bebek emzirme ve yeni doğan bakım rehberi

Transkript

1 bebek emzirme ve yeni doğan bakım rehberi

2 HAZIRLAYAN Uzm. Hemş. Havva ÇAKMAK GÖKDUMAN Kent Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Sorumlu Hemşiresi

3 ÖNSÖZ Sevgili anne; doğum öncesi vücudunuz, bebeğinizi korur ve besler. Bebeğiniz doğunca, sizden en çok isteyeceği şeyin anne sütü olduğunu göreceksiniz. Siz de anne sütü ile beslemeyi tercih ederek ona sağlıklı bir başlangıç sağlayabilirsiniz. Çünkü bir bebeği beslemek için seçilecek en doğal ve en doğru yol onu emzirmektir. Emzirme, anne ile bebek arasında, ruhsal açıdan sağlıktı gelişmeyi etkileyen yakın bir bağın doğmasına yardımcı olur. Aynı zamanda bebeğiniz için önemli olan güven duygusunu arttırır. Anne İçin ise gerek fiziksel, gerek ruhsal dengenin korunması açısından büyük önem taşıl. Emzirme, annenin de bebeğin de iyi öğrenmesi gereken bir sanattır. Bu nedenle, ilk anda bazı aksilikler ile karşılaşsanız bile sabırlı olmalısınız. Belki de bebeğiniz dünyaya gelinceye kadar emzirilen bebek görmemiş olabilirsiniz. Bu rehber kitapçığın, tüm annelere, annelerin emzirme danışmanlığında görev alan tüm sağlık çalışanlarına rehber olmasını diliyorum. Saygılarımla, Havva ÇAKMAK GÖKDUMAN Kent Hastanesi Yeni Doğan Yoğun Bakım Sorumlu Hemşiresi

4 sozlük Alerji: Solunum problemi, ishal ve/veva deri döküntüleri şeklinde ortaya çıkan reaksiyonlar. Areola: Göğüs ucu etrafındaki yuvarlak koyu renkli alan. Antibiyotik: Enfeksiyonlar ile savaşta kullanılan özel ilaçlar. Steril: Bir maddenin üzerinde veya içinde bulunan tüm mikropların yok edilmesi Diyetisyen: Sağlıklı beslenme önerilerinde bulunan sağlık personeli. İçe dönük göğüs ucu: Meme ucunun içeriye dönük olması. Emzirme Danışmanı: Emzirme sorunlarını önlemeye ve çözümlemeyle ilgili olarak sağlık alanında çalışan profesyonel kişiler. Süt oluşum - İnme refleksi: Süt oluşumu ve oluşan sütün kanallara ve göğüs ucuna akmasını sağlayan refleks. Mekonyum: Bebeğin ilk kakası.

5 içindekiler Giriş Bebeğimi niçin emzirmeliyim? Emzirmenin anne ve aile için anlamı nedir Sağlıklı beslenme ve emzirme Emzirmeye hazırlık Süt yapımı Bebeğinizin emzirilmesi Olası sorunlar Sütün Sağılması Sütten kesme Yeni doğan bakımı

6 giris Kitapçık size anne sütü ile beslenme konusunda rehber olacaktır. Buna rağmen her bebeğin farklı olduğunu unutmayınız. Bu rehber kitapçık yeni anne ve babalara önerilerde bulunurken, çoğu sorunlarına da cevap olanağı sunmaktadır. Umarım bu kitapçığı okuduktan sonra bebeğinizi kucağınıza aldığınızda onu tutarken ve emzirirken kendinizi daha rahat hissedebilirsiniz. Bebeğinizi nasıl emzireceğinize yönelik bilgiler ve resimler bulacaksınız. Dünya Sağlık örgütü, bebeklerin 2 yıl anne sütü almalarını önermektedir. Bebeğinizi ne kadar uzun süre emzirirseniz o kadar yararlıdır. 4

7 Bebeğimi niçin emzirmeliyim? Emzirme- annenin bebeğe verebileceği en iyi başlangıçtır. Sizin sütünüz bebeğiniz İçin mükemmeldir. Anne sütü Bebeğinizin büyümesi için gerekil besinleri içerir. Bebeğinizin midesini zorlamaz. Ucuzdur; mama ile beslemenin maliyeti ise yüksektir. Uygun ısıyla, her zaman, uygun miktarda ve her yerde verilebilir. Bebeğinizin güven duygusunu güçlendirir. Anne ile bebek arasındaki bağı güçlendirir. 5

8 Emzirmenin anne ve aile için anlamı nedir! Anne olmak pek çok yeni duygunun hissedilmesini içerir. Annelik hakkında yetenekleriniz gelişinceye kadar eşinizden, ailenizden ve arkadaşlarınızdan destek göreceksiniz. Siz ve eşiniz ebeveyn olarak yeni rollerinizde birbirinize yardımcı olacaksınız. Nelerin önemli olduğuna karar verme gereksiniminiz olacak. Babalar bebeklerine sevgilerini değişik yollarla gösterirler. Bebekler, kucaklanmaktan, sallanmaktan ve konuşulmasından hoşlanırlar. Baba ile bebek arasında böyle bir iletişim sonucunda, bebekler babanın farklı bir duygu ve kokuya sahip olduğunu öğrenirler. Yeni bebeğin eve gelmesi, evdeki diğer küçük çocuğun hayatında farklı duygular oluşturur. Bazı çocuklar yeni bebeği kıskanabilir. Emzirirken kıskançlık çok fazla olmayacaktır; çünkü bebeğinizi emzirirken mama hazırlamaya göre daha az zaman harcayacaksınız. Böylece diğer çocuklarınıza daha fazla zaman ayıracaksınız. Emzirirken hikaye okumanız herkesin mutlu olmasını sağlayacaktır. Bebek doğduktan sonraki 6. ayda ek gıda desteği alabilecektir. Bu dönemde, normal aktivitelerinize dönmek için hazır olabilirsiniz. Bazı anneler işlerine dönseler bile emzirmeye devam ederler. Çalışma hayatınıza döndüğünüzde de kendinizi ve bebeğinizi rahat hissedebilirsiniz. 6

9 Saglıklı beslenme ve emzirme İyi Beslendiğimden Nasıl Emin Olabilirim? Eğer; bol miktarda sıvı, sebze, meyve ve tatlı tüketiyorsanız, düşük yağ İçeren süt ürünleri, yağsız et, yağsız hazırlanmış yiyecek tüketiyorsanız, sağlıklı besleniyorsunuzdur. Üç öğün yiyemezsem ne olur? İyi beslenmek için üç öğün yemek şart değildir. Yoğun saatler yaşadığınız bu dönemde, beş veya altı küçük öğün yemeniz, gerekli enerjinizi karşılayacaktır. İyi beslenmek sağlığınızı koruyacaktır. Sütünüz bebeğinizin büyümesi için gerekli olan her şeyi içermektedir. 7

10 Emzirirken Süt içmem Gerekir mi? Günde 3-4 ürünü yemeniz yeterli olur. Vücudunuzun, süt içindeki kalsiyuma ihtiyacı vardır, kalsiyumu diğer yiyeceklerden de alabilirsiniz. 1 fincan süt veya 250 ml süt, 50 gr peynir, 3/4 fincan veya 175 ml yoğurt. Süt ürünü olmayan yiyeceklerden kalsiyumun temini için diyetisyenlerle konuşulması gerekmektedir. Emzirirken vitamine ihtiyacım var mı? Hayır. Eğer sağlıklı besleniyorsanız, ayrıca vitamin hapı almanıza gerek yoktur. Daha ayrıntılı bilgi için bir diyetisyenle görüşebilirsiniz. Emzirirken yememem gereken yiyecek var mı? Hayır. Hoşlandığınız ve yemek istediğiniz her şeyi yiyebilirsiniz. Eğer bazı yiyeceklerden sonra bebeğinizin gazında veya sancılarında artış olduğunu hissederseniz, o yiyecekleri yemeyiniz. Bebeğiniz büyüdükten sonra tekrar yemeyi deneyebilirsiniz. Emzirirken diyet yapmalı mıyım? Hayır. Emzirirken diyet yapmayınız. Bebeğinizin sağlığını ve kendi sağlığınızı korumanız için dengeli beslenmeniz gerekmektedir. Emzirmek yavaş ve sağlıklı bir şekilde kilo vermenizi sağlayacaktır. Sağlıklı beslenmeye ve aktif olmaya özen gösterin. 8

11 Diyetimdeki kafein sağlıklı mı? Kafein bebeğinizin huzursuz ve uykuda rahatsız olmasına neden olabilir. Emzirirken çok az miktarda kafein almaya özen gösterin. Kafein içeren yiyecekler; kahve, çay, kola, çikolata vb. gibi yiyecekler Bitkisel çaylar sağlıklı mı? Bazı bitkisel çaylar emzirme döneminde güvenle alınabilir. Sizin ve bebeğiniz için güvenli olmayan pek çok bitkisel çay bulunmaktadır. Bitkisel çaylar, bebeğinize anne sütü ile geçtiğinden dolayı onu etkileyebilir, kuşburnu ve nanenin bebeğinize zararı yoktur. Emzirirken çok fazla sıvı almalı mıyım? Hayır. Susadığınız zaman ihtiyacınız kadar sıvı almanız yeterli olur. Günde ortalama 2,5-3 lt. sıvı almanızı öneririz. Vejeteryanım, emzirebilir miyim? Evet. Eğer diyetinizle ilgili sorununuz olursa diyetisyeninize danışmanız faydalı olacaktır. Emzirirken ilaç kullanabilir miyim? Hekiminizin ilaç yazarken emzirdiğinizi bilmesinde yarar vardır. Hekiminizin reçete ettiği anne sütü İle bebeğe geçmeyen ilaçları alabilirsiniz. Emzirirken egzersiz yapabilir miyim? Evet. Emzirirken egzersizin zararı yoktur. Ek gıdalara ne zaman başlayabilirim? Bebeğiniz, anne sütü dışındaki yiyecekleri 6. ayından sonra almaya hazır olacaktır. 9. ile 12. ayından önce inek sütü verilmemelidir. Anne sütü alan bebekler için meyve suyu ve suyun ilk bir yılda diyette önemli rolü yoktur. Meyve suyu verecekseniz, çok az miktarda 6. ayından sonra verilmelidir. ( ml sulandırılarak) 9

12 Kaburgalar Göğüs Kası Süt Bezleri Süt Kanalları Emzirmeyi becerebilecek miyim? Çoğu anne bebeğini emzirmeyebilir. Yakınlarınızla emzirme planlarınızı tartışmalısınız. Onların yardım ve desteği çok önemlidir. Göğüs büyüklüğünüzün önemi yoktur. Gebelik süresince göğüsleriniz büyür, göğüs ucu ve ettafındaki renkli kısım (areola) daha koyulaşır. Göğüsleriniz daha hassas ve ağırdır. Böylece emzirmek için hazırlanırlanır. Emzirme için nasıl hazırlanabilirim? Emzirme kazanılan diğer yeni beceriler gibidir. Yaptıkça beceriniz artacaktır. Emzirmenin pek çok yöntemi vardır. Hamilelik süresince kurslara katılabilirsiniz. Emziren annelerle görüşebilirsiniz. Emzirme danışmanlarından veya video kasetlerden yararlanabilirsiniz. Düz ve içe dönük göğüs ucunuz yoksa; emzirmek için hamilelik süresince bir şey yapmanız gerekmemektedir. Düz veya içe dönük göğüs ucunu nasıl fark edebilirim? Düz veya içe dönük olan göğüs ucu dokunmakla veya soğuk temas ile dikleşir. Emzirme; Baş ve işaret parmağınızı, göğüs ucunuzu çevreleyen renkli kısmına yerleştitin. Uygulayabildiğiniz kadar basınç uygulayın. Eğer başarılı olmazsanız, emzirme danışmanınızdan, hemşirenizden veya hekiminizden yardım isteyiniz. Göğüs ucunuzu dik tutacak pek çok egzersiz ve silikon göğüs ucu başlıklarından faydalanabilirsiniz. 10

13 Göğüsüm nasıl süt üretir? Bebek göğsünüzü emdikçe; süt üretilir. Bebek ne kadar çok beslenirse, o kadar çok süt üretirsiniz. Buna destek ve istek denir. Bebeğiniz emdikçe, beyninize mesaj gönderilir ve 'prolaktin' isimli hormon üretilir. Bu hormon süt üretiminizi sağlar. Bebeğinizin her emişinde süt üretimi gerçekleşir. Bebek emdikçe; 'oksitosin' İsimli diğer bir hormon daha salgılanır. Bu hormon da üretilen sütün, göğüs ucuna açılan kanallara akşını sağlar. Buna 'salınım refleksi' adı verilir. Süt salınım refleksi bebeğin emme uyarısı Oksitosin hormonu süt akışı Hipotalamus (Beyin sapı) Hipofiz (Beyin) Prolaktin hormonu süt üretimi Göğüsüm ne zaman süt üretir? Öncelikle göğüsünüz kolostrum üretir. Kolostrum, gebeliğinizin son aylarında ve doğumdan sonra ilk birkaç günde salınan sarı renkli süttür. Kolostrum: Bebeğiniz için mükemmel ilk besindir. Protein açısından zengindir. Bebeğinizi enfeksiyondan korur. Bebeğinizin mekonyum denen ilk kakasını yapmasına yardımcı olur. Anne sütü yavaş yavaş, kolostrumun yerini alır. Anne sütü mavimsi-krem görünümünde olup, doğumdan sonraki günde üretilir. Bebek ne kadar çok emzirilirse; o kadar çok süt üretilir. Bebek emdikçe anne sütü değişikliğe uğrar. Beslenmenin başlangıcında yağ oranı düşük ilk süt gelir. Emmeye devam ettikçe yağlı süt gelmeye başlar. Yağ, bebeğin enerji İhtiyacını karşılarken, aynı zamanda organ gelişimi ve büyüme için gereklidir. Bebeğin yeterince yağ alabilmesi için uzun süre emmesine izin verilmelidir. Emzirmenin ilk aylarında göğüslerinizin her zamankine göre daha fazla büyüdüğünü hissedersiniz hafta sonra normal büyüklüklerine ve yumuşaklığına döndüğünü hissedersiniz. Böyle bir şey yaşanmadığında, daha az süt üretildiği düşünülmemelidir. 11

14 Sütümün geldiğini nasıl hissederim? Anneler sütün aktığını değişik şekilde hissederler. Bazı anneler, bebeklerini beslerken sütün gelişini hissederler, bazıları hissetmezler. Aşağıdaki durumları deneyimleyebilirsiniz; İlk birkaç günde menstürel ağrılara benzer ağrı olur. Göğüste iğne batma hissi olabilir. Aynı anda diğer göğüsten süt gelir. Bebeğinizin ağzında süt görebilirsiniz. 12 Bebeginizin emzirilmesi Göğsüme özel bakım yapmalı mıyım? Göğsünüzü banyo yaparken veya duş alırken musluk suyu ile yıkayabilirsiniz. Göğüslerinize sabun kullanmayınız. Çünkü, göğüs uçlarınızı kurutarak göğüs ucu etrafında bulunan salgı bezlerinin salgıladığı yararlı yağların yok olmasına neden olur. Krem ve yağlara gerek yoktur. Az miktarda kolostrum veya süt, göğüs ucuna sürülerek kurumaya bırakılabilir. Her beslenme öncesi ellerinizi su ve sabunla İle yıkayınız. Bebeğimi beslerken nasıl bir pozisyon almalıyım? Başlamadan önce kendinizi rahat hissedin. Oturabilirsiniz veya uzanabilirsiniz. Otuturken kendinizi daha rahat hissedebilirsiniz. Sırtınızı dik tutabileceğiniz sandalye veya koltuğa oturabilirsiniz. Sırtınızın, ayaklarınızın ve kollarınızın İyi desteklenmiş olmasında fayda vardır. Yastık kullanın ve yastığınızı rahat hissedebileceğiniz bir pozisyona göre ayarlayın. Ayaklarınız için tabure desteğinden faydalanabilirsiniz.

15 Emzirirken bebeğimi nasıl tutmalıyım? Emzirirken bebeğinizi değişik pozisyonlarda tutabilirsiniz. Çapraz beşik Beşik Futbol topu Yana yatarak Beslenme süresince, bebeğinizi göğsünüze yakın tutun. Hangi pozisyonda olursanız olun, bebeğinizi göğsünüzle aynı hizada tutun. Bebeğinizi göğsünüze doğru çevirin ve karın karına pozisyon verin. Bebek yana doğru yatıyor ve göğüs ucunun uç kısmını emiyorsa, göğüs ucunda yara ve çatlak olmasına neden olur. Değişik pozisyonlar deneyerek sizin ve bebeğiniz İçin en uygun olanı bulabilirsiniz. 13

16 Çapraz beşik pozisyonu / Ters kucak pozisyonu Bebeği yan yatırıp, yüzünü göğsünüze çevirin. Bebeğinizi kolunuz sırtından destekleyecek şekilde tutun. Başparmak ve diğer parmaklarınızla bebeğinizin boynunu ve omuzlarını tutun. Ağzını açıncaya kadar bekleyin ve bebeği yakınlaştırın. Göğsünüzü, aynı taraftaki kolunuzla destekleyin. Bu pozisyon bebeğinizin baş kontrolünü sağlayabileceğiniz en rahat pozisyon olup; emzirmeyi öğrenirken en kolay uygulanabilir pozisyondur. Bebeği bu sebeple tutma egzersizleri yapın. Beşik pozisyonu / Kucak pozisyonu Bebeği, yüzü size dönük olacak şekilde yan yatırın. Bebeğinizin başını dirseğinizle desteklerken; eliniz ile poposundan ve kalçasından tutun. Bebeğinizin kolunu göğsünüzün altına yerleştirin. Göğsünüzü diğer taraftaki elinizle destekleyin. Ağzını açıncaya kadar bekleyin ve bebeği kendinize yaklaştırın. Bu pozisyon bebeğinize iyi destek sağlarken, uygulaması da oldukça kolaydır. Futbol topu pozisyonu / Koltuk altı pozisyonu Bebeği; kolunuz altında tutacak şekilde yastığın üzerinde yatırın. Bacaklarını, arkanızda kıvrılmış pozisyonda tutun. Eliniz ile boyun ve başından destek olun. Göğsünüzü diğer taraftaki eliniz ile destekleyin. Ağzını açıncaya kadar bekleyin ve bebeği yaklaştırın. Bu pozisyon, bebeğinizin ağzını rahat izleme pozisyonu sağlarken, bebeğinizin baş kontrolünün rahat yapılmasını sağlar. 14

17 Yana yatış pozisyonu / Yatarak emzirme pozisyonu Bebeğinizin yanına yüz yüze gelecek şekilde yatın. Bebeğinizi arkasından; kolunuzu veya kıvrılmış battaniye kullanarak destekleyin. Göğüs ucunuz ağız hizasında olacak şekilde yüksekliğini ayarlayın. Sırtınızı desteklemek için yastık kullanın Göğsünüzü üstte kalan eliniz ile destekleyin. Bu pozisyon, sezeryandan sonra kullanışlıdır. Fakat yardımcıya gereksinim vardır. İkizleri olan anne emzirebilir mi? Çoğu anne, ikiz bebekleri olduğu için yeterince anne sütü veremeyeceğine inanır. Bu yanlıştır. Ne kadar çok emzirilirse, o kadar çok süt geleceğinden istek doğrultusunda süt salınır. Bazen ikizler, normal doğan bebeklerden daha küçük olduğu için anne sütünün koruyuculuğuna ihtiyaç duyarlar. Bebeklerinizi emzirdiğinizde, bebeklerinizin ihtiyacı olan en iyi gıdayı vermiş olursunuz. Yukarıdaki resimlerde ikizlerinizi emzirebileceğiniz pozisyonlar gösterilmiştir. Hangi pozisyon olursa olsun oturarak veya yatarak rahat olduğunuz durumu seçin. Yastıklar; bebeklerinizin aynı anda emme pozisyonlarında yardımcı olacaktır. 15

18 Göğsümü nasıl tutmalıyım? Eğer göğüsünüz büyük ise, göğüs uçlarınız düz ise veya bebeğin emmesi zayıf ise; göğsünüzü eliniz C olacak durumda (başparmak göğüs ucunun üstünde, diğer parmaklar göğüsün altında) tutabilirsiniz. Emzirmeye nasıl başlayabilirim? Bebeğinize pozisyon verdikten sonra göğüs ucunuz İle alt dudağa dokunun. Bebek ağzını açıncaya kadar bekleyin ve yavaşça bebeği göğsünüze doğru çekin. Bebek göğse doğru yerleştiğinde, areolanın büyük bir kısmını dudakları ile kavramış olacaktır. Dudaklar dışa doğru kıvrılacaktır. Çene ve genellikle burun göğse dokunacaktır. Bebeğinizin emdiğini görecek ve sütün yutulma sesini duyacaksınız. Bebek emmeye başladığında rahatsızlık duyabilirsiniz. Buna genellikle bebeğin göğüs ucunu çekmesi sebep olmaktadır. Eğer acı hissederseniz, küçük parmağınızı dudak köşesinden ağzına verip emzirerek göğsünüzden ayırabilirsiniz. Bebeğinizi tekrar emzirmeyi deneyin. Rahatlayıncaya kadar deneyin, ilk öğrenmeler oluncaya kadar bu tür denemeler normaldir. Unutmayın; Bebeğinizin ağzının açık olduğunu ve dudakların dışa dönük olduğunu görün, Bebeğinizin kulak hizasından çene hareketlerini izleyin, Bebeğinizin, emerken göğsünüzü çektiğini hissedin, Birkaç emişten sonra yutma sesini duyun. Bebeğimi ne sıklıkta emzirmeliyim? Doğum sonrasında ilk fırsatta bebeğinizi emzirin. Doğum sonrasında ilk 2 saatte, bebek uyanık olup, emmek İçin hazırdır. Anne sütü çok kolay sindirildiğinden, bebeğiniz sık sık emmek isteyecektir. Bebeğinizin midesi küçük olduğundan çok fazla miktarda kabul etmeyecektir. Bebeğiniz büyüdükçe daha fazla süt alacak ve az emecektir. 16

19 İlk 24 saat: Bebeğiniz uyandıkça anne sütü verin. Bazı bebekler uykulu olduğu için 4 ya da 5 kez emebilir. Bebeğinizin el kol hareketleri ve göz kapakları altından göz hareketlerini izleyin İlk hafta: 24 saatte 8-12 kez emme gereksinimi duyar. Gün İçinde, her 2-3 saatte bir emzirin. Çok uzun süre uyuyor ise uyandırın. Dinlenme anne için çok önemlidir; fakat bebeğin gece boyunca mutlaka beslenmesi gerekir. İlk 48 saat içinde günde 2-4 kez altını ıslatır. Bu sayı, bebek bol miktarda emdikçe artacak ve her beslenme sonrası ıslak bez haline dönecektir. Birinci haftadan sonra Bebeğin emme düzeni değişir; emmeler daha etkili olduğundan emme süreleri seyrekleşir. Bebekte "büyüme hızlanması olur. En erken 10. günde izlenir; bu dönemde sık emmek isteyebilir. Büyüme hızlanması, ilk yıl boyunca petiyotlar halinde izlenir. Ekstra beslenme süt üretiminizi arttırır. Desteğinizin artışına göre bebek emerek buna yanıt verir. Emzik Kullanmayın! Emzik emme; anne göğsünü emmekten farklıdır. Bebeğiniz bocalayabilir. Doğru emmeme, göğüs ucu çatlaklarına, bu da yetersiz süt üretimine neden olur. 17

20 Bebeğimi ne kadar beslemeliyim? Bebek doyuncaya kadar göğüste kalmasına izin verilmelidir. Her beslenmede, her iki göğüs emzirilmelidir. Bebek genelde beslenmeye hızlı emmeler ile başlar. Bu olay sütün salınımını sağlar. Süt salınımı başladıktan sonra bebek 5-10 dakika emer. Bebeğinizin yutkunmalarını duyabilirsiniz. Beslenme devam ederken, emme ve yutkunma yavaşladığında ve durduğunda bebeği göğüsten ayırabilirsiniz. Beslenmeye hangi göğüsten başlandıysa, bir sonraki beslenmeye diğer göğüsten başlanmalıdır. Bebek tek göğsü emdiğinde doyuyor ise bir sonraki emzirmede diğer göğüs emzirilmelidir. Saati izlemeyin. Bebeği izleyin. Ne kadar çok emzirirseniz o kadat çok sütünüz artar. 18

21 Bebeğimin yeterince emdiğini nasıl anlayabilirim? Başarılı emzirmek için, bebeğinizi olabildiğince en erken dönemde ve sık emzirin. Bebeğinizin doğru pozisyonda tutulma gereksinimi vardır; ancak bu durumda süt üretebilirsiniz. Bebeğinizin tartı alımı yeterince beslendiğini gösterecektir. Her bebek doğum sonrası tartı kaybeder Bebek, doğum tartısına 2-3 haftada geri dönmelidir. Eğer bebeğiniz; Bir hafta sonra günde 6-8 ıslak bez alıyor ise, Dışkısı sarı, yumuşak ise ve günde 3-5 kez yapıyor ise, Bebek etrafla ilgili ve büyüyor ise, Bebek günde en az 8 kez emiyor ise yeterince anne sütü alıyordur. Gaz Çıkarma İyi pozisyon verilirse, çoğu bebek beslenme sırasında çok az hava yuttuğundan, gaz çıkarılma ihtiyacı hissetmez. Yine de göğüs değiştirmeden önce, bebeğin gazının çıkarılmasına şans tanınmalıdır. Hava yutmuşsa, gaz çıkarması bebeğinizi rahatlatacaktır. Bebeğin pozisyonunun değiştirilmesi de gazın çıkmasına yardımcı olur. 19

22 Göğüslerim neden şişti? Şişlik, gerginlik, göğüste ağrı ve huzursuzluk yaratan geçici bir durumdur. Buna, süt üretimi sırasında artan lenf ve kan akımı neden olmaktadır. Genellikle bir iki gün devam eder, fakat emzirmede zorluk yaratır. Şişmeyi engellemek için... Erken ve sık beslenme, saatte bir Sıcak, nemli havlu uygulanabilir, göğüs uçlarına parmak ile masaj yapılabilir. Bebeğin emzirme pozisyonunun doğru olduğuna dikkat edilmelidir. Şişmeyi tedavi etmek için... Emzirmeden hemen önce sıcak havlu göğüslere uygulanmalı veya ılık duş alınmalı, Dairesel hareketlerle, göğüs duvarından göğüs ucuna doğru masaj yapılmalı, Emmeyi kolaylaştırmak için göğüs ucuna anne sütü sürülmeli, Sık emzirilmeli, Bebek yeterince emmiyor ise, el pompası ile göğüs boşaltılmalı, Göğüs rahatlatıcı ve destekleyici sütyen kullanılmalıdır, (normal sütyen kullanılmayacak) Göğüs uçlarım neden çatladı? Göğüs ucu çatlakları, yanlış emzirme pozisyonundan ve zayıf emmeden kaynaklanır. Emzirme iyi bir şekilde devam ederken gelişen göğüs ucu çatlaklarının başka sebebi olabilir (mantar, enfeksiyon gibi). Çatlakları önlemek için; Bebeğin pozisyonunun doğru olduğundan emin olunmalıdır, Bebek sık emzirilmelidir (1.5-2 saatte bir) Bebek uyanır uyanmaz emzirilmeli, ağlarken emzirme zor olacağından beklenmelidir, Emzirme öncesi, masaj ve sıcak uygulama yapılması süt salınımını sağlayacağından, bebeğin göğüs ucunu alması kolaylaşacaktır, Değişik emzirme pozisyonlarını deneyin, Bebeğinizi göğsünüzden çekerek ayırmayın, parmağınızı dudak köşesinden ağzına verin ve bu esnada ayırın, Emzirme sonrasında göğüs ucuna anne sütü sürerek kurumaya bırakın. Düz veya içe dönük göğüs ucu ile emzirebilir miyim? Emzirebilirsiniz. Eğer bebeğinizi emzirirken doğru pozisyon verirseniz ve göğsünüzü bebeğinizin ağzına doğru verirseniz, düz veya içe dönük göğüs ucu sorun yaratmaz. Süt gelirken göğsümde şişlik hissedersem ne yapabilirim? Eğer süt iyi boşalmazsa, koltuk altında ve göğüste şişlikler çok sık gelişir. Baskı hissedilir; etraftaki dokularda enflamasyon oluşur. Bu tıkalı kanallardan oluşur. 20

23 Nelere bakılmalı? Şişlik hareketli mi? Ağrı genellikle çok şiddetli olmayıp sadece tek alanda hissedilir. Ne yapılmalı? Sıcak nemli kompres veya sıcak su uygulanmalı, Şişliğin gerisinden başlayıp göğüs ucuna doğru parmak uçları ile masaj yapılmalı, Bebeğiniz daha uzun süre ve sık emzirilmeli, Göğsünüzün tamamen boş olması için emzirme anında değişik pozisyonlar verilmeli, Elinizle, iç çamaşırınızla (sütyen) veya yatış pozisyonunuzla göğüse basınç uygulamaktan kaçınılmalı, Göğüs enfeksiyonu gelişirse ne yapabilirim? Göğüs enfeksiyonu (mastit) olduğunda, göğüste şişlik, kırmızılıkve ağrı hissedersiniz. Nelere bakılmalı? Aniden başlar, Göğüsün bir bölgesinde oluşur, Göğsünüzü hassas, sıcak ve şiş hissedersiniz, Göğsünüzde kırmızılık görürsünüz, Eğer kendinizi yorgun ve ateşli hissederseniz hekiminize başvurmalısınız. Antibiyotik kullanmanız gerekebilir. Hekiminizin emzirdiğinizi bilerek önerdiği antibiyotikleri, bebeğinizi emzirirken kullanabilirsiniz. Ne yapılabilir? Sık emzirmeye devam edilmelidir, Göğsünüze sıcak kompres uygulayabilirsiniz, Beslenme öncesi ve sonrası hassas bölgeye masaj yapabilirsiniz, Göğüs kanallarının boşalması için emzirirken pozisyon değiştirin, Daha fazla dinlenin, yatağınıza bebeğinizi alın, Sıvı gıda alımını arttırın. Göğsümden süt sızarsa ne yapmalıyım? Beslenmenin ilk haftalarında.göğsünüzden süt sızabilir. Bazen bu olay birkaç ay devam edebilir. Yardımcı ipuçları Sızıntıyı durdurmak için kolunuzu göğüs duvarına bastırın, Göğüs ucuna parmaklarınızı bastırabilirsiniz, Sızıntıyı toplamak için göğüs pedi kullanın, pedler plastik içermemelidir, Pedler ıslandıkça değiştirilmelidir, Bir göğsünüzden emzirirken, aynı anda diğer göğsünüzden süt akabilir. Göğüs ucunuza basınç uygulayarak sızıntıyı kesebilirsiniz. Bebeğim sararırsa emzirebilir miyim? Sarılık durumunda emzirmenin kesilmesi için hiçbir sebep yoktur. Cildinin ve göz beyazlarının sararmasına sebep olan bilirubinin atılmasına sık beslenme çok yardımcı olacaktır. Günde kez emzirin. 21

24 Sütün sagılması Süt sağılmasının pek çok sebebi olabilir; 1. Beslenme öncesi süt sağılarak, göğüs şişkinliği azaltılır ve bebeğin daha rahat emmesi sağlanır. 2. Sosyal veya tıbbi nedenlerle bebeğinizden ayrı kalmanız gerekebilir. 3. Siz eve döndüğünüzde, bebeğinizin hastanede kalması gerekiyor ise hemşirenizle görüşün. 4. İşe başlayabilirsiniz. Anne sütü, el veya pompa kullanılarak sağılabilir. Sizin için uygun olan metodu deneyerek bulabilirsiniz. Nasıl süt sağılacağını öğrenmek zaman alabilir. Emzirme süresi kadar sağma işlemi devam edebilir. İlk başladığınızda sadece birkaç damla sütünüz gelebilir, denemeye devam etmelisiniz. Ne sıklıkla süt sağacağınız, bu işi yapma amacınıza göre değişir. Masaj Süt salınım refleksi, göğsünüze sıcak uygulama ve masaj yapılması ile arttırılır. Bebek emdikten sonra süt salınımı artacağından, süt sağımı daha kolay olmaktadır. Sabah saatlerinde süt miktarı fazla olduğundan, anneler bu saatlerde sağımı daha kolay yapabilmektedir. Göğüs masajı a) Karo Pozisyonu (Diamond): Göğüs her iki el ile desteklenir; başparmaklar üstte diğer parmaklar altta kalacak şekilde yerleştirilir. Göğüs, yanlardan bastırılarak ucuna doğru sıvazlanır. Basınç avuç içlerinden göğsün her yanına eşit olacak şekilde uygulanmalıdır. b) Paralel Pozisyon: Bir el göğsün altına diğeri üstüne yerleştirilir. Göğüs parmaklar ve avuç içi kenarlarından kavranarak göğüs duvarından göğüs ucuna doğru sağılır. c) Parmak Ucu Masajı: Bu yöntem karo veya paralel tutma pozisyonu ile dönüşümlü uygulanır. Ters taraftaki elin parmak uçlarıyla, göğüs ucuna dairesel hareketler uygulanır. Parmak uçları göğüsün bütün alanlarında dolaştırılmalıdır. 22

25 El ile sağım için; Ellerinizi yıkayın ve rahat bir pozisyon alın. Sütü biriktirmek için geniş ağızlı büyük kap kullanın. Toplama kabını kullanmadan önce 5 dakika kaynatın ve soğutun. Göğüs ucunuzun cm uzağından üstte başparmağınız, altta 2. ve 3. parmağınız olacak şekilde yerleştirin. Göğsünüzü; göğüs duvarınıza doğru bastırın. Bu hareketi defalarca tekrarlayın. Diğer göğsünüze de aynı işlemi dakika arasında uygulayın. Pompa ile sağım; Süt sağımı için kullanılan çok değişik sayıda pompa bulunmaktadır. Elle veya elektrikle çalışan pompalar vardır. El pompaları El pompaları memeniz boşken değil, doluyken daha rahat kullanılır. Hepsi birbirinden farklı şekilde çalışan çeşitli tasarımları vardır. Bazıları pil, bazıları el ile çalıştırılır. Hepsinde meme başını ve areola denilen meme başının etrafındaki kahverengi renkli daireyi içine alan bir huni vardır. Farklı kadınlar, farklı pompaları daha rahat kullanabilir, bu yüzden pompa almadan önce mümkünse deneyin. Elektrikli pompalar Otomatik olarak çalıştıkları için hızlı ve kullanımları kolaydır. Bunlar, özellikle uzun bir zaman sütünüzü sürekli olarak sağmanız gerektiğinde yararlıdır; örneğin bebeğiniz özel Bakım Ünitesi'nde tutuluyorsa. Bu durumda, sütünüzü kaybetmemek için 24 saat içinde, en az 6-8 kez sağmanız önerilir (bir kez gece dahil olmak üzere). Elektrikli pompa kullanarak, her iki memenizi de aynı anda sağabilirsiniz. Bu, diğer yöntemlerden daha kısa sürer ve daha fazla süt üretmenizi sağlar. 23

26 Sütün saklanması ve dondurulması Sağılan sütler, steril veya tek kullanımlık şişelerde saklanmalıdır. Şişeleri sıcak sabunlu su ile yıkayıp, durulayın. Şişe veya kavanozu, sıcak suda beş dakika kaynatarak mikroplardan arındırın (sterilize edin). Sağılan sütü oda ısısında 3 saat, buzdolabı rafında, kapalı kutuda 3 gün saklayabilirsiniz. Eğer süt kullanılmayacaksa dondurulmalıdır. Dondurulmuş süt; Buzdolabının buzluk bölümünde 3 haftaya kadar saklanabilir. Derin dondurucuda (-18 0 C nin altında) 3 ay saklanabilir. Saklanacak sütün, saklama saati ve tarihinin not edilmesi faydalıdır. Poşette saklanacaksa; çift poşet kullanılarak delinmeye karşı önlem alınmalıdır. Poşetin içinde 2 cm hava boşluğu bırakılmalıdır. Dondurulmuş süt nasıl kullanılır? Sütün boşa harcanmaması için küçük miktarlarda dondurulmalıdır. İlk önce, en eski sakladığınız sütü kullanın. Akan sıcak su altında buzunu çözün. Mikrodalga fırından yararlanmayın. Çözülen sütü çalkalayın. Çözülmüş sütü hemen kullanın. Sütü kullanmadıysanız atın. Dondurulmuş sütün kokusu, rengi ve tadı değişmiş olabilir fakat faydalı özelliklerini korur. Çözülmüş sütü tekrar dondurmayın. Sütü uzun süre oda sıcaklığında bekletmeyin. Benmari usulü ısıtma tekniğini kullanabilirsiniz. (Bir kabın içine sıcak su koyun, daha sonra kabın içine bebeğe vereceğiniz süt konulmuş kabı koyarak ısınmasını sağlayabilirsiniz) 24

27 Sütten kesme Ne zaman sütten kesmeliyim? Sütten kesmenin kuralı yoktur. Bir yıl veya daha uzun süre bebeğin emzirilmesi doğal ve oldukça sağlıklıdır. Dünya Sağlık Örgütü 2 yıl emzirmeyi önermektedir. Kendi durumunuza göre karar vermelisiniz. Bazı bebeklerin emme süreleri kısa olabilir. Bu, bebeğin sütü bırakacağı anlamına gelmez. İşe başlamanız, bebeğinizi emzirmeden ayırmanızı gerektirmez. Çalışan ve aynı anda emziren diğer annelerle görüşün; onlar sizlere yardımcı olacak ipuçları verecektir. Bebeğiniz bu değişime, mızmızlık yaparak veya yiyecekleri kabul etmeyerek reaksiyon gösterebilir. Yeni rutinlere alışmak bebek, siz ve bakıcınız için zaman gerektirir. Emzirmeyi nasıl kesebilirim? Dereceli olarak sütten kesmek, bebek ve sizin için en basit yol olacaktır. Bebek emdikçe süt üretimi olacaktır. Bebeğin emmesi azaldıkça, süt üretiminiz de azalacak ve hatta duracaktır. Bu esnada karışık duygular yaşayabilirsiniz. Bu durumda arkadaş ve anne sütü destekleme gruplarından kişilerle konuşabilirsiniz. Birkaç gün, günde bir kez fincan veya biberon ile besleyin. Takip eden günlerde de beslenmeyi, günde birkaç kez tekrarlayın. 12. aydan önce emzirmeyi sonlandırırsanız, demir destekli mama kullanmalısınız. 12. aydan sonra, bebeğiniz değişik yapıdaki katı yiyecekleri yemeye başladığından, homojenize tam süt verilebilir. Umarız bu rehber kitapçık size faydalı olmuştur. Bebeğiniz ve sizin için sağlıklı günler dileğiyle. 25

28 26

29 Göz bakımı İlk günlerde bebeğin gözünde çapaklanma olabilir. Göz bakımında kaynatılmış ve soğumaya bırakılarak ılıtılmış su ve gazlı bez ya da ince tülbent kullanılabilir. Gözler içten dışa doğru, geriye dönüş olmadan silinir. Bezin temiz kısmı ile diğer göz silinir. Çapaklanmanın geçmemesi durumunda doktora başvurulur. Kulak bakımı Kulak temizliğinde kulak çöpü ve sivri cisimler kullanılmamalıdır. Kaynatıldıktan sonra ılıtılmış su ve gazlı bez veya tülbentle bakım yapılmalıdır. Kulak kepçesi ve kulak arkasının görünebildiği kadarı silinmelidir. Burun bakımı Burun içi tıkalı olduğunda ya da çok kuru ortamlarda burnu nemlendirmek için yapılır. Serum fizyolojik burun damlası kullanılır. Baş hafif geriye yatırılır, her iki burun deliğine 1'er damla damlatılır. Bebeğin ağzı kapatılarak burnundan nefes alması sağlanır. Uygulama sonrasında bebek hapşırabilir. Burnun temizliğinde peçete kullanılır. 27

30 Ağız bakımı Ağız içindeki süt kalıntılarını temizlemek, pamukçuk oluşumunu önlemek için yapılır. Bebek aç olmalıdır. Kaynatılıp ılıtılmış su ve gazlı bez veya tülbentle bakım yapılmalıdır. Bez parmağa sarılır, ağız içinde dil üzeri, yanak ve damak dairesel hareketlerle silinir. Ağız içindeki beyaz lekeler geçmiyorsa doktora başvurulur. Göbek bakımı Göbek kordonu 7-1 O gün içerisinde düşer. Günde bir kez yapılır. Göbek kordonu düştükten sonra 2 gün daha bakıma devam edilir. Göbek bakımında %70'lik alkol ve steril gazlı bez kullanılır. Göbek kordonunun altına gazlı bez yerleştirilir ve kordonun üzerine alkol dökülür ya da damlatılır. Göbek kordonu kurulanır ve daha sonra bebeğin bezinin dışında bırakılır (idrarla ıslanmaması için). Göbek kordonunun çevresi akıntı, kızarıklık, koku yönünden gözlemlenir. Alt değişimi Bebeğin beslenme öncesinde altı kontrol edilir. Kaynatılıp ılıtılmış su ve pamuk kullanılır. Islak mendil kullanılacaksa alkolsüz olanlar tercih edilmelidir. Kız bebeklerde alt temizliği yukarıdan aşağıya doğru yapılmalıdır. Erkek bebeklerde testislerin alt kısmının temizliğine dikkat edilmelidir. Silme sonrasında bebeğin altı ıslak bırakılmamalı, havlu ile kurulanmalıdır. Pudra kullanılmamalıdır. Kızarıklık durumunda pişik kremi kullanılabilir, bebeğin altı ara ara açık bırakılarak havalandırılabilir. 28

31 Banyo Bebeklere göbeği düşene kadar ve düştükten sonra iki gün boyunca silme banyo verilir. Banyo suyunun sıcaklığı derece olmalıdır. Olçülebiliyorsa derece ile, ölçülemiyorsa bileğin iç yüzü veya dirsek ile kontrol edilmelidir. Ortam ısısı derece olmalı, banyo sırasında ısı yükseltilmelidir. Banyo yaptırılacak bebek aç olmalıdır. Bebeğin kıyafetleri banyo öncesinde hazırlanmalıdır. Bebek çıplak olduğu için ürküp ağlayabilir. Bebek istenilen sıklıkta yıkanabilir (her gün ya da iki günde bir). Bebeğin banyosunda bebek şampuanı kullanılmalıdır. Sabun bebeğin cildini tahriş eder. Bebek yıkanırken su kaçmaması için kulakları kapalı tutulmalı, durularken yüzü yere bakmalı, kıvrım yerleri iyice kurulanmalı, nemli bırakılmamalıdır. Bebeğin cildinde pudra kullanılmamalıdır. Pudra pişik oluşumuna neden olmaktadır. Banyo sonrası bebeğin kuruluğunun engellenmesi ve rahatlaması için bebe yağı ile masaj yapılabilir. 29

32 YAŞAMI SİZİN İÇİN KOLAYLAŞTIRIYORUZ kenthospital.com kenttipmerkezi.com internationalkent.com karacigernakli.org bobreknaklikent.com kemikiliginaklikent.com sgkkent.com saglikkenti.com /KentSaglikGrubu /kentsaglikgrubu KENT HASTANESİ 8229/1 Sokak No: Çiğli-İZMİR Tel: (0232) (pbx) Faks: (0232)