Eurolog Avrupa Antik Çağ ile diyalogda

Transkript

1 Eurolog Avrupa Antik Çağ ile diyalogda

2 Künye Giriş Editör Prof. Dr. Harald Siebenmorgen Badisches Landesmuseum Karlsruhe Taslak, uygulama, metin Dr. Katarina Horst Alexandra Neuner M.A. Angelika Zinsmaier M.A. Tercüme (almancadan türkçeye çeviri): Oya Dobruca-Kırali Teknik servis ve restorasyon, Basın, Halkla İlişkiler ve Pazarlama, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Sergi ve grafik tasarımı Ranger-Design, Stuttgart İletişim Dr. Katarina Horst Teşekkür Dorothee Abdelhamid, Goethe-Institut Tunis Christiane Bohrer, Direktorin Goethe-Institut Tunis Kurt Ranger und Peter Fajt, Ranger-Design Stuttgart Claus Hattler, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Eva Kurz, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Danae Kontopodis, Heraklion Ferdaous Louichi, Tunis Belinda Montúfar de Maschke, EU-Koordinationsstelle Prof. Jim Moran, Toronto Peter Panik, Wien Dr. Martin Schäfer, Archaeological Society at Athens Geçmişi neden tanımak? Antik Çağ hakkındaki bilgiler, şimdiki zamanın ve geleceğin sorularını yanıtlamakta nasıl yardımcı olabilir? Bu sorular Eurolog-Projesi nin merkezini oluşturmaktadır. Geçmişten bazı olaylara ve etkilerine birer birer bakıldığında bugün de benzerleri olduğu ve bundan dolayı etkileri önceden tahmin edilebilir tespitine varılmaktadır. Benzetilebilme tezi şuna dayanmaktadır: bugünkü Avrupa devletleri ve Akdeniz in etrafındaki ülkeler ortak bir geçmişe sahiptirler. Bütün Akdeniz bölgesinde ve Avrupa da topluma, şehirciliğe ve sanata şekil vermiş olan pek çok devir geçmiştir: Anadolu nun tarih öncesi kültürleri, Fenikeliler, Yunan ve Helenistik-Roma Antik dönemi ve ayrıca Bizans devri. Küreselleşme ve göç ve bununla birlikte kültürlerin birbiriyle karışımı Avrupa da birçok insanı ürkütmektedir. Sonuç olarak geri çekilme, sınırlama ve bölgeleşme eğilimleri gözlenmektedir. Birbirlerini etkileyen kültürler her zaman var olmuştur ve var olmaya devam etmektedir. İnsanlar etkileri genellikle yabancı bir kavram olarak görmemektedirler, ancak algılarında kendi kültürlerinin bir parçası olarak görmektedirler. Geçmişte insanların bu karışımla nasıl yaşadıklarına bakılırsa, bugün için yeni sonuçlar doğmaktadır. Birçok halkları ve kültürleri bir sistem içinde barındıran Roma İmparatorluğu bunun somut bir örneğidir. İmparatorluğa giriş her zaman isteyerek meydana gelmemiş olsa da, imparatorluk, Roma vatandaşlık hakkına sahip olan her bir insana, kendi gelenek ve kültüründen vazgeçmesine gerek kalmadan, güvenlik, hukuk devleti, refah ve özgürlük sunmuştur. Eurolog-Projesi, ve bunun gibi başka örnekleri, uzlaşmış bir Avrupa nın herkes için avantaj getireceğini ve kültürel kimliklere karşı karşılıklı saygıyı teşvik edebileceğini göstermelidir. Avrupa dan dört kültür müessesesini ortak olarak birleştiren Eurolog-Projesi, EU-Culture-Programme (AB-Kültür-Programı) tarafından desteklenen bir projedir. Fotoğraf dizini: Dünyaya açılan kapılar: Hamburg Limanı: Martin Elsen Şehir Merkezi: Karlsruhe, Bildstelle Stadt Karlsruhe MMG, Kahire, Tahrir Meydanı: monasosh, flickr; Fez: cutcaster İnanç: Rothko-Chapel: Weißenburg dan adak sacları: Archäologische Staatssammlung, Münih, Mevla köşesi: Kapfenhof St. Peter, Almanya Yıkanma kültürü: Roma kaplıcası, Badenweiler, Güney Almanya: Archäologie erleben, editörler Anita Pomper, Rainer Redies, André Wais, s.42, Theiss yayınevi, Stuttgart K. G. Geiger, Stuttgart; Hamam, çikolata fabrikasında kadınlar merkezi, Berlin Beyaz Düşler: toplu düğün: Kim Hong-Ji, Thompson- Reuters; Aldobrandini Düğünü: Pompeii Freskleri ne göre, A. Majouri, Berlin 1938 Diğer resimler: Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Eurolog partner müzeleri ve yazarlar Katarina Horst ISBN

3 Eurolog Avrupa Antik Çağ ile diyalogda Eurolog Projesi Avrupa-Akdeniz yaşam alanındaki insanlar ortak bir geçmişe sahip olmuşlardır ve bu geçmiş bugüne kadar maddi ve manevi bir miras olarak yaşamaktadır. Karşılaşmalar ile ilişkiler ve buna bağlı olarak çeşitli iletişim ve yaşam şekilleri Antik Çağ a ve aynı zamanda günümüz dünyasına şekil veren unsurlardandır. Binyıllardan beri insanların kendi yaşam dünyalarına ve tersine, sürekli devam eden bir değiş tokuşla yabancı kültürel miras girmektedir. Eurolog-metodu kendini bu sürece vererek bir perspektif değişikliği yaratmaktadır. Roma İmparatorluğu (Imperium Romanum) Antik Çağ da küreselleşme Bir çok halkları ve kültürleri aynı sistemin içerisinde birleştiren Roma İmparatorluğu, bugünün küreselleşmiş dünyasına paralellik göstermektedir. Roma nın genişlemesi Avrupa nın haritasına bugüne dek şekil vermiştir. Bu çok uluslu devlet parlak dönemi sırasında 100 milyona varan nüfusa sahip olmuştur. İmparatorluğa dahil olma her zaman gönüllü olarak meydana gelmemiş olsa da, bir çok insana, kendi gelenek ve kültüründen vazgeçmesine gerek kalmadan, güvenlik, hukuk devleti ve özgürlük vermiştir. Romalılar ve fethedilen uluslar arasındaki temas aracılığı ile çoğu kez kaynaşma sürecinde sağlam karma kültürler oluşmuştur. Bugün birçok şey başarıyla sonuçlanmış görünse de, Roma İmparatorluğu bunları başka veriler altında gerçekleştirmiştir: bağdaşık bir ekonomi bölgesi, ortak bir para birimi, herkes için aynı haklar ve ulus çeşitliliğine rağmen bağdaşık bir dış ve emniyet politikası yaratmışlardır. Eurolog un metodu Antik Çağ incelendiğinde bugünün toplumsal sorularına nasıl cevaplar bulunabilir? Avrupa-Akdeniz yaşam alanındaki ortak kültürel miras, özellikle klasik antik dönemde çok gelişmiştir. Akdeniz bölgesi ezelden beri mülk ve kültür alış verişi için bir alan olmuştur. Çeşitli kültürler arasındaki ilişkiler günümüze dek modern dünyaya şekil vermiştir. Günlük hayattaki fenomenlere ve bunlarin etkilerine tek tek bakıldığında, bugün de bunun benzerlerine rastlamak mümkündür. Bu bilgiler günümüzün ve geleceğin Avrupa sındaki hayata dair biçimlendirmelerde bize ışık tutabilir. Eurolog un amacı Antik Çağ ile olan Avrupa diyaloğunda uluslararası proje ekibi, bugünki toplumun günlük hayattaki fenomenlerine ışık tutmaktadır ve kendi kültürüne ait olduğu zannedilen öğelerin aslında ortak bir kültürel mirasa ait olduğunu belli etmektedir. Bu bilgi, anlayış ve saygıya yol açmalı ve böylece sınırlamaya, ayrımcılığa, zulüme ve haksızlığa karşı çıkmalıdır. Eurolog bu şekilde çeşitli ülkeleri kapsayarak insanlar arasındaki candan paylaşımı ve yeni bakış açılarını teşvik etmek ve de kültürlerarası yeterliği desteklemek arzusundadır. Uluslararası proje ortakları Eurolog metodu nu esas alarak müze ve tarihi alanlarda aracılık ve iletişim için yenilikçi ürünler geliştirmişlerdir. Bu serginin yanısıra bir çocuk kitabı, rehberler için ders kitabı, bir masal ve bir Smartphone-App i çıkmıştır. Diğer bilgileri internet sayfasında bulabilirsiniz. Bu proje Avrupa Komisyonu tarafından desteklenerek finanse edilmiştir. Bu yayının (bildirinin) içeriği sadece yazarın sorumluluğu altındadır; komisyon yayının içerdiği bilgilerle ilgili diğer kullanımı için sorumlu değildir.

4 Dünyaya Açılan Kapılar Deniz üzerinden kültür alış verişi Yunan ozan Homeros M.Ö. 700 yılı civarında kahramanlık destanı Odysseia da bir Akdeniz adasında yaşayan dev halk hakkında Kikloplar, denizcilik ve dış temasları olmadan yaşadıkları için kültürsüz kalmışlardır hükmünü vermiştir. Aslında Akdeniz sakinleri çok önceleri gemiyle büyük mesafeler katetmiş ve yabancı sahillere ulaşmışlardır. Akdeniz bölgesinin doğal şartları, Kıbrıs tan bakır veya Yunan adalarından mermer gibi çeşitli hammaddeleri sunmuştur. Gelişen deniz ticareti sayesinde üretim imkanlarında çeşitlilik meydana gelmiştir. Mısır, Fenike ve Yunanistan gibi antik yüksek kültürler fikir ve bilgi alışverişinde bulunmuşlardır. Böylelikle, günümüze dek hayatımıza şekil veren kültürel anlamda muazzam bir gelişme sağlamıştır. İnsanlık tarihinin en büyük başarılarından bazıları kazanılmıştır: maden işlemesi ve alfabenin Fenikelilerden Yunanlara onlardan da Romalılara geçmesi gibi... Dünya çapında iletişim ağı Çok büyük depo tesisleri, korsanlığı önlemek, ortak para birimi ve nihayetinde İmparator Augustus un sağladığı Roma Barışı (Pax Romana), Roma İmparatorluğu nu birleşik ekonomik bölge haline getirmiştir. Bugünkü evrensel ticaret için örnek olabilecek Antik Çağ ın en kapsamlı mal aktarımı meydana gelmiştir. Eskiden denizcilik Akdeniz bölgelerini birleştirmiş ve onları homojen bir kültür alanına çevirmiştir - Bugün küresel ağ birçok taşıma aracı vasıtası ile oluşmaktadır. Alanya Kalesi nin havadan görünüşü, Türkiye: Kalenin en eski bölümleri M.Ö. 2. yüzyıla dayanmaktadır, tersane ve Kızılkule Selçuklu Dönemine aittir. Hamburg un limanı, Almanya, Avrupa nın üçüncü büyük konteyner limanı.

5 Yollarda Xanten Colonia Ulpia Traiana Köln Colonia Agrippina Hareketlilik Bugün seyahat etmek çok tabii bir şey. Yollar tüm Avrupa ve Akdeniz bölgesini birleştirmektedir. Bu hareketli olma imkanını büyük çapta ilk olarak Roma askerleri sağlamışlardır. Bölgesel yayılma sırasında aşağı yukarı 1000 yılda, km uzunluğu aşan ekvatordan iki kat daha uzun olan muazzam bir yol sistemi kurmuşlardır. Karşılaşma Yeni yollarda çok uluslu devletin her bölgesinden insanlar karşılaşmışlardır: mallarıyla birlikte tüccarlar, marifetlerini başka yörelerde kullanan zanaatkârlar, elçiler, askerler, köle tacirleri, köleler, aileler ve eğitim için seyahat edenler. İletişim Romalıların kurdukları cadde ağları sadece en büyük medeni başarıları değil, aynı zamanda Roma kültürünün İmparatorluğun her yerine yayılmasında en önemli etken olmuştur. Birçok eyalette resmi dil olan latin yazısı ve dili, eğitim, mitoloji, yemek kültürü ve hijyen düşüncesi bunun örnekleridir. Fakat yollar tek yönlü yol olmamıştır, çünki Romalılar, yaşam kalitesinde düzelme vaat ettiği takdirde, kültürel etkilere karşı açık olmuşlardır. Böylece pantolon ve kapşonlu paltoyu daha serin bölgelerden benimsemişlerdir. Bugünkü ana caddelerden birçoğu Antik Roma yollarının üzerinden geçmektedir. Mil taşları, Romalılar döneminde yol levhaları olmuşlardır. Bir sonraki merkeze olan uzaklığı göstermişlerdir. Bu, M.S. 200 yılı civarında Yukarı Germania (Germania Superior) da bir yolun kenarında bulunmuştur. Badisches Landesmuseum Karsruhe Avenches Aventicium Lyon Lugdunum Via Domitia Marseille Massilia Römische Rheintal Straße Strasbourg Argentorate Genova Genua Nice Pisa Nicae Pisae Tunis Carthago Rome Roma Augsburg Augusta Vindelicum Augst Augusta Rauricorum Bolzano Trento Pons Drusi Tridentum Milano Mediolanum Verona Verona Via Julia Augusta Via Aemilia Scauri main routes in Roman time todays main routes SS1 Via Claudia Augusta Via Aurelia Via Flaminia SS3 Ravenna Via Salaria Via Tiburtina Valeria Ostia Ostia Napoli Neapolis Ascoli Asculum Via Appia Virunum Rimini Colonia Ariminum Fano Fanum Fortunae SS4 SS5 Pescara Aternum SS7 Brindisi Brundisium Taranto Tarentum Durrës Dyrrhachium Via Egnatia Edessa Patras Patrae Thessaloniki Thessalonica Athina Athenae Korinthos Corinthus Istanbul Byzantium Roma lejyoneri Lucius Aemilius Crescens in mezar taşındaki seyahat arabası ailesinin nakil mesleğine yönelik bir ima olabilir. Mezar taşı Yukarı Germania eyaletinden gelmektedir ve M.S. 1. yüzyıla aittir. Badisches Landesmuseum Karsruhe

6 Şehir Merkezi Şehir Merkezi Şehirler olduğu sürece, insanların bir araya gelebileceği meydanlar da olacaktır. Ana eksenler toplantıları, ticareti, bayramları, dini törenleri, yargıyı ve siyaseti bu düğüm noktasına götürmektedir. Bu işlevler meydanın mimarisine yansımaktadır. Antik Yunanistan da etrafı sütunlarla çevrili olan tipik meydanı Agora yı dükkanlar, tapınaklar ve makam binaları çevrelemiştir. M.Ö. 6. yüzyılda Agora, bir Yunan şehir devletinin önemli toplumsal özelliğini oluşturmuştur. İlk açık halk toplantılarında bağımsız erkek yurttaşlar siyasi olaylara etki edebilmişlerdir. Romalılar meydanın biçimlendirme prensibini kendi Forum ları için devralıp Roma İmparatorluğu nun kentlerinde yaygınlaştırmışlardır. Avrupa şehir planlaması bugüne kadar Antik plana uymaktadır. Şehir merkezi fikri böylece yabancıların da yerle ilgili yönlerini çabuk tayin etmelerini mümkün kılmaktadır. Roma terimi Forum bugün sadece kentsel kamuoyu için değil, aynı zamanda sanal internet platformlarında dünya çapında bir alış veriş terimi olmuştur. Fes Medina, Fas Atina da Sintagma Meydanı, Yunanistan Şark ve Garp Şark taki şehir başka türlü gelişmiştir. Dar sokak ve yapılardan oluşan sık bir örgü, yan yana olan bir yaşam, ticaret ve ibadet hanelerin birbirine çok yakın olmasını yaratmıştır. Cami, bir medinada (şehirde) oturanın dini, gündelik ve siyasi yaşantısının merkezini ve şehire ait çekirdeği oluşturmaktadır. 20. yüzyıldaki Avrupa mimarisinin etkisiyle yeni yapılan dış mahallelerde büyük meydanlar oluşmuştur. Atina daki Agora demokrasinin beşiği olarak geçmektedir. Çünkü burada ilk açık halk toplantıları yapılmıştır. Tahrir Meydanı: Şubat 2011 de binlerce insan özgürlük ve reformlar için toplanmış, gösteri yapmaktadır, Kahire, Mısır. photo: Monasosh, flickr Perge de Roma Agora sı, Antalya, Türkiye Karlsruhe de Marktplatz (pazar meydanı), Almanya; photo: MMG Çanak parçası (Ostrakon) Atina Agora sında kararlar alınmıştır. Atina lı bağımsız vatandaşlar Ostrakizm diye adlandırılıan Çanak parçası Mahkemesindeki oylamada çanak kırıklarını oy pusulası olarak kullanmışlardır.

7 İnanç Çok kültür çok inanç Antik Çağ da dinler birçok tanrıyı, efsaneyi ve dini töreleri kapsamıştır ve bunlar Akdeniz bölgelerinde asırlar boyu birbirleriyle kaynaşmıştır. Roma nın kuruluşundan sonra İtalyan halklarının dini düşünceleri Yunan tanrılarından etkilenmiştir. Roma İmparatorluğu nun kurulmasıyla birlikte bazı imparatorlar kendilerine tanrı gibi tapılmasını istemiştir. Bu emire uyulduğu sürece insanlar kendi tapınmalarına devam edebilmişlerdir. Romalılar yabancı kültürlerin dini örf ve adetlerine karşı duydukları büyük ilgiden dolayı onları kendi kültürleri ile bütünleştirmişlerdir. Sınırlı hoşgörü Bu inanç çeşitliliği yeni kültlerin ve kültürlerarası tanrıların oluşmasına yol açmıştır. Fakat Museviler ve Hıristiyanlar gibi tek tanrılı dinlerden olanlar Roma İmparatorluğu na kurban götürmeyi reddettikleri için Romalılar onlara karşı hoşgörülerini zorlamışlardır. Bütün tanrılara bir tapınak Panteon yunancada bütün tanrılara anlamına gelir. Roma daki imparatorluk dönemine ait Panteon, ilk tapınak olarak bütün tanrılara adanmıştır. Buna benzer bir fikri 1971 yılında hayırseverler John ve Dominique de Menil bütün inançların dini törenleri için bir yeri, insan haklarının, özgürlüğün ve küresel meselelerin merkezi olarak Houston daki Rothko-Chapel in inşası ile gerçekleştirmişlerdir. İmparatorluk zamanıdan kalma Roma daki Panteon, İtalya, M.S. 2. yüzyıl. Rothko-Chapel (Küçük-Rothko-Kilisesi) Houston, Teksas/ ABD, 1971 yılında dini törenle açılmıştır. Sekiz köşeli yapının içi ressam Marc Rothko ya ait 14 tek renkli resimlerle donatılmıştır. Takvim 19. yüzyıldan beri Advent takvimleri, almanca konuşulan bölgelerde çocukları Noel bayramına hazırlamaktadır. Advent takviminin 24 kapısının arkasında eskiden Hıristiyan motifleri varken bugün onların yerine şekerlemeler veya başka küçük sürprizler bulunmaktadır. Buna rağmen Advent takvimlerin Hıristiyan geleneği korunmuştur. Almanya nın Berlin kentinde yaşayan Müslümanlar Ramazan ayını Ramazan Bayramı na kadar bölümlemek açısından Advent takvimi fikrini benimsemişlerdir. Adak Şifa için bir dilek veya minnettarlık olarak adak adama adeti, Minos dönemine ait kutsal tepelerin ziyaretçilerini, Yunan ve Roma tapınaklarında kurban kesenleri ve Katolik ve Ortodoks kiliselerdeki Hıristiyanları birleştirmektedir. Arkeologlar, bunun gibi kilden yapılmış figürleri Girit teki Petsophas da (Yunanistan) Minos dönemine ait, M.Ö. 2. yüzyıldan olan kutsal tepenin çevresinde bulmuşlardır. M.Ö. 3. yüzyılın başından olan tanrıça Minerva, Apollon ve Merkür tanrılarının tasviri üzerinde olan bu Roma adak sacı, Almanya nın Bavyera eyaletindeki Weißenburg da bulunan hazineden gelmektedir. Bu modern yunan-ortodoks adak sacları, ibadet için kullanılan eşyaları satan dükkanlardan satın almak mümkündür. Semboller İnsanların, ezelden beri kurban ve dualarla daha yüksek güçlere başvurma ihtiyaçları olmuştur. Felaketten korunmak için ritüeller ve semboller yaratmışlardır. Bunun için göz her zaman ve birçok kültürde yaygın bir işaret olmuştur. Dünyanın her yerinde bu algılanmakta ve anlaşılmaktadır. Bu, bilinçli veya bilinçsiz bir devralma olabilir.

8 Artemis ve Diana Yunanlılar, kadın ve çocukların koruyucusu, hayvanların, ormanın ve avcılığın sahibesi olan bakire tanrıça Artemis e tapmışlardır. Genelde ok ve yay ile betimlenmiştir. Hayat veren özellikleri nedeniyle Anadolu da dağ ve ana tanrıçası Kibele ile birleştirilmiştir ve Efes Artemisi olarak Türkiye nin batısında, Efes te, ona tapılmıştır. Bu tanrıçanın kült tasvirleri hayvan figürleriyle süslenmiştir, üst gövdesi muhtemelen bereket sembolleriyle örtülüdür. Romalılar eski italik tanrıçası, hayvanların ve doğumun koruyucusu Diana yı Artemis ile özdeşleştirmişlerdir. Kült tasvirleri ve küçük heykeller Diana yı herşeyden önce avcı olarak, kısa bir elbiseyle, çizme ve sadak ile göstermektedir. İmparatorluk döneminde Romalılar tüm Imperium Romanum da Diana için kült yerleri kurmuşlardır ve sık sık benzer özellikler taşıyan yerel bir tanrıça ile birleştirmişlerdir. Alp Dağları nın kuzeyinde, Kara Ormanın Kelt tanrıçası Abnoba ile tanışmışlardır. Diana ile eşit tutulmuş ve keltromalı Diana Abnoba olarak ona tapınmıştır. Almanya nın güneybatısında kaplıcalarda ve kült yerlerinde, aynı zamanda Romalıların yeni inşa ettikleri caddelerde Kara Orman tanrıçasının küçük heykelleri bulunmuştur. İyileştiren kaynakların tanrısal azîzesi artık Diana Abnoba olarak yolcuları da koruması altına almıştır. İsis Laktans, Mısır Badisches Landesmuseum Karlsruhe Roma döneminden İsis, Perge den Antalya Arkeoloji Müzesi, Türkiye Şahsi dindarlığın ifadesi Romalılar günlük ibadet ve koruma amaçlı odalarına bir Lararium, küçük tanrı figürlü bir sunak, döşemişlerdir. Hıristiyanlar birçok yerde evlerinin bir köşesini dini ibadet için düzenlemektedirler. Müslümanlar seccade kullanarak günlük namazlarında bir yere bağlı değildirler, önemli olan yöndür. Dindar Musevilerin giriş kapısının pervazına yerleştirdikleri Mezuza nın, küçük bir kutunun içinde Shma Israel Dinle, İsrail duası bulunan bir parşömen yerleştirilmiştir. Mezuza Casa dei Vettii deki Roma Lararium u, Pompeii, İtalya, M.Ö. 1. yüzyıl Kara Ormanda bir odada Mevla köşesi İbadet eşyası: Çocuklu Meryem Ana Kelt-Roma tanrısı Diana Abnoba Badisches Landesmuseum Karlsruhe İsis ve Meryem Ana Mısırlılar için İsis ana tanrıça, tüm kültürlerin yaratıcısı, dünyanın sahibesi ve sihirli gücü olan büyük bir büyücü sayılmıştır. Oturan tanrıça kucağında, Nil nehrinin kıyısındaki ülkenin tanrısal hükümdarı, oğlu Horus u tutmaktadır. Yunanlılar ve Romalılar İsis e aynı derecede tapmışlar ve geniş çapta yayılmış gizemli bir kült geliştirmişlerdir. İsis in çocuğu ile olan görüntüsünü Hıristiyan Madonna tasvirlerinde bulmak mümkündür. Modern Lararium Avusturya lı tasarımcı Peter Panik den Seccade Roma tanrısı Diana, Capitol Müzesi, Roma Hediyelik eşya: Efes teki Roma tanrısı Artemis

9 Beyaz Düşler Vestis virum reddit kıyafet insanları adam eder sözlerindeki anlamı Milattan sonra 1. yüzyılda Romalı hatip Quintilianus tespit etmiştir. Kıyafet korur ve ısıtır, kişiye özel bir hava verir ve bir topluma ait olduğunu ifade eder. Özel vesilelerde ise bir grup içinde olan herkesin anlayabileceği giyim kuşam kuralları geçerlidir. Bu toplumsal fenomen Antik Çağ dan beri devam etmektedir. Beyaz Düşler Bugün birçok insan beyaz rengi bir gelinlikle bağdaştırmaktadır. Antik Yunanistan ve Antik Roma da kadınlar, saflığın sembolü olarak, beyaz renkli elbiseler giymişlerdir. Yunan şair Euripides in bir tragedyasında, yunan mitolojisinde bir prenses olan Alkestis evlenirken kocası kral Admetos un karşısına beyaz bir giysiyle, léfko péplo, çıkar. Roma da, eski Roma devrine ait bir duvar resmi beyaz bir elbise ve duvaklı evlenme örfüne tanıklık etmektedir. Hıristiyanlar bu geleneği benimsemiş ve yaymışlardır, kilise de merasimler kararlaştırmıştır. Batı dünyasındaki filimler ve seçkin insanların düğünleri sayesinde dünyanın birçok yerinde modern beyaz gelinlik hanımların kalbini fethetmiştir. Bu yoldan antik ve hıristiyan öğeler başka dinlerin örf ve adetlerine ulaşmıştır. Aldobrandini Düğünü : Roma daki bu fresk (duvar resmi) M.Ö. 1. yüzyılda yapılmıştır. Beyaz elbiseli ve duvaklı gelin yatağa oturmuş beklemekte. Asya da toplu düğün: Gelinler beyaz gelinik giymişler. Türk gelin ile güvey: Batılı bir gelinlik geleneksel Türk adetlerine göre iğneyle tutturulan kağıt paralarla birleştirilmiş.

10 Afiyet Olsun Dim Sum Maultaschen Yemek kültürü Romalıların gündelik yemek listesinde başlangıçta yulaf lapası bulunmuştur. Yunanistan ın Romalılar tarafından sömürgeleştirilmesiyle birlikte Roma mutfağı da değişime uğramıştır. Hali vakti yerinde olanlar artık üç bölümden oluşan ve tatlıyla biten akşam yemekleri yemeye başlamışlardır ve şark-yunan adeti olan klinai nin üzerinde yatarak yemek yeme alışkanlığını benimsemişlerdir. Uzak ülkeler yeni yemekler Halkın geçimini sağlamak için gemiler vasıtasıyla tüm imparatorluktan Roma ya gıda maddeleri taşınmıştır. Roma nın genişlemesi sebebiyle muazzam bir göç hareketi başlamıştır. Ayrıca farklı kökenli insanlar yerel özellikleri ve yemek pişirme örflerini Roma metropolüne ve imparatorluğun her köşesine getirmişlerdir. O güne kadar Akdeniz bölgesinden tanınmamış ürünler kuzeydeki vilayetlere ulaşmıştır. Bunu, Galya ve Germania da arkeolojik buluntular: zeytin çekirdekleri, balık sosu, istiridye kabukları veya şarap gibi izleri olan Roma amforaları kanıtlamaktadır. Çok insan hızlı mutfak Roma günlük hayatı acele olduğundan, yabancı kökenli insanların da işlettikleri açık havadaki mutfaklarda yapılan fast food yemekleri çok sevilmiştir. Roma da seyahatte olan herkes damakları üzerinden yeni lezzetlerle tanışıp bunlardan hoşlanmayı öğrenmişlerdir. Böylelikle o ya da bu egzotik baharat yerli mutfağa girmiştir. Roma da ticaret gemilerinden o kadar çok taşıma amforaları boşaltılmıştır ki, kırıklarından bugün de görünen bir tepe oluşmuştur Monte Testaccio. Erkeklerin klinai üzerinde ziyafet tasviri, Yunan içme kabı, M.Ö. 480 yılı civarında, Badisches Landesmuseum Karlsruhe Pompeii de bir açık hava mutfağı, İtalya, M.Ö. 1. yüzyıldan: sokak kenarındaki basit mutfaklar hızlı bir şekilde sıcak bir yemek sunmuştur. Roma daki Monte Testaccio, İtalya: arkeologlar bu tepenin 53 milyon amforanın kırıklarından oluştuğunu tahmin etmektedir. Tortellini Güney Almanya nın Maulbronn şehrinin sakinleri emindirler ki: Schwäbische Maultaschen (suebya iri mantısı), içi kıyma ve ıspanak ile doldurulmuş hamur çantacıkları bu yerde icat edilmiştir. Son derece alman zannedilen bu yemek AB-Kalite Mühürü ile korunmuştur. Fakat buluş hikayesi kültürlerarasıdır! 17. yüzyılda italyan zanaatkârlar aileleriyle birlikte Güney Almanya ya gelmiş ve yanlarında yemek tariflerini de getirip bunları Almanlarla paylaşmışlardır - aralarında et sulu, içi doldurulmuş hamur çantacıkları, tortellini in brodo, da varmış. İtalya da Tortellini ilk defa Venedig de servis edilmiştir. Çünki burada Marco Polo nun gemi yükleri ve bunlarla birlikte Çin den gelen içi doldurulmuş hamur çantacıkları da gelmiştir, dim sum, - kalbi etkileyen küçük nefis yiyecekler. Souvlaki Şiş-Kebab Şiş kebabını kömür ateşi üzerinde pişirmek, binyıllarca öncesine dayanan birçok kültürü kapsayan leziz bir geleneğe aittir. Pizza Bugünkü pizza varlığını bir kültür alışverişine borçludur. Antik Çağ da domates yoktur. Ancak 16. yüzyılda İspanyol denizciler domatesi Güney Amerika dan getirmişlerdir. Antik Roma pizzası nı M.Ö. 200 yılında Marcus Porcius Cato, un ve zeytinyağından yapılmış lavaşı, fırınlanmadan önce üzerini baharatlar ve bal ile beyaz peynir karışımı ile kaplanmış olarak tarif etmiştir. Antik Çağ da Bar-B-Q: M.Ö. 5. yüzyıldan kalma Yunan vazolarındaki resimler etin şişlerde nasıl kızartıldığını göstermektedir. Garum En sevilen Roma baharat sosu, salamura suyunda bekletilmiş balık artıklarından oluşmuştur. Romalılar bu baharatı Yunanlardan ve Kuzey Afrika daki Kartacalılardan öğrenmiş ve garumu bütün İmparatorluğa yaymışlardır. Garum, balık sosu ve Maggi: Meşhur Galyalı Asteriks ve Oburiks (Hopdediks) bütünüyle şişledikleri yaban domuzunu çok basit bir şekilde ateşin üzerinde kızartmışlardır. Romalılar ise dilim şeklinde keserek nefis bir sosla sofraya koymuşlardır. Romalı yemek kitabı yazarı Apicius yemek tarifini açıklamıştır: kereviz tohumu, dereotu, kimyon, nane, mercanköşk, kekik, maydanoz, çobandüdüğü otu, zencefil ve karabiber, önce garum denilen balıklı salamura suyu ile karıştırılacak sonra havanda sirke, bal ve şarap ile karıştırılacak. De re coquinaria (Yemek pişirme sanatı üzerine) VIII, 1,8

11 Hamam Kültürü Yaşam kaynağı su Romalılar büyük thermae veya küçük balinea larda büyük tutkuları olan banyo yapmakla uğraşmışlardır. İki terimin kökü yunancadan gelmektedir ve helenistik Doğu da doğru yıkanma zevkinin kökenine işaret etmektedir. Fakat bu gösterişli yapılar Romalılara has bir özelliktir. Bu banyo tesisleri Roma uygarlığının ve yaşam tarzının üstün bir kalıbı olmuştur. Kaplıcadan sağlık tapınağına Bu tesisler ilk önce kaplıcaların olduğu yerlere, insan sağlığını desteklemek amacıyla ve tıbbın ve sağlığın tanrısı Asklepios için bir tapınak ile kurulmuştur. Kısa bir süre sonra bu tesisler lüks donatılmış eğlence ve eğitim merkezleri, fitnes kulübü ve herkes için bir buluşma noktası haline gelmiştir. Roma kaplıcası bir başarı hikâyesi olmuştur: soğuk, ılık ve sıcak su havuzları, terleme kabini neredeyse modern bir sauna görünümüyle karşılaştırılabilir bir jimnastik odası, ısıtılabilen bir dinlenme ve masaj bölümü ile döşenmiştir. En ücra eyaletlerde oturanlar bile bu lüksten vazgeçmek zorunda kalmamışlardır. İmparatorluğun çöküşünden sonra bu Roma kültür fenomeni önce birçok bölgelerde devam ettirilmemiştir. Fakat İslam kültürleri buhar banyosunu hamam türünde benimsemişlerdir. Bugün Roma usulü banyo kültürü yeni bir kalkınma yaşamaktadır. Sağlık ve Spa merkezlerinde modern toplum beden ve ruh dinlendirmektedir. Güney Almanya daki Badenweiler beldesindeki Roma kaplıcaları M.S. 1. yüzyıldan kalma önemli bir kaplıca tesisidir. Kaynak tanrıları sağlık ve hatta şifa garanti etmişlerdir. Roma daki (İtalya) Trajan kaplıcaları aşağı yukarı toplam metre karelik bir alana sahip ve aynı anda 1000 kişi tarafından ziyaret edilebilir halde olmuştur. Ana sarnıç 7,5 milyon litre su kapsamaktadır. Hamam, bir buhar banyosu olup, Bizanslılar tarafından da kullanılmış olan Eski Yunan ve Roma kaplıcasının geliştirilmişidir.

12 Alkışlar Kült oyunlar Avrupa tiyatrosunun başlangıcı dini ve tapınma ile ilgili alanda yatmaktadır ve M.Ö. 3. binyıla kadar uzanmaktadır. Girit te arkeologlar geçenlerde Minos saray duvarlarındaki dört köşeli meydanlarda tiyatro ile ilgili öğelerle dini oyunlar farketmişlerdir. Seyirciler gösterileri taş basamaklar üzerinden takip etmişlerdir. Herkese eğlence Yunanistan ın Klasik Dönem inde, sahne binası, skene, yada salon, theatron, gibi tiyatroya özgü öğeler yer almaya başlamıştır. Atina daki M.Ö. 5. yüzyıla ait Dionysos tiyatrosu, Antik tiyatronun ve bununla birlikte günümüzün modern tiyatrolarının başlangıcı olarak kabul görmüştür. Buradan itibaren bu sanat dalı tiyatro mimarisi ile birlikte bütün Akdeniz bölgesinde yayılmaya başlamıştır. Tiyatro eserlerinin içerikleri giderek toplumu eleştirici, siyasi ve sanatsal açıdan düşündürücü olmaya başlamıştır. Sahneye sadece çeşitli maskeler taşıyan erkekler çıkmıştır. Perde açılsın Romalılar tiyatroyu bütün ana düşüncesiyle Yunanlardan almış ve Roma İmparatorluğu nun her alanını kapsayacak şekilde yaymışlardır. Bu şekilde tiyatro halk tarafından çok sevilmiştir, büyük bir popülariteye erişmiştir ve kamusal kültür ve değerlerde bir değişime sebep olmuştur. Bugün dünyanın her kentinde tiyatrolar bulmaktayız. Oyunların konuları binyıllar içerisinde hemen hemen hiç değişmedi. Bunlar eskiden olduğu gibi hayatın içinden alınan ve bundan dolayı her zaman güncel olan konular. Atina daki Antik Dionysos Tiyatrosu seyirciye yer vermiştir. Sadece trajedi ve komedi gibi oyun türleri değil, aynı zamanda basamaklarla yükselen, yarım daire biçimli seyirci salonu ile önüne dikey biçimde yerleştirilmiş sahne de Eski Yunanistan dan gelmedir. Knossos taki Minos Sarayı nın kuzeybatı kenarında seyirciler için basamaklı, dört köşeli meydan tesisi kurulmuştur. Burada belki o meşhur boğa atlayışı olmuştur. Şimdiki adıyla Ladenburg am Neckar olan Almanya daki Roma şehri Lopodunum da bulunan, Roma tiyatrosuna ait taştan bank ı vakfedenin kitabesini göstermektedir. Böylece oturacağı yer daima ayırtılmış görünmekteydi. Roma dönemine ait en iyi şekilde korunarak gelmiş Antik tiyatro Aspendos ta, Türkiye nin güneyinde bulunmaktadır. Selçuklular 11. yüzyılda tiyatroyu kervansaraya dönüştürmüş ve bu şekilde taş soygunculuğundan ve çöküşten korumuşlardır.

13 Ortaklar ve Eurolog-ürünleri Proje yönetimi: Prof. Dr. Harald Siebenmorgen, Dr. Katarina Horst, Angelika Zinsmaier M.A., Alexandra Neuner M.A. (Badisches Landesmuseum Karlsruhe, Deutschland). Ürünler: Eurolog Avrupa Antik Çağ ile diyalogda. Gezici sergi ve rehber broşürü. 1. proje ortağı: Prof. Dr. Athansaia Kanta, Manolis Vrachanakis (Girit in Kandiye deki 23. Anıtlar Müdürlüğü, Yunanistan) Ürünleri: Minoan Crete and the Origins of Ancient Greek Theatre, kültür turları düzenleyen rehberler için rehber kitabı ve The Performance, çocuklar ve yetişkinler için bir masal. 2. proje ortağı: Seher Türkmen, Gülcan Demir, Belgin Savaş, Faruk Yılmazer, (Alanya Müze Müdürlüğü /T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Türkiye) Ürün: Tatil Kitabım isimli bir çocuk kitabı 3. proje ortağı: Dr. Claudio Parisi-Presicce, Dr. Isabella Damiani, Dr. Klaus Werner (Musei Capitolini Direzione Musei. Sovrintendenza Capitolina ai Beni Culturali, Roma Capitale) Ürün: müzelerdeki nesnelerin tanımlaması için Capitolini.info, NFC enabled website Bağlı olan ortak: Prof. Dr. Taher Ghalia, Soumaya Gharsallah- Hizem (Musée du Bardo Tunis, Tunesien) Nisan 2012 Eurolog- Summer School (yaz okulu) için toplantı yeri, Arkeolojide kültürlerarası yetki konulu bilimsel sempozyum. Bütün Eurolog-ürünlerini, Summer School konferanslarını ve diğer bilgileri: internet sayfasında bulabilirsiniz.