Küresel ısınma ile birlikte Dünya'daki ortalama sıcaklıklar giderek artmakta ve bunun da sonuçları yavaş yavaş karşımıza gelmektedir.

Transkript

1 ÖĞRETMEN NOTLARI TANIMLAR Küresel ısınma, dünyadaki yaşamın sürdürüldüğü ekosistemlerin bütüncül yapısını tehdit eden, binlerce bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına neden olan, insan yaşamını etkileyen, aşırı sıcaklık, yangın, susuzluk, kuraklaşma gibi diğer meteorolojik afetlerin artmasına sebep olan bir oluşumdur. Küresel Isınmanın Sonuçları Küresel ısınma ile birlikte Dünya'daki ortalama sıcaklıklar giderek artmakta ve bunun da sonuçları yavaş yavaş karşımıza gelmektedir. Atmosferdeki karbondioksit oranı sanayi öncesinden 2005 yılına kadar %35,nitroksit %18, metan ise %250 artmıştır. Bununla birlikte 1850 li yıllardan itibaren son 12 yılın ( ) 11 yılı en sıcak yıllar arasında yer almaktadır. 100 yıllık ( ) ortalama sıcaklık artışı 0.6 o C iken periyodunda ortalama sıcaklık artışı ise 0,74 o C olmuştur Uzmanlara göre atmosferin kirlenmesi durdurulsa bile Dünya nın ısısı önümüzdeki yüzyılda 1.2 derece artacak. Uzmanlar Dünya nın önümüzdeki yıllarda 2 dereceden fazla ısınması durumunda küresel ısınmanın artık durdurulamayacağını söylüyorlar. Peki, küresel ısınmanın durdurulamaması nelere yol açacak? Küresel ısınma sonrasında gerçekleşmesi beklenen bazı olaylar; Özellikle Avrupa ve Rusya'da tarımdaki verim azalacak. Deniz ve okyanus seviyelerindeki artma sonucu kıyı şeridi olan ülke, ada ve şehirler sulara gömülecek. Orman yangınları artacak Kuraklık, erozyon, çölleşme gibi afetlerde artış yaşanacak Canlı alanları ve canlı türlerinde azalma olacak. Sıcak hava dalgalarına bağlı ölümler olacak. Kuzey Afrika çölleşecek ve büyük göçler olacak. Tatlı su kaynaklarında azalma sonucu insanlık susuzlukla karşı karşıya kalacak. Mercan resiflerinin neredeyse tamamı (%97si) yok olması, kutup ayılarının soylarının tükenmesi gibi canlı alanları ve canlı türlerinde azalmalar yaşanacak. Kuzey Buz Denizi tamamen kaybolacak. Bulaşıcı hastalıkların artış yaşanacak, özellikle Afrika ve Kuzey Amerika'da sıtma yayılacak

2 SERA GAZLARI Sera gazlarının ısıyı tutma özelliği vardır. Bu gazların miktarındaki artış atmosfer ısısının yükselmesine sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınmaya en büyük etkendir. Sera etkisini gösteren, atmosferde bulunan ve en çok ısı tutma özelliğine sahip olan bileşiklerdir. Dünyanın çevresine yaydığı sıcak ışınlar, yani ısıyı aynen bir seranın tuttuğu gibi tutarlar. Dünya'da başlıca sera etkisine neden olan gazlar %36 70 Su buharı, %9 26 Karbon dioksit, %4 9 Metan ve %3 7 ile Ozon'dur. Ayrıca azot oksitler ve kloroflorkarbonlar da sera etkisine neden olmaktadır. Sera gazlarının bir kısmı kendi kendine oluşurken, bir kısmı da insanlar tarafından üretilir. Doğal yollarla oluşan sera gazları su buharı, karbondioksit, metan, nitroz oksit ve ozon içerir. SU BUHARI Su buharı suyun gaz halidir. Su her sıcaklıkta buharlaşabildiği için havada her zaman su buharı bulunur. Sera etkisine neden olan gazlardan biri de su buharıdır. Atmosferde su buharı %36-70 oranında bulunmaktadır. Buharlaşma su yüzeyinden meydana gelir. Suyun su buharı haline gelmesine buharlaşma denir. Su buharının tekrar su haline geçmesine de yoğunlaşma denir. Su buharı ani yoğunlaşmalar yaşarsa yağmur yağar, yoğunlaşma ortamı aniden ve aşırı soğursa su buharı direkt yoğunlaşma olmadan katı hale geçer. KARBONDİOKSİT Karbondioksit, fosil yakıtların (petrol ve türevleri, kömürlerin ve doğal gazın) sanayide kullanılması sonucunda oluşarak atmosfere karışmaktadır. Atmosfere karışan karbondioksit fosil yakıtlardan, canlıların solunumundan ve mikroskobik canlıların organik maddeleri ayrıştırmasından kaynaklanmaktadır. Sera gazları içinde karbondioksit, küresel ısınmada % 50 paya sahiptir. Bunun nedeni, hem miktarının çok hem de karbondioksit moleküllerinin atmosferdeki ömrünün yıl gibi çok uzun olmasıdır. METAN GAZI Metan gazı, Kimyasal yapısı merkezde yer alan bir adet Karbon(C) atomu ile bu atomu çevreleyen dört Hidrojen(H) atomunun bir araya gelmesiyle oluşan kısaca CH 4 olarak ifade edilen bir gazdır. Tamamen renksiz ve kokusuz bir yapıya sahip olan metan gazının canlılar tarafından solunması, ölümcül tehlike yaratacak durumlar doğurur. Kokusuz olduğu için insanlar tarafından fark edilmesi çok zor olan metan gazı, solunma dışında patlama riski de bulunduğu için çok tehlikeli bir maddedir. Normal şartlar altında gaz halinde bulunan metan, doğal gazın bileşenleri arasında yer alır. Metan gazının en büyük özelliklerinden biri de, bulunduğu ortamda Oksijen(O) olması halinde yanma eğilimine geçmesidir. Sebep olduğu sera etkisi nedeniyle son yıllarda küresel ısınma üzerine araştırma yapan bilim adamlarının araştırma konusu olan metan gazı bu özelliği ile sera gazları sınıfına dahil edilmiştir. Metan gazı çoğunlukla bataklık bölgelerde oluşmaktadır, bu nedenle bu gazdan bataklık gazı olarak da bahsedilir. Maden çalışmaları sırasında da açığa çıkıp, ölümcül patlamalara neden olabilmektedir.

3 OZON GAZI Ozon gazı (O 3 ), 3 oksijen atomundan oluşan molekülleriyle renksiz bir gazdır ve atmosferin üst katmanlarında bulunur. Sera gazları içinde yer alır. Ozon gazı %5 7 oranında sera etkisine neden olmaktadır. Sıvı halde lacivert renge dönüşen ozon gazı, dünyayı güneşten gelen morötesi radyasyona karşı korumaktadır. Ozon 3 oksijen atomundan oluştuğu için gıdada kullanımında çevreye ve insana hiçbir zararı yoktur. AZOT OKSİT Azot oksit ya da azot monoksit, kimyasal formülü NO olan bir bileşiktir. Bu gaz, insanlar da dahil olmak üzere- memelilerin vücutlarında önemli olmasının yanı sıra endüstride de önemli bir ara üründür. Ayrıca NO, araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilerek hava kirliliğine neden olur. Yüksek dozda alınması doku zehirlenmesine ve dolaşım sistemi çöküşüne de yol açar. Kronik NO salınımı, diyabet, beyini ve omuriliği tutan özbağışıklık hastalığı, bağırsak hastalığı gibi birçok iltihabi hastalık ve kanser türüyle ilişkilendirilmiştir. Azot oksit, kimyasal formülü N 2 O ile ya da bir başka hava kirletici madde olan (NO 2 ) ile karıştırılmamalıdır. KLOROFLORO KARBON Klorofloro karbon gazı atmosfere parfümlerden yayılır. Ozon ile tepkimeye girerek, ozon tabakasındaki ozon ile reaksiyona girerek parçalanmasın neden olur. Böylece ozon tabakasında ozon derişimi azalır. Sera gazlarından olan kloro floro karbon küresel ısınmanın da başlıca sebeplerindendir. Bu sera gazları için doğal kaynak yoktur. Spreylerdeki püskürtücü gazlar, soğutucu aletlerde kullanılan gazlar, bilgisayar temizleyiciler, bu gazların başlıca yapay kaynaklarıdır. Küresel ısınmadaki payları % 22 oranındadır.

4 SERA ETKİSİ Atmosferi oluşturan karbondioksit ve diğer gazlar güneş ışığını geçirir fakat ısıyı hapseder. Atmosferin karbondioksit miktarının artması havanın normalden daha fazla ısınmasına neden olur buna SERA ETKİSİ denir. Atmosferde bu gazların miktarının artması Yerküre'de ısınmayı artırır. Günümüzdeki tehlike karbondioksit ve diğer sera gazlarının miktarındaki artışın doğal sera etkisini şiddetlendirmesinde yatmaktadır. Binlerce yıldır dünyamızdaki karbon kaynakları kararlı kalırken, şimdi modern insanoğlu aktiviteleri, fosil yakıtların kullanımı, ormanların yok oluşu, atmosfere büyük miktarlarda karbondioksit ve diğer sera gazlarının salınmasına sebep olmaktadır. SERA ETKİSİNİN SONUÇLARI: Buzulların erimesi Okyanusların yükselmesi Küresel ısınma ve iklim değişikliği Kuraklık ve çölleşme Sel ve kasırgalar Bazı hayvan ne bitki türlerinde azalma.

5 KARBON AYAK İZİ HESAPLAMA Karbon Ayak İzi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür. KÜRESEL ISINMAYI ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPILMALI? 1 - Enerji verimliliğini arttırmak: Verimlilik en az girdi ile en fazla çıktıyı sağlamaktır. Evlerimizdeki karbon salımının en büyük kaynağı tükettiğimiz enerjidir. Bizler elimizdeki enerjiyi mümkün olduğunca verimli kullanabilirsek, hem giderlerimizden hem de emisyondan azaltım yapmış oluruz. 2 - Ağaç dikmek: Dikilen her ağaç yılda 12 kg karbondioksit emer. Ömrü boyunca ise 1 ton karbondioksiti bertaraf ederek doğanın en büyük koruyucularından olmaktadırlar. 3 - Geri dönüşüme katkıda bulunmak: Çöplerinizi türlerine göre ayırarak geri dönüşüm kutularına bırakırsak, örneğin 1 ton kağıdın geri dönüşümünden 36 ton, 1 ton alüminyumun geri dönüşümünden 13 ton karbondioksitin atmosfere salınmasını önleyebilirsiniz. 4 - Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak: Yenilenebilir enerji kullanarak karbondioksit emisyonlarının azaltılmasına büyük katkıda bulunabilirsiniz. Mesela evinizin çatısına güneş panelleri koyarak veya imkanınız varsa jeotermal enerjiden faydalanarak katkı sağlamaya başlayabilirsiniz. 5 - Karbon salımı düşük hizmet ve ürünlerin kullanımını tercih etmek: İhtiyaçlarınızda önceliğinizi daha yeşil ürünlerden yana kullanarak çevreye katkıda bulunabilirsiniz. Örneğin ihtiyacınız olan kağıdı geri dönüştürülmüş olanından, bilgisayar yazıcınızın kartuşunu geri dönüştürülebilir olandan ve de alacağınız plastik ürünleri geri dönüştürülebilir olanlardan tercih ederek veya alacağınız elektronik aletleri A Sınıfı olanlardan tercih ederek doğaya katkı sağlayabilirsiniz. 6 - Daha vejetaryen beslenmek: Kırmızı et kaynağı bir ineğin bir günde atmosfere saldığı metan gazı 0,23 kg civarıdır. Bunun karbondioksit karşılığı 4,83 kg.co 2 olup tükettiğimiz pişmemiş 1 kg sığır eti için doğaya 34,6 kg karbondioksit salınmaktadır. 7 - Ulaşımda toplu taşımayı tercih etmek: Şahsi aracınızla gittiğiniz km başına olan emisyonları toplu taşıma kullanarak %90 a varan oranda azaltmanız mümkün.

6 8 - Aracınızın lastik basıncını kontrol etmek: Düşük basınçlı lastiklerinizi olması gereken basınca ayarlatarak yakıt tüketiminizi azaltır ve bu sayede doğaya salınan karbondioksit miktarını azaltmış olursunuz. 9 - Aracınızı başkalarıyla paylaşmak: 4 kişilik aracınızla seyahat ederken sizin ile aynı yöne giden birileri mutlaka vardır. Onlarla aracınızı paylaşarak hem ulaşım masraflarınızı hem de çevreye en azından bir aracın daha vereceği zararı azaltmış olursunuz Mümkün olduğunca kısa mesafelere yürüyerek veya bisiklet ile ulaşmak: Aracınızı kullanmak yerine yürüyerek veya bisiklete binerek kat ettiğiniz 1 km mesafe için 0,15-0,3 kg karbondioksitin doğaya salınmasını engellemiş olursunuz Faturalarınızı e-posta üzerinden almak: Faturalarınız için harcanmayan kağıtlar sayesinde ağaçları kesilmekten kurtarabilirsiniz Uçak biletlerinizi mümkün olduğunca direk uçuş olarak seçin: Uçakların kalkış ve inişlerdeki mil başına yakıt tüketimlerini normal seyir durumunkinden çok daha yüksektir. Daha az yakıt, daha az salınan sera gazı demektir Giysilerimizi mevsime uygun seçmek: Yazın daha ince giyinerek klimayı, kışın daha kalın giyinerek evinizdeki ısıtıcının daha az çalışmasını sağlayabilirsiniz. Böylece hem cebinize hem de doğaya fayda sağlamış olursunuz Temiz yakıtları tercih edin: Yakın bir zamanda karşımıza çıkan elektrikli ve hibrid araçları fosil yakıtlı araçlarımızın yerine tercih etmenin zamanı geldi. Isınmak için de mümkünse yakıt tercihinizi doğalgazdan yana kullanın Alışverişlerinizi toplu yapmaya özen göstermek: Alışverişlerinizi haftalık yapmak yerine aylık yaparak aracınızı daha az kullanmış olursunuz. Böylece daha az emisyon salarak doğayı korumuş olursunuz.