AKTU. utulmuş Krallık TATARLIHÖYÜK HİTİTLER. Kilikya. MÖ 2. Bin Coğrafyası. ARKEO SERGİ-HABER ve'-*

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AKTU. utulmuş Krallık TATARLIHÖYÜK HİTİTLER. Kilikya. MÖ 2. Bin Coğrafyası. ARKEO SERGİ-HABER ve'-*"

Ekin Elmas
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 AKTU utulmuş Krallık it '.V 'j. Kilikya TATARLIHÖYÜK ve'-* MÖ 2. Bin Coğrafyası HİTİTLER ARKEO SERGİ-HABER

2 GELECEĞE BİR ANADOLU BIRAKMAK İÇİN M a yis- Haziran YAKINDOĞU ARKEOLOJİSİ Alalakh - Unutulmuş Krallık; MUKİŞ Murat AKAR ANADOLU ARKEOLOJİSİ Tatarlı Höyük Yrd. Doç. Dr. K. Serdar CİRCİNER ARKEO-COĞRAFYA Hitit Tarih Sahnesi Yrd. Doç. Dr. Metin ALPARSLAN ARKEO-COĞRAFYA Hitit Çukurova İlişkileri Prof. Dr. Ahmet ÜNAL tr Alalakh Kazısı Arşivi - Yarim Lim Heykeli Alalakh Kazısı - Idrim Heykeli Fotoğraf: H am Mörel Tatarlı Höyük Kazı Arşivi - Mitanni M ühürü Metin Alparslan - Doğantepe Hitit Figürirıi

3 Aktüel Arkeoloji Dergisi / Nağış Gıda Basın Yayın Dağıtım Rek. Org. San. Tic. Ltd. Şti. Hakan NAĞIŞ Murat NAĞIŞ Yazı İşleri Müdürü muratnagis@aktuelarkeoloji.com Ayşe TATAR Yayın Koordinatörü aysetatar@aktuelarkeoloji.com Editör Mehmet BEZDAN mbezdan@aktuelarkeoloji.com Görsel Yönetmen Levent YILM AZ grafik@aktuelarkeoloji.com Turizm Koordinatörü Ekrem KORKM AZ ekremkorkmaz@aktueiarkeoloji.com Aykan ÖZEN ER Bilge YILM A Z (Fotoğraf Editörü) Elif Ç O K A M A N Haber Sorumlusu info@aktuelarkeoloji.com İngilizce Çeviriler Ayşe TATAR Yazınsal ve Görsel Katkıda Bulunanlar Prof. Dr. Ahmet ÜNAL, Yrd. Doç. Dr. Metin ALPARSLAN, Yrd. Doç. Dr. K. Serdar GİRGiNER, Murat AKAR Prof. Lars KARLSSON, Prof. Dr. Numan TUNA, Prof. Dr. Nurettin ASLAN, Prof. Dr. Sevil GÜLÇUR, Doç. Dr. Aynur ÖZFIRAT, Doç. Dr. Eşref ABAY, Doç. Dr. Remzi YAĞCI, Doç. Dr Rüstem ASLAN, Yrd, Doç. Dr. Akın ERSOY, Dr. Martin SEYER, Hakan Melih AYGÜN, Işıl DEMİRTAŞ, Nadire ATICI, Pınar ÇAYLI Alman Arkeoloji Enstitüsü, Çekül Vakfı, Rahmi M. Koç Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi, Şanlıurfa Mimarlar Odası, Vedat Nedim Tor Müzesi İstanbul Arkeoloji Müzeleri Arşivi, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Prof. Dr. Reha Günay, Yaman Özakın, Mustafa Erdem Ertem, Koç Üniversitesi Arkeoloji - Sanat Tarihi Bölümü, Europa Nostra Türkiye Temsilciler Samet HARM ANDAR Temsilci Koordinatörü temsilci@aktuelarkeoloji.com Ertuğ ERGÜRER Atatürk Üniversitesi Muhabir Temsilcisi S E R G İ Tatarlı Tümüiüsü Renklerin Dönüşü 6 Kremlin Sarayı Hâzineleri 8 Zeugma Köprü 1 0 A R K E O L O J İ H A B E R L E R İ 1 2 G Ö Z Y U M A M A D I K L A R I M I Z Harran'a Sahip Çıkmak 4 6 K İ T A P - E T K İ N L İ K L E R 4 8 İletişim ve Abonelik Tomtom Mah. Yeniçarşı Cad. No: 12/A Gürhan 3. Kat No: 31 Galatasaray İstanbul Türkiye Tel: (+90) info@aktuelarkeoloji.com - abone@aktuelarkeoloji.com Dağıtım YAYSAT Baskı Portakal Basım Tel: (+90) Yazıların tüm sorumluluğu yazarlara aittir. 2 ayda bir yayımlanır, basın yayın meslek ilkelerine uyar. Yayın çalışmaları kişilerin gönüllü katılımlarıyla gerçekleşmektedir. "Aktüel Arkeoloji Dergisi'nin yayın projesi OTÜpraS "deste& fesürdürülmektedir" 2 Aktüel Arkeoloji

com Turizm Koordinatörü Ekrem KORKM AZ ekremkorkmaz@aktueiarkeoloji.com Aykan ÖZEN ER Bilge YILM A Z (Fotoğraf Editörü) Elif Ç O K A M A N Haber Sorumlusu info@aktuelarkeoloji.

4 KAZI / BOZKURT KURGAN MEZARLIĞI YERLEŞİK KÜLTÜR GELENEĞİNİN SONU KURGANLAR Doğu Anadolu bölgesinde Kurgan türü mezarlar (Tümülüs) ve bağlantılı kültürlere ilişkin ilk izlere bölgede yürüttüğümüz yüzey araştırmaları sırasında rastlanmıştır. MÖ 3. binyıldan Urartu Krallığına değin kullanıldığı anlaşılan kurganlar, Kuzeydoğu Anadoluda ve özellikle Ağrı Dağı ve yakın çevresinde oldukça yoğun olarak karşımıza çıkmıştır. Bu kurgan mezarlıklarından biri olan Bozkurt ta ise 2007 yılında kazı çalışmalarına başlanmıştır. Ağrı Dağının eteğinde yer alan Bozkurt Kurgan Mezarlığı, Doğubayazıt ilçesinin kuzeyindedir. Bozkurt köyünden başlayarak kuzeye doğru dağın batı eteğindeki alçak bir yamaçta, yaklaşık 12 kilometrekarelik geniş bir alana yayılmıştır. Aslında Doğu Anadolu nun kuzeydoğu kesiminde kurgan türü yığma taş tepeli mezar anıtlarının varlığı uzun yıllardan beri bilinir. Ancak bu kazılar, birkaç mezarla sınırlı küçük çaplı kazılar olmaları ve ayrıca o dönemdeki SSCB nin kapalı yapısı nedeniyle bilim dünyası ve Anadolu arkeolojisinde yer almamışlardır. Rus bilim adamları E. Resler in Kars yakınlarındaki Küçük Çatma kurganlarında, 1900 yılında, P. K. Kuchin in ise 1916da Erzurum yakınındaki Köprüköy de yaptığı bu kazılardan günümüze kadar geçen 100 yılda Türkiyede başka hiçbir kurgan arkeolojik olarak kazılıp incelenebilmiş değildir. Buna karşılık söz konusu mezar anıtları, ne yazık ki, definecilerce büyük çapta tahrip ve yağma edilmiştir. Oysa sınır komşularımız Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan ve İran Azerbaycanı nda pek çok kurgan mezar uzun yıllardan beri kazılarak incelenmektedir. Üç dönemlik kazı çalışmalarının sonuçlarına göre Bozkurt taki mezarlar kurgan türündedir ve Orta Tunç, Son Tunç ve Erken Demir Çağı na aittirler (yaklaşık MÖ 3. binyıl son çeyrek - MÖ 900). Kurganların yığma tepeleri işlenmemiş küçük taşlarla yapılmıştır, yığma tepenin altındaki mezarlar taş örgü veya taş sandıktır. Çoğu kaçak kazıyla tahrip edilmiş olmakla birlikte bugüne değin incelediklerimiz tek kişiliktir. Mezarlığın güneybatısında ve köyün kuzeyinde yer alan Melecami kayalığında ise kurganlardan çok daha oldukça erken döneme, yaklaşık MÖ 4500 lere değin uzanan bir yerleşim yer alır. Bu alçak kayalığın üzerinde Geç Kalkolitik Dönem ve İlk Tunç Çağ ına ilişkin buluntular ele geçmiştir. Kurgan türü mezarları kullanan grupların Doğu Anadolu ya girişiyle Transkafkasyada olduğu gibi birçok değişikliğin olduğu açıktır. Kafkasya ve Avrasya steplerinde yapılan araştırmaların sonuçlarıyla paralel olarak Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu yüksek yaylasındaki arkeolojik kanıt 42 A k tü e l A rk e o lo ji

binyıldan Urartu Krallığına değin kullanıldığı anlaşılan kurganlar, Kuzeydoğu Anadoluda ve özellikle Ağrı Dağı ve yakın çevresinde oldukça yoğun olarak karşımıza çıkmıştır.

5 lar da aynı yöndedir. Kurgan kültürü Güney Kafkasya ve Doğu Anadoluda MÖ 3. binyılın başlarından beri var olan ve İlk Tunç Çağı ya da Kura-Aras olarak isimlendirilen güçlü yerleşik kültür geleneğine ve paralel olarak tarıma bağlı yaşama büyük çapta son vermiştir. Kurganların ortaya çıkışıyla, yerleşik yaşamın kesintiye uğraması, ovaların terk edilmesi, pastoral yaşama geçilmesi nedeniyle dağ etekleri ve otlaklara kayan hayvancılık esaslı yarı göçebe bir yaşam başlamıştır. Yaşam tarzındaki bu köklü değişim, hiyerarşik düzende de kendini göstermiştir. Bu değişim, kabile şef ya da beylerine ait oldukları düşünülen Gürcistan daki Trialeti ve Kuzey Ermenistandaki Karaşamb gibi, anıtsal ve zengin gömü hediyelerine sahip kurganlarda görülür. Bölgede devam eden yüzey araştırmamız ve Bozkurt Kazısı, kurganlar ve ilişkili kültürlerin Doğu Anadolu Bölgesi ndeki yayılımı ve tarihlenmesi konusuna açıklık getirecektir. Buluntular Güney Kafkasya ve İran Azerbaycanı merkezleriyle oldukça yakın özellikler gösterir ve ortak bir kültür bölgesi içinde olduklarını kanıtlar. Anadolu dışında Önasya ya yabancı olan kurgan geleneğinin en erken temsilcileri Orta Asyada MÖ 5. binyıldan beri görülmektedir. Yüzyıllar sürdüğü anlaşılan batıya hareket sonucunda Kuzey Kafkasyada MÖ 4. binyıldan beri görülen kurganların bu bölgedeki en tanınmışları Maikop, Nalçik ve Mozdok mezarlarıdır. Güney Kafkasya da ise MÖ 3. binyılın ortalarında görülmeye başlarlar, Doğu Gürcistan daki Martkopi, Bedeni ve Trialeti gibi anıtsal kurganlar bu bölgedeki en görkemli ve çarpıcı örnekleri oluşturur. Güney Kafkasya da ortaya çıktıktan birkaç yüzyıl sonra Anadolu ya girmiş görünürler. Çalışmalarımız kurganların bilgilerimizin eksik olduğu batı yayılımı ve Anadolu yarımadasındaki varlığı konularında yeni verilere ulaşmamızı sağlamaktadır. Doç. Dr. Aynur ÖZFIRAT Bozkurt Kurgan Nekropolü Kazı Başkanı Yüzüncü Yıl Üniversitesi, A rkeoloji Bölümü **Desteklerinden dolayı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Türk Tarih Kurumu ve TÜBİTAK a; Bakanlık temsilcisi olarak görev yapan Sema Dayan ve Günay Bayrama; katılımlarından dolayı P rof Dr. Veli Sevin ve Prof. Dr. Necla Arslan Sevin, Araş. Gör. Davut Yiğitpaşa, Araş. Gör. Gulan Ayaz, Arş. Gör. Sabahattin Erdoğan, Araş. Gör. Nilgün Coşkun Köse ye; mezarlıktaki jeofizik çalışmalarından dolayı Dokuz Eylül Üniversitesi SAMER Müdürü Prof. Dr. Mahmut G. Drahor ve ekibine teşekkürlerimi sunuyorum. A k tü e l A rk e o lo ji 43

Kurganların ortaya çıkışıyla, yerleşik yaşamın kesintiye uğraması, ovaların terk edilmesi, pastoral yaşama geçilmesi nedeniyle dağ etekleri ve otlaklara kayan hayvancılık esaslı yarı göçebe bir yaşam

Benzer belgeler

AKTÜEL. 'ski Dostu ONCE. ARJCEO SERGİ'H ABER '

AKTÜEL. 'ski Dostu ONCE. ARJCEO SERGİ'H ABER ' AKTÜEL ONCE 'ski Dostu ARJCEO SERGİ'H ABER www.aktuelarkeoloji.com.tr 9 771 307 575003' AKTÜEL GELECEĞE BİR ANADOLU BIRAKMAK İÇİN. O c a k - Ş u b a t 2011-1 9 W Osman Hamdi Bey Zeynep KIZILTAN IASO S