" iş KAZASI VE DESTEK ZARAR " Konulu Sunum

Transkript

1 Tekirdağ Barosu Staj Eğitim Merkezi " iş KAZASI VE DESTEK ZARAR " Konulu Sunum Sunum Tarihi : Hazırlayan: Av. Yüce DURMUŞ iş kazaları ve destek zarar konusu, hakkında birçok tartışma, akademik çalışma ve Yargıtay kararları olan geniş bir konudur. Bu yazı ve sunum, akademik bir çalışma değildir ama 2004 yılından beri iş Hukuku ve Aktüerya konularında gerek bilirkişi gerekse Avukat olarak edindiğim bazı mesleki bilgi ve tecrübelerin Stajyer Avukatlara iletimi için hazırlanmıştır. iş kazası ve destek zarar konusunu genel olarak anlatmaya geçmeden önce belli bazı kavramları tanımlamamız gerekmektedir. işyeri NERESiDiR? işyeri; "sigorta lı sayılanların maddi olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir "şeklinde tanımlanabilir. işyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır. isveren KiMDiR? 5510 sayılı Kanuna göre; sigartah sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir. işveren VEKiLi KiMDiR? işveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse işveren vekilidir. ALT işveren KiMDiR? Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortallları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sayfa: ı 1 16

2 Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, 5510 sayılı Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur. is KAZASININ TANIMI iş iş kazası 5510 sayılı yasanın 13. maddesinde tanımlanmıştır. kazası; - Sigartahnın işyerinde bulunduğu sırada, - işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, - Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, - Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, - Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır. Meydana gelen kaza olayı sonucu beden ya da ruhen engeli hale gelenin 1 zarara uğrayanın, 5510 sayılı kanun kapsamında, iş kazası ve meslek hastalığı sigorta koluna tabi sigortalı olması, olayın iş kazası olarak kabul edilebilmesi için diğer esaslarla birlikte şarttır. SEBEP- SONUC ilişkisi ve illivet BAGI BULUNMALIDIR Sigortallların maruz kaldıkları kaza olaylarının, 5510 sayılı Kanun kapsamında bir iş kazası olarak kabulü için, iş kazasının diğer şartları ile birlikte, bazı durumlarda 11 iş ya da görev 11 ile uğranılan u kaza olayı u arasında, bazı durumlardaysa uğranılan 11 kaza olayı ll ile u zarar" arasında bir illiyet bağının, sebep- sonuç ilişkisinin varlığı gerekmektedir. Bir Yargıtay kararından örnek vermek gerekirse; işyerinde meydana gelen yangının söndürülmesinden sonra 3 gün süreyle işyeri kapalı kalmıştır. Bir sigortalı, işyerinin kapalı olduğu süre içerisinde kendi evinde çatı onarımı yapmaktayken Sayfa: 2116

3 düşerek yaralanmış ve işyerinde yangın çıkması olayı nedeniyle işe gidemediği, dolayısıyla kendi evinde bu nedenle bulunduğu, işyerinde yangın çıkmasa işyerinde çalışıyor olacağı, dolayısıyla işyerindeki yangın nedeniyle kazaya uğradığını ve kazanın iş kazası sayılması gerekeceğini ileri sürerek talepte bulunmuştur. Sigortalının uğradığı zararla işyerinde yaşanan yangın olayı arasında uygun illiyet bağından söz edilemeyeceğinden olayın bir iş kazası olarak kabulü mümkün olmayacaktır. is KAZASI BiLDiRiM SÜRESi ve KURUM SORUŞTURMASI 5510 sayılı kanunun 13. maddesine göre iş kazasının; işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmesi gerekir. Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara varılabilmesi için, gerektiğinde Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. iş kazası ve meslek hastalığı soruşturmaları; sigartahlık durumu, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinde bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı, işyerinde sigortalının çalıştığı birimin meslek hastalığına sebep olup olmayacağı, işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesinin uygulanıp uygulanmayacağı, olayın meydana gelmesinde sigartahnın kastı, ağır kusuru, işverenin kastı veya sigortallların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi ile üçüncü şahısların kusurlu hallerinin olup olmadığı hakkında karar verilebilmesi için yapılır. is KAZASI TESPiT DAVASI iş kazası SGK.ya bildirilmemişse veya iş kazası nedeniyle açılan tazminat davasında iş kazası olduğu iddia edilen olayın SGK.ya bildirilmediği anlaşılırsa; davacıya veya hak sahiplerine iş kazasını SGK.ya bildirmek, SGK tarafından olay iş kazası olarak kabul edilmezse SGK ve işveren aleyhine iş KAZASININ TESPiTi davası Sayfa: 3116

4 açmak için süre verilerek bu tespit davası tazminat davası için bekletici mesele yapılmalıdır. Tespit davası sonucu olayın iş kazası olduğu anlaşılırsa bu kez; kazalı sigartahnın sürekli işgöremezlik 1 maluliyet oranının veya sigortalı ölmüşse hak sahiplerinin belirlenmesi için davacıya veya hak sahiplerin SGK.ya başvurması için süre verilmesi ve kurum işleminin sonucunun beklenmesi gerekir. iş kazası tespit davası devam ederken SGK tarafından olayın iş kazası olduğuna dair karar verilirse davanın konusu kalmayacağından hüküm verilmesine yer olmadığına karar verilecektir. Tabi ki bu karara karşı aleyhine karar verilen işveren veya diğer kişilerin yasal başvuru hakları saklıdır. iş kazasının tespitine ilişkin davalarda zamanaşımı kural olarak; olayın meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıldır. ZAMANAŞIMI iş kazası veya destek zarar ile ilgili maddi ve manevi tazminat davalarında zamanaşımı süresi kural olarak olay veya vefat tarihinden itibaren 10 yıldır. Ancak kazalı sigortalının maluliyet oranının değişkenlik gösterdiği, kontrol muayenesi gerektirdiği veya maluliyet oranının kesinleşmediği durumlarda zamanaşımı süresi maluliyet oranının kesinleştiği ve zarar görenin bunu öğrendiği tarihten itibaren başlatılmalıdır. NELER TALEP EDiLEBiLiR iş kazasına uğrayan kazalı sigortalının kendisi; - SGK tarafından karşılanmamış veya karşılanmayacak tedavi giderlerini, - Sürekli iş gücü kaybı ( yani maluliyeti ) nedeniyle maddi zararını ( ki buna kısaca maddi tazminat diyoruz) -Varsa ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplarını -Bakıma muhtaç ise bakıcı giderini -ve Manevi tazminat talep edebilir. iş kazası sonucu vefat eden sigortalının hak sahipleri; -Varsa destek zararlarını, Sayfa: 41 16

5 -ve Manevi tazminat talep edebilir. SÜREKLi is GÜCÜ KAYBI lazminati ( MADDi TAZMiNAT) ve DESTEKTEN YOKSUN KALMA lazminati NASIL HESAPLANlR iş kazası veya meslek hastalığına uğrayan kazalı sigortalının sürekli iş gücü kaybı { maluliyeti ) nedeniyle talep edebileceği maddi tazminat veya ölen sigartahnın hak sahiplerinin talep edebileceği destekten yoksun kalma tazminatının nasıl hesaplanacağına dair kısa açıklamalara geçmeden önce bazı kavramların tanımlanması gerekmektedir. -KUSUR DURUM VE ORANLARI BELiRLENMELiDiR iş kazası nedeniyle tazminat davalarında kazalı sigortalının, destek zarar davalarında ise ölen sigortalı ile beraber işveren veya diğer ilgili kişilerin kusur durumlarının ve yüzde olarak kusur oranlarının belirlenmesi gerekmektedir. Dava açılan yetkili ve görevli iş mahkemesi; ilgili ve yeterli deliller toplandıktan sonra kusur durumu ve oranlarının tespiti için kaza mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yapar. Kaza tarihi üzerinden çok uzun bir süre geçmişse ve kaza mahalli olayın meydana geldiği andaki durumunu muhafaza etmiyorsa, keşif yapılmaksızın dosya üzerinden kusur bilirkişi incelemesi de yaptırılabilir. Yapılan keşife; mahkeme heyeti, bilirkişi ve/veya bilirkişi heyeti, davanın tarafları ve vekilleri, varsa keşifte dinlenecek tanıklar ve ilgili kişiler hazır bulunur. Keşif de bir duruşma gibidir ve duruşma usulüne göre yapılır. Düzenlenecek kusur bilirkişi raporunda; kazalı veya ölen sigortalının, işverenin ve varsa diğer kişilerin kusur durumu ve oranları, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemleri, iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilip verilmediği, işverenin denetim yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği, olayda kaçınılmazlık faktörünün olup olmadığı gibi hususlar incelenir. Düzenlenen kusur bilirkişi raporu tarafiara tebliğ edilir. Mahkeme, kusur bilirkişi raporuna karşı taraf itirazlarını haklı görür veya re' sen raporu yeterli ve açık Sayfa: 51 16

6 bulmazsa başka bir bilirkişiden veya bilirkişi heyetinden veya ilgili bir kurumdan tekrar rapor aldınlmasına karar verebilir. Kusur raporu bu tür davalarda önemlidir. Çünkü kazalı veya ölen sigortalının kusur oranı talep edilebilecek maddi tazminat ve destek zarar miktarını doğrudan etkiler. Meydana gelen iş kazası nedeniyle açılmış, devam eden veya sonuçlanmış bir ceza dosyası da olabilir. Ceza dosyasında da kusur bilirkişi incelemesi yaptırılır. Ancak tazminat davasının görüldüğü iş mahkemesi hakimi, ceza dosyasında yapılan kusur değerlendirmesiyle ve hatta ceza dosyasında verilen beraat veya mahkumiyet kararıyla da bağlı değildir. - KAZALl VEYA ÖLEN SiGORTALININ KAZANCI TESPiT EDiLMELiDiR iş kazası nedeniyle tazminat veya destek zarar davalarında tazminat hesabının yapılabilmesi için kazalı veya ölen sigortalının kazancının belirlenmesi gerekmektedir. Kazalı veya ölen sigortalının 60 yaşına kadar çalışarak geçireceği varsayılan bilinen ve bilinmeyen dönemdeki kazancı giydirilmiş net ücretidir. Giydirilmiş net ücret; kazalı veya ölen sigortalının aylık net ücreti ile yararlandığı ikramiye, prim, erzak yardımı, yakacak yardımı, bayram harçlığı, yemek, servis gibi sosyal yardımlarının 1 aya düşen ortalama miktarının toplamıdır. Bu kazanç; kazalı veya ölen sigortalının vergi ve sigorta priminden ari giydirilmiş net kazancıdır. Giydirilmiş net ücretin tespitinde fazla çalışma ücreti, çalışılmış zamlı hafta tatili ücreti veya çalışılmış genel tatil zamlı çalışma ücretleri ile sürekli nitelikte olmayan arızi ödemeler dikkate alınmaz. Örnek vermek gerekirse; Kaza tarihindeki aylık net ücreti ( 1.500,00 TL } olan, yılda 4 tam maaş ikramiye, yemek ve servis sosyal yardımlarından yararlanan kazalı veya ölen sigortalının giydirilmiş net ücreti = ( 1.500,00 TL aylık net ücret } + ( ikramiyeden Sayfa: 61 16

7 1.500,00 TL x 4 tam maaş 1 12 ay = 500,00 TL } + ( Aylık 200,00 TL rayiç yemek bedeli}+ (aylık 100,00 TL rayiç servis bedeli } ;;;; 2.300,00 TL 'dir. Kazalı veya ölen sigortalının kazancı konusunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunması halinde dava açılan mahkeme tarafından kazalı veya müteveffa işçinin çalıştığı işyeri ve iş kolu ile ilgili sendika veya meslek kuruluşları nezdinde ücret ve kazanç araştırması yapılır ve çıkacak sonuçlara göre kazanç miktarı tespit edilir. Kazalı veya ölen sigortalının 60 yaşından sonra emekli olarak geçireceği varsayılan pasif dönem için- aksi ispatlanmadığı sürece- tazminatın hesaplanacağı hesap raporu tarihinde bilinen asgari geçim indirimi hariç net asgari ücret esas alınır. - KAZALl SiGORTALININ MALULiYET ORANI veya HAK SAHiPLERiNiN DESTEK PAY VE SÜRELERi BELiRLENMELiDiR iş kazasına uğrayan kazalı sigortalının sürekli iş gücü kaybı 1 maluliyet oranı SGK tarafından ilgili sağlık sunucularına düzenlettirilecek sağlık kurulu raporu ve sağlık kurulu kararı ile belirlenir. Sağlık kurulu kararında kontrol muayenesi gerekip gerekmediği, kişinin bakıma muhtaç olup olmadığı ayrıca belirtilir. Sağlık kurulu kararlarında yer alan çalışma gücü kaybı 1 maluliyet oranına ilişkin tespit bağlayıcı değildir. Sağlık kurulu kararında tespit edilen maluliyet oranına karşı ilgililer tarafından SGK Yüksek Sağlık Kurulu nezdinde itiraz edilebileceği gibi SGK yüksek sağlık kurulu kararına karşı mahkeme nezdinde devam eden davada adli tıp kurumuna da itiraz edilebilir. Mahkeme nezdinde devam eden ve adli tıp kurumu ihtisas kurullarının maluliyete ilişkin verdiği kararlara karşı da çelişki olması halinde mahkemece gerekli görülmesi halinde dosya adli tıp kurumu genel kuruluna gönderilir ve adli tıp kurumu genel kurulu tarafından verilecek karar kural olarak bağlayıcı nitelik taşır. Destek zarar tazminat davalarında ise maluliyet oranı olmadığı için hak sahiplerinin destek süreleri ve destek paylarının belirlenmesi gerekir. Sayfa: 7116

8 -VEFAT EDEN KAZAll SiGORTALININ DESTEGiNDEN YOKSUN KALANLAR BU KiSiLERiN DESTEK SÜRELERi ve DESTEK PAYLARI TESPiT EDiLMELiDiR Destekten yoksun kalma tazminatının söz konusu olabilmesi için; destek olan işçinin iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölmesi ve destek olanla destekten yoksun kalanlar arasında destek ilişkisi bulunması gerekir. Bir kişi, ölümünden önce fiilen ve sürekli olarak kısmen veya tamamen bakmakta olduğu ve sağ kalsaydı kuvvetli bir olasılıkla bakacağı kişilerin desteğidir. Destekten yoksun kalma tazminatı için ölen sigortalı 1 kazalı kişi ile davacı arasında kanuni veya akdi bir bakım yükümlülüğü, mirasçılık veya akrabalık ilişkisi bulunması gerekmemektedir. Ölenin fiili ve sürekli desteğinden mahrum kalma esası geçerlidir. Destekten Yoksun Kalan Eş iş kazası veya meslek hastalığı sonucu sigortalı eşini yitiren sağ kalan eş, işveren ve varsa diğer sorumlu kişiler hakkında destekten yoksun kalma tazminat davası açabilir. Destekten yoksun kalan eş; ölen eşinden yaşça büyük ise kendi bakiye ömrü süresince, yaşça küçük ise müteveffanın bakiye ömrü süresince, müteveffanın ölümünden sonra evlenmiş ise evlendiği tarihe kadar destekten yararlanacağı kabul edilmektedir. Destekten Yoksun Kalan Ana ve Baba Ana ve Baba; iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen evlatlarından sağlığında destek alıyariarsa diğer koşulların da varlığı halinde ilgili kişiler hakkında destekten yoksun kalma tazminat davası açabilir. Bu konuda kural olarak; kazalı sigortalının ana ve babasına SGK tarafından gelir bağlanıp bağlanmadığı, desteğin fiili ve sürekli olup olmadığı, hak sahibi sıfatına sahip olup olmadıkları dikkate alınmaktadır. Destekten yoksun kalan anne veya baba kural olarak; müteveffadan yaşça büyük olacaklarından kendi bakiye ömür sürelerince destekten yararlanacakları kabul edilmektedir. Sayfa: 81 16

9 Destekten Yoksun Kalan Çocuklar Destekleri olan ana veya babasının iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümü nedeniyle çocuklar da ilgili kişiler hakkında destekten yoksun kalma tazminat davası açabilir. Destekten yoksun kalan erkek çocukların; kural olarak 18 yaşına kadar, yüksek öğrenime devam ediyor iseler 25 yaşına kadar destekten yararlanacağı kabul edilmektedir. Destekten yoksun kalan kız çocukların; kural olarak 22 yaşına kadar, yüksek öğrenime devam ediyor iseler 25 yaşını kadar, müteveffanın ölümünden sonra evlenmiş iseler evlendikleri tarihe kadar destekten yararlanacakları kabul edilmektedir. Kız veya erkek çocuklar yüksek öğrenimde olmasa bile, halen zorunlu kılınan öğrenimlerine ( ilk - orta - lise ) devam ediyorlarsa; hemen hemen her ilde veya yakın yörede yüksek öğrenim kurumlarının yaygın olduğu dikkate alındığında bunların muhtemelen yüksek öğrenim yapacakları varsayılarak 25 yaşına kadar destekten yararlanabileceği kabul edilmelidir. Destekten yoksun kalan çocuk çalışamayacak derecede sakat veya başkasının yardımına muhtaç ise; herhangi bir cinsiyet ve yaş sınırı olmaksızın, müteveffanın bakiye ömrü süresince destekten yararlanacağı kabul edilmektedir. -DESTEK PAYLARI BELiRLENMELiDiR iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının bakım gücünü oluşturan kazancı tespit edildikten sonra bu kazancın destekten yoksun kalanlar arasında destek süreleri ve destek paylarıyla sınırlı olarak paylaştırılması gerekir. Kazancın paylaştırılmasında davacı olsun veya olmasın destekten yoksun kaldığı kabul edilen tüm kişilerin destek paylarının ayrılması gerekir. Yani; Müteveffanın destek olduğu eşi ve 2 çocuğu varsa ve sadece sağ kalan eş dava açmışsa sağ kalan eşin destek payı ve zararı hesaplanırken çocukların destek payları da gözetilir. Sayfa: 91 16

10 Destek payları belirlenirken müteveffanın kazancının belli bir kısmını kendisine ayıracağı prensibinden hareketle müteveffanın kendisi için de bir pay ayrılır. Destek paylarının nasıl belirlenmesi gerektiği konusunda öğreti ve uygulamada birçok görüş ve farklı uygulamalar bulunmaktadır. Ben, bugüne kadar Yargıtay tarafından bu nedenle bozulmamış bilirkişi raporlarımda şu metodu kullanıyorum: Müteveffanın gelirinin% 100 'ü aşağıdaki şekilde paylaştırılır: Müteveffanın kendisine Destek varsa Sağ kalan eşe Destek varsa çocukların HER BiRiNE Destek varsa Ana ve Babaya BiRLiKTE ( 2) pay ( 2) pay ( ı) pay (ı) pay Verildikten sonra toplam rakam payda yapılarak destek payları belirlenir. Destekten çıkanın payı diğerine eklenmez ve destek sürelerine göre tekrar yukarıdaki gibi payiaştırma yapılır. Birkaç örnek vererek durumu somutlaştıralım; * Müteveffanm destek olduğu sadece eşi varsa; Müteveffa ya Müteveffanın Payı= 2/ pay Payların toplamı = = 4 Sağ kalan eşe olup payda yapılacaktır. Eş Destek Pay = 2/ pay * Müteveffanm destek olduğu eşi ve 2 çocuğu varsa; M üteveffaya = 2 pay Payların Müteveffanın Payı= 2/6 Sağ kalan eşe= 2 pay toplamı= ı Eş Destek Pay = 2/6 ı. Çocuğa = ı pay +ı= 6 olup ı. Çocuk Destek Pay= ı/6 2. Çocuğa= ı pay pa yda 2. Çocuk Destek Pay= ı/6 yapılacaktır. * Müteveffa n m destek olduğu eşi, l çocuğu ve ana - babasi varsa; M üteveffaya Payların Müteveffanın Payı= 2/6 X 2/2 = 4/ı pay toplamı= Sağ kalan eşe +ı+ ı= 6 olup Eş Destek Pay = 2/6 X 2/2 = 4/ı2 Sayfa :

11 ... 2 pay pa yda Çocuğa yapılacaktır. 1. Çocuk Destek Pay = 1/6 X 2/2 = 2/ pay Ana ve Babaya birlikte Ana Destek Pay= 1/6 X Yz = 1/12... ı pay Baba Destek Pay, l/6 X Yz"' l/12 - KAZALl veya ÖLEN SiGORTALININ OLAY TARiHiNDEKiYAŞI-BAKiYE ÖMRÜ - AKTiF VE PASiF DÖNEMi, DESTEKTEN YOKSUN KALANLARlN BAKiYE ÖMÜR SÜRELERi BELiRLENMELiDiR iş kazası nedeniyle tazminat davasında kazalı sigortalının, destek zarar tazminat davalarında ise müteveffa ve destek zararına uğradığı kabul edilen kişilerin bakiye ömürlerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Herkesin bir yaşam süresi vardır ancak bunun net bir şekilde bilinmesi imkanı yoktur. Bakiye örnrün tespit edilebilmesi için Yargıtay 21. Hukuk Dairesi tarafından Fransız kökenli PMF 1931 Yaşam Tablosu esas alınmaktadır. Bu tabloda; her yaş için varsayımsal bir bakiye ömür süresi bulunmaktadır. Hacettepe Üniversitesinin araştırmaları sonucu Türkiye şartlarına göre u TRH u olarak ifade edilen bazı bakiye ömür tabloları hazırlanmış ve Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin kararlarında SGK tarafından açılan rücu alacak davalarında bu tabloların esas alınması gerektiği belirtilmişse 21. Hukuk Dairesi bu içtihadı ve TRH tablolarını kabul etmemektedir. Bu nedenle; iş kazası veya destek zarar ile ilgili tazminat davalarında 21. Hukuk Dairesinin yerleşik içtihatlarına göre PMF 1931 yaşam tablosu kullanılmaktadır. iş kazasına uğrayan ve malul kalan bir sigorta lı için örnek vermek gerekirse; ( } doğumlu kazalı sigortalı, ( } tarihinde geçirdiği iş kazası sonucu ( } tarihleri arasında raporlu kalmış ve ( } tarihinde sürekli iş göremezlik dönemi başlamıştır. ( } doğumlu kazalı sigortalı, sürekli iş göremezlik döneminin başladığı ( } tarihinde 37 yıl 9 ay 2 günlük olup yuvarlama ile ( 38 } Sayfa : ll 1 16

12 yaşında olduğu kabul edilecek olursa PMF 1931 yaşam tablosuna göre bakiye ömrü ( 31 yıl ) ve muhtemelen 69 yaşına kadar yaşaya bilecektir. Kazalı sigortalının { 60 ) emeklilik yaşına kadar çalışarak geçirebileceği varsayılan AKTiF süresi > 60 emeklilik yaşı - 38 mevcut yaşı = ( 22 yıl ) ve emekli olarak geçireceği varsayılan PASiF süresi > 69 bakiye ömrü- 60 emeklilik yaşı = ( 9 yıl) olarak tespit edilmektedir. Destek zarar davalarında da destekten yoksun kalan hak sahipleri için kazalı sigortalının ölüm tarihindeki mevcut yaşiarına göre bakiye ömür sürelerinin tespiti için PMF 1931 yaşam tablosu kullanılmaktadır. -BiLiNEN- BiLiNMEYEN, AKTiF- PASiF DÖNEM NEDiR? Kazalı veya ölen sigortalı açısından bazı dönemlerin tanımlanması gerekmektedir; - Bilinen dönem; iş kazası veya ölüm olayının meydana geldiği tarihten asgari ücreti bildiğimiz tarihe karar olan dönemi ifade eder. Şu an için { 31 Aralık 2016 ) tarihine kadar asgari ücreti bildiğimizden; bilinen dönem iş kazası veya ölüm tarihinden { 31 Aralık 2016) tarihine kadar olan dönemi ifade etmektedir. Yasal asgari ücret her değiştiğinde bilinen dönem de değişmektedir. - Bilinmeyen dönem; şu an için asgari ücreti bildiğimiz ( 31 Aralık 2016 ) tarihinden malul olan veya ölen sigortalının PMF 1931 yaşam tablosuna göre bakiye ömür sonu olan tarihe kadar olan dönemi ifade etmektedir. Yasal asgari ücret her değiştiğinde bilinmeyen dönem de değişmektedir. -Aktif Dönem : kural olarak kazalı veya ölen sigortalının ( 60 ) yaşında emekli olacağı varsayılmaktadır. Aktif dönem, kazalı veya ölen sigortalının ( 60 ) yaşına kadar çalışarak geçireceği varsayılan dönemi ifade etmektedir. - Pasif dönem : kazalı veya ölen sigortalının emekli olacağı varsayılan ( 60 ) yaşından sonra PMF tablosuna göre belirlenecek bakiye ömrünün sonuna kadar emekli olarak geçireceği varsayılan dönemi ifade etmektedir. Sayfa :

13 -GEÇiCi iş GÖREMEZLiK DÖNEMi MADDi KAZANÇ KAYBI HESABI Geçici iş göremezlik dönemi ve bu döneme ilişkin maddi zarar hesabı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu malul olan sigortalının açacağı tazminat davasında söz konusudur. Destek zarar hesabında geçici iş göremezlik dönemi ve hesabı bulunmamaktadır. Geçici iş göremezlik dönemi; kazalı sigartahnın kaza tarihinden SGK tarafından kaza nedeniyle kendisine verilen istirahatinin yani raporlu olduğu sürenin sonuna kadar olan dönemdir. Yerleşik Yargıtay uygulamasına göre; kazalı sigortalının SGK tarafından belirlenen maluliyet oranı ne olursa olsun veya kazalı sigortalının SGK tarafından belirlenen maluliyet oranı % O dahi olsa geçiçi iş göremezlik dönemindeki maddi kazanç kaybı kazalı sigortalı% 100 malul imiş gibi hesaplanmaktadır. Bilinen bu dönem için herhangi bir iskontolama işlemi yapılmaz. -SÜREKLi iş GÖREMEZLiK DÖNEMi MADDi KAZANÇ KAYBI HESABI Sürekli iş göremezlik tarihinin başlangıcı; geçici iş göremezlik durumunun sona erdiği tarihi, geçici iş göremezlik tespit edilerneden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse, buna ait sağlık kurulu raporunda belirtilen sürekli iş göremezlik başlangıç tarihini ifade eder. Sürekli iş göremezlik dönemi; kazalı sigortalının geçici iş göremezlik durumunun sona erdiği ve sürekli iş göremezlik durumunun başladığı tarihten PMF 1931 yaşam tablosuna göre bakiye ömrünün sona erdiği tarihe kadar olan dönemi ifade eder. Sürekli iş göremezlik dönemi AKTiF ve PASiF olmak üzere 2 dönemden oluşur. Aktif Dönem : kazalı sigortalının emekli olacağı varsayılan ( 60 ) yaşına kadar çalışarak geçireceği varsayılan dönemdir. Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin yerleşik uygulamasına göre bu aktif dönem eğer bilinmeyen dönem içindeyse % 10 iskontolama esasına göre hesaplanır. Yani kazalı Sayfa :

14 sigortalının bu aktif dönemdeki tazminata esas giydirilmiş kazancı her yıl için % 10 arttırılıp% 10 eksiltilerek iskontolama yapılır. Pasif dönem : kazalı sigortalının emekli olacağı varsayılan ( 60) yaşından sonra bakiye ömrünün sonuna kadar emekli olarak geçireceği varsayılan dönemdir. Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin yerleşik uygulamasına göre bu pasif dönem - aksi ispat edilmediği sürece- son bilinen asgari geçim indimi hariç net asgari ücret üzerinden hesaplanır. ZARAR VE TAZMiNAT HESABINDA YAPILACAK indirimler Kısmen veya tamamen rücu edilemeyen sosyal güvenlik ödemeleri ile ifa amacını taşımayan ödemeler, maddi veya destek zararın belirlenmesinde gözetilemez; zarar veya tazminattan indirilemez. Hesaplanan tazminat, miktar esas alınarak hakkaniyet düşüncesi ile artırılamaz veya azaltılamaz. Yerleşik Yargıtay uygulamasında; iş kazasından doğan tazminat davalarında SGK tarafından bağlanan sigortalı veya hak sahiplerine bağlanan gelirlerin varsa rücuya tabi ilk PEŞiN SERMAYE DEGERiNiN ve varsa geçici iş göremezlik ödeneği miktarının (( rücu edilebilecek kısmının " zarar tutarından indirilmesi gerektiği benimsenmiştir. -GEÇiCi iş GÖREMEZLiK ÖDENEGiNiN MAHSUBU Kazalı sigortalıya raporlu olduğu geçici iş göremezlik döneminde SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği miktarının rücu edilebilecek kısmı yani davalı tarafın kusur oranı ile çarpılarak bulunacak miktarın kazalı sigartahnın tazminat miktarından mahsubu gerekmektedir. -ilk PEŞiN SERMAYE DEGERiNiN MAHSUBU Kazalı sigartahnın maluliyet oranı % 10 ve daha fazla olursa SGK tarafından kazalı sigortalıya SGK tarafından bir gelir bağlanır. Bu durumda SGK tarafından bağlanan gelirin ilk peşin sermaye değerinin rücu edilebilecek kısmının yani ilk PSD miktarının davalı tarafın kusur oranı ile çarpılarak bulunacak miktarın hesaplanan maddi tazminattan mahsubu gerekir. Sayfa :

15 - işveren VEYA SiGORTA ŞiRKETi TARAFINDAN YAPILAN ÖDEMELERiN MAHSUBU Davalı ışveren veya sigorta şirketi tarafından iş kazası nedeniyle kazalı sigortalıya veya vefat eden sigortalının hak sahiplerine dava açılmadan veya dava açıldıktan sonra " ifa amacıyla yapılan ödemelerin (( ödeme tarihinden maddi tazminat hesap rapor tarihine kadar işlemiş yasal faiziyle güncelleştirilerek ulaştığı miktarın hesaplanmış maddi tazminattan mahsubu gerekmektedir. - EVLENME ŞANSI indirim Destekten yoksun kalan eş kadın ise; Askeri Yüksek idare Mahkemesi tarafından ülkemiz koşulları dikkate alınarak düzenlenen ve Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin uygulamasında genel olarak kabul edilen bir tablodan yararlanmak suretiyle hesaplanacak destek zararından evlenme olasılığı nedeniyle bir indirim yapılmaktadır. Bu tablo şu şekildedir; ı Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplamasında Kadrmn Evleome Şansr Yası arası %52 Yaşı arası %40 Yaşı arası %27 Yası arası %17 Yası arası %9 Yaşı arası %2 Yaşı arası %1 Yukarıda belirtilen yüzdeler çocuksuz eşler içindir. 18 yaşından küçük olan her çocuk için belirtilen miktardan% S oranında tenzilat yapılmaktadır. Destekten yoksun kalan eş erkek ise; uygulamada istikrar kazanmış bir evlenme şansı indirim yüzdesi ve tablosu bulunmamaktadır. Ancak kadın için hazırlanan evlenme şansı tablosundan hareketle hazırlanmış bazı tablolar bulunmaktadır. Örneğin; Çelik Ahmet Çelik tarafından hazırlanan tablo Biz ele, AYİM tablosundaki kadın oranlarını DiE'nin %77.13 oranı üzeı-inden artırarak. erkekler i~~in cvlenmc olasılık tablosu clüzcnledik. Buna gön ~ AYİM tablosunun erkeklere uyarlanması: yas arası erkekler 'otıfio y:ı~ cmısı crkc1dcr 0 -n70 26-:~0 yas <trası erkekler " i>4r :31 35 ya,; ması erkekler ",.3() yaş <ırası erkekler %1: yas arası erkekler 'hı ya~ arası erkekler ('iiı 2 Yukandaki oranlardan. 18 yaı;;mdaıı küçük her t;ocuk için% 5 indirim yapılacaktır. Kaynak : Çelik Ahmet ÇELiK Sayfa : ıs 1 16

16 GEÇiCi ÖDEME istenebilir Mülga 818 Sayılı Borçlar Kanununun 46. maddesinin 1. fıkrasında ve Mer'i 6098 Sayılı Borçlar Kanununun 54. maddesinin 4. bendinde ekonomik geleceğinin sarsılmasından doğan kayıpların bedensel zararlar kapsamında olduğu açıkça hükme bağlanmıştır. Bedensel ve ruhsal bütünlüğü zedelenen kişinin ekonomik geleceği de derinden etkilenir. Bu durumda, zarar, çalışma gücü azalan kişinin mesleki geleceğinin sarsılması nedeniyle mahrum kaldığı kazançtır. Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan zarar, zarar görenin ekonomik geleceği sarsılmasaydı, elde edeceği kazanç ile gelecekte elde edebileceği kazanç arasındaki farktır Sayılı Türk Borçlar Kanununun 11 Geçici Ödemeler 11 başlığını taşıyan 76 ıncı maddesi; 11 Zarar gören, iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hakim, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir. Davalının yaptığı geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hakim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar verir 11 hükmüne içermektedir. Sayfa :