The Journal of Academic Social Science Studies

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 49, p , Autumn I 2016 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date UZUNKÖPRÜ (EDİRNE) NÜN İKLİM ÖZELLİKLERİ THE CLIMATIC CHARACTERISTICS OF UZUNKÖPRÜ (EDIRNE) Arş. Gör. Dr. İsmail KARBUZ Namık Kemal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öz Edirne ili sınırları dahilinde yer alan Uzunköprü gerek tarihi yapısı gerekse coğrafi konumu ile ülkemizin sınır kentlerinden biridir. Bu çalışmada coğrafi prensipler ve bakış açısı ile Uzunköprü nün iklim özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Türkiye nin en verimli sahalarından biri olan Ergene Havzası içerisinde yer alan Uzunköprü; tarım, hayvancılık ve seracılık gibi önemli beşeri faaliyetlerin yoğun olarak yapıldığı bir sahadır. Bu bağlamda Uzunköprü ilçesinin iklim özelliklerinin tespit edilmesi söz konusu beşeri faaliyetlerin geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. Bu çalışmada yıllarına ait 53 yıllık Uzunköprü Meteoroloji İstasyonu verileri kullanılmıştır. Uzunköprü nün iklim parametreleri; grafik, tablo, şekil ve klimatolojik formüller aracılığı yorumlanmıştır. Uzunköprü Meteoroloji İstasyonu verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 13.6 C, yıllık ortalama yağış ise mm dir. Uzunköprü de en sıcak ay temmuz, en soğuk ay ise ocaktır. Yağış yıl genelinde mevsimlere düzensiz dağılmakla beraber en yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim ise yazdır. Uzunköprü de yağış yıl genelinde büyük oranda yağmur olarak düşer. Kar yağışı ise fazla önem arz etmez. Sahada genel olarak kuzey sektörlü rüzgarlar hakimdir. Bu durum yıl boyunca ağırlıklı olarak Balkanlar ve Karadeniz üzerinden gelen hava kütlelerinin Uzunköprü üzerinde etkili olmasından dolayıdır. Uzunköprü de zaman zaman ise Akdeniz üzerinden gelen hava kütlelerinin etkisi hissedilmektedir. Kısaca, Uzunköprü gerek yağış gerekse sıcaklık şartları bakımından Akdeniz ikliminin alt katı olan, Marmara geçiş iklimi özelliklerini yansıtmaktadır. Anahtar Kelimeler: Uzunköprü, Sıcaklık, Yağış, Rüzgar, İklim Abstract Uzunköprü, which is located within the borders of Edirne province, is one of the border towns of Turkey with its historical structure and geographical position. The purpose of this study is to determine the climatic characteristics of Uzunköprü based on geographical principles from a geographical perspective. Situated within the Ergene Basin, one of the most fertile areas of Turkey, Uzunköprü is in an area where important human activities such as agriculture, stockbreeding, and greenhouse cultivation are in-

2 360 İsmail KARBUZ tensely performed. Hence, determining the climatic characteristics of Uzunköprü will contribute to the improvement of these human activities. This study has employed 53- year data of Uzunköprü Meteorological Station from the period. The climatic parameters of Uzunköprü have been interpreted through graphs, tables, figures, and climatological formulas. According to the annual average temperature 13.6 C Uzunköprü Weather Station data, the average annual rainfall is mm. Uzunköprü hottest month in July, while the coldest month is January. Although the winter rainy season irregularly distributed rainfall throughout the year seasons, print the driest season. Uzunköprü rainfall throughout the year largely fall as rain. The snow does not pose much importance. Uzunköprü in general is dominated by northern winds. This is mainly in the Balkans and the Black Sea throughout the state is due to take effect on Uzunköprü the incoming air mass. The impact of the incoming air mass from time to time in Uzunköprü is felt across the Mediterranean. It has been concluded that Uzunköprü bears the characteristics of the Marmara transition climate, which is a sub-type of the Mediterranean climate, in terms of precipitation and temperature conditions. Keywords: Uzunköprü, Temperature, Precipitation, Wind, Climate 1. Giriş İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok yakından kontrol eden bir etmendir. İklimin etkisi uzun yıllar boyunca kendini gösterir. Doğal çevreyi ve özellikle bütün canlıların yaşamındaki yıllık değişmeleri de iklim düzenler (Erol, 2008). İklim tasnifleri bilimsel bakımdan olduğu gibi, pratik amaçlar bakımından da büyük değer ifade eder. Çünkü bu şekilde yalnız bilimsel karşılaştırmalar yapılmış ve problemler belirlenmekte kalınmaz, aynı zamanda herhangi bir coğrafi mekanın iklim şartlarına bağlı kapasitesi ve potansiyeli de ortaya konmuş olur. Ziraat, planlama, ulaşım, yerleşme, sulama gibi mekândan faydalanma ile ilgili hemen bütün hayati konular geniş ölçüde iklimle alakalıdır (Erinç, 1984) Türkiye Kuzey paralelleri arasında yer alan kütlevi bir kara parçasıdır. Makro klima kuşakları bakımından incelendiği takdirde, Türkiye belli bir hava kütlesinin bütün yıl boyunca egemenliği altında kalan bir çekirdek sahası üzerinde bulunmaz. Aksine bu alan konumu itibariyle yıl içinde farklı kökenli hava kütlelerinin etkisi altında kalır (Koçman, 1993). Dinamik, jenetik bakımından bir geçiş alanı üzerinde yer almakla beraber. Türkiye genel olarak subtropikal kuşakta, kıtaların batı tarafında gerçekleşen ve Akdeniz iklim tipi olarak tanımlanan jenetik bir makroklima alanı içinde bulunur. Yani Türkiye bu makroklimayı oluşturan faktörlerin etkisi altındadır. Bu sahanın kuzeyinde kutbi hava kütlelerinin, güneyinde ise tropikal hava kütlelerinin çekirdek sahaları yer almıştır. Bu nedenle Türkiye nin de bulunduğu alan kışın kutbi, yazın tropikal kökenli hava kütlelerinin etkisi altında kalır (Erinç, 1984; Dağlı 2010 dan). Araştırmamıza konu olan Uzunköprü, Türkiye nin en batı sınırında, Edirne ilinin tam ortasında yer alır (Şekil 1). Batısında; Yunanistan ve Meriç ilçesi, doğusunda Tekirdağ, kuzeydoğusunda Kırklareli, güneyinde İpsala ve Keşan ilçeleri, kuzeyinde Edirne merkez ve Havsa ilçesi ile komşudur. Yüzölçümü 1224 km² dir. Ergene ovası üzerinde bulunan ilçenin denizden yüksekliği 18 metre olup % 75 i düzlüklerle kaplıdır (UK, 2016). Marmara Bölgesi nin, Ergene Bölümü sınırları içerisinde kalan Uzunköprü; ülkemizde tarım ve hayvancılığın yanı sıra son yıllarda hızla artan seracılık faaliyetleri ile de gündeme gelen önemli kentlerimizdendir. İfade edilen beşeri ve iktisadi faaliyetlerin geliştirilmesi ve elde edilen verimin arttırılması açısından Uzunköprü nün iklim özelliklerinin bilinmesi önem arz etmektedir. Genel mahiyette Uzunköprü nün iklim özelliklerinin bahsedildiği eserler mevcuttur bunlar: Uzunköprü-Meriç-Yörücek ara-

3 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 361 sındaki sahada orman kalıntıları (Çolak, 1994). Ergene havzasının coğrafi potansiyeli (Akova, 2002), Ergene havzasında fiziki coğrafya özelliklerinin beşeri ve iktisadi coğrafyaya etkileri (Akkay, 1994), Ergene havzasında ziraat hayatı (Kalem, 1989). Uzunköprü'de doğal mevsimler ve halk takvim ilişkisi (Koç, 2001) dir. Söz konusu çalışmalarda Uzunköprü nün iklim özellikleri hem ayrıntıdan uzaktır, hem de daha kısa süreli meteorolojik veriler kullanılmıştır. Bu çalışmada ise son 53 yıllık veriler baz alınmıştır. Şekil 1: Uzunköprü nün Lokasyon Haritası ( 2. Amaç ve Yöntem Bu çalışmada Uzunköprü nün iklim özelliklerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Uzunköprü Meteoroloji İstasyonu na ait yıllarını kapsayan veriler kullanılarak, iklim elemanlarına ait parametreler tek tek değerlendirilmiş, tablo ve şekillerle desteklenmiştir. Bunun yanında iklim tiplerinin belirlenebilmesi için çeşitli indisler geliştirmiş olan araştırmacıların metotları da Uzunköprü ye uygulanmıştır. Bu metotlar; Köppen metodu, Emberger metodu, De Martonne metodu, Erinç metodu ve Thornthwaite metodudur. 3. Bulgular 3.1. Sıcaklık Ortalama sıcaklıklar ve sıcaklık rejimi Uzunköprü de yıllık ortalama sıcaklık 13,6 C dir (Tablo 1). Aylara göre ortalama sıcaklık değerleri ise 3,0 C ile 24,3 C arasında değişmektedir. Buna göre Uzunköprü de yıllık sıcaklık amplitudu 21,3 C lik yüksek bir değerdir. Ortalama sıcaklık değerlerinin aylara göre dağılımı ise şöyledir: aylık ortalama sıcaklık değerlerinin en düşük olduğu ay ocak (3,0 C), en yüksek olduğu ay ise temmuzdur (24,3 C). Ortalama sıcaklık değerleri şubat ayı (4.4 C) ile beraber artmaya başlar. Mart ayın-

4 362 İsmail KARBUZ da 7.5 C ye nisan ayında 12.4 C ye mayıs ayında ise 17.6 C ye yükselir. Haziran ayı ile beraber 20 C nin üzerine çıkar (22.0 C). Temmuz ayı (24.3 C) nda ise en yüksek değere ulaşır. Ağustos (23.9 C) ayından itibaren ortalama sıcaklık değerlerinde azalma başlar. Her ne kadar bu azalma hafif başlasa da eylül ayı (19.7 C) ile beraber hız kazanır. Böylece ortalama sıcaklık değerlerindeki düşüş yılın son ayı olan aralıkta 5,0 C yi bulur (Şekil 2). Tablo 1: Uzunköprü nün aylık ortalama sıcaklık ve yağış değerleri Şekil 2: Uzunköprü nün; ortalama sıcaklık, ortalama maksimum sıcaklık ve ortalama minimum sıcaklık grafiği Mevsimsel olarak ilkbahar aylarının sıcaklık değerlerinin (Mart; 7.5 C, Nisan; 12.4 C, Mayıs; 17,6 C), sonbahar ayları sıcaklık değerlerinden ( Eylül; 19.7 C, Ekim; 14.2 C, Kasım; 9,2 C ) daha düşük olması ilkbahar mevsiminin sonbahar mevsimine göre daha serin geçtiğinin göstergesidir. Ayrıca kış sıcaklık ortalamalarının 0 C nin altına düşmemesi yaz sıcaklık ortalamalarının ise 25 C yi geçmemesi Uzunköprü nün Akdeniz termik rejim tipi özelliklerini yansıtmaktadır Ortalama yüksek ve ortalama düşük sıcaklıklar Uzunköprü nün yıllık ortalama yüksek sıcaklık değeri 19.5 C'dir. Dört ayın ortalama yüksek sıcaklığı (mayıs 24.4 C, haziran 29.1 C, eylül 27.1 C ve ekim 20.3 C) 20 C'nin üstündedir. İki ayın ortalama yüksek sıcaklık değeri ise (temmuz 31.6 C, ağustos 31.4 C) 30 C nin üzerindedir. Ortalama yüksek sıcaklık değerlerine göre en sıcak ay Temmuz (31.6 C) ayıdır (Tablo 2). Bunun yanında kış mevsiminde sıfırın altında sıcaklık değerlerine rastlanmamaktadır. Ortalama yüksek sıcaklıklar bakımından en düşük değer ortalama sıcaklık değerlerinde olduğu gibi ocak ayına aittir ( 7.1 C). Tablo 2: Uzunköprü nün ortalama yüksek ve ortalama düşük sıcaklık değerleri

5 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 363 Yıllık ortalama düşük sıcaklık 8.1 C dir. Ortalama düşük sıcaklıklara göre sıfırın altındaki sıcaklıklara yılın sadece bir ayında rastlanır (Ocak -0.5 C).Ortalama düşük sıcaklıklar yaz mevsiminde 14.9 C ile 16.8 C arasında değişir. Ortalama düşük sıcaklıkların en yüksek olduğu aylar yaz mevsimine rastlamaktadır. Bu mevsimde temmuz ve ağustos ayları sırası ile 16.8 C ve 16.6 C'lerle ortalama düşük sıcaklıkların en yüksek olduğu aylardır. Uzunköprü de sıcaklık karasallığının tespit edilmesi için Conrad ın karasallık formülü kullanılmıştır. Bu formül şöyledir: Burada: K, karasallık derecesi (% de olarak); A, yıllık sıcaklık farkıdır. φ ise coğrafi enlemdir. Bu formüle göre Uzunköprü de sıcaklık karasallığı indis değeri % 38,9 dur. Yani Uzunköprü sıcaklık bakımından orta dereceden karasaldır Yağış Ortalama yağış miktarı ve yağış rejimi 53 yıllık rasat verilerine göre Uzunköprü de yıllık ortalama yağış 618,6 mm dir Tablo 1 den de anlaşılacağı üzere, Uzunköprü de aylık ortalama yağış değerleri 17,9 mm ile 86,4 mm arasında değişmektedir. Buna göre en yağışlı ay aralık en kurak ay ise ağustostur. Ağustos ayından sonra yağışlarda belirgin bir artış görülmekle beraber, en yüksek değerlere aralık ayında ulaşılır. Uzunköprü de, aralık-mart arasında ortalama yağış değerlerinde hafif iniş çıkışlar meydana gelirken (ocak 65.3 mm, şubat 59.4 mm, mart 67 mm) mart ayından ağustos ayına kadar ise ortalama yağış değerlerinde hızlı bir azalma meydana gelir (nisan 44.6 mm, mayıs 36.6 mm, haziran 35.3 mm, temmuz 23.8 mm). Eylül ayı ile birlikte hızlanan ortalama yağış değerlerindeki artış aralık ayına kadar devam eder (eylül 34.1 mm, ekim 63.8 mm, kasım 84.4 mm, aralık 86.4 mm) (Şekil 3) Şekil 3: Uzunköprü nün aylık ortalama yağış grafiği

6 364 İsmail KARBUZ Uzunköprü de yağışın mevsimlere dağılışı düzensizdir (Şekil 4). Buna göre en yağışlı mevsim kış iken en kurak mevsim ise yaz mevsimidir. Kış mevsiminden sonra en yağışlı mevsim sonbahardır. Onu daha sonra ilkbahar mevsimi takip eder. Yıllık toplan yağışın % 34.1 i kış mevsiminde, % 29.4 ü sonbahar mevsiminde, % i ilkbahar mevsiminde ve % 12.4 ü ise yaz mevsiminde düşmektedir. Şekil 4: Uzunköprü de yağışın mevsimlere göre dağılışı Yukarıdaki açıklamaya göre yağışların en fazla düştüğü mevsim kış, en az düştüğü mevsimin yaz olması ve yağış ortalamasının 618,6 mm olması, Akdeniz yağış rejiminin devamı olan Marmara yağış rejimi özelliklerini yansıtmaktadır. Yağış karasallığının tespit edilebilmesi için Coutagne nin yağış karasallığı formülü Uzunköprü ye uygulanmıştır. Bu formül şöyledir: Coutagne (1954) yağış karasallığını C ile göstermiştir. Yağış karasallığı yılın en sıcak 6 ayının (Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül) yağış toplamının en soğuk altı ayının (Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart) yağış toplamına bölünmesinden çıkan değere göre hesaplanır. Buna göre: Yağış karasallığı C; 1,75 ten büyük olduğunda (C>1,75) iklim karasal. C 1-1,75 arasında olduğunda (C>1-1,75) iklim yarı karasal. C 1 den küçük olduğunda (C<1) iklim karasal değildir (Akman, 2011). Coutagne nin formülüne göre Uzunköprü nün yağış karasallık indis değeri 0.45 tir. Bu durumda Uzunköprü yağış bakımından karasal değildir Kar yağışları Uzunköprü de kar yağışı ve karın yerde kalış süresi fazla önem arz etmez. 53 yıllık rasat verilerine göre yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısı 13.6 dır (Tablo 3). Kış mevsimi kar yağışının en fazla görüldüğü mevsimi olup bu dönemdeki ortalama kar yağışlı gün sayısı yıllık değerin % 77.9 unu oluşturur. Kış mevsiminde kar yağışının en fazla görüldüğü ay ocak (4.4) en az görüldüğü ay ise aralıktır (2.9). Tablo 3: Uzunköprü de kar yağışlı, karla örtülü ve sisli günlerin aylık ortalaması

7 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 365 Karla örtülü gün sayısı Uzunköprü de yıllık ortalama 12.3 gündür. Bu da yıllık ortalama kar yağışlı gün sayısına nispeten yağan karın yerde kalma süresinin kısa olduğuna ve çoğu zaman önem arz etmeyen yağışların ardından karın eridiğinin göstergesidir. Karla örtülü gün sayısının en uzun olduğu ay 4.7 ile ocak ayıdır. En kısa olduğu ay ise nisan ve kasım aylarıdır (nisan 0, kasım 0.3) Yağış Etkinliği ve İklim Tipleri Uzunköprü nün 53 yıllık meteorolojik veriler yardımıyla yağış etkinliği ve iklim tipleri belirlenmiştir. Buna göre yağış etkinliği ve iklim tiplerinin tespiti için; Köppen, Emberger, De Martonne, Thornthwaite ve Erinç formülleri sahaya uygulanmıştır. Köppen in geliştirmiş olduğu iklim tasnifine göre Uzunköprü Csa harfleri ile temsil edilen kışı ılık yazı sıcak ve kurak iklim özellikleri gösterir. Emberger in Akdeniz iklimi ve kuraklık katlarını tespit etmek için geliştirdiği formül ise şöyledir: Burada; PE: Yaz yağısı toplamı (Haziran- Temmuz-Ağustos ayları yağış toplamı), M: En sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalamasıdır. S < 5 Akdeniz iklimi 5 < S < 7 Yarı Akdeniz iklimi S < 7 ise Akdeniz iklimi değil Emberger in formülüne göre eğer bir yer Akdeniz iklimi sahası içindeyse o zaman diğer formül uygulanır (Tablo 4). Tablo 4: Emberger Formülüne Göre Akdeniz İklimi Kuraklık Katları Bu formülde; Q: Yağış- sıcaklık emsali, P: Yıllık yağış miktarı (mm), M: En sıcak ayın maksimim sıcaklık ortalaması, m: En soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması, 2000: Sabit sayı (Akman 2011,). Emberger formülüne göre (Tablo 5) Uzunköprü, kışı soğuk ve az yağışlı Akdeniz iklimi özellikleri göstermektedir.

8 366 İsmail KARBUZ Tablo 5: Emberger e göre Uzunköprü nün indis değeri De Martonne metoduna göre Uzunköprü nün yıllık indis değeri 29.3 dir (Tablo 6). Buna göre Uzunköprü, nemli iklim özellikleri göstermektedir. Uzunköprü de aylara göre De Martonne formülünün uygulanmasından şu sonuçlar çıkar; ekim, kasım, aralık, ocak, şubat ve mart ayları nemlidir. Nisan, mayıs, haziran ve eylül ayları ise yarı kuraktır. Temmuz ve ağustos ayları ise kurak aylardır. Tablo 6: De Martonne a göre Uzunköprü nün indis değerleri Thornthwaite metoduna göre Uzunköprü C1B2's2b1' harfleri ile ifade edilen kurak az nemli, 2. dereceden mezotermal, su noksanı yaz mevsiminde ve çok kuvvetli olan deniz tesirine yakın iklim tipidir. Thornthwaite metoduna göre Uzunköprü nün su bilançosu tablosu incelendiğinde ise şu sonuçlar ortaya çıkar (Tablo 7). Uzunköprü de su noksanı çekilen aylar; haziran, temmuz, ağustos ve eylül aylarıdır. Uzunköprü de kış yağışları diğer aylara nazaran daha fazla olduğundan kışın düşen yağışlar sayesinde toprak elde ettiği suyu depolar bunun sonucunda da elde edilen yağış fazlalığı sayesinde nisan ve mayıs aylarını da içine alması gereken kurak devre haziran ayına kayar. Böylelikle asıl kurak dönem; haziran, temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan dört aylık devre olarak karşımıza çıkar. Tablo 7: Thornthwaite göre Uzunköprü nün su bilançosu

9 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 367 Şekil 5: Uzunköprü nün su bilançosu diyagramı Uzunköprü de ekim ve kasım aylarında yağış miktarının artmasıyla birlikte evapotranspirasyon azalmaya başlar. Yani bu defa yağışlar evapotranspirasyonu geçer. Böylelikle su fazlası oluşmaya başlar. Aralık, ocak, şubat ve mart aylarında meydana gelen su fazlası toplamda 203,3 mm dir. Uzunköprü nün, Thornthwaite in tespit ettiği nemlilik derecesine göre yağış tesirlik indis değeri -5.5, iklim tipi kurak az nemli iklimdir. Tablo 8: Erinç e göre Uzunköprü nün İndis değerleri Uzunköprü nün iklim özelliklerinin tespitinde son olarak Erinç formülü kullanılmıştır. Bu formül aşağıdaki gibidir: Burada; P Yıllık toplam yağış (mm), Tom yıllık ortalama maksimum sıcaklıktır. Aylık değerlerin tespiti için aylık maksimum sıcaklık değeri 12 ile çarpılır. Erinç formülüne göre Uzunköprü nün yıllık indis değeri 31.7 dir (Tablo 8). Erinç e göre Uzunköprü, yıllık olarak yarı nemli iklim sahasındadır. Aylık indis değerlerine göre ise

10 368 İsmail KARBUZ ocak, şubat, mart, kasım ve aralık ayları çok nemlidir. Nisan ve ekim ayları ise yarı nemlidir. Uzunköprü de mayıs ve eylül ayları yarı kurak; temmuz ve haziran ayları ise kuraktır. Son olarak ağustos ayı ise tam kuraktır Sisli günler Uzunköprü de 53 yıllık rasat değerlerine göre sisli günlerin yıllık ortalaması 44.7 gündür (Tablo 3). Sisli günlerin en fazla görüldüğü ay kasım ayıdır (8.0). onu daha sonra ocak ayı (7.2) takip eder. Sis olayının en az görüldüğü ay ise temmuz ayıdır (0.4). Onu da haziran ayı takip eder (0.7). Dönemsel olarak sisli günlerin en fazla olduğu mevsim kış (18.8). en az olduğu dönem ise yaz mevsimidir (2.2) Rüzgar durumu Uzunköprü nün rüzgar durumunu ortaya koymak için Rubinstein formülü uygulanmıştır (Şekil 6). Buna göre Uzunköprü de yıl içerisinde, genel olarak kuzey sektörlü rüzgarların hakim olduğu görülmektedir. Bu da sahaya kuzeyden gelen nemli hava kütlelerinin taşındığının en önemli göstergesidir. Uzunköprü de hakim rüzgar istikamet ve frekansları mevsimlik olarak değerlendirildiğinde şu sonuçlar dikkat çeker: Kış ve yaz mevsiminde kuzey olmak üzere tek hakim rüzgar istikameti bulunur. Rüzgar, kış mevsiminde % 49 frekansla N 18 W den; yaz mevsiminde ise % 47 frekansla N 14 W den eser. İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de durum benzer olmakla beraber ilkbahar mevsiminde iki hakim rüzgar yönü bulunur. Bunlardan ilki ikincisine göre daha karalı olan kuzey sektörden % 36 N 1 W, diğeri ise güney sektörden olan % 30 S 9 W dir. Son olarak sonbaharda rüzgar frekansı ve hakim rüzgar istikameti % 51 N 18 W dir. Buna göre Uzunköprü de rüzgarların en karalı olduğu mevsim sonbahardır. Onu daha sonra kış, yaz ve ilkbahar mevsimleri izler. Tablo 9: Uzunköprü de aylık ortalama rüzgar hızı Uzunköprü de yıllık rüzgar hızı 2.9 m/sn dir (Tablo 9). Rüzgar hızının en fazla oldu ay 3.4 m/sn ile şubat ayıdır. En düşük olduğu ay ise 2.5 m/sn ile eylül ayıdır. Rüzgar hızını en yüksek olduğu dönem kış mevsimi iken en düşük olduğu dönem yaz mevsimidir. Beoufort rüzgar skalasına göre gerek yıllık gerekse aylık ortalama bazında Uzunköprü de esen rüzgarlar hafif rüzgarlar kategorisinde yer almaktadır.

11 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 369 Şekil 6: Uzunköprü de mevsimlik rüzgar frekansları ve istikametleri 3.6. Bulutluluk Marmara bölgesinde yer alan Uzunköprü de yıllık ortalama bulutlu gün sayısı 68.7 dir (Tablo 10). Ortalama bulutluluğun aylara göre dağılımında ocak ve aralık aylarının ortalama 7.7 gün ile ilk sırada yer aldıkları görülmektedir. Bulutlu gün sayısının en az olduğu aylar ise yine iki ay olarak karşımıza çıkar. Bunlar; 3.4 gün ile temmuz ve ağustos aylarıdır. Ortalama bulutluluğun en fazla olduğu dönem kış (aralık 7.7, ocak 7.7, şubat 7.2) ve ilk bahar dönemleri iken ( mart 6.7, nisan 6.1, mayıs 5.1); en az olduğu dönem ise sonbahar (eylül 4.2, ekim 5.7, kasım 7.0) ve yaz (haziran 4.5, temmuz 3.4, ağustos 3.4) dönemlerdir. Tablo 10: Uzunköprü de Aylık ortalama bulutluluk, açık günler, bulutlu günler ve kapalı günler Yıllık ortalama açık, bulutlu ve kapalı günler ise şöyledir (Tablo 8 ). Yıllık açık günler ortalaması 57.5, bulutlu günler yıllık ortalaması ve son olarak yıllık kapalı günler ortalaması dur İklimin doğal ve beşeri çevre üzerine etkisi İklim; bitki örtüsü, nüfus dağılışı, zirai faaliyetler ve su kaynakları gibi birçok konuyu yakından ilgilendirir. Bu bağlamda iklim değerlendirmesi yapılırken bu faktörlerin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Uzunköprü ve çevresinin bitki örtüsünü kuru ormanlar oluşturmaktadır. Başlıca ağaç türlerini sapsız meşe (Quercus petraea), saçlı meşe (Quercus cerris), tüylü meşe (Quercus pubescens) adi gürgen (Carpinus betulus), akçaağaç (Acer campestre) vb. oluşturur. Diğer türler ise karaçalı (Paliurus spina), katran

12 370 İsmail KARBUZ ardıcı (Juniperus oxycedrus), laden (Cistus salviifolius) vb. dir. İfade edilen türlerin ekolojik istekleri iklim şartları ile uyumludur. Zira bir geçiş sahası olma özelliğini taşıyan Uzunköprü de hem Akdeniz Flora Bölgesi elementi olan bitkiler (Katran ardıcı, laden, karaçalı) hem de Avrupa-Sibirya Flora Bölgesi nde yayılış gösterten (Adi Gürgen) türler bir arada bulunmaktadır. Tablo 11: Uzunköprü nün ormancılık İstatistikler (Değerler hektar olarak) Normal orman Bozuk orman Toplam orman Ormansız alan Toplam alan , , , , ,00 Uzunköprü; Thornthwaite ve De Martonne nun geliştirmiş oldukları iklim bitki örtüsü indisine göre -bitki toplulukları bakımından- ağaçlı step olarak ifade edilir. Erinç e göre ise Uzunköprü nün bitki örtüsü park görünümlü kuru ormanlardır. Bu durum iklim bitki örtüsü şartları bakımından uyumludur. Büyük bölümü tahrip edilmekle beraber sahada bitki örtüsünün görünümü çalı ve otsu türlerden oluşmaktadır. Ağaç türleri ise küçük gruplar halinde dağınık halde yayılış gösterir. Bunun temel nedeni yoğun beşeri faaliyetlerdir. Tablo 11 den de anlaşılacağı üzere toplamda hektar arazisi olan Uzunköprü nün, ha lık kısmı orman arazisi olmasına rağmen, gerçek orman vasfını taşıyan alan sadece ha dır. Uzunköprü ülkemizin önemli tarım şehirlerindendir. Tarım ekonomimizde önemli yer tutan; ayçiçeği, buğday ve çeltik gibi ürünlerin Türkiye genelinde önemli bir miktarı Uzunköprü de üretilmektedir. Uzunköprü nün iklim özellikleri söz konusu tarım ürünlerinin iklim istekleri ile uyumludur. Zira yetişme devrelerinde suya ihtiyaç duyan olgunlaşma devrelerinde ise sıcaklık istekleri yüksek olan bu tarım ürünleri için Uzunköprü optimum bir sahadır. Dolayısı ile tarımsal faaliyetler konusunda oldukça gelişmiş bir saha olan Uzunköprü, bu özelliğini en çok iklime borçludur. İklimin etkilediği diğer bir konu da nüfustur. Uzunköprü, nüfusu 1965 yılında civarında iken 1985 yılında in üzerine çıkmıştır. Bu yıldan itibaren yavaş yavaş azalmaya başlayan nüfus, 2015 yılı itibari ile e kadar gerilemiştir. Bunun temel nedeni ilçenin göç vermesidir. Tarım sektörünün ekonomik getirisinin sanayiye oranla daha düşük olması ve tarımda hızla artan makineleşme nedeniyle artan işsizlik, ilçede yaşayan birçok aileyi büyük şehirlere göçe zorlamıştır/zorlamaktadır. Uzunköprü, nüfus iklim ilişkisi bakımından her ne kadar optimum sahalardan biri olsa da ekonomik nedenler yaşam şartları üzerinde daha fazla etkili olmuştur. Su kaynakları bakımından da zengin bir saha olan Uzunköprü Türkiye nin önemli su havzalarından olan Ergene Havzası içerisinde yer alır. İklim şartları ve su kaynakları etkileşimi bakımından değerlendirildiğinde Uzunköprü, ciddi kurak dönemlerin yaşanmadığı ve yağış miktarının yeterli sayılabilecek düzeyde olduğu bir sahada yer alır. Bunun yanında her geçen gün barajların sayısının ve kontrolsüz sulamanın artması gibi nedenler, özellikle buharlaşmanın arttığı yaz aylarında birçok su rezervinin kurumasına sebep olmaktadır. Ayrıca son zamanlarda, özellikle yaz aylarında yaşanan sıcaklık anomalileri bu durumu daha da hızlandırmaktadır.

13 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 371 SONUÇ Uzunköprü de yıllık ortalama sıcaklık 13.6 C dir. En düşük ortalama sıcaklık ocak ayına (3.0 C); en yüksek ortalama sıcaklık ise temmuz ( 24.3 C) ayına aittir. Uzunköprü de yıllık ortalama yağış ise 618,6 mm dir. Yağışın yıl içerisinde mevsimlere dağılışı düzensiz olmakla beraber yağışın en fazla düştüğü mevsim kış (% 34.1) en az düştüğü mevsim ise yaz (12.4) dır. Kar yağışı Uzunköprü de fazla önem arz etmez. Yıllık kar yağışlı gün sayısı 13.6 iken karla örtülü gün sayısı ise 12.3 gündür. Uzunköprü de sıcaklık ve yağış değerleri beraber değerlendirildiğinde şu sonuçlar ortaya çıkar; aylık ortalama sıcaklık değerlerinin 0 C nin altına düşmemesi ve 25 C yi geçmemesi sahanın Akdeniz iklimi tesiri altında olduğunu göstermektedir. Yağışın mevsimlere düzensiz dağılışı, en yüksek yağış değerlerinin kış mevsimine en düşük değerlerin ise yaz mevsimine rastlaması ve yağışların genellikle yağmur olarak düşmesi Akdeniz iklimi tesirinden dolayıdır. Uzunköprü nün (klimatolojik olarak Akdeniz iklimi özellikleri görülse de) gerek ortalama sıcaklık gerekse ortalama yağış değerleri bakımından asıl Akdeniz iklim sahasındaki istasyonlarla mukayese edildiğinde daha düşük değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Bundan da Uzunköprü nün Akdeniz ikliminin daha serin bir versiyonu olan Marmara geçiş iklimi özelliklerini yansıttığı anlaşılmaktadır. Ayrıca sıcaklık bakımından (Daget) orta derecede karasal olan Uzunköprü yağış bakımından (Coutagne) ise karasal değilidir Uygulamalı iklim bakımından da ele alınan Uzunköprü Emberger e göre kışı soğuk yazı az yağışlı Akdeniz iklimi, Köppen e göre kışı ılık yazı kurak iklim tipi özellikleri göstermektedir. Erinç e göre yıllık olarak yarı nemli kategoride yer alan Uzunköprü De Matonne ye göre ise yıllık nemli kategoride yer almaktadır. Thornthwaite göre; kurak az nemli, 2. dereceden mezotermal, su noksanı yaz mevsiminde ve çok kuvvetli olan deniz tesirine yakın iklim tipine sahiptir. Uzunköprü, gerek beşeri gerekse doğal çevre özellikleri bakımından da son derece dikkat çeken bir sahada yer almaktadır. Bu bağlamda uygun iklim koşullarının hüküm sürdüğü Uzunköprü; tarım-hayvancılık, yerleşme ve su kaynakları bakımından ülkemizin ideal şehirlerinden biridir. Özellikle ekonomisinin neredeyse temelini oluşturan tarımsal faaliyetlerin yoğun olması, iklimsel koşulların uygunluğu sayesindedir. KAYNAKÇA Akkaya, Y. (1994). Ergene Havzasında Fiziki Coğrafya Özelliklerinin Beşeri ve İktisadi Coğrafyaya Etkileri, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Akman, Y. (2011). İklim ve Biyoiklim, Palme Yayınları, Ankara. Akova, B., S. (2002). Ergene Havzasının Coğrafi Potansiyeli, Çantay Yayınları. İstanbul Akyol, İ.H. (1944) "Türkiye'de Basınç, Rüzgarlar ve Yağış Rejimi", Türk Coğrafya Dergisi, Yıl 11, Sayı: V-VI. Atalay, İ., Tetik, M. ve Yılmaz, Ö. (1985). Kuzeydoğu Anadolu'nun Ekosistemleri, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları Teknik Bülten Serisi, No: 141, Çağ Matbaası, Ankara. Atalay, İ. (1992). Türkiye Coğrafyası, Genişletilmiş 3. Baskı, İsbn , Ege Üniv. Basımevi, İzmir. Biricik, A. S. (1987). Konya'nın İklim Özellikleri, İst. Üniv. Edebiyat Fak. Coğr. Derg. Sayı:2, İstanbul. Budyko, M.I. (1982). The Earth's Climate: Past and Future, Academic Press, New York. Çolak, H. (1994). Uzunköprü-Meriç-Yörücek Arasındaki Sahada orman kalıntıları, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Çölaşan, Ü.E. (1960) Türkiye İklimi, Ankara. De Candolle, A. (1874). "Constitution dans le

14 372 İsmail KARBUZ Regne Végétal de Groupes Physiologiques Applicables a la Géographie Botanique Ancienne et Moderne", Bibliothèque Universelle, Archives des Science. Physique et Nature 50:5-42. De Martonne, E. (1922). Abrégé de Géographie Physique, Paris. Dağlı, B. (2010). Tekirdağ ve Çorlu nun İklim Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması, İ.Ü., Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü. Uzunköprü Meteoroloji İstasyonu verileri. (2016). Tekirdağ. Dönmez, Y. (1979). Kütahya Ovası ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası, İst. Üniv. Coğ. Enst, Yayınları, No: 70, İstanbul. Dönmez, Y. (1979). Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları, İst. Üniv. Coğ. Enst. Yayını, No: 102, Istanbul. Engin, İ. (1994). Giresun'un İklimi, Gazi Üniv. Gazi Eğt. Fak. Dergisi, Yeni Dönem, Sayı: 2, Ankara. Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası, İst. Üniv. Edebiyat Fak. Coğ. Enst. Yay. No: 15, İstanbul. Erinç, S. (1960). "Türkiye'de Zemine Yakın Hava Tabakalarında Hakim Rüzgar İstikametleri ve Frekansları", İst. Üniv. Coğ. Enst. Dergisi, Cilt: 6, Sayı:14, İstanbul. Erinç, S. (1984). Klimatoloji ve Metodları, İstanbul Ü., Yayınları, İstanbul. Erol, O. (2008). Genel Klimatoloji, Çantay Kitabevi, İstanbul. Gentilli, J. (1978). A Geography of Climate, AMS Press, New York. Goudie, A.S. (1990). The Human Impact on the Natural Environment, Blackwell, Oxford. Güngördü, M "Hava durumu/hava tahmin haritaları ve dünyanın değişimine katkıları", İnsan ve Mekân: Prof Dr.Erol Tümertekin'e 80. Yıl Armağanı, s , Çantay Kitabevi, İstanbul. Güngördü, M. (1999). Marmara Bölgesi nin Bitki Coğrafyası, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul. Hettner A. (1934). Vergleichende Länderkunde, Berlin Kadıoğlu, M. (2007). Küresel İklim Değişimi ve Türkiye: Bildiğiniz Havaların Sonu, İstanbul, Güncel Yayıncılık. Kalem, H. (1989). Ergene havzasında ziraat hayatı, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Koç, T. (2001). Uzunköprü'de doğal mevsimler ve halk takvim ilişkisi, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 37, sf Köppen, W. (1900). "Versuch einer Klassifikation der Klimate, Vorzergsweise nach ihren Beziehungen zur Pflanzenwelt", Geographische Zeitschrift 6: , Köppen, W. and R.O.W.GEIGER. (1936). Handbuch der Klimatologie, Heft 1: Allgemeine Klimalehre, Berlin. Mather, J.R. (1997). "Water budget climatology", 10 Geographie Ideas That Changed the World (ed. S.Hanson), Rutgers University Press, New Brunswick, NJ., s Mc Knight, T.L. (1984). Physical Geography: A Landscape Appreciation, Prentice- Hall, Englewood Cliffs, NJ. Muller, R.A. and Oberlander. T.M. (1978). Physical Geography Today, Random House, Toronto. Strahler, A.N. and Strahler. A. H. (1983). Modern Physical Geography, John Wiley, Chicago. Şener, A. (1982). Uzunköprü çevresinin jeomorfolojisi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Thomas, A. B. (1942). Climatology: General and Regional, Prentice-Hall, New York. Thornhill, P. (1968). Climate Geography, Methuen, Londra. Thornthwaite, C.W. (1931). "The Climates of North America According to a New Classification", Geographical Review, 21(4): Thornthwaite, C.W. (1943). Problems in the Classification of Climates", Geographical Review, 33(2):

15 Uzunköprü (Edirne) Nün İklim Özellikleri 373 Thornthwaite, C.W. (1948). "An Approach Toward a Rational Classification of Climate", Geographical Review 38(1), s Trewartha, T. (1943). Introduction to Wheather and Climate, New York. Trewartha, T. (1980). Introduction Climate, McGraw Hill, New York. Trewartha, T. (1981). the Earth's Problem Climates. University of Wisconsin. Uzunköprü Kaymakamlığı. (2016). -yapi-ve-ekonomi, son erişim 10 Nisan e_haritalari2.html son erişim, 14 Nisan 2016

16 374 İsmail KARBUZ