PANO 6 URARTU -6/1 Harita Van Çevresi -6/2 Tablo Açıklama 6/3 Semiramis Kanalı planı & Asur Yazısı -6.4 Şamran kanalı planı MB -6/5 Şamran Kanalı

Transkript

1 PANO 6 URARTU -6/1 Harita Van Çevresi -6/2 Tablo Açıklama 6/3 Semiramis Kanalı planı & Asur Yazısı -6.4 Şamran kanalı planı MB -6/5 Şamran Kanalı köprü -6/6 Şamran Kanalı fotoğraf

2

3

4 Van kalesinde Asur dilinde yazıtı

5 Şamran (Menua) Kanalı Planı (M.Bildirici 2004) 1 Şamran pınarları 2 Beyarkı Regülatörü 3 BETON KÖPRÜ 4 Gem köyü (Köprüler) 5 Kerevanis köyü 13 Engil köyü 6 Gödanis (Gölkaşı) 7 Engil H.E.S 8 Suvartan (Kıyıcak) 9 Kadembastı (Katepanktis) 10. EDREMİT 11 Zwistan (Elmalı) 12 Zevek (Kavurma) 14 Van Kalesi (Tushpa) 15 Toprakkale (Rusahinili) 16 GÜRPINAR (Havasor) Gürpınar (Havasor) ilçesi Yukarıkaymaz (Mecingir) köyü yakınında Şamran pınarları VAN ŞAMRAN (MENUA ) KANALI

6

7

8 PANO 7-7/1 Şamran Kanalı kesit -7/2 Rusa Barajı kitabe -7/3 Rusa Barajı plan açıklama -7/4 Şamran Kanalı yazıt -7/5 Faruk Bendi -7.6 Ağrı Ferhat Kanalı & Sikhe Gölü

9

10

11 RUSA BARAJI-GENİŞ GÖL- KEŞİŞ GÖLÜ Van ovasının doğusunda 2544 m kotunda doğal bir göldür. Çevresindeki dağlardan beslenmektedir. Urartular zamanından beri iki tarafına bent yapılarak su depolama tesisi (baraj) olarak kullanılmıştır yılı DSİ bültenine göre drenaj alanı, 100 km 2 depolama hacmi 9 hm 3 tür. (DSİ kayıtlarına göre 2006 yılı hacmi 17 hm³) Urartu Kralı Rusa II tarafından yaptırılmıştır. Baraj ile ilgili Belck tarafından bulunmuş yazıt, bugün Berlin Pergamon (Bergama) müzesindedir. (Ref.2.10) 1891 yılında Belck tarafından baraj kıyısında bulunan sözü edilen yazıtta Keşiş gölü olarak bilinen bu barajın Kral Rusa tarafından yaptırıldığı yazılıdır. Burada özetle yazılanlar şöyledir. "1.dağlar, ve ben kanallar ve nehir yatakları için bol su temin ettim, onu Rusa gölü olarak isimlendirdim. Rusahinili (Toprakkale) ve kurak araziyi suya kavuşturan, daha önceleri ekilmeyen topraklar için kanal kazdırdım. 2. Rusa derki: Rusahinili'yi kurdum, bentlerle çevirerek bu gölü meydana getirdim. Daha önce ekilmemiş ve ihmal edilmiş, Rusahinili önündeki ve ekilebilir göl kenarındaki arazi tamamen yabani otlardan temizlenecektir. Şekil 74 Rusa Barajı ndan (Genişgöl-Keşişgölü) beslenen Urartu Barajlar sistemi İsim No İsim No İsim No İsim No 1. Rusa Barajı 2. Rusa bendi (çalışıyor) 3. Rusa bendi, iptal 4. Faruk bendi 5. Çoravanis Kavuncu 6. Çoravanis regülatörü 7 Sikhe barajı 8. Lamizgert- Kıratlı 9Rusahinili-Toprakkale 10. Sikhe Bostaniçi 11.Zırvandanis-Karpuz 12.Değiemenköy 13. Şuşanis- Kevenli 14 Van Kalesi 15. Döni bendi 16.Döni Barajı 17. Döni bendi-iptal 18. Döni köyü 19. Kurubaş 4. Faruk köyü

12

13

14 Rusa Barajı (Geniş Gölden) beslenen SİKHE BARAJI (Bildirici 2006) DOĞUBAYAZIT FERHAT KANALI Urartuların Doğu Anadolu'da yaptığı sulama kanalları ve barajlar sadece Van'da değildir. Bu dönemde yapılmış ve hala kullanılan bir başka tesis de "Ferhat Kanalı"dır Ferhat kanalının su kaynağı, Doğubayazıt ilçesinin 54 km kuzey batısındaki Balık Gölü'dür. Balık Gölü'ne Doğubayazıt-Ağrı karayolundan sapan bir yolla Musun (Suluçem), Gürgüre (Aktarla) üzerinden ulaşılabilir. Balık Gölünün alanı 34 km 2, kotu ise m dir. Kanalın geçtiği yerlerdeki yerleşim yerleri şöyledir : Gürgüre (Aktarla), Bezirhane, Sarıbıyık, Eskisu, Pirehale Mezrası, Karaşeyh, Güllüce, Kuyucak, Kervansaray Kanal yer yer, sert kayalar oyularak geçirilmiştir. Bu kısımda kanal genişliği m, yüksekliği ise metredir. Kanalın geçtiği yamaçlar 11 m ye varan duvarlarla takviye edilmiştir. Bu yönden Şamran kanalına benzemektedir. Kanalın yapılışı belirten yazıtlar burada bulunamamıştır. Yapılış tarzından Urartu yapısı olduğu kabul edilebilir. Kanal, Şamran kanalı gibi hizmete devam etmektedir.

15 PANO 8 HELENİZM -8/1 Tablo ve açıklama -8/2 Thales -8/3 Epalinüs Tünel -8/4 Mehmet Bildirici Helenizm dönemi röportaj -8/5 Mousolos & Artemisia -8/6 Efes kurşun boru & Su efsaneleri

16 HELENİZM DÖNEMİ HELENİSTİK PERIOD Anadolu toprağındaki Helenizm Dönemi üç safhada incelenmelidir. İlki M.Ö yaklaşık 1000 yıllarında Yunanistan karasından gelip Anadolu nun Ege kıyılarına yerleşen Ion, Aol ve Dor kavimleridir. Özellikle bu dönemde kent devlet yönetimleri görülmektedir. Özellikle İon kentlerinden (12 adet) Efes (Ephesus) ve Milet (Miletos) çok öne çıkmış Anadolu nun bu kısımlarında çok ileri bir uygarlık sergilenmiştir. Özellikle Milet te felsefe okulu kurulmuş, THALES savunduğu fikirlerle Batı Uygarlığını başlattığı kabul edilmektedir. Milet tarafından pek çok kent kurulmuştur. İkinci önemli dönem Pers yönetiminde Karia Satrapları döneminde büyük gelişme olmuştur. Mousolos tarafından Milas (Mylassa) çok gelişmiş, Halicarnassos (Bodrum) başkent olarak temelden kurulmuştur. Milas ın dini merkezi Labranda kurulmuştur. Üçüncü dönem Anadolu nun Büyük İskender in Persler den alışından sonraki dönemdir. Bu dönemde kurulan Pergemon (Bergama) Krallığında çok çok önemli gelişmeler olmuş, Bergama kentine basınç altında toprak ve kurşun borularla su getirilmiştir. Bu dünyada görülen ilk uygulamadır. ÖZELLİKLE BURADA PLANI VERİLEN KURŞUN BORULU SİSTEM BİR MÜHENDİSLİK HARİKASI OLUP 18. YÜZYILLARA KADAR BU ÇAPTA BİR SU PROJESİ YOKTUR.

17

18

19 Helenizm dönemi konusunda Mehmet Bildirici in 5. Dünya Su Forumu dolayısıyla İngilizce yayınlanmış A TALE OF WATER kitabında röportajı (58-59)

20 PERSLERİN SATRABI (VALİSİ) İLKÇAĞIN 7 HARİKASINDAN ANIT MEZARI YAPTIRAN, HALİKARNASSOS UN (BODRUM) KURUCUSU MOUSOLOS (M.Ö ) MOUSOLOS UN KIZKARDEŞİ VE EŞİ DÜNYA DA İLK DENİZ SAVAŞI YÖNETMİŞ OLAN ARTEMISIA (M.Ö ) Muğla Otogar da Heykeli (Fotoğraf M.Bildirici 2013)

21 Efes te Bulunmuş Kurşun Boru (M.Ö 500) Bodrum a (Halicarnassos) ait su efsanesi

22 PANO 9-9/1 Bergama Kralı Attalos Heykeli, Antalya -9/2 Bergama üçlü suyolu -9/3 Bergama Kurşun boru -9/4 Amasya Kale planı -9/5 Amasya Köprü &Kale -9/6 Hellenistik Çeşme

23

24

25 HELENİSTİK DÖNEMDE KURUN BORU İLE GEÇİLEN VADİ 18. YÜZYILLARA KADAR DÜNYADA GERÇEKLEŞTİRİLEN MÜHENDİSLİK HARİKASI

26

27 AMASYA HELENİSTİK DÖNEMDE YAPILMIŞ KÖPRÜ KEMERLERİ ARCHED BRIDGE FOUNTAIN İN HELLENISTIC ERA AMESEA ANTİK KENTİ KENT DUVARLARI CITY WALL OF AMASEA (Foto M.Bildirici 2013)

28

29 -10/1 Roma dönemi 10/2 Antalya ile başlayan 10/3 Balıkesir ile başlayan 10/4 Antakya ile başlayan 10/5 İzmir Foça ile başlayan 10/6 Muğla Milas ile başlayan PANO 10 ROMA

30 ANADOLU DA BİLİNEN ROMA DÖNEMİ SU YAPILARI-KÖPRÜLER Buraya su yapısı yönünden araştırılan ve hakkında yayını olanlar alınabilmiştir. Bunlar dışında araştırma bekleyen bu kadar yerleşim yeri daha var olduğu kanısındayım KNOWN ROMAN WATER STRUCTURES IN ANATOLIA Only structures that are researched and published are listed İl- Yer- Place Açıklama- Explanation 01 Adana Merkez de Taş köprü Stone Bridge Adana-Anavarza Anavarza antik kenti- Anavarza ancient city Su Yolu, Sukemeri Aqueduct 02 Adıyaman- Kahta Arsamea antik kenti Arsamea ancient city Adıyaman Samsat Roma Köprüsü Roman Bridge Samasota antik kenti Samasota ancient city Ülkü İzmirligil- Su altında- under waters 03 Afyon- Sülün Prymnessos basınçlı suyolu- Aqueduct, inverted syphon Afyon Dinar Weber 1905 sifon derinliği 40 m siphon s depth 40 m Apamea Kibotos antik kenti- Apamea Kibotos ancient city Weber basınçlı suyolu- Under pressure aqueduct 28 m 05 Amasya Ferhat Sukanalı- Ferhat Aqueduct 06 Ankara Elmadağ dan gelen suyolu, basınçlı taş boru Ankara Ankara Aqueduct under pressure- Nezihi Fıratlı- Eşref Özand Anykra antik kenti, Ancra ancient city Caracalla Roma Hamamı Caracalla s Roman baths 07 Antalya Attalia antik kenti- Attalia ancient city Antalya Kaş Kalkan- Ovagelemiş Antalya Aksu Patara antik kenti ve halen bozulmamış basınçlı soyu Patara ancient city and her inverted siphon H. Fahlbusch- Sencer Şahin Perge antik kenti- Perge ancient city H. Fahlbusch- Galip Büyükyıldırım

31 Antalya Manavgat Selimiye Antalya Serik Belkis Antalya Kale Antalya Seki Uzunaliler Antalya Kemer Tekirova Antalya Finike Kumluca Antalya Manavgat Beşkonak, Altınyayla Antalya Güllükdağ Side antik kenti Ülkü İzmirligil- Side Ancient city Aspendos antik kenti, muhteşem su yolu P.Kessener, Aspendos wonderful aqueduct Andriake kaskatlı su sistemi Andriake water cascade system- Denis Murphy Oionanda antik şehri, basınçlı suyolu Stenton & Coulton, Oionanda inverted siphon Phaselis antik kenti ve Suyolları Phaselis ancient city and aqueduct Rhodiapolis antik kenti su tesisleri Dennis Murphy- Rhodiapolis ancient city Selge antik kenti Galip Büyükyıldırım, Selge ancient city Termessos antik kenti Mehmet Kürkçü, Termessos ancient city, cisterns 09 Aydın Tralles antik kenti- Weber basınçlı su yolu Aydın Karasu (Geyre) Tralles ancient city Afrodisias antik kenti Kerim Erim Aphrodisias ancient city Museum Aydın Güllübahçe Priene antik kenti Aydın Yenihisar Balat (Palatia) Aydın Çine Karpuzlu Aydın Çine Araphisar Doğanyurt H. Fahlbusch, Priene ancient city Miletos antik kenti- ÇOK ÖNEMLİ ANTİK KENT G. Tuttahs, Miletos ancient city Alinda antik kenti Alinda ancient city Alabanda antik kenti Ü. Öziş, ancient city Alabanda Aydın Sultanhisar Nyssa antik kenti, su tüneli, Strabo yaşadı Nyssa ancient city, water tunnel

32 10 Balıkesir Bandırma 14 Bolu Konuralp Eski Üskübü 15 Burdur Bucak Uçkapı Burdur Gölhisar Burdur Ağlasun Burdur Bucak Çamlık Girme Cyzikos antik kenti, Mazhar Ertüzün Cyzikos ancient city Kieros antik kenti Kieros Prusias on Hypium ancient city Ariassos antik kenti, basınçlı suyolu E.Owens, Ariassos ancient city, inverted siphon Cibyra antik kenti, basınçlı su yolu O. Baykan, Cibyra ancient city, inverted siphon Sagalassos antik kenti, Belçikalılar kazı yapıyor E. Owens Sagalassos ancient city Cremna antik kenti E. Owens, Cremna ancient city 16 Bursa İznik Niceia antik kenti Niceia ancient city 17 Çanakkale Eski İstanbul Çanakkale Ayvacık Behramkale Aleksandria Troas (Antigonia) antik kenti W.Aylward, Alexandria Troas ancient city Assos antik kenti (Aristo Okulu var) Ü. Serdaroğlu, Assos ancient city 19 Çorum Örükaya Roma barajı Roman Dam Örükaya 20 Denizli Pamukkale Denizli Eskihisar Hierapolis antik kenti Pamukkale doğal anıt Hierapolis ancient city and Pamukkale natural monuments Laodicea antik kent, basınçlı su yolu- Mehmet Bildirici Weber, Laodicea ancient city, aqueduct under pressure 22 Edirne İmparator Hadrianus adına kuruldu 26 Eskişehir Sivrihisar Ballıhisar 27 Gaziantep Halfeti Rumkale 29 Gümüşhane Kelkit-Sadak Hadrianapolis ancient city Pessinus antik kanti Pessinus ancient city Zeugma antik kenti N. Başgelen- Zeugma ancient city Satala antik kenti- Gülyüz Uslu Satala ancient city

33 30 Antakya Samandağ Seleucea Pieria antik kenti, muhteşem su tüneli Seleucea Pieria ancient city, wonderful tunnel G. Garbrecht, Ü.Öziş Antakya Trajanus Su kemeri Antakya Dörtyol Trajanus aqueduct M. Bildirici Issos antik kenti, suyolu-issos ancient city 31 Isparta Yalvaç Antioch in Pisidia, antik kenti, su kemerleri Isparta Uluborlu Isparta J.Burdy, Antioch in Pisidia ancient city, aqueduct Apolonia, antik kenti Apollonia ancient city, aqueduct Adada antik kenti Adada ancient city 33 İçel Anamur Anemurion antik kenti, suyolu İçel Tarsus Anemurion ancient city, aqueduct Tarsos antik kenti, Kilikya Başkent Tarsos ancient city, irrigation canals İçel Silifke Seleucea ad Calycadmus antik kenti İçel Silifke Kızkalesi İçel Silifke Uzuncaburç İçel Silifke Ura Seleucea ad Calycadmus Ancient city Corycos antik kenti, su yolları, sarnıçlar- M.Bildirici D. Murphy, Corycos anc,ent city water systems Diocaesera antik kenti, su yolları Diocaesera ancient city, water tunnel Olba antik kenti suyolları- M.Ali Çankırı Olba ancient city, water tunnels 34 İstanbul Byzantion antik kenti, Hadrianus Su kemeri Byzantion ancient city, Hadrianus aqueduct Bu inceleme İstanbul un başkent oluşuna kadardır. BİZANS ve OSMANLI BU İNCELEME DIŞINDADIR 35 İzmir Symrna antik kenti Suyolları Ünal Öziş, Weber İzmir İzmir Selçuk Symrna antik kenti, aqueducts Symrna Agora Symnra Agora EFES Anadolu da en büyük antik kent Ephesus Biggest ancient ancient city, aqueducts Forcheimer, Ünal Öziş, Gilbert Wiplinger

34 İzmir Foça Phocaea antik kenti, suyolu İzmir Bergama İzmir Torbalı Ü. Öziş Phocaea ancient city PERGAMON KRALLIK BAŞKENTİ PERGAMON CAPITAL OF PERGAMON KINGDOM Gunter Garbercht, H. Fahlbusch Metropolis antik kenti Metropolis ancient city 37 Kayseri Caesera (Sezar) Antik kenti- Caesera ancient city 41 İzmit Nicomedya antik kenti, suyolları Konya Nicomedya ancient city, aqueducts Iconium antik kenti- M.Bildirici- Icınium ancient city 42 Konya Emirgazi Hyde antik kenti, su sislemleri Konya Ereğli Konya Sarayönü 43 Kütahya Çavdarhisar 45 Manisa Salihli Sart Manisa Akhisar Manisa Alaşehir Manisa Hyde ancient city, water systems Roma dönemi Alanark Sulama Kanalı M. Bildirici Alanark, Roman Irrigation canal Laodicea antik kenti, suyolları- M. Bildirici Laodicea antik kenti, aqueducts Aiozonai antik kenti, baraj (sel kapanı), koruma duvarı Aiozonai, ancient city, dam, bridges in use LİDYA BAŞKENTİ, Capital of LYDIA, ancient city Thyateira antik kenti Weber, Thyateira ancient city, aqueduct Philadelphia antik kenti Magnesia ad Sipylum antik kenti 48 Muğla Milas Mylassa Çok önemli antik kent Very important ancient city Muğla Datça Muğla Bodrum Muğla Yatagan Muğla Fethiye KNIDOS antik kenti KNIDOS ancient city Halicarnassos Çok önemli antik kent, antik liman Halicarnassos ancient city, antic harbor Stratonicea antik kenti- Staratonicea ancient city Telmessus antik kenti Telmessos ancient city

35 Muğla Milas Ören Ceramos antik kenti, suyolları M.Bildirici Muğla Milas Kıyıkışla Muğla Milas Kapıkırı Muğla Ortaca Muğla Fethiye Kınık Ceramos ancient city and water supply Iassos antik kenti, suyolları Iassos ancient city, aqueducts Heraclea on Latmos antik kenti Heraclea on Latmos antic kenti Kaunos antik kenti, suyolları Kaunos ancient city, aqueducts Xanthos Antik kenti Galip Büyükyıldırım Xanthos ancient city 51 Niğde Bor Tyana antik kenti, havuz su kemerleri 61 Tekirdağ Marmara Ereğlisi Tyana ancient city, pond, aqueduct Perinthos (Heraklea) antik kenti N. Asgari Perinthos ancient city 62 Tokat Niksar Neocaesera antik kenti 63 Uşak Banaz Ahat Akmonia antik kenti, basınçlı su yolu Uşak Buldan Weber, Akmonia antik kent, inverted siphon Tripolis antik kenti 65 Van Faruk Bendi Aksaray Eskil Karaman Ermenek Karaman Ermenek Yukarıçağlar Böğet Roma Barajı M.Bildirici Böğet Roman dam Germanicopolis antik kenti su yolları M.Bildirici Germanicopolis ancient city, aqueducts Sbede antik kenti, su tünelleri, MEHMET BİLDİRİCİ Sbede ancient city, water tunnels Bizden önceki Anadolu halkları her kimse, büyük mühendislik eserleri koymuşlardır. Mühendisliğe hevesi olanların bunlardan alacağı çok şeyler vardır. Bunlar Anadolu nun bir yerinde değil, her yerindedir. Süleyman Demirel, İnşaat Yüksek Mühendisi, Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Ankara 1994