HABER YAZIMINDA KARŞILAŞILAN SIKINTILAR VE ÇÖZÜM YOLLARI

Transkript

1 HABER YAZIMINDA KARŞILAŞILAN SIKINTILAR VE ÇÖZÜM YOLLARI

2 Haberde dil bilgisi Haber, mimarî kuralları olan bir eser dir. Bu eserin taşıyıcı kolonları; başlık, giriş ve olay örgüsünün anlatıldığı gövde dir. Eserin görsel zenginliği ise anlatım dili imla veya dil bilgisi dir. Anlatım dili, konunun iyi bir kurgu ve akıcı bir dille yazılmasını kapsar.

3 Başlık hiçbir kurala uymuyor Başlığın haberde anlatılan konuya hakim olmaması, okuru yakalaması gerekiyor Haber başlığı roman başlığı gibi olmamalı ÖRNEK: Hava Soğuk Ortam Sıcaktı. o AYESDER (Ayrancılar Eğitim Severler Derneği) Anne ve Babanın Çoçuğun eğitimindeki yeri adlı seminer düzenledi. Ayrancılar Düğün Salonu nda Ayrancılar Eğitim Severler Derneğinin davetlisi olarak katılan Gediz Üniversitesi Öğretim Üyesi Psikolog Daışman Orhan Keskin, Velilere yönelik Anne Babanın Çocuğun diye devam ediyor. Başlıkta imla kuralları göz ardı edilmiş. Haberin girişi de başlıktan farksız. Habere kısaltma ile başlanmış, kurumun açık ismi ise parantez içine yazılmış). Uygulama tam tersi olmalı. Haberin flaşı bir seminer yapılması değil, seminerde konuşulanlar olmalı. Ama bu da girişte yok.

4 Başlık iki farklı cümleden oluşuyorsa, bir birini tamamlayan özelliklere sahip olmalı Side'de dağ laleleri kırmızıya, yükseklerde ise kar beyaza bürüdü - Haberin girişi, konuyu kapsayıcı ve özetleyici olmalı. Konusuz habere konu oluşturulmalı. Anlamsız haberden kaçınılmalı. - Kurumların kısaltılmış adları başa değil, parantez içine konulmalı. o AYESDER (Ayrancılar Eğitim Severler Derneği) Anne ve Babanın Çoçuğun eğitimindeki yeri adlı seminer düzenledi. - Apostroflar yerinde kullanılmalı, özel isimlere gelen ekler mutlaka ayrılmalı. - Unvanlarda aşırı sıfatlar özel isim gibi kullanılmamalı Ayrancılar Düğün Salonu nda Ayrancılar Eğitim Severler Derneğinin davetlisi olarak katılan Gediz Üniversitesi Öğretim Üyesi Psikolog Daışman Orhan Keskin, Velilere yönelik Anne Babanın Çocuğun Eğitimindeki Rolü adlı bir seminer verdi.

5 Haber rakamla başlamamalı - Habere mümkün mertebe rakamla başlanmamalı. - Aynı cümlede kelime tekrarından kaçınılmalı. Cümle kısa tutulmalı. - Unvan ve sıfatlar doğru yazılmalı - Tab tuşunun kullanılmasından kaçınılmamalı - Haberde mutlaka bilgi yer almalı. - Bilgi olmayan metnin haber değeri taşımadığı bilinmeli ÖRNEK 54.Hükümetin Başbakanı merhum Prf. Dr. Necmettin Erbakan ın 1.ölüm yıldönümü dolayısıyla düzenlenen Erbakan ı anma ve algılama etkinlikleri çerçevesinde düzenlenen konferansa konuşmacı olarak araştırmacı yazar Ekrem Şama katıldı. Merhum Prf. Dr. Necmettin Erbakan ın 1.ölüm yıldönümü dolayısıyla düzenlenen Erbakan ı anma ve algılama etkinlikleri Edremit Şükrü Tunar Kültür merkezinde gerçekleşti. Geceye partililerden yoğun ilgi gösterildi. Gecede düzenlenen slayt gösterileri katılanları duygulandırdı. Konferansa konuşmacı olarak katılan araştırmacı yazar Ekrem Şama katılanları etkiledi. Üç saat süren konferanstan katılanlar memnun olduklarını ifade etti. Konferansı düzenleyen Saadet Partisi Edremit İlçe Teşkilatı tarafından düzenlenen etkinliklerin son olarak Cuma günü Altınoluk Ayvalı burun camiinde Erbakan Hocanın hayrına düzenleyeceği Kuran ziyafeti ve yemek vereceği öğrenildi. 3 saatlik konuşmadan bir kelimenin bile olmaması ilginç değil mi böyle bir haberde?

6 Haber imla kurallarına uygun yazılmalı Haberin bilgi ve olgusal doğruluğu kadar dil bilgisi ve imla kuralları açısından da doğru olması şarttır. İyi haber, muhtevası kadar, dil bilgisi yönünden de dört başı mamur olmalıdır. Haberde Türkçenin doğru kullanılması haberin anlaşılırlık ve okunulurluğuna katkı sağlar. Kelimeler, asla dolgu malzemesi olarak kullanılmamalıdır.

7 Dili bozuk haber, beş yıldızlı oteldeki bayat yemeğe benzer Pişmemiş yemek veya kirli bir masa, beş yıldızlı görkemli bir otelin bütün itibarını bir anda silip atabilir. Habercilik böyledir. Haberinizin konusu mükemmel olabilir, başlığınız konuyu çok iyi anlatabilir; ancak, bilgi bayat, dil bilgisi bozuk ve imla kuralları da o nispette doğru değilse, hem haberinizin itibarını düşürmüş hem de okurun haberinize olan güvenini zedelemiş olursunuz. Haberin lezzeti imla ve anlatım hatalarıyla kaçırılmamalı.

8 Anlamlı başlık Şişli'deki patlamanın boru tipi bombadan kaynaklandığı ortaya çıktı başlığının yerine Marketteki patlamanın sebebi boru tipi bomba başlığı atılabilirdi. Metinde de yine.. Şişli'de bir marketler zincirinin şubesinde meydana gelen patlamanın marketin içine bırakılan boru tipi parça tesirli bomba olduğu ortaya çıktı. Şişli Kurtuluş Caddesi üzerinde, bir marketler zincirinin şubesinde akşam saatlerinde patlama meydana gelmişti. Patlamada 2 kişi hafif şekilde yaralanmış, market içinde ise maddi hasar oluşmuştu. Polis patlama ile ilgili geniş çaplı incelemelerde bulundu. Patlamanın markete bırakılan boru tipi parça tesirli bombadan kaynaklandığı belirtildi.

9 Haber anlaşılır olmalı - Haber metinleri mümkün mertebe kısa tutulmalı, konunun özünün dağılmasının önüne geçilmeli vuruşluk bir ilçe belediye başkanı haberinin kimi ne derece ilgilendirdiği göz önünde bulundurulmalı. - Bu derecede uzun bir metinde konu yokmuş gibi - Posbıyık, TSO meclis toplantısında çalışmaları anlattı gibi konusuz bir başlık atılmamalı - Anlatılanlardan bir konu öne çıkarılarak bilgi içeren bir başlık atılmalı. - Habere faaliyetin yapıldığı yer belirtilerek girilmemeli, söylenen önemli bir söz veya verilen bir bilgi haberin vitrinine çekilmeli. o Zonguldak Ereğli Ticaret ve Sanayi Odası nın Şubat 2012 Meclis toplantısını oda binasında gerçekleştirdi. Düzenlenen toplantıya katılan Ereğli Belediye Başkanı Halil Posbıyık, ilçede yapılan ve yapılması hedeflenen çalışmalara ilişkin bilgiler verdi. girişi bir haberde kesinlikle olmamalı. - Haberde kesinlikle peş peşe tekrar cümleler kullanılmamalı - Yukarıdaki girişle başlayan haberin ikinci paragrafında da aynı cümle olmamalı. Ereğli Ticaret ve Sanayi Odası (ETSO) Meclis toplantısı Oda binasında gerçekleştirildi. Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkanı Zeki Us, TSO Başkanı Mehmet Genç ve meclis yöneticilerinin yer aldığı toplantıya davet edilen Kdz. Ereğli Belediye Başkanı Halil Posbıyık, ilçede bugüne kadar yapılan, yapımı devam eden ve yapılacak olan çalışmalar hakkında sinevizyon eşliğinde TSO Başkanı Mehmet Genç ve Meclis üyelerine bilgiler verdi. - İkinci paragrafta ya ilk paragraftaki konu detaylandırılmalı,ya da değiştirilmeli - Toplantının katılımcıları çok özel ve önemli ise haberin girişinde isimleri verilmeli yoksa konudan uzaklaşıp isim listesi sıralanmamalı.

10 Merhum Erbakan 1. ölüm yıldönümü Edremit te çeşitli etkinliklerle anıldı. 54.Hükümetin Başbakanı merhum Prf. Dr. Necmettin Erbakan ın 1.ölüm yıldönümü dolayısıyla düzenlenen Erbakan ı anma ve algılama etkinlikleri çerçevesinde düzenlenen konferansa konuşmacı olarak araştırmacı yazar Ekrem Şama katıldı. Merhum Prf. Dr. Necmettin Erbakan ın 1.ölüm yıldönümü dolayısıyla düzenlenen Erbakan ı anma ve algılama etkinlikleri Edremit Şükrü Tunar Kültür merkezinde gerçekleşti. Geceye partililerden yoğun ilgi gösterildi. Gecede düzenlenen slayt gösterileri katılanları duygulandırdı. Konferansa konuşmacı olarak katılan araştırmacı yazar Ekrem Şama katılanları etkiledi. Üç saat süren konferanstan katılanlar memnun olduklarını ifade etti. Konferansı düzenleyen Saadet Partisi Edremit İlçe Teşkilatı tarafından düzenlenen etkinliklerin son olarak Cuma günü Altınoluk Ayvalı burun camiinde Erbakan Hocanın hayrına düzenleyeceği Kuran ziyafeti ve yemek vereceği öğrenildi. Başlık sonuna nokta konulmuş, unfan hatalı yazılmış. Haberi baştan sona muhabir anlatıyor. Sanki konferansı dinlememiş gibi. Haber metni bilgi içermeli

11 Başlıkta edilgen kelimeler kullanılmamalı Makale başlığı gibi olmamalı Sodes İle 30 İşsiz Gençe Doğalgaz Tesisatçılığı Kursu Verilmeye Başlandı Doğalgazla tanışan Gümüşhane de ihtiyaç duyulan yetkili tesisatçılar, Gümüşhaneli Genç işadamları Derneği (GİAD) tarafından Sosyal Destek Programı SODES kapsamında açılan Doğalgaz tesisatçılığı kursu ile yetişerek meslek sahibi olacak. Gibi dolaylı bir cümle yerine habere Gümüşhaneli Genç işadamları Derneği (GİAD), Sosyal Destek Programı SODES kapsamında açtığı Doğalgaz tesisatçılığı kursu ile gençleri iş ve meslek sahibi yapacak cümlesi ile daha net bir ifade ortaya konulabilmeli.

12 Münevver Karabulut, cesedinin bulunduğu konteynır başında anıldı Vahşice katledilen lise öğrencisi Münevver Karabulut, bir grup CHP'li ve avukat tarafından cesedinin bulunduğu Etiler'deki çöp konteynırı başında anıldı. Anne Nagihan ve Baba Süreyya Karabulut'un da hazır bulunduğu etkinlikte avukatlar, Karabulut ailesine hukuki süreç boyunca destek olacaklarını ve davaya müdahil olacaklarını açıkladı. Konuşmaların ardından gruptakiler olay yerine karanfil bıraktı. Öldürülüşünün üzerinden 170 gün geçen Karabulut cinayetiyle ilgili aranan katil zanlısı Cem Garipoğlu hala yakalanamaması CHP'lilerin ve avukatların da aralarında bulunduğu grup tarafından protesto edildi. Cesedinin bulunduğu Etiler'deki çöp konteynırı önünde toplanan bir grup CHP'li ve avukatlar "170. gününde Münevver Karabulut'u unutmadık unutturmayacağız." yazılı pankartlar ile Münevver'in fotoğraflarını taşıdı.

13 Karabulut cinayetiyle ilgili İstanbul'un yeni emniyet müdürü Hüseyin Çapkın'ın "Bu benim namusumdur" dediğini hatırlatan Soysal, "Bizimde daha sonra emniyet görevlileri ile yaptığımız görüşmelerde aynı şekilde ifada edildi. Burada bu olayın mutlaka çözülmesi gerektiğini düşünüyoruz. Ama bunun yanı sıra burada bir gözyaşı var feryat var. Bu feryada da kulak verilmesi gerekirken ne yazık ki dava açacağım demek cüretkarlığını gösterenler de oldu. işte bu noktada Karabulut ailesi yalnız değildir. Bu dava Karabulut ailesinin davası olmaktan çıkmıştır. Bu dava İstanbulluların davası olmuştur. Türkiye de yaşayan anne baba olan herkesin davası olmuştur. Bu dava Türkiye büyük millet meclisinin davası olmuştur. Bu dava benim davam olmuştur. Burada karabulut ailesin yalnız değildir. " şeklinde konuştu.

14 Peş peşe tekrar cümleler TRT Erzurum Ekibi Vali Çınar'ı Ziyaret Etti Bir takım çalışma faaliyetlerini görüntülemek üzere Muş a gelen Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Erzurum bölge ekibi Vali Çınar ı makamında ziyaret etti. Ağır kış şartlarının yaşandığı Muş ta bir takım görüntü çekimi yapan Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Erzurum bölge ekibi vali Ali Çınaı ı makamında ziyaret etti. TRT Erzurum ekibi, Muş Valisi Ali Çınar'ı ziyaret etti.valilik makamında yapılan ziyarete, prodüktör Cihat Kalpar, haber muhabiri Murat Kaban, haber kameramanları Muhammet Kartal, Muhammet Ali Civelik ve TRT muş muhabiri Emrah Doğru katıldı. Yapılan Ziyarette, Muş ilinin son yıllarda basında yer alan olumlu haberleri ve çetin geçen kış şartlarında yaşanan zorluklar ile ilgili konuşuldu.

15 Devam Muş a ilk defa geldiğini belirten prodüktör Cihat Kalpar, Muş u çok küçük bir yer olarak beklediğini halbuki bir çok ilden daha güzel ve gelişmiş olduğunu söyledi. Muş valisi Ali Çınar ın da muş için büyük bir nimet olduğunu belirten kalpar, bir çok ilde kaymakamlık yapmış bir idarecinin Muş için çok önemli projelere imza atacaktır ki basında da trt de de sayın valimizin haberlerini sık sık görüyoruz keyifle izliyoruz diye konuştu. Yapılan ziyarete memnun olduğunu belirten Vali Çınar, "Böyle güzel bir ziyaretten dolayı öncelikle sizlere teşekkür ediyorum, tabi Muş hak ettiği yeri bulacaktır, bizde burada gerek valilik olsun gerek ilçe kaymakamlarımız olsun durmadan ivedi bir şekilde çalıyoruz. kaymakamlarımız sağ olsunlar ilçeler için ellerinden gelen tüm imkanları kullanıyorlar benim ile de bir abi kardeş gibi konuşuyorlar, amacımız derdimiz ızdırabımız Muş a ne yaparda yatırıma teşvik ederiz ne yaparda Muş a daha refah bir seviyeye getirebiliriz diye konuştu.

16 Bir değerlendirme Aslında bu haberi buraya, sırf başlığına ve yapılan yazım hatalarına dikkat çekmek için almıştım. Ama bir konuyu daha değerlendirmek gerekiyor. Nitekim, hemen her gün; ayna ekibi, gezelim görelim, lezzet durakları veya daha birçok televizyoncunun gittikleri il ve ilçelerdeki muhabirlerden bunların haberleri geliyor. TRT, STV, ATV, Kanal7 ya da ahaber, bunların hepsi Cihan Haber Ajansı gibi medya faaliyeti yapan kurumlar. Yani refikimiz diyebileceğimiz kamu ve özel sektör medya temsilcileri. Cihan Haber Ajansı muhabirinin bir vali, belediye başkanı veya fabrika müdürü ile görüşmesi işinin gereği. Peki bu işini yaparken başka kurumlar tarafından hiç haber yapıldığı olur mu? Olması gerekir mi? Bazen gerekir. Belediye başkanının odasında dayak yemişse, valiye tokat atmışsa ya da kanala uçan bir vatandaşın yardımına koşmuş, denizde boğulmak üzere olan bir çocuğu kurtarmışsa, işinin dışında bir insan hikayesinin baş aktörü olmuşsa işte o zaman haber de olur, manşette. Peki bunların hiçbirisi yokken, cihan muhabiri neden TRT ekibi, sırf işi için valiyi makamında ziyaret etmesini haber yapma ihtiyacı duyar? Peki yaptı O zaman de en azından bir konu bulması ve düzgün bir dil kullanması gerekmez mi?

17 Özne çoğul da olsa yüklem tekildir Öznesi çoğul olan cümlenin yüklemi tekildir. Ama genellikle birçok arkadaşımız, gerek haber başlıklarında gerekse metinlerde hep ler ve lar ekini cümle sonlarında da kullanıyor. Yönetim kurulu üyeleri, kürsüde birer konuşma yaptı. Haberde farklı konular ya da olaylar, " belirtilerek, kaydederek, bildirirken, kaydederken" gibi bağlaçlarla aynı cümlede anlatılmamalıdır. Bir kelime aynı cümle ya da paragraf içinde tekrar edilmemeli. Farklı kelimeler kullanarak bu sıkıcılığın önüne geçilmeli. erek, -arak ve iken ekleriyle iki farklı konu tek cümlede birleştirilmemelidir.

18 ÖRNEK 1: "... kazada 5 kişi ölürken, aynı kazada yaralanan 4 kişi Aziziye Araştırma Hastanesi ne kaldırıldı" (Yanlış) yerine, "... 5 kişi öldü; yaralanan 4 kişi Aziziye Araştırma Hastanesi'nde tedavi altına alındı." veya " 5 kişi öldü. Sürücü gözaltına alındı." şeklinde kısa cümleler yazılması daha doğru olur. ÖRNEK 2: ANKARA (CİHAN)- Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürü Dr. Seraceddin Çom, belediyelerin, su-kanalizasyon borularının tadilat çalışmaları sırasında il sağlık müdürlükleri ile irtibatlı olmaları gerektiğini belirtirken, çalışmalardan hemen sonra şebekeye su verilmeden süper klorlama yapılması gerektiğini vurguladı (Yanlış. İki farklı konu aynı cümlede- Gereksiz kullanım.)

19 Yöresel değil gündelik dil Muhabir, elde ettiği bilgileri doğru ve duru bir Türkçe ile okura aktarmakla mükelleftir. Yazılan haberi, Ağrı Dağı ndaki çoban da Çankaya Köşkü ndeki cumhurbaşkanı da anlayabilmelidir. BBC çalışanlarının, Bizler düklerden çöpçülere, barmenlerden papazlara ve gazetelerine gömülmüş profesörlere, neşeli gençlere kadar anlaşılır olmak zorundayız! dediği rivayet edilir. Haber, gündelik dilde kullanılan kelimelerle yazılmalı; teknik, argo ve jargon kullanımından sakınılmalıdır. Teknik terimler bu kriter dışındadır. Yöresel ifade ve kelimeler haber metninde kullanılmamalıdır. Mektup veya dilekçelerde kullanılabilen önem arz eden, bariz, tekerrür, menfi gibi kelimeler, haber metninde kullanılmaz. Bazı meslekî terimlerin haberde belirtilmesi gerekiyorsa okurun anlaması için, halk arasında.. olarak bilinen kalıbı kullanılması, metni rahatlatır..halk arasında sara olarak bilinen epilepsi hastalığının halk arasında aşırı kızamık olarak bilinen SSPE hastalığı

20 o Haber başlıkları büyük harfle yazılmaz Kitap konu başlığı biçiminde, her kelimenin ilk harfinin büyük şekilde yazıldığı haber başlıkları da doğru değildir. Başlıklar imla kurallarına uyularak yazılır. o GÜNGÖREN PATLAMASI MAĞDURLARI İFTARDA BİR ARAYA GELDİ (Yanlış) o Muş Valisi Çınar, Meclis e Konuk Oldu (Yanlış) o Güngören Patlaması Mağdurları İftarda Bir araya Geldi (Yanlış) o Güngören patlaması mağdurları iftarda bir araya geldi (Doğru) UYARI: Başlıkların büyük harfle yazılması meslekî bir gelenek değildir; ajansların yazılım tercihleriyle ilgili teknik bir konudur. Ajanslar, haber başlıklarının müşterilerce net görülebilmesi için haber yazım programlarında başlıkları büyük gösterecek şekilde ayarlama yaparlar. o Başlıkta konuşan kişinin ağzından iki nokta (:) kullanılarak bir cümleye yer verilmişse bu cümle tırnak içine alınmaz. Başbakan Erdoğan: GAP a öncelik vereceğiz (Yanlış) Başbakan Erdoğan: GAP a öncelik vereceğiz (Doğru)

21 Klasik bülten başlığı Haberin meramı anlatılamamış. Ortada bir intihar ve bununla ilgili adli tıp kurumu raporu var ama bu pek anlaşılmıyor. o o o Aselsan mühendisi Hüseyin Başbilen hakkındaki rapor tamamlandı başlığı edilgen bir cümle. Özne kayıp. Adli Tıp, Aselsan mühendisi Başbilen in ölümüne intihar dedi etkili bir başlık olurdu Haberin girişi de aynı şekilde sorunlu. (Cümle yine edilgen. Muhabir adeta kenara çekilmiş) Adli Tıp Kurulu'nun Aselsan mühendisi Hüseyin Başbilen hakkındaki raporu tamamlandı. Başbilen'in oy çokluğuyla intihar ettiği sonucuna varıldı. Bu cümle Adli Tıp Kurumu, Aselsan da suikast silahı Kanas uzmanı olarak çalışan mühendis Hüseyin Başbilen in ölümü ile ilgili raporunu tamamladı. Adli Tıp Raporunu hazırlayan 8 üyeden 5 i,başbilen in intihar ettiği sonucuna vardı. 3 üye ise olaya cinayet dedi. şeklinde verilebilirdi.

22 Unvan ve kısaltmalar Kısaltmalar ile unvanların, haberde ilk anıldığı yerde (first mention), bir kez açık yazılması önemlidir. Başbakan Erdoğan yerine ilk kez yazılıyorsa Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Gül yerine ilk geçtiği yerde, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül denilmeli. Daha sonra ise Başbakan Erdoğan, Erdoğan, Başbakan yazılarak sıkıcı tekrarlardan kaçınılmalıdır. Kişi ve kurumların kendileri için kullandıkları unvan ve rütbelerin doğru yazılıp yazılmadığına dikkat edilmelidir. Mühendis mi yoksa mimar mı? Binbaşı mı yoksa albay mı? Müdür mü, koordinatör mü? Türk Standartları Enstitüsü (TSE) nün TSE nin (TeSeE nin) Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) nin TBMM nin gündeminde olan (TeBeMeMe nin) DP nin (DePe nin) Hz. Muhammed (sas)'in, Hz. Musa (as)'ın, Hz. Ali (ra)'ın, gibi örneklerde olduğu gibi parantez içine alınan -dua mahiyetindeki- kısaltmalar, devamlı olarak isimlerden sonra açık bir şekilde okunurlar. Dolayısıyla ekler de parantez içindeki dua kısaltmalarının okunuşuna göre konulurlar. Yabancı isimlere gelen ekler, okunuşuna göre yazılır. Başkan Clinton un (Yanlış) Başkan Clinton ın (Doğru) (Kılintın ın)

23 Kavramları yerinde kullanmak Haberlerde mülteci, göçmen ve kaçak kelimeleri yanlış yerlerde kullanılıyor. Mülteci: Bir ülkeye yasal yollardan izin alarak sığınan kimse demektir. Dolayısıyla mülteci yakalanmaz. Göçmen: Bulunduğu yerden şartlar gereği ayrılmak zorunda kalarak bir ülkeye yerleşmek için giden kişi, aile veya topluluğa denir. Bu kişiler de kontrol altında tutulurlar. Dolayısıyla bunlar da yakalanmazlar. Kaçak ise bir ülkeye yasa dışı yollardan, yetkili kurum ve kişilere haber vermeden gizlice giren kişilerdir. İşte bunlar yakalanır. Kaçak göçmenler gibi bir ifade kullanılamaz. Sadece kaçak Yakalanan mülteciler ; 10 mülteci yakalandı. (Yanlış) Yakalanan kaçaklar (Doğru) ; 10 kaçak yakalandı.

24 Lüzumsuz kelime kullanımı Haberde kelimeleri tasarruflu kullanmalı, laf kalabalığından sakınmalıyız. ÖRNEK Ters yöne giren otomobil ile kamyonet çarpıştı: 1'i ağır 3 kişi yaralandı başlığı yerien Ters yöne giren otomobil kamyonete çarptı: 1 ağır, 3 yaralı daha öz bir cümle olur. Ankara'da bir otomobil ile bir yük kamyoneti çarpıştı. Kaza sonucu 1'i ağır 3 kişi yaralandı. Kaza, otoban ile Nato yolu kesişimi Eskişehir-Konya istikametinde meydana geldi.

25 Haber filleri Kaydetti Konuştu Konuşmasını şöyle tamamladı Nitelendirdi Savundu Sıraladı Sorusunu yanıtladı Söyledi Sözlerine ekledi Sözlerini şöyle sürdürdü Suçladı Şeklinde değerlendirdi Şöyle dedi Şöyle konuştu Şu görüşlere yer verdi Şunları ifade etti Şunları kaydetti Tepkilere yol açtı Tepkiyle karşıladı Uyardı Üzerinde durdu Vurguladı Yazdı, şunları yazdı Yorumladı, yorumuna yer verdi diyen X, Düşüncelerini anlatırken, diyor ve devam ediyor: Bir muhabirin, şeklindeki / yönündeki sorusunu diyerek cevapladı. Doğrudan Aktarımda Kullanılan Haber Fiilleri Açıkladı Açıklama yaptı Anlattı Belirtti Bildirdi Bilgi verdi Cevabını (karşılığını) verdi Cevaplandırdı, şeklinde cevapladı Değindi Dedi Dile getirdi Dinledi Diye konuştu Diye sordu, soru yöneltti Diye seslendi Duyurdu Eleştirdi Hatırlattı İddia etti İleri sürdü İfade etti İfadesini kullandı İşaret etti İşaret eden

26 Dolaylı aktarım filleri Kaydedildi Öğrenildi Önerisinde bulunuldu Şöyle denildi Şu görüşlere yer verildi Şunlar ifade edildi Uyarısında bulunuldu Üzerinde duruldu Açıklandı Belirtildi Bildirildi Bilgi verildi Dikkat çekildi Eleştirildi İfade edildi İfadesi kullanıldı İleri sürüldü İsteğinde bulunuldu

27 Liderlik bir unvan değildir O nedenle lider kelimesi küçük harfle yazılır. MHP lideri Bahçeli Aynı unvanlı birkaç isim yan yana yazıldığında yani çoğul olduğunda unvanlar özel olmaktan çıkmıştır. O nedenle küçük yazılır. o AK Parti İstanbul milletvekilleri R. Tayyip Erdoğan, İdris Güllüce, Ertuğrul Günay. o Meclis başkan vekilleri Nevzat Pakdil, Güldal Mumcu, Meral Akşener Almanya Dışişleri Bakanı Kinkel ve İtalya Dışişleri Bakanı Dini, dün Brüksel de bir araya geldi. cümlesinde isimlerle birlikte unvanları da büyük harfle yazılır. Ancak aynı cümleyi o Almanya ve İtalya dışişleri bakanları Kinkel ve Dini, dün Brüksel'de bir araya geldi. şeklinde yazdığımızda 'd' ve 'b' harfleri büyük yazılmazlar. Bazı bakanlıkların ve kurumların esas alanları dışında sorumluluk alanlarına ilişkin bir vurgulama yapılacaksa, şahsın unvanı büyük, sorumluluk alanı küçük harfle yazılır. İnsan haklarından sorumlu Devlet Bakanı Diyanet ten sorumlu Devlet Bakanı

28 Vakfıkebir de merhum Erbakan için Mevlit okutuldu Trabzon'un Vakfıkebir ilçesinde Milli Görüş Lideri Necmettin Erbakan'ın vefatının birinci yıl dönümü nedeni ile Kur'an-ı Kerim ve Mevlidi Şerif okutuldu. Saadet Partisi Vakfıkebir İlçe Başkanlığı tarafından Vakfıkebir Merkez Yeni Camii'nde akşam namazının ardından düzenlenen Kur'an-ı Kerim ve Mevlidi Şerif programına Saadet Partisi Trabzon Milletvekili adayı Necati Eraydın, partililer ve çok sayıda vatandaş katıldı.

29 Üyelik unvandır, büyük yazılır Kişilerin görev yaptığı kurum ve kuruluşlara üyelikleri de büyük harfle yazılır. o Meclis Adalet Komisyonu Üyesi Hüseyin Kara İÜ Öğretim Üyesi (Görevlisi) Prof. Dr. Tevfik Topuzoğlu Aile isimlerinin sadece soyadını büyük harfle yazmak yeterlidir. o Çiller ailesi, Yılmaz ailesi, Özal ailesi, Erbakan ailesi,

30 Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Kemal dayı, Saim amca, Ali enişte. Akrabalık bildiren kelimeler başa geldiğinde lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle başlar: Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan. Bazı tarihî ve menkıbevi şahsiyetlerde ise akrabalık bildiren kelime sonda olduğu hâlde unvan değeri kazandığı ve özel ada dâhil olduğu için büyük harfle yazılır: Gül Baba, Susuz Dede, Adile Hala, Gülsüm Bacı, Sultan Ana. Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler de büyük harfle başlar: Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın Rektör, Sayın Vali,

31 Din ve mezhep adları büyük harfle başlar Müslümanlık, Müslüman; Hıristiyanlık, Hıristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Malikilik, Maliki; Protestanlık, Protestan; Katoliklik, Katolik. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele. Bazı dinî terimlerin küçük harfle başlaması gelenekleşmiştir: cennet, cehennem, uçmak, peygamber, sırat köprüsü. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Merkür, Neptün, Plüton, Dünya, Güneş, Ay vb. Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında, genel kavram bildirdiklerinde küçük harfle başlar. Bu oda güneş (güneş ışığı) alır. O adamın dünyada (insanlar arasında) bir eşi yoktur.

32 Yer adları büyük harfle başlar Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.) büyük harfle başlar: Asya, Avrupa, Afrika, Amerika; İç Anadolu, Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Yakın Doğu; Ankara, İstanbul, Taşkent, Bağdat, Moskova; Turgutlu, Ürgüp, Ahlat; Çayırbağı, Akçaköy; Bahçelievler, Cebeci; Atatürk Bulvarı, Ziya Gökalp Caddesi; Sankiyedim Sokağı, Asmalımescit Sokağı. UYARI: Bölge kelimesi, coğrafî 7 bölgeyi ifade etmek için kullanılıyorsa büyük harfle yazılır. Marmara Bölgesi, Akdeniz Bölgesi gibi Doğu ve batı sözcükleri yön bildirdiğinde küçük olarak yazılır: o Bursa nın doğusu. Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:

33 Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı. Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Taflan köyü vb. Erzurum'un Pasinler ilçesine bağlı Aha köyünde doğan...

34 Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar: o Gazi Osmanpaşa Mahallesi, Yıldız Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaköy Meydanı, Zafer Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Ziya Gökalp Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, Yer bildiren özel isimlerde de kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman, kelime başında büyük harf kullanılır: o Hisar dan, Boğaz dan, Bulvar dan. Bazı mekân isimlerini büyük yazmak gerekir: o o o o Meclis Genel Kurul Salonu, Abdi İpekçi Konferans Salonu, İstanbul Belediyesi Meclis Salonu, Bahçelievler Belediyesi N.Fazıl Kısakürek Kültür Merkezi konferans salonu UYARI: Dördüncü örnekteki Kültür Merkezi bir özellik taşıyıp büyük yazılması gerekirken, konferans salonu kelimelerinin ilk harflerinin büyük yazılmaları gerekmemektedir. Gazetecilikte çok sık kullanılan siyasi partilerin çeşitli il, ilçe, merkez, belde gibi teşkilatlarının bina ve teşkilat isimleri de büyük harfle yazılmaz. o CHP Bakırköy ilçe teşkilatı, CHP Bakırköy ilçe binası

35 Saray ve köşk isimleri büyük harfle başlar Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar: o Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, İshakpaşa Sarayı, Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Mostar Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: o Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Türk Ocağı, Yeşilay Derneği, Muharip Gaziler Derneği, Emek İnşaat; Bakanlar Kurulu, Danışma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.

36 Resmiyette olmayan kurum adı büyük harfle başlamaz Henüz kurulup resmiyet kazanmamış, taslak halindeki bir kuruluşun ismi büyük harflerle yazılmaz. Eğer dikkat çekilmek isteniyorsa bu isimler tırnak (") içine alınabilir. o o Ankara'da çiçek sevenler derneği kuruluyor. "Avrupa mahkemesi" kurulacak. Meclis ve Parlamento gibi kelimelerle, Türkiye Büyük Millet Meclisi nin kastedildiği açık ve net belirtilmişse büyük yazılır. o AK Parti Ankara Milletvekili Said Yazıcıoğlu, Parlamento da basın toplantısı düzenledi. UYARI: kulis kelimesi küçük yazılır. Ankara yerine kullanılan başkent kelimesi büyük yazılabilir.

37 Yasaların yazımı Anayasa kelimesi, hangi anayasa olduğu belirtiliyorsa büyük yazılır. Çünkü Türkiye'de şu ana kadar birkaç defa anayasa hazırlanmış Anayasası, 1924 Anayasası, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası Kelime tek başına ise küçük harfle yazılır. o o Artık yeni bir anayasa kaçınılmaz oldu Anayasası nın 45. maddesi veya Anayasa nın 45. maddesi... Türk Devleti, büyük harfle yazılırken, Türk hükümetinin, Erdoğan hükümetinin 'h'sinin küçük yazılması daha doğru olacaktır. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: o Medeni Kanun, SSK Kanunu, Borçlar Hukuku (kanun), Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Emeklilerin Haklarının Korunması Hakkındaki Kanun, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği.

38 Kurum kuruluş kastediliyorsa kelime büyük harfle başlar Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb. ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar: o Bu yıl Meclis, yeni döneme erken başlayacaktır. Son aylarda Kurum, yazım konusunda yoğun bir çalışma içine girmiştir sayılı Kanun bu yıl yeniden gözden geçiriliyor. Bu madde yönetmeliğin 4 üncü maddesine aykırı düşmektedir. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar. Bazı gazete veya dergilerin adında gazete ve dergi gibi kelimeler yer alıyorsa yazıyorsa o takdirde bu kelimeler de büyük harfle yazılır: o Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Milli Gazete, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Yüzyıl, Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı.

39 Özel ada dahil olmayan bağlaçlar Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: o Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu. Bütün harfleri büyük yazılmış bir gazete isminin sadece ilk harfini büyük yazmamız yeterlidir: Sabah, Zaman gibi. Veya bütün harflerini küçük yazan bir gazetenin ismini de yazılarımızda dil bilgisi kurallarına uyarak özel isim olduğu için ilk harfini büyük yazmamız gerekir. Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: o Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı? Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım.

40 Özel gün adları büyük harfle başlar Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları büyük harfle başlar: o 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez. Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar: o V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Manas Bilgi Şöleni Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: o Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi, Tanzimat Dönemi. Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harfle başlar: o divan şiiri, divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, Türk dili, Türk sanat müziği, Türk halk müziği, tekke edebiyatı.