Charles Pierre Baudelaire

Transkript

1

2

3 Charles Pierre Baudelaire 1821 de Paris te doğdu. Altı yaşındayken babasını kaybetti. Ertesi yıl bir subayla evlenen annesiyle birlikte Lyon a gitti. Burada başladığı ortaöğrenimi sırasında daha sonraki tüm yaşamını belirleyecek olan şiirle tanıştı da ailesiyle birlikte geri döndüğü Paris te, dışarıdan sınavlara girerek Louis-le- Grand Lisesi ni bitirdi. Büyük kentin karanlığının idrakine varmaya başladığı bu yıllarda ilk dizelerini kaleme aldı. Hukuk Fakültesi ne başlamasıyla açığa çıkan bohem yaşantı eğilimi nedeniyle aile meclisi kararıyla 1841 de Kalküta yolculuğuna gönderildi. Edebiyat ve haz tutkunu Baudelaire için bu serüven kısa sürdü, yolculuğu tamamlamadı. Kötülük Çiçekleri nin ilk parçasını bu sırada yazdığı bilinmektedir. Güneydoğu Afrika kıyılarında gemiden inip Paris e döndü. Yirmi iki yaşını doldurduğu 1843 yılından başlayarak babasından kalan mirası kullanma hakkına sahip oldu. Elindeki kaynağı savruk biçimde harcayıp tüketmeye yönelince annesinin girişimiyle miras hakkına hukuki kısıt getirildi. Şiirinin temalarını, imge kuruluşunu, biçemini ve bununla birlikte yaşamını derinden etkileyecek olan uyuşturucu bağımlılığı esasen bu dönemin ürünüdür. Bir yandan da resim ve müzik üzerine kaleme aldığı güçlü irdeleme ve eleştiri yazılarıyla eleştirmen olarak öne çıktı Devrimi ve sosyalizm karşısında duyduğu heyecanı dile getirdi. Aynı yıl, yeteneğini büyüleyici, işlediği temaları kâhinsel bulduğu ABD li yazar Edgar Allen Poe yu Fransızca ya çevirmeye başladı ve yayımladı. Kötülük Çiçekleri nin kitaba dönüşecek hacimdeki ilk el yazmalarını da bu dönemde kaleme aldı deki hükümet darbesine şiddetli tepki gösteren ve takip eden yıllarda başyapıtının parçalarını farklı dergilerde yayımlayan Baudelaire in dehşet yüklü hiddetli çiçekleri nihayet 1857 yılında kitap olarak yayımlandı. Genel ahlak kurallarına aykırı görülerek mahkemeye sevk edilen kitabın içindeki altı şiir yasaklandı. Müellifin ve yayımcının ayrı ayrı para cezasına çarptırılmasına da neden olan 100 şiirlik bu ilk baskı, çeşitli yankılar yaratmakla birlikte kitabın önemi çok sonraları anlaşılabildi. Tüm varoluşunu şiire, özellikle de başyapıtının yıllar içinde yeniden yaratılarak nihai biçimini almasına adayan şairin düzyazıları da ancak ölümünden sonra kitaplaştırılmıştır. Şiir uğraşından kayda değer ve sürekli bir gelir elde edemeyen sanatçı borçlarını ödeyebilecek para kaynağı arayışıyla 1865 te Belçika ya gitti. Sonuç düş kırıklığıydı. Bir yıl sonra, tedavi gördüğü sağlık evinden, bedenini yıllardır tahrip etmekte olan frenginin yol açtığı kısmi felçle, konuşma yetisini yitirmiş olarak Paris e götürüldü Ağustos ayının son günü yaşama veda etti. Şairin büyük yapıtının özü sayılan Kötülük Çiçekleri neredeyse bütün dünya dillerine aktarılmış, sanat dünyasını ve kendinden sonra gelen tüm şiir ve edebiyat hareketlerini derinden etkilemiştir. Trajik ölümünden birkaç yıl sonra ardılı Arthur Rimbaud tarafından şairlerin tanrısı ilan edilen lanetli şairin bu başyapıtı sadece 20. yüzyılın ilk yarısında 250 yi aşkın özgün çalışmaya konu olmuş; insanın acı deneyimi ve insanlık bilgisinin kanla hayat bulmuş hülasası ve gerçeğin en üstün biçimi olan söz gerçekliği nin yüzünü en iyi gösterdiği bir kutsal kitap olarak tanımlanmıştır.

4 Ahmet Necdet (Sözer) ( ) Prof. Dr. Ahmet Necdet (Sözer) 1933 te İnegöl de doğdu. Çapa Yüksek Öğretmen Okulu nu ve İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü nü bitirdi. Çeşitli Anadolu kentlerinde öğretmenlik yaptı, uzun yıllar beşeri ve iktisadi coğrafya profesörü olarak çalıştı. Şiirlerini Uzuneşek (1977), Ne Çok Enkaz (1988), Sana Bunca Yangından (1991), İnegöl Hey İnegöl (1992), Gün Yüzleri (1992 / Türk Dil Kurumu 1994 Şiir Ödülü), Kün (1994), Ay Kasidesi (1995), Zümrüt Longa (1998), Aşk Ey (2001 / Yunus Nadi 2002 Şiir Ödülü) ve Haiku Kuşu (2004) adlı kitaplarında bir araya getirdi. Kraliçe Stratonike (2002) adlı şiirli oyunu ve deneme-incelemelerden oluşan Bir Bölük Ankâ kitapları ve geniş kapsamlı Türk Şiiri (Tekke, Divan, Modern) antolojileri yayımladı. Ahmet Necdet 1950 lerin sonlarından başlayarak birçok Fransız şairini Türkçeye kazandırmış, bu şairlerin şiirlerini Çağdaş Fransız Şiiri (1959) ve Baudelaire den Günümüze Fransız Şiiri Antolojisi (1997) adlı antolojilerinde yayımlamıştır. Çok sayıda dünya şairini ortak çalışmalarla şiir okurumuza tanıtmış olan Ahmet Necdet in Puşkin, Lermontov, Blok gibi Rus şairlerinden Kanşaubiy Miziev le birlikte yaptığı çevirilerin yanı sıra, bazı ortak çalışmaları şunlardır: Gertrude Durusoy la birlikte, Paul Celan ın Bademlerden Say Beni (1983), Haşhaş ve Bellek (1994), Zaman Kırmızısı Dudaklarla (1996), Hiçkimsenin Gülü (1996) ve Dil Kafesi (1999) adlı kitapları; Apollinaire den Alkoller (1997); George Trakl den Akşamları Kalbim (1990); Mırbatır Husanov un da katkılarıyla, Voznesenski den Telefon Kulübesi (1997); Jean-Louis Mattei ile birlikte, Latin Şiiri Antolojisi (1998). Baudelaire in ünlü Kötülük Çiçekleri nin (ilk basım 2001) yanı sıra Aragon dan Mutlu Aşk Yoktur (1998) seçkisi de Ahmet Necdet in Fransızca dan dilimize kazandırdığı yapıtlar arasındadır.

5 Charles Baudelaire Kötülük Çiçekleri

6 Ayrıntı: 997 Şiir Dizisi: 13 Kötülük Çiçekleri Charles Baudelaire Kitabın Orjinal Adı Les Fleurs du Mal Livre de Poche, 1972 Fransızca dan Çeviren Ahmet Necdet Metin Çevirileri Handan Demir Yayıma Hazırlık ve Uygulama Hediye Gümen, Zeynep Gençosmanoğlu, Derviş Aydın Akkoç Bu kitabın Türkçe yayım hakları Ayrıntı Yayınları na aittir. Kapak Resmi Photo Researchers/Getty Images Turkey Kapak Tasarımı Petek Yılmaz Kapak Düzeni Gökçe Alper Baskı ve Cilt Yazın Basın Yayın Mat. Tur. Tic. Ltd. Şti. Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: Başakşehir - İstanbul Sertifika No: Birinci Basım: İstanbul, Haziran 2016 Baskı Adedi 1000 ISBN Sertifika No.: AYRINTI YAYINLARI Basım Dağıtım San. ve Tic. A.Ş. Hobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.:3 Cağaloğlu İstanbul Tel.: (0212) Faks: (0212) & info@ayrintiyayinlari.com.tr twitter.com/ayrintiyayinevi facebook.com/ayrintiyayinevi instagram.com/ayrintiyayinlari

7 Charles Baudelaire Kötülük Çiçekleri Fransızca dan Çeviren: Ahmet Necdet

8

9 Sunuş Edebiyatımızda Baudelaire in değer ve önemini fark eden ilk şair veya çevirmenimiz kimdir, kim olabilir? Yaptığımız küçük bir araştırma sonunda, daha önce Suut Kemal Yetkin tarafından ileri sürülen Servet-i Fünun şair ve yazarları, başta Fikret olmak üzere O nun adını bile anmamışlardır * savının doğru olmadığını saptamış ve Baudelaire in bu edebiyat çevresinde 1890 lı yıllardan itibaren bilinen ve önemsenen bir şair olarak kabul edildiği sonucuna varmış bulunuyoruz. Söz konusu şair ve yazarlar, şu isimlerden oluşmaktadır: Tevfik Fikret, Cenab Şahabettin ve Hüseyin Cahit.** Bununla beraber Baudelaire in değer ve önemini asıl fark eden edebiyatçılarımız Yahya Kemal ( ) ve Şahabeddin Süleyman ( ) olmuştur. Gençliğini yılları arasında Paris te geçiren Yahya Kemal, bu dönemi Eski Paris şiirinde dile getirirken şöyle bir tablo çizer: * Suut Kemal Yetkin, Baudelaire ve Kötülük Çiçekleri, Varlık Yayınları, İstanbul 1967, s ** Ahmet Necdet, İlk Baudelaire Çevirmenimiz Şahabeddin Süleyman (mı?), Varlık, Eylül 1995, s. 46. ~9~

10 Eski Paris te bir ömür geçti; Jaurès nin gür sadâsı devrinde, Tuncu canlandıran ilâh tı Rodin; Verlaine absent i Baudelaire afyonuna Karışan bir sihirli hazdı şiir. Şairimiz bununla da yetinmez; Baudelaire e ve Kötülük Çiçekleri ne hayranlığını açık yüreklilikle ortaya koyduğu Büyü Şiir i kaleme alır. Pek çoğumuzun gözünden kaçan bu ilgi çekici ve güzel şiiri, buraya almak istiyorum. İşte Büyü Şiir : Paris te genç iken koyu Baudelaire-perest idim. Balkon la, Yolculuk la, Güzellik le mest idim. Sinmişti şi ri ruhuma ulvî keder gibi; Absent e damla damla sızan bir şeker gibi. Hulyâsının yarattığı iklîm o başka yer! Gür defnelerle çevrili, afyonlu bahçeler... Her zevki bir harâm olan efsunlu cennetin Koynunda vardı lezzeti bin türlü nîmetin. Bir gün veda edip o diyârın hayâtına. Döndüm bütün bütün vatanın kâinatına. Lâkin o bahçelerde geçen devre den beri. Kalbimde solmamıştır o şi rin çiçekleri. Çok yeni bir araştırmaya göre, Mecmua-i Edebiyye de (Sayı: 12, İstanbul 1899) imzasız olarak yayımlanan İ tilâ / Élévation, dilimizdeki ilk Baudelaire şiir çevirisini oluşturmaktadır.* Bunu izleyen öteki çeviri-şiir örnekleri ise, * Ayşe Yıldız, Mecmua-i Edebiyye / Tahlilî fihrist, inceleme ve seçilmiş yazılar (Fatih Üniversitesi, yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul ~10~

11 Şahabeddin Süleyman imzasını taşır (1914). Ne var ki, onun şiirini Türkçemize ilk kez bir bütün olarak mal etmeyi deneyen ilk çevirmenimiz Alişanzâde İsmail Hakkı Bey dir. Paul Valery nin Baudelaire üzerine kaleme aldığı bir incelemeyle birlikte Les Fleurs du Mal in büyük bir bölümünü Elem Çiçekleri başlığı altında Türkçeye çeviren Alişanzâde, ne yazık ki, bunu ölçü ve uyak koşuluna uymayarak serbest bir tarzda gerçekleştirmiştir de Arap harfleriyle basılan bu kitabın, ağdalı dili ve şiirsiz anlatımı ile, çeviri edebiyatımıza çok önemli bir katkıda bulunduğunu söylemek güçtür.* Cumhuriyet döneminde Baudelaire i iyi anlayan ve onun şiirlerini güzel çevirileriyle Türkçemize taşıyan Cahit Sıtkı Tarancı ile Ahmet Muhip Dıranas ı burada saygıyla anmak isterim. Onlara daha sonra katılan şair ve çevirmenlerimizin adları uzun bir liste oluşturmaktadır: Sabri Esat Siyavuşgil, Orhan Veli Kanık, Sabahattin Eyüboğlu, Sabahattin Teoman, Sait Maden, Suut Kemal Yetkin, Necdet Bingöl, Abdullah Rıza Ergüven, Erdoğan Alkan, Sabahattin Kudret Aksal, Ahmet Necdet ve başkaları. Baudelaire in şiirlerini Alişanzâde İsmail Hakkı Bey dışında kitap olarak yayımlayan edebiyatçılarımız ise şunlardır: Vasfi Mahir Kocatürk (1957), Şükran Kurdakul (1959), Abdullah Rıza Ergüven (1961) Suut Kemal Yetkin (1967), Sabahattin Kudret Aksal (1991), Ahmet Necdet (1992), Sait Maden (1996), Erdoğan Alkan (1999).** * Bu çevirinin yeni harflerle basımı için bkz. Charles Baudelaire: Elem Çiçekleri (Çeviren: Alişanzâde İsmail Hakkı / Hazırlayan: Ali İhsan Kolcu), Salkımsöğüt Yayınları, Ankara 2005, 314 s. ** Bunların arasında yer alan Kocatürk ün Elem Çiçekleri ve Alkan ın Kötülük Çiçekleri başlıklı çeviri yapıtlarını, Les Fleurs du Mal i bir bütün olarak okura sunması nedeniyle, ayrıca anılmaya değer buluyoruz. ~11~

12 Yukarıdaki listeye Milli Eğitim Bakanlığı nın yayımladığı Tercüme dergisi (sayı: 61, Ocak-Mart 1958) ile Bursa da yayımlanan TÖMER Çeviri dergisindeki (sayı: 4/14, 1998) Baudelaire Özel Bölümü nü de eklememiz gerekiyor. Bu özel bölümler, çeşitli şiir çevirilerini gözden geçirmek isteyenler için önemli bir kaynak olabilir. Ayrıca, Baudelaire in düzyazı-şiirlerini Paris Sıkıntısı (beşinci baskı: 1998) başlığı ile dilimize kazandıran Tahsin Yücel de, büyük şairin yapıtını bir başka yönüyle bütünlemiş bulunmaktadır. Baudelaire in şiiri üzerine Fransa da ve dünyada şimdiye kadar pek çok şey yazıldı ve elbette ki daha çok şey yazılacak. Bu satırların yazarı da, bundan birkaç yıl önce şu notu düşmüştü bu devrimci şair için: Edebiyat tarihleri ve antolojiler, Modern Fransız Şiiri ni Baudelaire le başlatmakta söz birliği etmiş gibidirler. Les Fleurs du Mal / Kötülük Çiçekleri (1857) başlığı altında topladığı şiirleriyle Baudelaire, Romantizm den arta kalan güçlü ve coşkulu temaları sürdürmek yerine, büyük kentin sancı dolu karşıtlıklarını yansıttı: Devrimcilik ve tutuculuk, bedensel hazlar ve gizemcilik, toplumsal yaşam ve içe kapanış, Hıristiyanlık ve tanrıtanımazlık... Bütün bu karşıtlıklar, hem sınırsız bir içtenlik hem de kendini gizleme adına Baudelaire ci bir şiirin kapılarını açtı. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Romantizm in ve Parnasse ın çifte etkisini yansıtan şiir ortamı, Baudelaire in Correspondances / Uyuşumlar şiirinde uç veren Sembolizm in etkisiyle, us ve sağduyunun hesaplaştığı farklı bir düzleme taşındı. Böylece yeni düşünce akımlarının yolu da açılmış oldu. * Ahmet Necdet Bomonti, Kasım 2005 * Ahmet Necdet, Baudelaire den Günümüze Fransız Şiiri Antolojisi, Adam Yayınları, İstanbul 1997, s. 7. ~12~

13

14

15 Kötülük Çiçekleri Les Fleurs Du Mal

16