik artıģı sağlanmasıdır (Yıllık 200 milyon muayene 220 iģgününde, hekim tarafından yapılmaktadır). 55 Not: 1999 yılı rakamlarına SSK Dispanserleri dahildir.

56 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Çalışan Uzman Hekim % Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde Yapılan Muayene Sayısı 2,5 Kat 220 milyon milyon Sekil - 25 Sekil yılında muayene edilen kiģi sayısı 1999 yılına göre 2,5 kat arttı. Hekim baģına düģen günlük muayene sayısı ise 70 den 50 ye düģtü. Bunun nedeni muayene odası sayısının den e çıkartılarak hekim hizmetinde 3 kat verimlilik artıģı sağlanmasıdır (Yıllık 220 milyon muayene 220 iģgününde klinisyen hekim tarafından yapılmaktadır). Not: Rakamlara SSK hastanelerimizde çalıģan uzman hekim ve yapılan muayene sayıları dahildir. 56

57 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Sekil Vaka Sayısı 6 Kat 350 Bin 112 Acil Hizmetleri 2 Milyon ile taģınan vaka sayısı 2002 de 350 bin iken 2009 yılında bu rakamı 2 milyona ulaģtırdık yılında kırsalda yaģayan vatandaģlarımızın sadece %20 si 112 acil hizmetlerinden yararlanırken bugün hizmet verilmeyen bölge kalmamıģtır yılında ilk 10 dakikada ambulansla vakalara ulaģma oranı %93 tür. Bu oran geliģmiģ ülkelerin ulaģtığı orandır. 57

58 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Hizmet Sunumu Kamu Ağız-DiĢ Sağlığı Hizmetleri Dolgu Sayısı (bin) Sabit Protez Sayısı (bin) Sekil - 28 Ağız ve DiĢ Sağlığı hizmetlerinde önemli geliģmeler sağladık. Son 7 yılda dolgu tedavisi sayısını 11 katına, sabit protez tedavisi sayısını ise 7 katına çıkardık. 58

59 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Sağlık Yatırımları Aralık 2009 Yılları Arasında Yapılan Sağlık Yatırımı, Bakım-Onarım ve Tıbbi Donanım Ġçin Harcanan Miktar (milyon TL) Genel Bütçe Döner Sermaye Ġl Özel Ġdaresi Toplam Aralık Aralık 2009 yılları arasında yatırımlarımız için bugünün fiyatları ile toplam 10 milyar 447 milyon TL kaynak kullandık. Not: Rakamlar 2009 fiyatları ile hesaplanmıştır. Tablo -3 59

60 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman 2009 Fiyatları Ġle Koruyucu ve Temel Sağlık Hizmetleri Ġçin Ayrılan Bütçe (milyon TL) Yedi yılın sonunda koruyucu ve temel sağlık hizmetleri için ayrılan bütçeyi reel olarak katına çıkardık Nominal Sekil yılı koruyucu ve temel sağlık hizmetleri için ayrılan bütçe milyon TL dir. 60

61 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Fiyatları Ġle Çocuk AĢılama Ġçin Ayrılan Kaynak (milyon TL) 326 AĢılama Hizmetleri Göreve geldiğimizde hedef çocuk nüfusunun aģılama oranı yurt genelinde % 78 idi; ġırnak, Hakkari, Diyarbakır illerimizde bu oran % 50 nin bile altına inmiģti. Son iki yıldır ulaģtığımız % 96 oranı dünyada sadece geliģmiģ ülkelerin ulaģtığı orandır yılında aģılama takviminde yaptığımız yeniliklerle, geliģmiģ ülkelerde uygulanan kızamıkçık, kabakulak ve menenjit aģılarını programımıza dahil ettik Nominal Sekil yılında geliģmiģ ülkelerin aģı takviminde bulunan beşli kombine aşı (difteri,aselüler boğmaca, tetanoz, Hemophilus influenza tip B ve Ġnaktif Polio virus) ve konjuge pnomokok aģısının kullanımına baģladık. 61

62 1 - Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Birinci Basamak ve Sağlık Bakanlığı Hastanelerinde KiĢi BaĢı Maliyet (2008 fiyatları ile -TL) Hastane Birinci basamak Son 6 yılda birinci basamakta yapılan muayenelerde kiģi baģı reel maliyet değiģmezken hastanelerde yapılan muayenelerde birim reel maliyetlerin düģtüğü görülmektedir. Sekil

63 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Sağlıkta Reel Maliyetler DüĢüyor 10 Akciğer grafisi P.A. 25 Hemogram Bilgisayarlı tomografi Sınıf: İki yataklı odalar 0 0 Sekil

64 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Radyolojik Görüntüleme Fiyatları (2009 fiyatları ile-tl) MR Bilgisayarlı Tomografi 3 Boyutlu Renkli Doppler USG Not: 2002 Bütçe Uygulama Talimatı nominal fiyatları; MR: 85, BT: 80 ve 3 Boyutlu Renkli Doppler USG : 23 TL dir. Sekil

65 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman 2008 Fiyatları ile KiĢibaĢı Tedavi Maliyeti (TL) SB Birinci Basamak SB Ġkinci Basamak Özel Hastane SB Üçüncü Basamak Üniversite Hastanesi Not: Hesaplamalarda genel bütçe, ek ödeme ve yatırım dahil edilmiģ, birinci basamakta koruyucu hekimlik hizmetleri ve üniversite hastanelerinde eğitim hizmetleri için yapılan harcamalar hariç tutulmuģtur. Sekil

66 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Faiz DıĢı Genel Kamu Harcamaları* ve Kamu Sağlık Harcamalarının** ArtıĢ Eğilimleri Nominal ArtıĢ Oranı (%) Genel Kamu Harcamaları:%167 Kamu Sağlık Harcamaları:% * Kaynak: Maliye Bakanlığı ** Kaynak: DPT (Projeksiyon) 0 Son 7 yılda faiz dıģı genel kamu harcamaları ve kamu sağlık harcamalarındaki artıģ eğilimlerinin paralel olduğu görülmektedir. Tablodaki rakamlar Sağlıkta DönüĢüm Programı ile birlikte sağlık harcamalarının aģırı arttığı iddialarının doğru olmadığını göstermektedir. Sekil

67 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Gelir Gruplarına Göre Ülkelerin Sağlık Harcamalarının GSYĠH Ġçindeki Oranı (%), , ,3 4,5 5,7 6,3 8,7 Orta-üst gelir grubunda bulunan Türkiye, toplam sağlık harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya oranı bakımından ortalamanın biraz altındadır. 2 0 Düşük Düşük- Orta Türkiye Orta-Üst Global Üst Kaynak: Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Sağlık Ġstatistikleri (2009), Sekil

68 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman OECD Türkiye Sağlık Sistemi Ġncelemesi OECD Sağlık Sistemleri Ġnceleme Raporu TÜRKĠYE 65. Sayfa; Ulusal Sağlık Hesapları ve Hane Halkı Bütçe Araştırması ndan elde edilen genel bilgiye dayanarak, hem mutlak şartlar açısından hem de diğer ülkelere göre, Türk sağlık sisteminin eşitlik ve mali koruma bakımlarından oldukça iyi işlediği görülmektedir. 68

69 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Yılları Ödenek KarĢılaĢtırma Tablosu KOD Açıklama Kesintili Başlangıç Ödeneği Bütçe Teklifi Değişim Oranı Değişim Oranının Sebebi 01 Personel Giderleri ,9% Aile Hekimliği uygulamasının yaygınlaģtırılmasıyla aile hekimlerinin aylıklarına iliģkin ödemeler mal ve hizmet alım giderleri kaleminden ödeneceğinden bu kalemin ödeneklerinde azalma görülmektedir. 02 Sosyal Güvenlik Kurumuna Devlet Primi Giderleri % 2009 yılında mal ve hizmet alımı kaleminden karģılanan tedavi giderleri 2010 yılından itibaren SGK tarafından ödeneceğinden bu ödenekler Sosyal Güvenlik Kurumuna Devlet Primi Giderleri kalemine eklenmiģtir. Tablo -4 69

70 1- Sağlık Sistemi Fonksiyonları / Finansman Yılları Ödenek KarĢılaĢtırma Tablosu 03 Mal Ve Hizmet Alım Giderleri % Aile Hekimliği uygulaması, 2010 yılı içerisinde tüm illere yaygınlaģacağından, 2010 yılı bütçesinde Aile Hekimliği hizmetleri için TL ödenek öngörülmüģtür. 05 Cari Transferler % 06 Sermaye Giderleri % Maliye Bakanlığı (BÜMKO) tarafından yayımlanan Bütçe Hazırlama Rehberindeki standartlar doğrultusunda yapılan bir artıģtır Yılı bütçemizdeki yatırım ödeneği, 2009 yılına göre %27 artırılmıģtır. 07 Sermaye Transferleri % Ġlgili projelerin ödenek ihtiyacı azaldığından bütçedeki rakamı düģmüģtür. GENEL TOPLAM % Tablo -5 70

71 2 Ara Hedefler

72

73 2 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi KiĢi BaĢı Hekime Müracaat Sayısı (Yıl) 7 6 5,7 6, Toplam 2,6 2,7 2,9 3,2 3 1,9 1,9 1,6 1,7 1,7 1,2 1,3 1, ,1 4,8 4,2 3,6 3,6 3,9 3,1 2,7 Hastane 2,3 2,1 2,4 1,7 1,5 1.Basamak yılında vatandaģlarımızın bir yıl içerisinde muayene için hekime müracaat ortalamasının 7 olması beklenmektedir. Not: Rakamlar TÜĠK in adrese dayalı nüfus sayımına göre yeniden düzenlenmiģtir. Sekil

74 2 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi Kullanılan Ġlaç Miktarı (milyon kutu) VatandaĢımızın ilaca eriģimi kolaylaģtı. Uyguladığımız ilaç politikaları sayesinde altı yılda kullanılan ilaç miktarı %113 arttı. SSK lı ve yeģil kartlı vatandaģlarımızın ilaçlarını serbest eczanelerden alabilmelerini sağladık. Sekil

75 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi BİN Üreme Sağlığı Hizmeti Alan KiĢi Sayısı 3 Milyon 260 BİN 7 Milyon Anne ve bebek ölümlerini azaltmak maksadıyla büyük önem verdiğimiz üreme sağlığı hizmetlerinde önemli ilerlemeler kaydettik. Bakanlığımıza bağlı sağlık kuruluģlarından üreme sağlığı hizmeti alan çift sayısı son yedi yılda % 115 arttı. Sekil yıl 7 yıl 75

76 2 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi Sağlık Bakanlığı Hastanelerindeki Bilgisayarlı Tomografi ve MR Sayısı Bilgisayarlı Tomografi MR Yüksek teknoloji kullanımının sağlık hizmetleri maliyetini artırdığı genel bir kabuldür. Ancak Türkiye de maliyet etkili politikalarımız sonucunda yüksek teknoloji kullanımı sebebiyle oluģabilecek yüksek maliyetleri önledik. Bekleme süreleri altı ayı aşan MR ve bilgisayarlı tomografi hizmetleri genellikle beklenmeden verilir hale geldi. Not : 1999 ve 2002 yılındaki sayılara SSK hastaneleri dahildir Sekil

77 2 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi Hasta Hakları ve Hekim Seçme Özgürlüğü Hasta Hakları Birimi Hekim Seçme Hakkı Hükümetimiz döneminde başladığımız uygulama ile devlet hastanelerimizin tamamında Hasta Hakları Birimi ni faaliyete geçirdik. Vatandaşımız hastane hakkında talep ve şikayetlerini, dönemimizde oluşturduğumuz hasta hakları birimlerine sözlü veya yazılı olarak iletiyor; bu hususta gerekli düzeltme ve işlemler yapılıyor. En temel hasta haklarından olan Hekim Seçme Hakkı nı, Eylül 2004 de 11 hastanemizde başlattık. Tüm hastane ve ADSM lerimizde bu uygulamaya geçmiş bulunmaktayız. 77

78 2 Ara Hedefler Kişisel Sağlık Hizmetlerinin Geliştirilmesi Vatandaşlarımız Alo SABĠM 184 Ġle 24 Saat Sağlık Bakanlığına Doğrudan Ulaşabilmektedir 52 operatörle 7 gün 24 saat hizmetinizdeyiz. Müracaatlara ait konuların %90 ını ilk 24 saatte çözüyoruz. Her yıl SABĠM e yapılan 1 milyon başvuruyu sonuçlandırmaya devam ediyoruz. 78

79 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Sağlığın TeĢviki ve GeliĢtirilmesi Dünya Sağlık Örgütünün yayınladığı 2009 Avrupa Sağlık Raporunda Türkiye deki tütün kontrolü ile ilgili Ģu yorumlar yapılmıģtır: Türkiye yerli yetiģtirici ile önemli bir tütün üreticisi, aynı zamanda sigara kullanıcısı ile tüketici ülkeler arasında ilk 10 da yer almaktadır. Buna rağmen yaygın tütün kullanımının önüne geçmek konusunda önemli bir yol kat etmiģtir. Bu süreç büyük ölçüde yüksek liderlik ve politik kararlılıkla başarılmıştır. Türkiye kamuya açık ve kapalı alanlarda tütün kontrolü ile ilgili yasa değiģikliği yapan dünyada 6. ülke olmuştur. 79

80 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Sağlığın TeĢviki ve GeliĢtirilmesi Obezite Ġle Mücadele: Türkiye Obezite ile Mücadele Programı ve Ulusal Eylem Planı nı hazırladık, 2010 yılı baģında uygulamaya baģlıyoruz. Ulusal ve yerel düzeyde politik istek ve kararlılığın sağlanması, koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında toplumun, obezite, yeterli ve dengeli beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilinçlendirilmesi, obezitenin teģhis ve tedavisine yönelik önlemlerin alınması ve izleme ve değerlendirme çalıģmaları bu programın kapsamını oluģturmaktadır. 80

81 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı Ülkemizde ölüm nedenleri arasında ilk sırayı tüm ölümlerin %48 ini oluģturan Kardiyovasküler Hastalıklar almaktadır. BaĢlıca risk faktörlerinin azaltılması ve kalp ve damar hastalıklarının önlenmesi amacıyla Bakanlığımız ve ilgili Sivil Toplum kuruluģları iģbirliği ile Türkiye Kalp ve Damar Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı, Risk Faktörlerine Yönelik Stratejik Plan ve Eylem Planı hazırlanmıģtır. Planın hedefi; kalp ve damar hastalıkları konusunda toplumu bilgilendirmek, toplumsal farkındalığı artırmak, baģlıca risk faktörleri konusunda olumlu ve kalıcı davranıģ değiģiklikleri oluģturmak suretiyle insanların sağlık açısından kalitesi yüksek bir hayat sürdürmelerini sağlamaktır. 81

82 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Diyabet Kontrol Programı DSÖ, acil olarak harekete geçilmezse, diyabetten ölümlerin önümüzdeki 10 yıl içerisinde %50 den fazla artacağını belirtmektedir. Ülkemizde diyabet prevalansı Türkiye Diyabet Epidemiyoloji ÇalıĢması na (TURDEP) göre %7,2 (kadınlarda %8,0 ve erkeklerde % 6,2) olarak tespit edilmiģtir. Türkiye de ölüme neden olan hastalıklar incelendiğinde; Ġskemik Kalp Hastalıkları % 21,7 ve Serebrovasküler Hastalıklar % 15,0 oranları ile ilk iki ölüm nedenini oluģtururken, diyabet % 2,2 ile 8. sırada yer almaktadır. Türkiye Diyabet Kontrol Programı ve ilgili eylem planlarının geliģtirilmesi çalıģmaları devam etmektedir. 82

83 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Solunum Yolu Hastalıklarına KarĢı Küresel Ġttifak DSÖ nün kronik solunum yolu Hastalıklarının önlenmesi ve kontrolü için oluģturduğu ve kısaca GARD olarak bilinen Solunum Yolu Hastalıklarına KarĢı Küresel Ġttifak adlı projeyi Türkiye nin de aralarında yer aldığı 79 üye ülkenin katılımıyla hayata geçirdik. Türkiye bu projeyi ilk uygulayan ülkelerden biri oldu. Türkiye Kronik Hava Yolu Hastalıkları Eylem Planı Astım ve KOAH a bağlı hastalıkların, ölümlerin ve beraberinde getirdiği ekonomik yükün azaltılmasını hedeflemektedir. 83

84 Ruh Sağlığı Kontrol Programı Türkiye Ruh Sağlığı Politikası metni 2006 yılında açıklanmıģtır. Metnin oluģturulmasında DSÖ nün ruh sağlığı politikaları ile ilgili önerdiği yedi modülü esas aldık: Ruh sağlığı sisteminin toplum temelli olması, genel sağlık sistemine ve birinci basamağa entegre edilmesi Toplum temelli rehabilitasyon çalıģmalarının yapılması Ruh sağlığı alanına ayrılan paranın arttırılması Ruh sağlığı hizmetlerinin kalitesinin arttırılması Ruh sağlığı alanı ile ilgili yasaların çıkarılması Damgalamaya karģı hasta haklarının savunulması 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Ruh sağlığı alanında eğitim, araģtırma ve insan gücünün arttırılması 84

85 0 6 Yaş Çocukların Psiko-sosyal Gelişimini Destekleme Programı Program; temel sağlık hizmetleri içinde gebelikten baģlayarak, 0 6 yaģ çocukların geliģiminin ve büyümesinin,ruhsal ve sosyal açıdan sağlığının, biyopsikososyal bakıģ açısıyla bir bütün olarak izlenmesini, desteklenmesini, risk faktörü ve patolojilerin erken belirlenmesi yolu ile erken müdahale sağlamayı hedeflemektedir. Ġntihar Olgusu ve Önlenmesi 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Ruh Sağlığı Kontrol Programı Bakanlığımız ülkemizde intiharı önleme çalıģmalarına 2004 yılı itibariyle baģlamıģtır. Acil serviste, intihar giriģimlerine psikososyal destek ve krize müdahale programı ile hastalara ve diğer kriz durumları ile karģılaģan kiģilere ve ailelerine gerekli psikososyal desteğin verilmesini amaçlamaktayız. Programı 2010 yılı sonuna kadar ülke geneline yaygınlaģtırmayı planlıyoruz. 85

86 2 Ara Hedefler Sağlıklı Yaşam Tarzları ve Çevre Sağlıklı Çevre Sağlıklı Ġnsan Çevre sağlığı hizmetlerimiz kapsamında içme ve kullanma suları, yüzme suları, ambalajlı sular, gayri sıhhi müesseseler (sınıf ve sağlık koruma bandı tespiti), konut sağlığı, çalıģanların sağlığı, gürültü, kapalı ve açık alan hava kirliliği, iyonlaģtırıcı olmayan radyasyon, pestisitler, deterjanlar, havuz kimyasalları, su ve yüzey dezenfektanları, oyuncaklar ve iklim değiģikliğinin sağlığa etkileri gibi konular üzerinde çalıģmalar yapmaktayız. Koruyucu sağlık hizmetlerinin temel unsuru olan çevre ve toplum sağlığı için gerekli Ģartların, kentsel alanların yanında köylerde de oluģmasını sağlamak amacıyla Sağlıklı Köyler Projesini baģlattık. Proje ile köylerimizin mevcut durumlarının tespit edilmesini ve elde edeceğimiz veriler üzerinden köylerin çevre ve sağlık sorunlarının çözümü için ilgili kurum ve kuruluģlarla birlikte yeni politikalar geliģtirilmesini amaçlıyoruz. 86

87 3 Nihai Amaçlar

88

89 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Anne ve Çocuk Sağlığı Bebek Ölüm Hızı (Binde) 42,7 28, , (Projeksiyon) (Hedef) Sekil - 44 Sağlıkta DönüĢüm Programı ile bebek ölüm hızını aynı gelir düzeyindeki ülkelerden daha iyi hale getirdik (2009 Dünya Sağlık Örgütü istatistiklerine göre yüksek-orta gelirli ülkelerde bebek ölüm hızı binde 19 dur). 5 yılda ( ) bebek ölüm hızını %40 azalttık projeksiyonumuz binde 13.6 dır deki hedefimiz ise bu oranı binde 10 un altına düģürmektir. 89

90 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Anne ve Çocuk Sağlığı ,5 Bebek Ölüm Hızı Ortalamasının Yıllara Göre DeğiĢimi (binde) Türkiye hariç OECD Ülkeleri Ortalaması ve Türkiye Ortalaması 145,0 117,5 Türkiye OECD Bebek ölüm hızı bugün binde 5 in altında olan geliģmiģ ülkelerin 1960 yılındaki rakamlarının binde 20 lerde olduğu bilinmektedir ,4 24,6 14,3 9,6 55,4 28,9 5, Kaynak: OECD Health Data 2009 *TNSA 2008, **2007 yılı verisi Sekil - 45 * 17,0 ** 4,3 OECD ülkelerinin bebek ölümlerinde 20 yılda kat ettiği mesafeyi ülkemiz son 6 yıla sığdırmayı baģarmıģtır için beklenen rakam binde 13.6 dır. 90

91 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Anne ve Çocuk Sağlığı Anne Ölüm Hızı (Yüzbinde) Sağlıkta DönüĢüm Programı ile anne ölüm hızını aynı gelir grubu ülkelerle karģılaģtıramayacak kadar iyileģtirdik 60 (2009 yılı Dünya Sağlık Örgütü 50 istatistiklerine göre yüksek- orta gelir grubu ülkelerde anne ölüm hızı yüzbinde dir ) projeksiyonumuz yüz binde 16, ,4 iken H1N1 Pandemisine bağlı anne ölümleri sebebiyle bu rakamın yüz 10 binde arası olacağını tahmin etmekteyiz deki hedefimiz ise bu oranı yüz binde 10 un altına düģürmektir. 91 Sekil - 46

92 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Anne ve Çocuk Sağlığı Anne Ölüm Hızı Ortalamasının Yıllara Göre DeğiĢimi (yüzbinde) Türkiye hariç OECD Ortalaması ve Türkiye Kıyaslaması OECD 70 Türkiye 1960 Yılında OECD anne ölüm hızı ortalaması yüz binde 60 tır ,5 11,6 9,6 19,4 8,2 OECD ülkelerinin anne ölümlerinde 20 yılda kat ettiği mesafeyi ülkemiz son 6 yıla sığdırmayı baģarmıģtır Kaynak: OECD Health Data *TNSA 2008 **OECD 2007 Sekil

93 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Anne ve Çocuk Sağlığı Dünya Sağlık Örgütünün yayınladığı 2009 Avrupa Sağlık Raporu: (18. Sayfa) Bu ilerleme, anne ölümlerini politik bir öncelik olarak belirlemek, buna göre finansman ayırmak, hizmet ve politikaları kültürel hassasiyetlere göre düzenlemekle sağlanmıģtır. Bu hizmetler, hamileler için hastane yakınında doğum öncesi bakımevlerinin kurulmasını ve acil obsestrik vakalarda uzman kadrolar tarafından sağlanan uygun ve kaliteli bakıma ulaģmak için ücretsiz kara ve hava ulaģımının sağlanmasını içerir. 93

94 Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Kızamık Vaka Sayısı Ülkemizde geçtiğimiz on yıllarda kızamık birkaç yılda bir salgın yapma özelliğindeydi yılında (ilk 11 ay) bildirilen kızamık vakası 5 tir (bildirilen vakaların tümü yurtdıģı kaynaklıdır) Kızamığı elimine ediyoruz Sekil

95 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi DSÖ 2009 Ġstatistiklerine Göre Kızamık Vaka Sayıları (Üst Gelir Grubu Ülkelerden Örnekler-2007) Kızamık Vaka Sayısı ĠNGĠLTERE ĠSVĠÇRE ALMANYA ĠTALYA KANADA TÜRKĠYE 3 Sekil

96 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Verem SavaĢ Hizmetleri Dünya Sağlık Örgütü nün ortaya koyduğu; yeni yayma pozitif hastalar için olgu bulma oranı %70 ve tedavi baģarısı oranı %85 hedeflerine Türkiye 2007 yılında %76 olgu bulma oranı ve %91 tedavi baģarısı oranı ile ulaģmıģ olup hedeflenen bölgeye ulaģan ülkeler arasındadır Yılında tüm Türkiye de DGT (Doğrudan Gözetim Altında Tedavi) uygulamasını baģlattık ve % 95 baģarı sağladık. Ülkemizde tüm verem ilaçları Bakanlığımız tarafından temin edilmekte ve tüm verem hastalarına ücretsiz olarak DGT Ģeklinde verilmektedir. 96

97 Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Sıtma Vaka Sayısı Yürüttüğümüz ciddi çalıģmalar sonucunda iki binli yılların baģında 10 binlerde olan sıtma vaka sayısını 15 Aralık 2009 tarihi itibariyle 39 a düģürdük Sıtma hastalığında eliminasyon dönemine girmiş bulunuyoruz. Sekil yıl 7 yıl 97

98 3 - Nihai Amaçlar/Sağlık Durumunun Ġyileştirilmesi Tifo Vaka Sayısı Sekil Yürüttüğümüz ciddi çalıģmalar sonucunda yedi yılda tifo vaka sayısı bitme noktasına gelmiģtir. Bu baģarıya ulaģmak için belediyeler ve il özel idareleri ile yakın iģbirliği geliģtirerek, içme sularının mikrobiyolojik güvenliğinde önemli geliģmeler sağladık. 98