Plasentanın Görevleri ve İkiz Gebelik. Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK

Transkript

1 Plasentanın Görevleri ve İkiz Gebelik Doç. Dr. Nejdet ŞİMŞEK

2 Plasentanın Görevleri : Plasentanın fonksiyonu çok yönlüdür. 1) Metabolizma organı görevini görür. 2) Solunum organı olarak hizmet eder. 3) Vitaminleri depo eder. 4) Hormon salgılar. 5) Bazı antikorları geçirir

3 1) Metabolizma organı görevini görür. Yavrunun beslenmesi için gerekli olan maddeler ana kanından yavruya, yavruda biriken metabolizma artıklar da dışarı atılmak üzere ana kanına basit difüzyon, aktif transport, fagositoz ve pinositoz yardımıyla geçer. Su ve inorganik maddeler plasentadan difüzyonla serbestçe geçebilirler. Selenyum amino asitlere bağlanarak, Glikoz aktif transport yolu ile geçer. Serbest yağ asitleri plasentadan basit difüzyonla alınır Proteinler plasentadan geçemezler. Fötüs, proteinlerin çoğunu aktif transportla geçen amino asitlerden sentezler. Bazı proteinler ise trofoblastlar tarafından fagositoz veya pinositozla alınabilir. Plasenta, bakteri ve viruslar için etkili bir bariyerdir. Bazı mikroorganizmalar (Brucella canis, Mycobacterium tuberculosis, koyunların abortus virusu, Toxocara canis gibi) plasenta bariyerini kolaylıkla geçerler. Ġlaçların çoğu plasentayı basit difüzyonla geçerler. Eroin gibi uyuşturucu ilaçlar, fötüste de fötal ilaç alışkanlığı oluşturur.

4 2) Solunum organı olarak hizmet eder. Anne kanı ile yavru kanı arasında gaz (O 2, CO 2 ) alışverişini sağlar. Bu alış-verişte gazlar arasındaki basınç farkı önemli rol oynar. 3) Vitaminleri depo eder. Plasenta B, C, D ve E vitaminleri için geçirgendir. A vitamini plasentadan ancak provitamin (karotin) halinde geçebilir. Suda eriyen vitaminler (B, C), yağda eriyen vitaminlere (A, D, E) göre plasentadan daha çabuk geçerler. 4) Hormon salgılar. Sinsityotrofoblastlar tarafından salgılan östrojen, progesteron ve gonadotrophic hormonları gebeliğin devamını ve süt bezlerinin gelişmesini sağlar.

5 5) Bazı antikorları geçirir. Maternal antikorların, plasenta yolu ile fötüse taşınması, fötüse pasif bağıģıklık kazandırır. Yarım plasentalarda plasenta bariyeri kalın olduğu için antikor geçiģi çok az olur ya da hiç olmaz. Bu geçiş, ancak tam plasentalarda mümkündür. At, domuz ve ruminantlarda plasenta bariyerini geçen herhangi bir antikor saptanamamıştır; kedi ve köpeklerde ise çok az miktarda geçmektedir. Bundan dolayı evcil hayvanlarda kolostrumun, doğan yavrulara verilmesi gereklidir. İnsan ve tavşanda ise antikorlar plasenta yolu ile alınırlar.

6 BAZI MEMELĠLERDE GEBELĠK SÜRESĠ Fare gün (3 hafta 2 gün) TavĢan gün (4 hafta) Kanguru gün (5 hafta - 4 gün) Tilki gün (7 hafta) Kurt gün (9-10 hafta) Köpek gün (9-10 hafta) Kedi gün (8-9 hafta) Aslan gün (3 ay 20 gün) Domuz gün (4 ay) Koyun gün (5 ay) Keçi 147 gün (5 ay) Kaplan 155 gün (5 ay) Geyik gün (6 ay)

7 Maymun gün (6-9 ay) Ayı gün (6 ay) Ġnek gün (9 ay 15 gün) Ġnsan gün (9 ay 10 gün) Manda gün (10 ay 15 gün) Balina* gün (11-12 ay) Zebra 345 gün (11 ay 15 gün) Kısrak gün (11 ay 15 gün) EĢek gün (12 ay) Deve gün (12 ay) Zürafa gün (14-15 ay) Gergedan 540 gün (18 ay) Fil gün (20-21 ay) Yunus** gün (11-12 ay) * Balina, iki yılda 1 adet yavru yapar. Yavru plasentalı ve göbek kordonludur. ** Yunuslar balinalarla akrabadır. Doğumda yavru baştan değil, kuyruktan doğar. Genellikle, 1 ender olarak da 2 yavru yaparlar.

8 ĠKĠZLĠK VE ÇOK YAVRULU DOĞUM Bu durum genellikle insanları ilgilendirir. Ancak, hayvanlardaki çok yavrulu doğumun nedeni de aynı prensiplere bağlıdır. İnsanda ikili ve nadir de olsa beşli, altılı, hatta sekizli doğumlara da rastlamak mümkündür. İkizlik, iki zigottan köken alabilir, dizigotik ikizlik ya da fraternal ikizlik Tek bir zigottan köken alabilir monozigotik ikizlik ya da identikal (benzer) ikizlik

9 1) Çift yumurta ikizleri (diovuler ikizler, dizigotik ikizler, fraternal ikizler): Aynı ovarium'da ya da iki ovarium'da ayrı ayrı iki Graaf follikülü gelişir ve iki ovulasyon olur. iki adet seconder oocyte, iki ayrı spermatozoon tarafından döllenir ve uterus'ta iki implantasyon meydana gelir. Doğum, birlikte olur; yavrular aynı cinsiyette veya ayrı cinsiyette olabilirler. Aralarında kardeşçe bir benzerlik söz konusudur. implantasyon birbirinden aralıklı olursa, ikizler iki ayrı amnion, chorion keselerine ve plasentaya sahip olurlar. implantasyonu birbirine yakın olursa, ikizlerin ayrı ayrı amnion keseleri olmalarına rağmen, chorion keseleri ve plasentaları birleşik olabilir. İneklerde, birleşik plasenta'nın kan damarları arasında anastomozlar olabilir. Eğer, ikizler farklı cinsiyete sahipse, bu durum dişi fötusa ait genital sistemin normal gelişimini engeller ve freemartinismus şekillenir.

10 2) Tek yumurta ikizleri (monovuler ikizler, monozigotik ikizler, identikal ikizler) Bir adet seconder oocyte, bir tek spermatozoon tarafından döllenir. ikizler benzer genetik özelliğe ve fiziksel görünüme sahiptirler. Başlangıçta tek bir zygote'tan şekillenirler. Ayrılmalar, embriyonal gelişmenin farklı aşamalarında görülebilir. 3 farklı şekilde tek yumurta ikizi şekillenir.

11 A) Zygote iki blastomerli aşamadan, morula evresine kadar olan dönemlerin herhangi birinde ikiye ayrılarak iki blastocyst oluşur. Implantasyonları birbirlerine yakın olursa, identikal ikizlerin ayrı amniyon keseleri, tek bir chorion kesesi ve plasentaları vardır. Implantasyonları birbirlerine aralıklı olursa, herbirinin bağımsız amnion ve chorion keseleri ile plasentaları bulunur.

12 B.Nodus embriyonalis'in iki eşit parçaya ayrılması ile şekillenebilir. Bu tür ikizlikte, iki ayrı amnion kesesi, tek bir chorion kesesi ve ortak bir plasenta bulunur.

13 C. Diskus embriyonalisin iki kısma ayrılmasıyla şekillenebilir. amnion, chorion keseleri ve plasenta tektir. Nodus embriyonalis veya diskus embriyonalisteki ayrılma tam olmazsa, yapışık ikizler (Siam ikizlerinde olduğu gibi) meydana gelir. Bu ikizler genellikle kalça ve omuzdan yapışıktırlar.

14 Monozigotik ikizliğin değiģik Ģekilleri. A- embriyonun ikiye bölünerek geliģmesi ; B- nodus embriyonalisin ikiye bölünmesi ile ayn embriyoların oluģması ; C- nodus embriyonalis'in tam ayrılamadığı durumlarda yapıģık ikizlerin Ģekillenmesi (Carison'dan).

15 İkizlikten daha çok sayıda olan doğumlara çok yavrulu doğum (çoklu doğum) denir. Bu durum, değişik şekillerde meydana gelir. Ya aynı anda birkaç ovulasyon olur ve oocyte'ler ayrı ayrı döllenerek fraternal ikizleri meydana getirirler, ya da döllenmiş yumurta hücrelerinden bazıları identikal ikizler yönünde gelişirler. Örneğin : dörtlü doğumda 2 fraternal 2 identikal, üçlü doğumda 1 fraternal 2 identikal ikizler olabilir. Beşiz ve üzerindeki sayıda olan çoklu gebelikler, insanlarda nadir olarak görülür.

16 DIġ GEBELĠK (ektoptik, ekstrauterin gebelik) Uterus'tan başka yerlerde olan implantasyonlara dış gebelik adı verilir. Dış gebelik dört şekilde meydana gelir: Ovarial gebelik : Ovulasyon anında oocyte henüz ovarium yüzeyinde iken buraya ulaşabilen bir spermiyum tarafından döllenir. Zygote'tan sonraki ilk gelişmeler yine ovarium yüzeyinde meydana gelir ve şekillenen blastula (bfastocyst) ovarium bağdokusu içine implante olur. Abdominal gebelik : Ovulasyon anında oocyte ve spermiyumlar karın boşluğuna düşerler. Döllenme ve bölünmeler burada olur. Blastocyst barsak duvarına ya da omentum'a implante olur. Tubal gebelik : Bu tip, çok raslanan bir dış gebeliktir. Zygote oluşumu ve bölünmeler normal bir şekildedir. Ancak, şekillenen morula uterus'a varmadan blastocyst evresine eriştiğinde yumurta yolunun mukozasına implante olur. Blastocyst geliştikçe hacim kazanır ve yumurta yolu duvarını yırtarak iç kanamaya neden olur. Servikal gebelik : Bu tip dış gebelikte implantasyon, serviks kanalının iç bölümünde olur. Plasenta geçit yolunu tıkadığı için, doğum anında şiddetli sancı ve kanamalar meydana gelir.