SEMİNER NOTLARI CİNSEL EĞİTİM: KAVRAMLAR VE YAKLAŞIM

Transkript

1 SEMİNER NOTLARI CİNSEL EĞİTİM: KAVRAMLAR VE YAKLAŞIM Cinsel eğitim Her kuşağa kültürel yapılarına uygun olarak verilen ve onların; Fiziksel gelişimlerini anlamalarına, Değerlerini ve beklentilerini tanımlamalarına, Hak ve sorumluluk bilinci kazanmalarına, Mutlu/doyumlu bir yaşama hazırlanmalarına yardımcı olacak eğitimdir. Cinsel eğitim neden önemli? Cinsel gelişim sürecinde ebeveynleri tarafından doğru bilgi, tutum ve yaklaşımla desteklenen çocuk; Kendisinin ve diğer cinsiyetin bedenini tanır. Bedeninin sorumluluğunu alır. Özel alanını ve sınırlarını tanımlar. Bedeninin özel, değerli ve kendisine ait olduğunu bilir. Cinsel istismar ve tacizden nasıl korunacağını bilir. Yaşadığı ergenlik değişimlerini anlar ve kabullenir. Bedeniyle ve yaşadığı değişimlerle ilgili kaygıları azalır. Cinsel davranışlarla ilgili bilinçli ve sorumlu kararlar alabilir. Yanlış kanallardan gelen bilgileri değerlendirebilir. Cinsel eğitim Peki nasıl? Ne zaman? Doğumla Nerede? Evde, okulda Nasıl? Yaşa uygun, doğru dil, tutum ve bilgiyle Ne kadar? Sorduğu/ihtiyacı kadar Kim? Ebeveynler, öğretmen, doğru bilgi kaynakları Siz bilgi vermezseniz... Arkadaşlarından, Gazetelerden, Erotik dergilerden, İnternetten, Pornografik filmlerden öğrenirler. Araştırmalar, cinsellik hakkında aileleriyle konuşabilen çocukların ve gençlerin, cinsel birlikteliği ileri yaşlara ertelemeyi seçtiklerini gösteriyor. Bu konu aile içinde konuşulmadığında temel bilgi kaynağının arkadaşlar ve internet olduğu, edindikleri güvenilir olmayan bilgilerle risk oluşturabilecek davranışlara daha çok yöneldiklerini vurguluyor.

2 Çocukların, gençlerin kendilerini sağlıklı olarak tanımlayabilmek için cinsellik hakkında doğru bilgi edinmeleri önemlidir. Cinsellik, cinsel davranışların ötesinde bedenini tanımasını, kendisi hakkındaki algı ve yargılarını, seçimlerini, diğerleri hakkında neler düşündüğünü ifade eder. Yaşadığı dünyayı anlamasına katkı sağlar. Yani cinsellik ergenlikle birlikte gündeme gelen bir olgu değil, doğumdan itibaren çocuğun içinde bulunduğu ve deneyimlediği bir olgudur. Çocuk 3 yaş civarında bedenini tanımaya, cinsiyeti keşfetmeye başlar ve bu dönemde cinsellik üzerine konuşmaya başlamak işinizi oldukça kolaylaştırır. Bu yaşlarda çocukların temel merakları bebekler nereden geliyor? ve kız-oğlan çocuklarının üreme organlarının farklılığı üzerinedir. Sorularına anlayabileceği kadar somut, kısa ve öz yanıtlar vermek çocuğun zihninde, ben bedenim hakkında ailemle konuşabilirim algısının oluşmasına katkı sağlar. Çocuğun cinsellik algısı aslında henüz bedenini yeni keşfetmeye başladığında, ebeveynlerin verdiği tepkilerle şekillenmeye başlıyor. Örneğin, cinsel organlarına dokunan bir çocuğa ebeveyn bunun çok ayıp olduğunu ve bir daha dokunmaması gerektiğini söylerse çocuk cinselliğe suçluluk duygusu ile yaklaşıyor ve kendi bedenini keşfetmeye ait dürtülerini bastırmak durumunda kalıyor. Aile, çocuğa bedenine olan merak ve ilgisinin doğal olduğu mesajını verirken bir yandan da bedeninin ona ait ve özel olduğunu vurgulamalıdır. Çocuk böylece vücudunu keşfederken hem suçluluk duymaz, hem de özel alanını oluşturarak bu davranışı toplum içinde göstermenin uygun olmadığı mesajını da almış olur. Bedeninin çocuğa ait ve özel olduğunu konuşmak, cinsel sınır ihlalleri konusunda çocukta farkındalık oluşturmaya katkı sağlar. Çocuğun istemediği bir temas karşısında sınır koyabilmesi ancak duygusal ve bedensel farkındalığının gelişmiş olmasıyla mümkündür. Özgüvenli, kendini ortaya koyma becerisi gelişkin çocuklar böyle durumlarla karşılaştıklarında hayır diyerek sınır koyabilirler. Bedeni ve duyguları hakkında ailesi ile rahatlıkla konuşabildiği bir güven ortamında yetişen çocuk, cinsel sınır ihlaline maruz kaldığında bu durumu bir yetişkinle paylaşabilir ve böylelikle koruyucu önlemler almak mümkün olur. Anne ve babaların da çocuğun özel alanına saygı göstermesi ve bedeninin ona ait ve özel olduğunu vurgulayarak davranması önemlidir. Odasına kapıyı çalmadan girmemek, istemediği zaman öpmemek ya da sarılmamak gibi Özellikle büyümenin başladığı 10 yaş civarında çocuğunuzla ergenlik döneminde oluşacak değişimler hakkında konuşmak ve onun sorularını yanıtlamak zihinsel hazır oluşuna katkıda bulunmanız açısından son derece önemlidir. Çocuğun cinsellikle ilgili sorular sormuyor oluşu bu konuyu merak etmediğini göstermez. Arkadaşları, internet gibi çeşitli kaynaklardan kontrolünüz dışında bilgiler ediniyor olabilir. Bu konuda önleyici olabilmek için erken çocukluk yaşlarından itibaren cinsel gelişim hakkında konuşmak ve sorularını yanıtlamak önemlidir.

3 CİNSEL EĞİTİM: EBEVEYN TUTUM VE YAKLAŞIMI Nasıl konuşalım? Kendinizi uygun kaynaklardan da yararlanarak, zihinsel ve duygusal olarak hazır hissettiğinizde, Sakin, rahat, yargılamayan bir tavırla, Dinleyerek, Cinsel içerikli soru ve cevaplarını anlamaya gayret ederek, Cinselliğin doğal olduğuna vurgu yapıp uygun tavrı destekleyerek, Çocuğumuzun yaş ve gelişim düzeyine uygun bilgiler vererek, Basit ve kısa cevaplarla, Beden dilinizin, mimiklerinizin farkında olarak, Çocuk hangi ebeveyne soru sorduysa onun cevabıyla, Doğru terminoloji kullanarak, Cinselliğin sevgi ve duygularla ilişkisini anlatarak, Dokunmanın türlerini anlatarak, Bedeninin kıymetli ve özel olduğuna vurgu yaparak, Hoşlanmadığı dokunuşlar, bakışlar, sözlerle. karşılaşırsa buna izin vermemesini söyleyerek, Hoşlanmadığı durumlarda nasıl yardım isteyeceğini öğreterek, Cinsellik hakkında kendi değerlerinizi onunla paylaşarak, kaygılarınızı da ifade ederek, Doğru bilgi kaynaklarına ulaşmasına fırsat vererek, Yaşının üzerinde, yanlış, pornografi içeren kaynaklara ulaşma olasılığını kontrol ederek, Özel alan ve mahremiyet kavramlarını açıklayıp özel alanının oluşmasına fırsat vererek (kendi odası ve yatağında uyuması, odasına kapıyı çalmadan girmemeniz), Tutarlı bilgi ve yaklaşımla, Dürüst davranarak ( bilmiyorum ), Kız-oğlan arkadaşlığını destekleyerek, Fiziksel temas, sıcak ve yakın ilişki ihtiyacını karşılayarak, Bedeni ve cinselliği ile gurur duymasına destek olarak,

4 Önerilmeyenler Ayıplamak, susturmak, utandırmak, azarlamak, Sorularını geçiştirmek ve/veya yanıtsız bırakmak, Yanlış ve yalan bilgi vermek, Utanmak, aşırı kaygılanmak, gülmek, Soruyu gereksiz ayrıntılarla yanıtlamak, Çok açık davranmak, Cinsellikle ilgili olumsuz duygular aktarmak, Cinsel ilişkiye tanık etmek, Bebeğim, aşkım, sevgilim gibi hitaplar kullanmayarak, Cinsiyete özel mesajlar vermek, cinsiyet ayrımcılığı yapmak. Terminoloji Kız erkek yerine kız-oğlan Bayan/hanım erkek yerine kadın-erkek Göğüs yerine meme Hastalanmak yerine adet olmak, regl olmak Kızlar: kukuş, kutu yerine vulva Oğlanlar: pipi ve yumurtalıklar yerine penis ve testisler Kızlık zarı yerine himen veya vajinal doku

5 Nasıl cevap verelim? Bebek nasıl olur? Erkeğin sperm hücresi ile kadının yumurta hücresinin buluşması/birleşmesi ile oluşur. Sperm ve yumurta hücresi nasıl buluşur/birleşir? Sperm ve yumurtanın buluşması, iki yetişkin arasındaki özel bir yakınlaşmayla olur. Bu yakınlaşmaya cinsel birleşme denir. Erkeğin penis adı verilen organı ile kadının vajina adı verilen organları birleşir. Erkeğin bedenindeki sperm hücreleri penis yoluyla kadının bedenine geçer ve içlerinden bir tanesi yumurta hücresini bulur. Cinsel birleşme yetişkinlere özel bir davranıştır, bu yakınlaşmayı yaşamak için büyümek ve olgunlaşmak gerekir. Bu özel yakınlaşmayla ilgili merak ettiklerini herkese değil, kişilere sorabilirsin. Bebek nasıl doğar? Bebekler iki farklı şekilde doğar. Bunlardan biri doğal doğum, biri de sezaryendir. Doğal doğumda bebek, kadının bedeninde bulunan ve vajina adı verilen doğum kanalından geçerek dünyaya gelir. Vajina esnek bir organdır, bebek geçerken genişler, sonra eski haline döner. Sezaryende ise kadın ya tamamen uyutulur ya da belinden aşağısı acı hissetmeyecek şekilde uyuşturulur. Doktor kasık bölgesinde bebeğin çıkabileceği genişlikle bir kesik açar, sonra bebeği çıkartı ve dikiş atar. Memelerim neden büyüyor? Büyüyüp yetişkin bir kadın olduğunda eğer istersen çocuk dünyaya getirebilirsin. Bebeği anne sütüyle besleyebilmen için bedenin şimdiden hazırlık yapıyor. İç kısımda süt kanalları ve süt bezleri geliştiği için memeler büyüyor. Ben çocuk doğurmayacağım, memelerimin büyümesine gerek yok. Memeler ergenlik döneminden itibaren bebeği besleyebilecek şekilde büyür ve gelişir. Bu değişim sağlıklı olmanın bir işaretidir. Memelerin büyümesi engellenemez. Ancak memeleri büyüdüğü için kadınlar çocuk doğurmak ya da emzirmek zorunda değildir. Memeler büyürken acıyacak mı? Memelerinin içindeki süt kanalları gelişirken o bölgede hafif hassasiyet ve ağrı hissedebilirsin. Bu doğal ve geçici bir durum Erkeklerin neden memeleri büyümüyor? Erkekler doğurmadığı ve bebeklerini emzirmediği için memelerinin içindeki süt kanalları ve süt bezleri gelişmez, bu yüzden de memeleri büyümez. Adet nedir? Kadınlar neden adet görür?

6 Rahim adı verilen ve bebeği içinde büyüten organ, her ay iç tabakasını kalınlaştırarak bebek için hazırlık yapar. Hamilelik olmadığında bu tabaka soyulup vajinadan dışarı atılır. Buna adet denir. Adet görmek hastalık değildir, sağlıklı olmanın bir işaretidir. Adet kanı kirli değildir. Erkekler neden adet görmüyor? Erkekler bedenlerinde bebek büyütemez. Rahim adı verilen organları yoktur. Bedenleri hamilelik için hazırlık yapmadığı için adet görmezler. Regl olunca pedlerimizi çantamızdan kimse görmeden çıkartmamız gerekiyormuş; doğal bir olaysa neden saklıyoruz? Regl olmak doğal ve sağlıklı bir olaydır. İleride eğer istersen bebek sahibi olabilmen için düzenli regl olman gerekir. Regl olduğunu özellikle saklaman gerekmez. Ama bedeninle ilgili, sana özel bir konu olduğu için herkes tarafından bilinmesini istemeyebilirsin. Reglimin düzensiz olması normal mi? İlk reglden sonraki 2-3 yıl boyunca düzensizlik yaşaman doğaldır. Bu sürenin sonunda reglin düzene girer. Kaç yaşına kadar regl görmüş olmam gerekir? 16 yaşına kadar regl görmüş olman beklenir. 16 yaşında hala adet görmeye başlanmadığında doktora başvurmak gerekebilir Penisimden beyaz bir şey çıkıyor, o nedir? Bu sıvıya meni denir. Meni sıvısı, erkeğin üreme hücresi spermlerin içinde yaşadığı sıvıdır. Spermler gözle görünmeyecek kadar küçük hücrelerdir. Bu nedenle meni sıvısının içindeki spermleri göremezsin. Hiçbir neden yokken, durduk yere penisin sertleşmesi normal mi? Bu doğal bir durum Bedenin hormonlarla birlikte çalışmaya alışıyor. Zaman içinde penis sertleşmesini kontrol edebileceksin. Uygunsuz yerlerde penis sertleştiğinde ne yapmak gerekir? Farklı şeylerle ilgilenebilir, dikkatini başka konulara yöneltebilirsin. Kaynak: Çocuklarda/Ergenlerde Cinsel Gelişim Sürecinin Desteklenmesi Seminerler Notları / Efsun Sertoğlu - Cinsel Sağlık Eğitmeni-Danışmanı - TAP Vakfı / 7 Mayıs Levent ve 14 Mayıs 2016-Tepeören