Devenin sırtındaki tabutta ise, Mutu kabl entemutu yani ölmeden önce ölmeyi ifade eder.

Transkript

1 Hakk a Yürüme Erkânı Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Đnanç Kurulu

2 Resminin açıklaması: Bu resim madeni pullarla işlenmiş kutsal bir deve resmidir. Burada iki Hz. Ali vardır. Deveyi çekende, tabutun içindeki de Hz. Ali dir. Bu resimde önde görülen Hz. Ali ayaklı bir mezar taşına benzer, üzerinde çifte Ali yazıları, altında da çifte çizgi ile doldurulmuş peygamberin bir sözü bulunur: Ben ilmin medinesiyim, Ali de onun kapısıdır Devenin sırtındaki tabutta ise, Mutu kabl entemutu yani ölmeden önce ölmeyi ifade eder. Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu Đnanç Kurulu Adres: Stolberger Str Köln Tel.: 0049/(0)221/ Fax: 0049/(0)221/

3 ÖNSÖZ GENEL BĐLGĐLER HASTA VE HASTALARI ZĐYARET HAKK A YÜRÜME / RUHUN TESLĐM EDĐLMESĐ Su Vermek Vedalaşmak / Helâllaşmak BĐR CAN HAKK A YÜRÜDÜĞÜNDE YAPILACAK ĐLK ĐŞLEMLER HAKK A YÜRÜDÜKTEN SONRA YAPILACAK ĐŞLER Hakk a yürümenin duyurulması Hakk a yürüyen canın yıkamaya götürülmesi Hakk a yürüyen canın bedeninin yıkanması Hakk a yürüyen canın bedeninin kefenlenmesi HELÂLLIK ALINMASI HAKK A YÜRÜME ERKÂNININ YAPILMASI HAKK A YÜRÜYEN CANA MEZARDA VERĐLECEK DUA ÇOCUKLAR ĐÇĐN YIKANMADAN ÖNCE VERĐLECEK DUA ÇOCUKLAR ĐÇĐN MEZARDA VERĐLECEK DUA ÇOCUKLARIN DEFNĐNDEN SONRA OKUNACAK DUA BAŞ SAĞLIĞI DĐLEMEK (TAZĐYE) DARDAN ĐNDĐRME DÂR'DAN ĐNDĐRME ERKÂNI / KIRK ERKÂNI KIRK ERKÂNINDA OKUNACAK GÜLBENK SOFRA GÜLBENGĐ

4 Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi Hele bana şöyle geldi bir göz açıp yummuş gibi Đş bu söze Hak tanıktır, bu can gövdeye konuktur Bir gün ola çıka gide kafesten kuş uçmuş gibi Miskin adem oğlanını benzetmişler ekinciğe Kimi biter kimi yiter yere tohum saçmış gibi Bu dünyada bir nesneye yanar içim, göynür özüm Yiğit iken ölenlere gök ekini biçmiş gibi Bir hastaya vardın ise bir içim su verdin ise Yarın anda karşı gele Hak şarabın içmiş gibi Bir miskin gördün ise, bir eskice verdin ise Yarın anda karşı gele hülle donun biçmiş gibi Yunus Emre bu dünyada iki kişi kalır derler Meğer Hızır Đlyas ola ab-ı hayat içmiş gibi Yunus Emre 4

5 ÖNSÖZ AABF Đnanç Kurulu, kendisine bağlı Alevi Kurumları nın güncel ivedi gereksinimlerinin çözümünü çalışmalarının başına koymuştur; Hakk a yürüyen bir canın bekletilmeden sırlanması tüm işlerin önünde gelir. Zamanını kendinizin ayarlayamayacağı bir durumdur Hakk a yürümek. Yüzyıllardır kendi kökeninden uzaklaştırılmaya çalışılan Alevilik, kendini yeniden üretemediği ve zenginleştiremediği gibi, bu mirasın tamamını da elde tutamamıştır. Zaman içersinde kendi değerlerinden hep kaybederek günümüze gelen Alevi inancında en çok tahribat cenaze konusunda ortaya çıkmıştır. 17. yüzyılda başlayan sistemli ve sürekli kontrol Alevileri kendi gelenekleri ve inançları dışında bir cenaze törenine zorlamıştır. Dağa taşa, kurda kuşa, börtü böceğe kendine özgü inanç değerleriyle yaklaşan Alevilik, cenaze konusunda bu değerlerini, ne yazık ki, bazı istisnalar dışında koruyamamıştır. Đnancına ve felsefesine içerik olarak ters bir uygulamayla sırlamağa başlamıştır Hakk a yürüyen canlarını. Anadolu nun ücra köşelerinde kalmış bazı köylerin ve Tahtacıların dışında neredeyse tüm Aleviler kendi özgün cenaze sırlamalarını unutmuşlardır. Son yüzyılda şehirleşmeyle birlikte de, çevreye uyum sağlamak adına başka bir geleneğin tutsağı olmuşlardır. Alevilerin asimile olmasında en büyük etkenlerin başına geçmiştir cenaze meselesi ; inançlarında hiç yeri olmadığı halde peşinden mevlit okutmak böyle bir uyumun getirisidir. Kısacası, Aleviler kendi inanç anlayışına özgü ve özgür biçimde cenazelerini kaldırabilmekten uzakta idiler şu ana kadar. Avrupa da Alevi Kültür Merkezleri nin çoğalması, cemevlerinin yapılması yüzyıllardır çile haline gelmiş cenaze konusunu yeniden gündeme getirdi. Bu sorunu çözmek üzere AABF gecikerek de olsa kendi Cenaze Kollektifi ni kurdu. Almanya da ve ya istek üzerine Türkiye ye naklederek Alevi Erkânı na göre Hakk a yürüyen canları sırlamaya başladı. AABF Đnanç Kurulu ve ona bağlı Dede ve Analarımız bu hizmeti yol gereği üstlendiler. Ancak, yüzyıllardır unutulmuş ya da kısmen akılda kalmış cenaze erkânı her bölgeye ve Dede/Ana ya göre ayrıcalıklar gösteriyor. Ayrıca, daha çok köy geleneğinin ağırlıklı olduğu bu uygulamalar, günümüz koşulları gereği, yeniden yaşanılan ortama uygun duruma getirilmek zorunda; inanç özünü saptırmaksızın, günümüze uygun düşmeyen bazı geleneklerin yeniden gözden geçirilerek buradaki yaşam koşullarına uygun duruma getirilmesi gerekiyordu. Türkiye de bazı yazılmış cenaze erkânları olmasına rağmen, AABF nin ve Avrupa nın kendi koşullarına uygun bu yeni erkân elbetteki yasa değil ve eksiklikleri bulunmakta. Ancak, asimilasyonu durdurma ve kendi inanç değerleriyle yeniden buluşma yönünde atılan en önemli adımdır. Bugün gerek Türkiye de olsun, gerekse Avrupa da Alevi inancında olan canların cenazeleri artık cemevlerinden ve kendilerine özge aala sırlanmaktadır. Alevi inancı gereği ölüm don değiştirmektir ve asl olan özle yeniden buluşmadır; yok olma değildir. Bu yüzden cansız beden, bu inancın gereği olarak, ona uygun sırlanmak durumundadır. Elinizde bulunan bu Cenaze Erkânı nın asıl amacı budur. Đnanç kuruluna bağlı Dede ve Analarımızla bazı yazarlarımızın hazırladıkları erkânlardan da yararlanarak hazırladığımız bu Erkânname, şimdiki Dedelerimize ve Analarımıza yardımcı kılavuz görevini yerine getireceği gibi, yeni yetişecek Ana ve Dedelerimize de bu önemli işlevin aktarımını sağlayacak yapıt olacaktır. Zaman içerisinde gereken düzeltmelere ve tamamlamalara da açık olacaktır. Baz olarak Cemevinden yapılacak bir sırlama düşünülmüştür. Bundan böyle tüm Aleviler canlarını Cemevlerinde sırlamaya özen göstermelidirler; her inancın yolcuları kendi inanç merkezlerinden yolcu edilir ve Alevilerin inanç merkezi cemevidir. Bu yapıtın hazırlanmasında emeği geçen herkesin hizmeti kabul, yardımcısı Hızır olsun! Köln, 30 Mart

6 1. GENEL BĐLGĐLER Bir can Hakk a yürüdüğünde yerine getirilecek hizmetlerin tümüne Hakk a Yürüme Erkânı diyoruz. Burada yolcu olan can, yeni mekâna uğurlanır. Yolcu olan can ın temsilcisi ve sözcüsü Dede veya Anadır. Bu sözcü üzerinden Hakk a yürüyen can la kalanlar son olarak helâlleşir ; bu yüzden Hakk a Yürüme Erkânı bir Helâllaşma Erkânı dır. Bu son ikrarlaşma üzerinden kalan canlara da günlük yaşamdaki sorumlulukları yeniden hatırlatılır ve yaşam süresi içersinde birbirleriyle iyi geçinmeleri öğütlenir. Alevilik inancında ulaşılması gereken son nokta kâmil insan olmaktır. Hakk a Yürüme Erkânı, yani son helâlleşme de bu bütünün bir parçası olduğuna göre, Hakk a Yürüme Erkânı bir başka anlatımla; kâmil insan olma koşullarının kalanlara yeniden anımsatılması erkânıdır. Yol yükümlülüğü gereği Hakk a yürüyen canın hal diliyle bize seslenmesini dinleme ve söylediklerini yapma konusunda ikrar verme erkânıdır. Alevi öğretisinde canın bedeni terk etmesine Hakk a yürüme denilir. ALEVĐLĐKTE HAKK A YÜRÜME Alevi inancında ölüm kavramı kabul edilmez; aslına (öze) dönüş vardır. Hakk a yürüme nin, Alevilikte iki yorumu vardır. Birinci ölüm Nasip (ikrar) törenindeki ölüm dür. Bu ölüm, Alevilerce ölmeden önce ölmek terimleri ile ifade edilmektedir. Đkrar törenindeki ölmek, iradi bir ölümdür ve bu aşama Alevi eğitiminin belki de en çarpıcı ve en zorlu aşaması olarak kabul edilmektedir. Onun için ikrar veren Alevilere can denir. Alevilikte benimsenmiş olan Bâtıni yorumda iradi olarak ölen, yani ikrarını alan can, dünyaya yeniden gelmiş gibidir. Yani, insanların yaşamları boyunca yaptıkları pek çok şeye, ölümle karşılaştıklarında pişmanlık duyacak olmaları ve bir daha dünyaya gelsem böyle yapmazdım düşüncesine varmaları ikrar töreni ile canlara anlatılmaktadır, öğretilmektedir. Böylece insanın son veda anındaki hesaplaşmasını önceden ikrar töreni ile yaşayan Aleviler, kendilerini yeniden doğmuş olarak kabul ederler ve bu olayı da ikinci doğum anlamına gelen don değiştirmek olarak adlandırırlar. Yola girmenin ön koşulu olan ölmeden önce ölmek (iradi olarak ölmek), Şah Hatayi tarafından şöyle dile getirilmiştir: Dört kapı selâmın verip aldılar, Pirin huzuruna çekip yettiler; El ele, el Hakk a olsun dediler, Henüz mâsum olup cihana geldim Nefeslerde de belirtilen, Alevilikte yapılan ikrar töreninden sonra, yola girenlerin kendilerini yeniden doğmuş gibi hissetmeleridir. Alevilikte yola giren kişi, kendisini tüm kötülüklerden, istenmeyen davranışlardan arındırmış sayılır. Bundan sonra geride kalan yaşamı boyunca pişmanlık duyacağı şeyleri yapmamaya çalışır, yani arındırılmış halde kalabilmek için çaba gösterir. 6

7 Đkinci ölüm ise biyolojik ölüm dür; Biyolojik ölüm, beden dinlendirmek, Hakk a yürümek, don değiştirmek, mekân değiştirmek ve canın tenden ayrılması gibi terimlerle dile getirilmektedir. Bu terimlerden bedeni dinlendirmek, Hakk a yürümek ve don değiştirmek yeni bir durumun başlangıcı olduğu inanışından kaynaklanmaktadır. (Ölürse tenler ölür, canlar ölesi değil. Yunus Emre). Bedeni terk eden ruh (can), Hakk dan (asl olandan) gelmiştir, Hakk a (aslına) dönecektir. Bu nedenle, Hakk a ulaşmak üzere can bedeni terk ederek Hakk a yürür denilmektedir. Yani ölüm/ölme, Hakk a ulaşmak, öze yeniden kavuşmak, mevcut olduğun, geldiğin noktaya yeniden dönmektir: Can bedenden ayrılacak Tütmez baca sönmez ocak Selam olsun kucak kucak Dostlar beni hatırlasın (Aşık Veysel) Alevilikte biyolojik ölümün Hakk a yeniden kavuşmak olarak kabul görmesinin ana nedeni evrendeki bütün varlıkların aynı özden varolduğuna, yoktan var olamıyacağına, varken de yok olamıyacağına inanılmasındandır. Alevi tasavvuf yapısındaki bu öğretiye göre, Đnsan-Evren-Hakk bir bütündür (vahdet-i vücûd veya vahdeti mevcut). Bundan dolayı evrendeki nesneler ve düşünceler Hakk ın varlığından kaynaklanmaktadır ve bu durum (ölüm), varlığın (insanın) öze dönüşümü olmaktadır. Hakk a yürüyen can ın aslında ölmediğine, öze (Hakk a) geri döndüğü inanışına Alevi menkıbelerinde, deyişlerinde sıkça rastlanır. Bu tür şiirlere devriye denir. Aliyel Murteza nın vasiyeti üzerine, cenazesini, evden almak üzere gelen kişiye verilir. Şah-ı Merdan ın cenazesini sanduka (tabut) içinde devenin üzerine yükleyip, oradan uzaklaşan yüzü örtülü yabancıyı, oğulları gizlice takip ederler. Bir ara yüzündeki örtünün açılmasıyla, cenazeyi alıp götürenin de babaları olduğunu görürler. Yani bu düşünce de ölüm, aslında bir yok oluş değil, bir dönüşümdür. Bu söylence, birçok Alevi deyişine ve söylencesine de kaynaklık etmektedir. Hatayi nin, bu olayla ilgili dörtlüğü ise şöyledir: Ali dir cesetin kendisi yuyan Yuyup kefeniyle tabuta koyan Ali dir devesin kendisi yeden Hakk ile Hakk olan Arslan Ali dir. 7

8 2. HASTA VE HASTALARI ZĐYARET Alevi inancında yer alan canlar, can kavramı ile tanımlanan tanıdıkları, sevdikleri kişinin iyi gününde yanında oldukları gibi, zor günlerinde de yanında olmaya çalışırlar. Bir can hasta olup sağlığını yitirdiği günlerde, onu teselli eden ve yalnız bırakmayanlar, diğer canlar dır. Hastalık döneminde kişinin yaşam anlayışı da değişmiştir ve kendisini ziyaret edecek dostlarını ve akrabalarını beklemektedir. Çünkü bu dönemde acısını paylaşacak, kendisine moral verecek tatlı sözler, hasta için önem taşır. Bu nedenle sağlığı bozulan can ı, mümkün olduğunca topluluk üyeleri yalnız bırakmamaya çalışırlar. Hastanın akrabaları, dostları, komşuları ve diğer yakınları, hastanın maddi ve manevi durumu göz önünde bulundurularak yardım yapar. Hasta ziyaretine gidenler, bir şeye ihtiyacı olup olmadığını sık sık sorarlar. Hasta ve müşkül durumda olan cana veya aile bireylerine yardım ve dayanışma teklifini yaparken çok dikkatli davranılmalıdır. Onurlarını incitip, onları bireysel olarak üzecek veya toplumun diğer fertleri karşısında yardıma muhtaç olduklarını gösterecek davranışlardan sakınmalıyız. Bunlar yapıldıktan sonra hasta yanından ayrılırlar. Burada asıl amacın insanlar arasında inançsal ve kültürel bağların kopmadan gelecek nesillerimize aktarmak, dolayısıylada hasta olan canımıza hem moral hem de manevi katkı sunmaktır. Gülbenk, (Dua) Bismişah Allah Allah, Hakk-Muhammed-Ali, Pirimiz üstâdımız Hünkâr Hacı Bektaşi Veli dertlerimize derman, hastalarımıza şifa, borçlarımıza eda, gönüllerimize nur ve iman eyleye! Hanelerimizde yürek ferahlığı, gönüllerimizde dost sıcaklığı eksik olmaya! Acısı olanın acısı dine, mutluluğu sevinci olanın sevgisi bin ola! Fatımâ Anamızın şefaatına nail ola! Yarabbi, bu canın ızdırabını giderip vücûduna sağlık şifa ver, acı ve kederlerini yok eyle! Dâr olduk, didar gördük. Teslimi rıza kıldık. Birbirimize yâr olduk. Nur-u Nebi, keremi Ali, gülbengi Hünkar Hacı Bektaşi Veli Gerçek erenler demine Hüü Mümüne ya Ali. 8

9 3. HAKK A YÜRÜME / RUHUN TESLĐM EDĐLMESĐ HAKK DÖŞEĞĐNDEKĐ CANA KARŞI GÖREVLER 3.1. Su Vermek Ruhunu teslim etmek üzere olan cana, ölüme ait belirtilerin (örneğin, nefes almada aşırı güçlükler, belleğin yitirilmesi, hareketlerdeki ani ve kontrolsüz değişiklikler vb.) görülmesi durumunda, ağzına az miktarda su verilir. Zaten Hakk döşeğindeki cana, sürekli olarak belirli aralıklarla su verilir ya da su içemeyecek durumda ise, dudakları bir bez ile ıslatılır. Alevi inanışında ruhunu teslim etmek üzere olan canın, yatarken herhangi bir yöne doğru çevrileceğine ya da belli bir biçimde yatırılacağına ilişkin hiçbir yazılı veya sözlü kayıt bulunmamaktadır. Hakk a yürümek üzere olan can ın yanında, dinsel bilgi sahibi (Dede, Ana, Baba, Mürşid, Rehber vb. gibi) kişi tarafından, üç kez salâvat getirilir veya Tevhid okunur. Hakk la ilahe Đllallah, Hakk birsin Muhammed e Resulullah, Aliyyun Veliyullah, Ehlibeyti Keremullah, mürşid-i Kâmilullah, şefaat kıl ya Resullullah Ruhunu teslim etmek üzere olan canın bunu tekrar etmesi için kesinlikle ısrar edilmez. Hastanın durumu bunları söylemeye uygun değilse, yalnızca Hakk sözü telkin edilir. Ayrıca, ruhunu teslim etmek üzere olan canın yanında çok hafif sesle düvazimam okunabilmektedir. Çoğunlukla ruhunu teslim etmek üzere olan canın yanına aile bireyleri ve onun en çok sevdiği arkadaşları alınmaktadır. Dede/Ana veya bu görevi yapan kişi, Hakk a yürümek üzere olan canın yanında bildiği gülbenkleri sessizce okur. Bismi Şah Allah Allah, Yüce yaradan bütün Evliyaların ve Embiyaların aziz hatırı için, yüzü sana dönük, darda olan canlardan himmetini esirgemeyesin. Sen keremkanisin, kerem ve lütfunu sana sığınan kullarından esirgemeyesin. Kusur ve eksiklerimizi derğahında kabul eyleyesin. Cümle canları azap ıstıraptan uzak eyleyesin. Dil bizden nefes Hz. Pirden ola 9

10 3.1. Vedalaşmak / Helâllaşmak Durumu ağırlaşan hastanın hısım, akrabaları ve müsahibinin yanı başında bulunmaları ve helâlleşmeleri uygundur. Pervaneyi aşk oduna yandıran Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Dalga vurup deryaları coşturan Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Mansur u berdar eyleyip astıran Çekip Zülfükâr ı taşı kestiren Miraçta Habib e nişan gösteren Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Fani imiş şu dünyanın ötesi Söylerim sözümü varmı hatası Şah Hasanla Hüseyinin atası Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Zindanda Zeynel in baçını veren Muhammet Bakır ın gönlüne giren Mahrum kalmaz dergâhına yüz süren Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Caferi Sadık sın Musa Rıza sın Mümüne ikrar münafıka cezasın Sahibil evliya sefri hüdasın Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Taki Naki her dertlere devasın Đmam Hasan Asker Şerif ligasın Muhammet Mehdi sin Şah evliyasın Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım Şah Hatayim ziyan etmez kârından Her kula bir sevda vermiş serinden Sırattan mizandan mahşer yerinden Mürvet Şah-ı Merdan sana sığındım 10

11 Dünü günü hata etmek işimiz Tövbe günahımıza estağfurullah Muhammed Ali ye bağlı başımız Tövbe günahımıza estağfurullah Hasan Hüseyin im balkın nur ise Đmam Zeynel sır içinde sır ise Özümüzde benlik kibir var ise Tövbe günahımıza estağfurullah Muhammed Bakır ın izinde olmak Yükünü Cafer in ilminden tutmak Layık mıdır hatır gönüller yıkmak Tövbe günahımıza estağfurullah Musa Kazım Rıza katınca maya Taki Naki emeğimizi vermesin zaya Dünü günü yaptığımız suçlara Tövbe günahımıza estağfurullah Hasan al Asker in güllerin bite Mehdi gönlümüzün gamını ata Leyli nahar yaptığımız koy gıybete Tövbe günahımıza estağfurullah Şah Hatayim eder Bağdat la basra Biz kaldık şimdi böyle bir asra Sen kerem kanisin kalma kusura Tövbe günahımıza estağfurullah 11

12 4. BĐR CAN HAKK A YÜRÜDÜĞÜNDE YAPILACAK ĐLK ĐŞLEMLER Hasta kişi Hakk a yürüdüğünde, Dede/Ana veya görevi üstlenmiş bir er/bacı tarafından ruhunu teslim eden kişinin gözleri açıksa Hakk-Muhammed-Ali şefaatinden Mahrum eyleme der ve salâvat getirerek kapatılır. Ağzı açıksa, çenesine enli bir bez, mendil ya da tülbent çekilip ağzı kapatılarak başından bağlanır. Bir can Hakk a yürüdüğünde üzerinden elbiseleri (yalnızca iç çamaşırları üzerinde bırakılarak) çıkartılarak bir çarşafa konur ve bir tarafa kaldırılır. Bu giysiler bazı yörelerde kabire konur veya giydirilir bazı yörelerde de fakirlere verilir. Mefta yere uzatılır yani Rahat Döşeğe/Hak Döşeği ne bırakılır ve elleri göğsünde birleştirilir ya da elleri düzgün bir şekilde yanlarına uzatılır. Sonra her iki ayak baş parmakları bir bezle birbirine bağlanır. Bedenin dar duruşu alması sağlanır! Bu işlemlerden sonra Hakk a yürüyen canın üzeri boylu boyunca temiz bir çarşaf ya da örtüyle örtülür. Başucunda üç adet mum yakılır. Yaşlı ve olgun insanlar cenazenin olduğu evde kalırlar ve ev halkına yardım ederler. Alevilikte bu işlem sırasında Dede/Ana/er/bacı çağrılır. Çağrılan kişi Hakk a yürüyen canın göğüs hizasında veya başucunda durarak Hakk a yürüyen canın ruhuna gülbeng okur. Asağıdaki gülbenklerden birini okuyabilirsiniz. Gülbenk 1 Bismişah Allah Allah <<...>> Hatun bacı ile <<...>> Kardeşimizin oğulları/kızları sevgili <<...>> can. Sen <<...>> gün önce aramızdan ayrılıp Hakk a yürüdün... Hepimizi ağır acılara gark eyledin!.. Ve cemaline.. bizi hasret bıraktın... Hakk`ın rahmetine ulaştın... Hakk ın yarattığı her can akibet bir gün tekrar Hakk a dönecektir... Şimdi sen Hakk divanına vardın. Ey <<...>> Can, sen, Hakk-Muammed-Ali Yolu nun bendesisin... Gerçek velilerin, evliyaların, embiyaların, erenlerin Dâr-ı Divanı nda yüzün ak, özün pâk ola... Mürşidine, Pirine, Rehberine hüsn-i rızan ile olan ikrar ve itikadın sana Hakk katında yardımcı ola... Aliy-el Murtaza Divanı nda ikrar ile imanın makbul ola, kabul göre... Bedenin bizden ayrılsa bile ruhun bizlerle birlikte Özümüzde Aşk-ı Niyaz la seni gönül sevgimizle hatıralarda anacağız... Bar-i Hûda Aşk-ı Niyazı yla temennamız.. Ehli Beyt Katarı ndan.. Didarı ndan mahrum olmayasın... Hizmet bizden, şefaat Şah-ı Merdan Ali den ola! 12

13 Gülbenk (Dua) 2 Bismişah Allah Allah, Bu Evreni yaratan Yüce Hakk Đnsani kendi nurundan yarattın. Hakk dan gelip yine Hakk a döneceksiniz emrini yerine getiren bu canımızın ruhunu şad, mekânını nur eyle ya rabbim. Muhammed Mustafa ve Ehlibeyti nin, Şah-ı Velayet Ali yel Mürteza nın hakkı için rahmetini ve marifetini günden güne artır, Yarabbi Adem-i Safiullah, Nuh-u Nebiullah, Đbrahim-i Halilullah, Đsmail-i Teslimullah, Musa-i Keremullah, Đsa-i Ruhullah, Muhammed-i Habibullah, Aliyyun Veliyullah yüzü suyu hürmetine Hakk a göçen bu canın suçlarını bağışla, kabrini nur, ruhunu şad eyle! Đsmini saydığımız ve sayamadığımız velilerin, erenlerin, evliyaların yüzü suyu hürmetine, bilerek veya bilmeyerek yaptığı günahlarını sen bağışlayasın ya rabbi! Üçler in, Beşler in, Yediler in, On iki Đmamlar ın, On dört Masum-u Paklar ın, On Yedi Kemerbestler in, Kırklar ın hayır himmetlerini üzerinden eksik etme ya Rabbi! Hakk-Muhammed-Ali diyen canları Hatice-i Kibriya, Fatımat-ül Zehra yüzü suyu hürmetine, kabir azabına uğratma ya Rabbi! Geride kalan ev halkına akraba ve yakınlarına uzun ömürler tükenmez sabırlar ihsan eyle ya Rabbi! Gerçeğe Hüü, mümine ya Ali 13

14 5. HAKK A YÜRÜDÜKTEN SONRA YAPILACAK ĐŞLER 5.1. Hakk a yürümenin duyurulması Hakk a yürüme olayının ardından ev sahiplerine yardım amacıyla ve cenazenin çabuk kaldırılması için ve de cenaze ibadetinin kalabalık bir topluluk tarafından yapılmasını sağlamak amacıyla Hakk a Yürüme haberi, Hakk a yürüyenin sevenlerine ve Alevi Kültür Merkezine hemen duyurulur. Alevi Kültür Merkezlerimiz Aileyle irtibata geçip gelen misafirleri Cem evlerinde ağırlamalı, Hakk a Yürüme Erkânı Cem Evinden yapılmalı Hakk a yürüyen canın yıkamaya götürülmesi Mefta, Hakk Döşeğinden alınarak teneşir denilen ve yüksekliği cm kadar olan bir yere yatırılır. Hakk a yürüyen teneşire götürülürken Dede, Ana veya bu konuda görevli olan kişi bildiği bir Gülbenk yada şu duayı okur: Ber Cemal-i Muhammed, kemali Đmam Hasan Đmam Hüseyin, Ali yi Pir bilene verelim Candan salâvat. Allahümme salli ala seyyidine Muhammed ve ala Ali seyyidina Muhammed. Hakk la ilahe illallah, Hakk birsin Muhammed en resulullah, Aliyün Veliyüllah, Ehli Beyt i Keremullah, Mürşidi Kâmilullah şefaat kıl ya Resullah. Ve Dede, Ana veya bu konuda görevli olan olan kişi söyle devam eder: Şimdi dünya günlerin sonunda ahiret günlerinin başında yönünü Hakk a çevirdin. Hakk ın hükmü yürüdü. Hakk seni ulu bir menzile erdirsin. Hakk erenlerin katarına, darına, didarına nail eylesin. Gerçeğe hü mümine ya Ali. Hakk a yürüyen canın bedeninin yıkanacağı yer kapalı veya örtülü olmalı. Teneşirin etrafı güzel kokulu bir nesne ile tütsülenir. Hakk a göçen can yıkanırken fazla kimsenin bulunmasına izin verilmez. Hakk a göçen canın göbeğinden (kadınlarda göğsünden) dizlerine kadar edeb yeri iki kat ya da kalın bir örtü ile örtülülerek, elbiseleri tamamen çıkarılır. Bu bezin kalın ya da iki kat örtülmesinin sebebi vücûdun edeb yerlerini göstermemesi amaçlıdır. Yardımcı yıkayıcılardan biri su döker, diğeri sağa, sola çevirmek için yardım eder, görevli olan da yıkar. Bu hazırlıktan sonra yıkayıcı Bismi Şah deyip, yıkama için niyet eder ve şu sözleri söyler: 14

15 NĐYET GÜLBENGĐ Yarabbi, şu an yönünü sana çevirmiş Hakk a yürüyen bu canın bedenini rızan için dünya kirlerinden yıkayıp temizlemeye niyet ettim. Eksiğim, noksanım olursa sen af edicisin, af eyle! Hakk tan geldik, Hakk a gidiyoruz. Mürşidimiz Muhammed, Pirimiz Đmam Ali, Ehl-i beyt in yüzü suyu hürmetine sana dönen bu candan sefatini esirgemiyesin Dualarımızı kabul eyleyesin. Gerceğe Hüü. Yıkama bitinceye kadar Ey esirgeyen, bağışlayan Allahım! Yargılamanı dilerim Hakk tan geldik, yine Hakk a döneceğiz. diye, Hakk a yürüyen canın hatalarının affı için dua edilir, Hakk-Muhammed-Ali ve Oniki Đmamlar ın isimleri anılır Hakk a yürüyen canın bedeninin yıkanması Hakk a yürüyen can kadınsa kadın, erkekse erkek yıkar; orada hazır ise kendi mürşidi, yoksa piri, yoksa rehberi, bunlar yoksa cemevinin Dede/Anası veya görevlisi bu işi üstlenir. Cenaze yıkayan kişi bulunmuyorsa, eşler biribirini, kız annesini, oğlan babasını, veya anne kızını, baba oğlunu yıkayabilir. Yıkayıcının yanında, Hakk a yürüyen can erkek ise erkek müsahibi, kadın ise bayan müsahibi su dökmek ve sağa sola çevirmek için yardımcı olmalıdırlar. Hakk a yürüyen canın müsahibi yoksa ya da o anda orada bulunmuyorsa, bilen birileri yardımcı olmalıdırlar. Yıkayan kişi, yıkamaya başlamadan önce, evvela yukarıda belirtiğimiz niyeti söyler. Sonra, Hakk a yürüyen canın bedeni üzerine atılan örtü alınır, iki kat ya da kalın bir stil bezi ile, erkekse göbekten diz kapağına kadar, kadınsa göğsünden diz kapağına kadar örtülür. Yıkayıcı yanında dört çift eldiven ve dört tane sünger bulundurur. Bismişah çekerek evvela edep yerlerini yıkar. Şayet herhangi bir akıntı var ise bir pamuk ya da bezle tıkar. Yardımcılarının yardımıyla, Hakk a yürüyen canın bedenin üst gövdesini oturur duruma getirilir. Karnını sıvazlıyarak içindeki havanın çıkmasını sağlar. Tekrar uzatılır ve edep yerlerinin son temizliği tamamlanır. Yıkama esnasında akıntı olmamasına karşı tedbir olarak öncelikle bu işlem yapılmalıdır. Eldiven ve sünger (temizlik bezi) değiştirilerek, evvela başı, yüzü yıkanır. Sonra vücûdunun üst kısmından başlayarak, belden yukarı bedeni sağdan, sola olmak üzere kolları, elleri üçer defa itina ile yıkanır. Her su dökülürken Hakk-Muhammed-Ali, On Đki Đmamların ve Erenlerin isimleri zikredilir. Eldiven ve sünger (temizlik bezi) değiştirilerek, belden aşağı bacakları ve ayakları üçer defa itina ile yıkanır. 15

16 Eldiven ve sünger (temizlik bezi) değiştirilerek, yenileri ile evvela ağzına, Hakk-Muhammed-Ali aşkına, üçer defa ıslatılmış sünger ile su verilir. Sonra sağ eline, sonra sol eline, dirsekten aşağı üç defa su dökülür. Sağ ve sol ayağına, diz kapağından aşağı, üç defa su dökülerek Hakk a yürüyen canın yıkama işlemi tamamlanır. Hakk a yürüyen canın bedenini yıkıyan can ellerini kaldırarak şu duayı okur: Ya Rabbi, Hakk a yürüyen canın bedenini yıkadık. Senin rahmet deryandan Hakk a yürümüş cana lütufta bulun, kendisini temiz kabul et. Günahlarını af eyle. Eksiğimizi bağışla yarabbi. Bizim yıkama sevabımızı da, hem Hakk a yürüyen canın hanesine kabul eyle; hem de daha önce Hakk a kavuşmuş canlarımızın ruhunu nur eyle. Bu aşamadan sonra ailenin müsahibi varsa öncelikle müsahibinden başlamak üzere en yakın akraba, dost, arkadaş, komşular sırası ile meftayı ziyaret eder, helâllık suyu dökerler. Helâllik suyu dökerken Hakk- Muhammed-Ali diyerek başından başlar, ayaklarına doğru dökerler. Böylece Hakk a yürüyen canın bedeninin yıkanması tamamlanmış olur. Yıkama bittikten sonra, Hakk a yürüyen canın bedeni iki temiz büyük havlu ile, biri göbekten yukarı, biri göbekten aşağı, başı da ayrı bir küçük havlu ile, itina ile kurutulmalıdır. Özellikle çok şiş olan, el vurulamayacak durumda olan cenazeler yıkanmaz, sadece vücûduna su dökülür. Tarafik kazalarında, yangınlarda ölenlerin naaşları, çürümüş ve yıkamadan dolayı dağılabilecek cesetler ile bedeninin çoğu mevcut olmayanlar yıkanmadan kefene sarılır ve toprağa verilir Hakk a yürüyen canın bedeninin kefenlenmesi Erkek kefeni üç parçadır. Ahiret gömleği, eteklik ve sargıdan oluşur. Kadın kefeni ise 5 parçadır. Gömlek, eteklik, sargıya ilaveten baş bezi ve göğüs bezi bulunur. Cenazenin sarılacağı yere, önceden hazırlanan 15 cm eninde 150 cm uzunluğunda kefenin açılmaması için üç adet bağlama bezi (ayaklarına beline ve boynuna gelecek şekilde) önceden yerleştirilir. Eğer tabut var ise, bu bezler tabut içerisine de açılabilir. Hakk a yürüyen canın bedeni kefenlendikten sonra, kesilen bu bağlardan biri omuzlarından, biri kalçasından, biri de ayaklarından bağlanır ki, taşımada kolaylık olsun. Hakk a yürüyen canın bedeni mezara indirildikten sonra bu bağlar çözülür. Bu bağlama bezlerinin (bağlar) üzerine sargı denilen (en uzun bez) kefen serilir. Sargı Hakk a yürüyen canın bedenin boyundan cm uzun kesilmelidir ki meftanın baş ve ayak uçlarına düğüm vurulabilsin. Sargının üzerine de eteklik serilir ve sonra Ahiret gömleği (yakasız gömlek) işlemine geçilir. Eteklik, Hak ka yürüyen canın bedeninin boyu uzunluğunda ayak uçlarını kapatacak şekilde kesilmelidir. Bütün vucûd baştan ayağa kadar örtülmelidir. Ahiret gömleğin uzunluğu, cenazenin boynundan diz kapaklarını geçecek şekilde, iki katlı olarak kesilir. Kesilen parçanın ortasında, cenazenin başı rahat geçeçeği şekilde açılır. Açılan kısım baş tarafa gelecek şekilde etekliğin üzerine serilir. Bir katı baş ucunda 16

17 toplanır, bir katı ise cenazenin altına serilir. Hak ka yürüyen canın bedeni Ahiret gömleğinin içine yerleştirildikten sonra, başı açılan bölüme denk gelecek şekilde, başından geçirilir ve cenazenin üzerine örtülür. Ondan sonra Hak ka yürüyen canın bedenine eteklik sarılır. Son olarak sargı bezi yani uzun kefen her iki taraftan vücûdu iyice saracak, baş ve ayaklar görünmeyecek şekilde sarılır. Baş ve ayak uçlarından ve belinden bağlanır. Taşımak için kesilen bağlar düğümü rahat açılacak şekilde düğümlenlenir ve bu bağlar mevta kabire konulduğunda çözülür. Hakk a yürüyen can kadın olursa, kefen bezinden bir baş bir de göğüs bezi kesilir. Sargının baş ve ayak uçları düğümlenmeden önce, biri başına sarılır, biri de göğsünün üstüne atılır. Böylece kefenlenmesi tamamlanan cenaze tabuta konur, helâllığın alınacağı yere götürülerek Hakk a Yürüme Erkânı yapılır. 17

18 6. HELÂLLIK ALINMASI Helâllık evinin önünde alındığı gibi cenaze ibadetinin yapıldığı yerde de alınabilinir. Yakında bir cemevi varsa bu cemevinde yapılmalıdır. Helâllık alınacak alana Helâllık Meydanı da denir. Bu, yakınlarının ve komşularının rızasını almak demektir. Alevi inancında her ibadette rızalık alınması gerekmektedir. Hakk a yürüyen bir can için de ibadete katılan canlardan rızalık alınır. Rızalık alırken diğer canlar cemlerde olduğu gibi yarım ay biçiminde saf olurlar, dar duruşuna geçerler. [Saygın bir şekilde eller yanda da durulabilir-saygı duruşu]. Hakk a yürüyen can erkânda, dar meydanında canlarla dedenin arasında bulunmalıdır. Dede-Ana /Baba ya da bu konuda görevli olan kişi, cemali canlara dönük, topluma bir konuşma yapar [ölümle ilgili bir hatırlatmada bulunur]. Genc Abdal dan: Fırsat elde iken bir amel kazan Gül cemalin bir gün solsa gerektir. Zevkine aldanma tapma dünyaya Dünya malı burda kalsa gerektir Yarın Hakk ın divanına varılır Rüz-u mahşer günü sual sorulur Günahın tartarlar mizan kurulur Anda haklı hakkın alsa gerektir Genç Abdal ım Hakk a yakın olana Đtikatı bütün sadık olana Hakikatta Hakk a aşık olana Divanda şefaat olsa gerektir Cahil bildiğinden hiç geri kalmaz Bin nasihat etsen bir pula almaz Kişinin ettiği yanına kalmaz Herkes ettiğini bulsa gerektir Bana böyle geldi mevlâdan hitap Dil tutulur ol dem verilmez cevap Kimine lütf olur kimine azab Cennet tamı haktır dolsa gerektir Dünya benim diye gögsünü germe Dünya kadar malın olsa ne fayda Söyleyen dillerin söylemez olur Bülbül gibi dilin olsa ne fayda 18

19 Canlar, bacılar, dostlar, Hakk-Muhammed-Ali ye talip olanlar, ermek isteyen safaya, salâvat versin Muhammed Mustafa ya. Allahümme salli ala seyyidine Muhammed ve ala Ali seyyidina Muhammed. Hakk la ilahe illallah, Hakk birsin Muhammed e resulullah. Aliyün Veliyüllah, Ehli Beyt i Keremullah, mürşidi Kâmilullah, şefaat kıl ya Resulullah Canlar, <<...>> oğlu / kızı <<...>> canımız bugün aramızdan ayrılıp beşeri dünyadan Hakk dünyaya yürüyen kervana katılmış, aramızdan ayrılıyor. Hakk a yürüyen canımız doğdu, yedi içti, ağlayıp güldü, ekti biçti, dünya üzerinde bir çok şeylerle karşılaştı. Bu canımız hal diliyle bizlerden dilediği tek şey, onun huzurunda kendisine vereceğimiz gönül rızalığıdır. Đşte burada kendisi hal diliyle bizlere şöyle sesleniyor: Tenim teneşirde, canım Hakk yolunda. Bu dünyada, beşeriyet aleminde ömür sürdük, yedikiçtik, konduk-göçtük. Emir Hakk tan geldi. Bir içim suyun, bir lokmanın, yedi adım yolun hakkı var. Dili dönmeyen bu canımız cümle sevenlerinin ve dostlarının huzurundadır. Canlar! Bu canımız dönüşü olmayan bir yolculuğa çıkıyor, ama yakınları aramızda! Hakkını vermeye, döktüğünü doldurmaya, yıktığını kaldırmaya, dost gönlünü hoş kılmaya hazırlar. Hakkı olan, ağrınmış, incinmiş, gücenmiş kimseler varsa, dile gelsin, hakkını istesin! Canlar! Đnsanların hayatı sadece bir bakıştan ibaretmiş gibi geçip gidiyor. Hakk tan geldik yine Hakk a döneceğiz. Hakk tan ve hakikattan başka sığınılacak yer yoktur. Hakk a sığınma umudu sadece darda ve zorda olmamalıdır. Đnsanoğlu her an ve her yerde, inandığı varı vareden varlığı kabul ederek gönlünde, özünde, benliğinde yaşatmalıdır. Fırsat elden gitmeden, gaflet perdesi açılmadan, zamanı fırsat bilmeli. En önemli olan şey doğmak ve ölmek arasındaki zaman diliminde yolunu, edebini, erkânını, ikrarını, itikat ve inancını insanca ve özgürce yaşamasını bilmek ve böylece üzerinde yaşadığımız bu fani dünyadan göçtükten sonra bu kubbede hoş bir seda ve insanlığa yararlı bir eser bırakarak, Hakk ın huzuruna alın akı ile çıkmaktır. Pirimiz Hünkar Hacı Bektaş Veli buyurur ki: 19

20 Benim üç iyi dostum vardır. Ben ölünce birisi evde kalır, birisi yolda kalır, birisi benimle birlikte gelir. Evde kalan malımdır, yolda kalan ailem ve yakınlarımdır. Benimle birlikte gelen ise, iyiliklerimdir. Canlar! Aramızdan ayrılıp ebedi mekânı olan Hakk ın huzuruna giden bu canımız bizlerin dualarına ve gönül rızalığına, hakikat meydanına geldiğinde hayırlı amellere ihtiyaç duyar. Canlar! Hakk a yürüyen bu candan ağrınmış, incinmiş, gücenmiş, dargın, kırgın, alacaklı, verecekli her kim varsa dile gelsin, hakkı olan Hakk aşkına hakkını talep etsin. Teni türab ruhu azad olacak, Darül faniden darül bakiye Hakk ın huzuruna gidecek bu canımız üzerinde hakkınız varsa hakkınızı helâl ediyor musunuz? Canlar! Hakk ı hakikatı özünde gören, En-el Hakk diyen ve şimdi Hakk a yürüyen bu yol eri (kadınsa bacısı) sizin içinizde yedi-içti, kondu-göçtü, sizler ile beraber yaşadı. O şimdi Hakk Dünya ya göçüyor, biz nahak dünyadayız, bu canın üzerinde maddi veya manevi bir hakkınız varsa helâl ediyor musunuz? 3 KEZ TEKRAR EDĐLĐR! Helâl olsun diyen dillerden Hak-Muhammed-Ali razı olsun!. der, şu gülbengi verir: 20