İçindekiler. ı BİRİNCİ KISIM Sorular ve Kavramsal Çerçeve Neoliberal Kentsel Dönüşüm: Kentsel Alanlarda Sınıfsal Tahliye, xix Yazarlar xxi Sunuş

Transkript

1 İçindekiler x Tab lo, Grafik, H arita ve Resimler xix Yazarlar xxi Sunuş xxv Önsöz ı BİRİNCİ KISIM Sorular ve Kavramsal Çerçeve 3 1 Kentsel Ayrışmanın Son Aşaması Olarak Kentsel Dönüşüm Asuman Türkün 6 K o n u t A lanlarında Farklı D önüşüm Süreçleri: Ç ifte Standartlar 8 K entsel D önüşüm ün G erekliliği K onusunda Büyük İttifak ıo A raştırm anın K apsam ı ı ı A ltı M ahalled e Y ürütülen Saha A raştırm ası 12 A raştırm anın M eto d o lo jisi ve Bilgi T op lam a Y öntem leri 17 2 Neoliberal Kentsel Dönüşüm: Kentsel Alanlarda Sınıfsal Tahliye, Yoksullaşma ve Mülksiizleşme Binnur Öktem Ünsal - Asuman Türkün 17 G iriş 2 0 K entsel D önüşüm ün E konom i Politiği: N eoliberalizm ve K ent 2 5 D ar G elirli K esim lerin Y aşam A lanlarında K entsel D önüşüm : P olitikalar ve U ygulam alar 31 Devlet Öncülüğünde Soyhılaşma ya da Konut Piyasalarının Yeniden Yapılandırılması 3 4 K entsel D önüşüm ün İzleri: Sınıfsal T ah liye, M ülksüzleşm e ve Y oksu llaş

2 116 Piyasaya Dost, Girişim ci ve Düzenleyici Bir Kamu K urum u O larak T O K İ 118 Krize Karşı Bir Güvence O larak T O K İ 120 Belediye nin İnşaat Şirketi KİPTAŞ a Yüklenen Benzer Misyon li Y ıllard a R ad ik al D eğişim ler, Y asalard a K entsel D önüşü m ve T O K İ nin A rtan Y etkileri 123 Yasalarda Kentsel Dönüşüm sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkındaki Kanun sayılı Belediye Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 131 TO K İ nin Yetkilerini Artıran Yasa Değişiklikleri 141 ÜÇÜNCÜ KISIM İstanbul da Kentsel Dönüşüm: Altı Mahalleden Tanıklıklar Başıbüyük: Bir Kentsel Dönüşüm Sınaması Besime Şen - Hade Türkmen 143 Giriş 146 Başıbüyük M ahallesi Kuruluş T arih i: Süreyya İlm en, H astane ve G ecekondular larda Mahallede Beklenmeyen Bir Gerileme Aralığı 149 ANAP tan Kentsel Dönüşüme Kalan Miras: Tapu Tahsis Belgesinin Sihri 151 Başıbüyük te Yasallaşma Süreci 153 Başıbüyü k te Ev Sahibi O lm anın K u rtaram ad ıkları: G ecekondu, Y oksullu k ve İşsizlik 153 Bir Mahallenin Kuruluş Rasyoneli: Emek Piyasasının Gündelik Alanını Kurmak 159 Mahallenin Sosyal Profili ve Mahallede Yaşam 161 Çalışmaya Rağmen Yoksulluk 166 Gelir-Tüketim ve İhtiyaçlar 167 Memleketle İlişkiler ve Memleketten Gelen Katkılar 168 B aşıbüyü k te K entsel D önüşüm ya da M ülksüzleşm e 169 Kentsel Dönüşümde Hak Elde Etmek: Belgeliler-Belgesizler 170 Mahalleye Kentsel Dönüşüm Geldi! 174 Mahallede Gelişen Muhalefet 179 Kentsel Dönüşümün Hanelere Yansıması: Deprem Kadar Belirsiz Sonuç: K entsel D önüşüm de Sonuca U laşm ak M ü m kün mü? Derbent: Memleketin İşçi M ahallesi ya da Küresel Kentin Hukuksuz Gecekondu Alanı Besime Şen - Binnur Öktem Ünsal 189 Giriş 190 M ahallenin K uruluş Ö yküsü lerin Olanaklılığı ve Toprağın Ticarileşmesi

3 43 İKİNCİ KISIM Kentsel Politikalar ve İstanbul da Sosyo-Mekânsal Dönüşüm Döneminde Kentsel Politikalar ve İstanbul da Konut Alanlarının Gelişimi: Mevzuat, Aktörler ve Hâkim Söylem Asuman Türkün - Şükrü Aslan - Besime Şen 45 Em eğin K enti İstanbul D önem inde N üfus H areketleri ve K onut P olitik aları: İstanbul Üzerinden B ir D eğerlendirm e 48 Ulus-Devletin İnşası ve Sanayileşme Hamleleri: Dönemi 51 İthal İkameci Sanayileşme Hamleleri ve Tarımda Yapısal Dönüşüm: Dönemi 52 İstanbul da Sanayi ve Gecekondu Gelişiminin Dolaysız İlişkisi 54 Planlı Ekonomi ve İthal ikameci Sanayileşmenin Kurumsallaşması: Dönemi 57 İstanbul da Genişleyen Sanayi Alanları ve Gecekondular 59 Farklı Konut Sunum Biçimleri: İşçi Kooperatifleri, Toplu Konutlar ve Yap-Satçı Model Dar Gelirli Kesimler İçin Bir Çözüm Oluşturabildi mi? D önem inde K onut P olitikalarında H âkim Söylem ve M evzuatta D eğişim : K ent Literatürü ve Y azılı Basın Üzerinden Bir D eğerlendirm e Dönemi: Gecekondu Sorununu Anlama ve Çözme Çabaları Döneminde Gecekondularla İlgili Mevzuatta Değişim Dönemi: Bir Mesken Sorunu Olarak Gecekondu 69 Hâkim Söylemde Süreklilik ve Mevzuatta Değişim 79 4 İstanbul da ler Sonrasında Kentsel Dönüşüm: Mevzuat, Söylem, Aktörler ve Dönüşümün Hedefindeki Alanlar Asuman Türkün - Binnur Öktem Ünsal - Mücella Yapıcı Sonrası Büyük D önüşüm İstan b u l da Sonrasında Nüfus ve Serm aye Polarizasyonu 87 İstanbul da Sektörel Değişim 90 İstanbul da D önem inde K entsel D önüşüm : Piyasacı Kentleşm enin İlk H am leleri 94 Resmî Söylemde Affedici Dil ve Kentsel Rantın Yeniden Bölüşümü: Gecekondu ve Kaçak Yapılaşmaya Yönelik Uygulamalar lar Sonrasında Kentsel P olitikalarda ve Söylem de Ö nem li D eğişim : İstanbul Üzerinden Bir D eğerlendirm e lar Sonrasında Kentsel Politikalarda Radikal Değişim ve İstanbul da Sosyo-Mekânsal Dönüşüm Dönemi: Gecekonduya ve Gecekonduluya Karşı Savaşın İlk İzleri li Yıllarda Sağlanan Sarsılmaz İttifak: Dar Gelirli Toplumsal Kesimlerin Konut Alanlarına ve Gecekondu Mahallelerine Yönelik Niyet ve Uygulamalar 113 Medya ve Çeşitli Yayınlarda TO Kİ: Söylemler ve Uygulamalar 113 T O K Î niıı Misyon ve İşlevi: Uygulamalar Kimleri Kapsıyor?

4 311 9 Tozkoparan: Bir Sosyal Mesken Alanının Tasfiyesi Binnur öktem Ünsal - Asuman Türkün 311 G iriş 315 Bir Sosyal M esken A lanı O larak T ozk o p aran 319 T o zk o p aran ı A taköy Y ap m ak: Kentsel D önüşüm Alanı İlanı ve M ahallede Biçim lenen Top lu m sal M uhalefet 320 Kapalı Kapılar Arkasında Verilen Kararlar 324 Mahallede Bir Dönüşüm Talebi Var mı? 327 Kentsel Dönüşüm Projesine Yönelik Muhalefet: Algılar ve Tepkiler 331 T o z k o p a ra n da Y aşayan ların E k on o m ik ve Top lu m sal K oşu llan: K entsel D önüşüm M ağduriyet Y a ra ta ca k mı? 332 İstanbul un En Eski Göçmenleri Olarak Tozkoparanlılar 334 Çalışma Hayatı, Gelir Düzeyi ve Tüketim Biçimleri 344 Tozkoparan da Günlük Yaşam Koşulları ve Kentte Kurulan İlişkiler 348 Sonuç ve D eğerlendirm e: D önüşüm K im in Y ararın a? Ayazma ve Tepeüstü nden Bezirganbahçe nin Konut Depolarına : M ekânı Değişen Yoksulluk Asuman Türkün - Şükrü Aslan 355 G iriş 356 K üçükçekm ece: Bugünden G eçm işe Bakm ak 359 K entsel D önüşüm P rojesinin H ed ef M ekân ları: Ayazm a ve T ep eü stü nde T ah liye Süreci 365 Y eni Y aşam M ekânında K urula(m aya)n Y eni H ayatlar 367 İstanbul un En Yeni Göçmenlerinin Barınma Mekânı Olarak Ayazma ve Tepeüstü 368 Bezirganbahçe TO Kİ Konutlarında Yeni Yaşam Koşulları: Eskisinden İyi mi? 375 Kentsel Dönüşüm Projesine İlişkin Algılar ve Düşünceler 375 Çalışma Hayatı, Gelir Düzeyi ve Tüketim Biçimleri 384 Sonuç: Bezirganbahçe bir başarı hikâyesi olabilir mi? Sonuç: Mevcut Dönüşüm ve Yenileme Politikaları Dar Gelirli Toplumsal Kesimlerin Barınma Sorununu Çözebilir mi? Asuman Türkün 395 İstan b u l un Eski ve Y eni G öçm enleri: G ö ç ve K ente T u tunm a Süreci 396 Kent Mekânında Hereket: Daha Önce İkamet Edilen İlçe ve Semtler 397 Kente Yerleşme Sürecinde Kamu Arazisini İşgal Ne Ölçüde Yaşandı? 398 İşyeri-Konut İlişkisi 398 Bugün Bu M ahallelerd e Y aşayan lar K im? 400 D ar G elirlilerin K onut A lanları Ciddi Bir R an t K aynağı O luşturdu mu? 403 İstan b u l un Eski ve Y eni G öçm enleri D urum larını N e Ö lçüde İyileştirebildiler? 403 Eğitim Düzeyleri 406 Çalışma Yaşamına Katılım

5 197 D erbent te Kentsel D önüşüm : Serm ayenin B askısı ve Y ıkım Tehdidi A ltında 2 5 Yıl 202 Em ek Piyasasının G ündelik A lan ı : M ah allen in Sosy o-e k o n om ik Profili 203 Derbent te Emek Piyasasının Gündelik Alanı 207 Çalışma Yaşamı ve Sınıfsal Nitelikler 211 Gelir Yapısı ve Tüketim 213 Gündelik Yaşam: Sosyo-Mekânsal Çevre 214 Kent İçinde Var Olmaya Çalışmanın Dünyası: İstanbul a Göç Etmek 215 Mahallemiz İyidir Am a! 218 Kentsel D önüşüm ve M u halefet 221 Kentsel Dönüşüm ve Yürütülen Faaliyetler 222 Sonuç Yerine Aydınlı: Tarımdan Sanayi Havzasına, Sanayiden Tekno-Kente Bir Köyün Konut Deposuna Dönüşümü Şükrü Aslan - Esra Kaya 227 G iriş 229 Aydınlı K öyü nden T u zla nın en önem li sanayi m ahallesine dönüşüm 229 Tuzla İlçesinin Gelişimi 231 Aydınlı Köyü nün Öyküsü Sonrası Sosyo-Mekânsal Değişim: Mahalle Sanayileşiyor ve Çehresi Değişiyor 235 Mahalleye Yerleşme Süreci li Yıllarda M ahallede İm ar H areketleri: G ecekondu Y ık ım ları, T O K İ nin K onut Projeleri ve Lüks K apalı Siteler 246 Aydınlı M ah allesi nde Y aşayanların G elir D urum ları ve Ç alışm a K oşu lları 246 Düşük Gelir Yapısı 249 Çalışma Koşullan 255 M ahallede Y aşam K oşulları ve G ünlük H ayat: D önüşüm T aleb i V a r mı? 258 Bir Söylenti O larak K entsel D önüşüm 262 Sonuç Y erine: M etrop ol D inam ikleri A ydınlı da Tarlabaşı: Tarihî Kent Merkezinde Yoksulluk ve Dışlanan Kesimler Üzerinden Yeni Bir Tarih Yazılıyor Asuman Türkün - Aslı Sarıoğlu 267 1arihî K ent M erkezlerinin A rtan C azibesi Dünden Bugüne T arlabaşı 277 Bir M ücadele A lanı O larak T a rla b a şı nda Kentsel Yenilem e 286 T a rlabaşı nda Y ap ılan G örüşm eler ve A nket Sonuçları D önüşüm Ö ncesinde Bize H angi G erçekleri G österm işti? 286 Uzun Soluklu bir Göç Durağı Olarak Tarlabaşı 290 Düşük Gelirlerle ve Güvencesiz Koşullarda Kurulan Ortak Yaşam Stratejileri 300 Tarlabaşı nda Razı Olunan Yaşam Koşulları ve Kentsel Dönüşüme Muhalefet 305 Sonuç: T op arlan ıp G itm e Z am an ı...

6 409 Mahallerde Hangi Meslekler Öne Çıkıyor? 410 Kadınların ve Erkeklerin İşteki Durumları ve Konumları Arasında Ne Tür Farklar Bulunmaktadır? 412 Sosyal Güvenliğe Sahip Olma Durumu 413 M ahallelerde K entsel D önüşüm ün D ayattığı Ö dem e K oşu llarını K arşılayabilecek Bir E konom ik G üç O luştu mu? 414 Çalışanların Ücret Düzeyleri 415 Hane Gelirleri 416 Ailelerin Başka Gelir Kaynaklan Var mı? 418 Hanehalklarının Tüketim Eğilimleri Bize Ne Gösteriyor? 420 Kredi Kartı Kullanımı ve Borçlanma 421 M a h a lle Burada Y aşayan lar İçin Ne A nlam a G elm ekted ir? 422 Kentte En Fazla Görüşülen Kişiler ve Görüşme Sıklığı 423 Mahallelerde Buluşma Mekânları 424 M ahallelerde D önüşüm T aleb i V ar mı? 426 Kentsel Dönüşümle İlgili Fikirler: Gerçekçi Ruh Hali 429 Kentsel Muhalefet 431 Barınm a M ücadelesinde Y eniden lerin Z orlu K oşu llarına Geri D önüş mü Y aşanıyor? 437 Dizin