Türkiye ve Balkanlar da Pomak Dili, Kültürü, Tarihi, Haber ve Yorum Gazetesi Aylık Gazete Haziran 2014 Sayı: TL

Transkript

1 Türkiye ve Balkanlar da Pomak Dili, Kültürü, Tarihi, Haber ve Yorum Gazetesi Aylık Gazete Haziran 2014 Sayı: TL SOMA KADER DEĞİLDİR! GELENEKSEL POMAK GİYSİLERİ ÇANAKKALE DE GÖRÜCÜYE ÇIKTI Halklar Mozaiği Karacaova Uluslar Arası EXPOTROİA 2014 Fuarı nda, Biga Pomak Kültürünü Tanıtma ve Yaşatma Derneği (BİGPOD) tarafından geleneksel Pomak kıyafetleri giydirilen genç kızlar, ilgi odağı oldu. Sf. 6 BALKAN TARİHİNDE POMAKLAR SEMPOZYUM SERİSİ DEVAM EDİYOR Karacaova, 1913 Balkan Savaşı öncesi Osmanlı egemenliğindeki Selanik vilayetinin, Vodina kazasına bağlı, 1924 nüfus mübadelesinden önce 26 tane Pomak, 16 tane Bulgar, 7 tane Yörük, 1 tane Müslüman Ulah ve 3 tane Hıristiyan Ulah olmak üzere 53 köyden oluşan bir nahiyeydi. Antik çağda Almopia olarak bilinen, Eski Makedonya krallığının 17 ilinden biridir. Sf Mayıs 2014 tarihinde, İlyasağa Çiftliği Köyü 120 Yaşında konu başlığıyla Çanakkale, Çan, İlyasağa Çiftliği Köyü nde Balkan Tarihinde Pomaklar Sempozyum serisinin dördüncüsü gerçekleşti. Sempozyum, İlyasağa Çiftliği köy kahvesinin bahçesinde yapıldı. Sf. 3 Gümüşdere Pomakla- Pomaklar Elmalı Köy Yarım Asırlık Pomak Farkında mısınız? rına Özelleştirme Kıs- Hayırı nda Buluştu Sevgisi ve Göç Trav- Trakya da Kapıdaki Ku- kacı Sf. 4 Sf. 5 ması Sf. 11 raklık Tehdidi Sf. 13

2 2 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 SOMA, KAZA-KADER DEĞİL KATLİAMDIR! Mehmet DEMİR Yazıişleri Müdürü Pomak ım, ama önce insanım. Pomak ım, ama önce emekçiyim. Pomak dili, kültürü ve tarihi adına çıkmış olduğumuz yolculukta, gazetemizin sayfalarında elbette bu konulara öncelik vereceğiz. Ancak tüm dünyanın gözünü diktiği bir olayda da yüzümüzü başka tarafa çeviremezdik. Öte yandan, yaşanan acıların ardından sorumlu bulunanlara verilecek hiçbir cezanın, kaybolan 301 canı geri getiremeyeceği gibi yaralanan 486 kişinin yaşadıklarını unutturamayacağı da gün gibi ortadadır! Ülkemizi yasa boğan bu olayın yaşanmaması en büyük arzumuzdu. Bugünden sonra bir daha böyle bir acının yaşanmaması ise en büyük temennimiz. Fakat bu temenninin gerçekleşmesi için başta Hükümet, işveren ve bakanlıklar olmak üzere herkesin üzerine düşeni yapması gerekiyor. Dünyanın en büyük iş cinayetlerinden biri, Türkiye tarihinin ise en büyük iş cinayeti Soma da yaşandı. Yaşamını yitiren maden işçilerinin ailelerinin, yakınlarının ve işçi sınıfının başı sağ olsun. Ülkede üç günlük yas ilan edildi ve tüm ülke yasa boğuldu! Türkiye, tarihinin en büyük iş cinayetini yaşadı. Resmi rakamlara göre 301 işçi yaşamını yitirdi, daha onlarca işçi maden ocağında, göçük altında kaldı. Onların cesetlerine hâlâ ulaşılamadı. Madene kaç işçinin indiği, kaç işçinin hayatını kaybettiği tam bir muamma. Yetkililer tarafından yapılan açıklamalar ise çelişkilerle dolu. Hastane morgları ve bölgedeki soğuk hava depoları işçi cesetleriyle doldu. Hayatını kaybeden işçiler arasında gençlerin ve kayıt dışı işçilerin bulunup bulunmadığı ise hâlâ açıklığa kavuşmamıştır. İşverenin kusurunu örtmeye çalışan, işveren temsilcisi gibi davranan sarı işveren yanlısı sendika da sessizliğini korumaya devam etmektedir. Yetkililerin yaptığı açıklamaya göre madende 787 maden işçisi vardı, 301 işçi öldü. Bu üzücü gelişmelerin ardından maalesef bazı insanlarımızın hiçbir şey olmamış gibi yaşamlarına devam ettiğini esef ve hayretle izledim. Pomak dernekleri dahil birçok demokratik kitle örgütünün bu faciaya kayıtsız kalması ya da yeterince ilgi göstermemesi beni derinden yaraladı. (Ülkede üç günlük yas ilan edilmişken PODEF in hiçbir programını iptal etmemesi ve olağan etkinliklerini aynen devam ettirmesi yüreğimi yaralamıştır.) Şahsım dahil, Pomak örgütlerinin bu katliama yeterince tepki göstermediğini düşünüyorum. Ancak henüz geç değil, hâlâ yapılabilecek şeyler var. Ve bu konuda basın açıklamalarının ötesine geçip, Soma aileleriyle dayanışmak adına bazı kampanyalar düzenlenebilir ya da düzenlenen kampanyalara Pomak dernekleri olarak etkin bir şekilde katılabiliriz. Bu ülkede emekçilerin hayatı bu kadar ucuz olmamalı. Bu arkadaşlarımız eve ekmek parası götürmek için çalışmak zorundalardı. Katil patron kârına kâr katmak için ocaktaki ısınmayı bile görmezden gelip üretime devam ederek 301 emekçinin canını aldı. Maden ocaklarının özelleştirilmesi, taşeronlaştırma, işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin önlemlerin maliyeti yüksek olduğu gerekçesiyle uygulanmaması, kâr hırsı ve patronların açgözlülüğü madencilik işkolu başta olmak üzere pek çok işkolunda iş cinayetlerine her gün bir yenisini daha eklemektedir. Soma Maden Şirketi ise, kâr hırsını ve bu cinayetlerin, yaşananların sorumlusu olduğunu şu sözlerle açıklamıştı: İşletmede maliyetleri ucuzlattık, üretimi artırdık. Maalesef bu açıklama ölen işçilerimizi bir kez daha öldürmüştür. Bu nedenle bir kez daha ifade etmek gerekir ki: SOMA, KAZA-KADER DEĞİL, KAT- LİAMDIR! GAZETENE SAHİP ÇIK! Ayda bir kez yayınlanacak olan Pomakların Sesi gazetesi şimdilik yılda 12 sayı çıkarmayı hedefliyor. Türkiye de, hatta dünyada bir ilki gerçekleştirerek Pomaklar a yönelik ilk matbuu yayını çıkaran ekip, tarihsel sorumluluğunun bilinciyle, bir ilki başarmış olmanın heyecanını yaşarken, bu heyecanı siz okurlarıyla da paylaşmak istiyor. Gazetemize abone olarak bu heyecanı sizler de yaşamak ister misiniz? BİZE KÖYÜNÜ ANLAT Kaç yılında nereden göç ettiniz? Köyünüzde Pomakça hâlâ konuşuluyor mu? Hâlâ sürdürdüğünüz gelenekleriniz var mı? Köyünüze has yemekleriniz var mı? Varsa nelerdir? Köyünüzün genel ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ olarak sorunları nelerdir? YAZIŞMA ADRESİMİZ pomaklarinsesi@pomaklarinsesi.com ABONELİK Yıllık: 60 TL Altı Aylık: 30 TL Pomakların Sesi Gazetesi Yerel Süreli Yayın Sahibi ve Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Mehmet DEMİR Adres: Talatpaşa Mh. Arslangazi Cd. İkizler İşhanı No: 1/12 Kağıthane - İstanbul Basım Yeri: ANADOLU OFSET - Davutpaşa Caddesi Kazım Dinçol San. Sit. 81/7 Topkapı - İstanbul Tel: Banka Hesap Bilgisi: Mehmet Demir - Ziraat Bankası Çağlayan Şb. - IBAN: TR Mehmet Demir Tel: Hasan Uygun Tel: Baskı Tarihi: Haziran 2014

3 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 3 BALKAN TARİHİNDE POMAKLAR SEMPOZYUM SERİSİNİN DÖRDÜNCÜSÜ İLYASAĞA ÇİFTLİK KÖYÜNDE GERÇEKLEŞTİ Bayram ERAT PODEF Genel Başkanı İlki 02 Mart 2013 tarihinde İstanbul, Perpa Ticaret Merkezi nde, ikincisi 24 Haziran 2013 tarihinde Çanakkale, Çimenlik Kalesi nde, üçüncüsü 02 Mart 2014 tarihinde İzmir, Gaziemir de yapılan Balkan Tarihinde Pomaklar Sempozyum serisinin 4. toplantısı 18 Mayıs 2014 tarihinde, İlyasağa Çiftliği Köyü 120 Yaşında konu başlığıyla Çanakkale, Çan, İlyasağa Çiftliği Köyü nde yapıldı. Her yıl geleneksel olarak yapılan, baharı karşılama, dostlarla buluşma, dua ve pilav ikramı içerikli köy hayırı ile aynı gün yapılan sempozyum, İlyasağa Çiftliği Köyü nün kuruluşunun 120. yılına denk geldiği için, çok daha anlamlı ve coşkulu oldu. Sempozyum, İlyasağa Çiftliği Köy kahvesinin bahçesinde yapıldı. kabul edildiğini, ders programı Çiftliği Köyü nde varlıklarını ledi. Pomakların altı ve daha çok Artık dünyadaki bütün Po- yazma çalışmalarının devam etti- devam ettirdiklerini öğrendiğini ülkede yaşayan uluslar arası bir maklar iletişim halinde ğini açıkladı. açıkladı. topluluk olduğunu, Pomakların Sempozyumun oturum başkanlı- Avrupalı olduğunu, Türkiye nin Köylülerin ve misafirlerin yoğun ğını yine İlyasağa Çiftliği Köyü Pomaklar altı ve daha çok Avrupa Birliği ne girmesi için ilgi gösterdiği sempozyumun açı- doğumlu, ÇOMÜ den Doç. Dr. ülkede yaşayan uluslar arası büyük destek vereceğini açıkladı. lış konuşmasını sempozyumu or- Muhammed ERAT yaptı. Pomak- bir topluluktur Türkiye Cumhuriyeti nin Pomak- ganize eden ve İlyasağa Çiftliği ların Balkanlardan Anadolu ya bir lara çok iyi davrandığını ve bu Köyü doğumlu olan Pomak Der- köprü kurduğunu, Pomakların ça- İkinci konuşmacı, ÇOMÜ den yüzden Türkiye ye teşekkür etti- nekleri Federasyonu (PODEF) lışkan, girişken ve uyumlu insan- Yrd. Doç. Dr. Mithat ATABAY, ğini söyledi. Genel Başkanı Bayram ERAT Çanakkale de Pomaklar konulu yaptı. Pomakların diline, tarihine lar olduğunu söyledi. bir konuşma yaptı. 93 Rus Sempozyumun sonunda konuş- ve kültürlerine sahip çıkmak için İlk konuşmacı, Sofya dan tarihçi, Harbi nden ve Balkan Sava- macılara ve konuklara birer plaket yaşadıkları yerlerde dernekler ku- araştırmacı ve gazeteci Georgi şı ndan sonra Çanakkale ye çok verildi. Sempozyumu Çan Bele- rarak bir araya geldiklerini, tanış- Zelengora, İlyasağa Çiftliği köy- göç olduğunu ve Biga Yarımada- diye Başkanı Abdurrahman Kuzu, tıklarını ve birlikte çalışmalar lülerinin atayurdu olan, Flibe ili, sı na çok fazla göç geldiğini bunu siyasi parti temsilcileri, birçok ku- Asenovgrad ilçesi, Orehevu kö- yaptıklarını, derneklerin bir araya nedenle birçok yeni köy kuruldu- rumun yönetici ve temsilcileri ile yünü anlattı yılında Orehe- gelerek federasyonu kurduklarını ğunu, İlyasağa Çiftliği Kö- Pomak dernekleri yöneticileri il- vu nun nüfusunun 1200 civarında ve birlik-beraberlik içinde çalış- yü nünde 46 hane olarak 1894 giyle izlediler. ve bunların üçte ikisinin Pomak malar yaptıklarını ifade etti. olduğunu; köyün zenginlerinin yılında kurulduğunu ve kayıtlara İlyasağa Çiftliği Köyü muhtarı Pomakların yaşadıkları diğer ül- Pomak olduğunu, Oreyhevu da geçtiğini açıkladı. Selayi Özdemir in sempozyum kelerle de görüştüklerini ve dün- yaşayan Bulgarların sürekli Po- Üçüncü konuşmacı Bulgaristan sonrası ikram ettiği ve İlyasağalı yadaki bütün Pomakların iletişim makları rahatsız ettiklerini ve so- Avrupa Pomak Enstitüsü Başkanı kadınların keyif ve coşkuyla pişir- halinde, birlik içinde hareket et- nunda canlarını korumak için Efrem Mollov konuşmasını Po- diği ayran, yoğurt, pekmez eşli- mesi için çalıştıklarını söyledi ve 1894 yılında iki büyük makça yaptı. Türkçe çevirisini ğindeki Pomak akıtmaları çok Pomakçanın yaşaması için Po- göç dalgası halinde Pomakların Asan Ristemov un yaptığı ko- lezzetliydi. makça kursu açtıklarını, Pomakça çoğunun köyden göç ettiğini ve nuşma ilgi çekiciydi. Konuşmayı İlyasağa Çiftliği Köyü nün 120. ders kitabı, alfabe kitabı, Türkçe ikinci göç dalgasındaki 50 ailenin Pomakça dinleyen, anlayan ve kuruluş yılını tebrik ediyor ve Pomakça sözlük yazım çalışmala- çoğu İlyasağa Çiftliği ne gelerek hemen tepki veren Pomaklar al- Pomak dili, kültürünü sonsuza rının devam ettiğini, Pomakçanın bu köyü yeniden kurduklarını an- kışlardan, onaylardan veya kah- dek yaşatmalarını diliyoruz. ilköğretim 5, 6, 7 ve8. sınıflarda lattı. Oreyhevu daki Golfaski, kahalardan sonra Türkçe çeviriyi seçmeli ders olarak okutulması Çulakvi, Drankvi, Saraçvi, De- dinlediler. Efrem Mollov, Pomak- İlyasağa çiftliği nin 121. Kuruluş için Milli Eğitim Bakanlığı na mirvi, Hasankahyavi, Sırbıvi, Mi- ların bir araya gelmesini, birlikte Yılı Etkinlikleri nde buluşmak başvurduklarını; başvurunun zinvi sülale isimlerinin İlyasağa hareket etmesi gerektiğini söy- umuduyla. /

4 4 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 Sarıyer ilçesine bağlı Gümüşdere köyü tarım arazisi özelleştirilmek isteniyor GÜMÜŞDERE POMAKLARINA ÖZELLEŞTİRME KISKACI Nilay VARDAR İstanbul un kent içinde tarım yapılan son topraklarından biri olan Tarım Bakanlığı nın sulu özel ürün arazisi olarak kabul ettiği Sarıyer ilçesine bağlı Gümüşdere köyü tarım arazisi özelleştirilmek isteniyor. Özelleştirme Yüksek Kurulu nun 8 Mayıs tarihli kararıyla Gümüşdere Köyü nün tek tarım arazisi metrekare yüzölçümlü taşınmaz özelleştirme kapsamında satışa çıkarıldı. İstanbul un sebze meyve ihtiyacını karşılayan Gümüşdereliler tek geçim kaynaklarının yok olmasına tepkili, Ziraat Mühendisleri Odası özelleştirme kararının iptali için dava açacak. Gümüşdere Köyü Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği nden Beyhan Uzunçarşılı, bu tarım ara- lerek yapılmak istenen biyolojik İstanbul un gıdasını sağlayan için gökdelen dikmek isteyenlerin zinde Türkiye nin ilk sürdürüle- arıtma tesisi ne karşı mücadele son tarım arazisi için üniversite, değil diyor. bilir kent tarım projesini yapmayı etmişti. Ziraat Mühendisleri Oda- sivil toplum örgütleri halk ve ba- Bu kadar verimli toprakları ko- planlarken özelleştirme kararı ile sı nın açtığı dava sonucu Tarım kanlığın ortaklığında Türkiye nin rumak, teknik ve üretimi daha şaşkınlığa uğradıklarını söyledi. ve Hayvancılık Bakanlığı, bu ala- ilk sürdürülebilir kent tarım pro- rantıbıl üretim projesine dönüş- nın sulu özel ürün arazisi oldu- jesini yapmak istiyoruz. Bakan- türmek yerine satmak istiyorlar. Mübadeleyle geldiler, köyü ıslah ğuna belirtmiş ve Kasım 2013 te lıktan randevu talebinde bulun- Maliyenin hazine adına kayıtlı ta- ettiler proje iptal olmuştu. duk. Burada çiftçiler bakanlıktan şınmazı toprağı işleyen köylülere destek almadan modern yöntem- makul bir fiyatta uygun taksitlerle Gümüşdere sırtını Belgrat orman- Köylüler tam mücadeleyi kazan- lerle üretim yapıyor. Özellikle ka- satmasına karşı değiliz. Toprak iş- larına dayamış, Karadenize kıyısı mışken şimdi özelleştirilme teh- dınlar çalışıyor. Buranın korun- leyenin olmalı. (NV) olan eski bir Rum yerleşim ye- didi yaşıyor. ması, geliştirilmesi gerekirken riydi. özelleştirilmek isteniyor. Bu sa- İmza Kampanyası Başlatıldı: 1924 te mübadele sonucu Rumlar Bakanlık tarım projemizi destek- dece Gümüşderelilerin değil, bu- Sarıyer-Gümüşdere Tarım köyü terk etmek zorunda kalınca lemeli radaki gıdayı tüketen İstanbul un alanına sahip çıkılsın başlı- Selanik Karacaova mevki Fuştan Ziraat mühendisi olan Beyhan meselesi. ğıyla Beyhan Uzunçarşılı tara- köyünden gelen Pomaklar köye yerleştirildi. Hâlâ dillerini koru- Uzunçarşılı, buranın statüsünü Bakanlığın yükselttiğini hatırlata- Toprak işleyenin olmalı fından İnternet üzerinden, adlı sitede başlatılan imza kampanyasına yan halk Selanik te yaptıkları rak kentte kalan bu son tarım ara- Özelleştirmeye karşı dava açan yoğun ilgi var. bahçeciliği Gümüşdere ye taşıdı. zisinin korunması ve geliştiril- Ziraat Mühendisleri Odası İstan- Sadece bir imza yetmez el- Araziyi kendi imkânlarıyla ıslah mesi için yazdıkları projeyi ba- bul Şube Başkanı Ahmet Atalık bette, ancak bu bir başlangıç ederek tarım alanına çevirdi. Şu kanlığa sunacaklarını söyledi. da toprak işleyenin olmalı, rant olabilir. (PS) anda büyük bölümünde açık tarım, 90 bin hektarında da seracılık yapılıyor. Her çeşit sebze meyve, süs bitkisi yetiştirilen ve hayvancılık da yapılan topraklardan 632 kişi geçimini sağlıyor. Hazine arazisi olan tarım alanlarında köylüler 1994 te köyün statüsünü kaybetmesiyle çok yüksek ecrimisil (işgaliye) bedeli ödemeye başladı. Bakanlık sulu tarım arazisi dedi Gümüşdereliler daha önce köyün bir bölümüne İSKİ ye tahsis edi-

5 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 5 Pomaklar Elmalı Köy Hayırında Buluştu Elmalı Köy Hayrı Çok Kalabalıktı Biga ya bağlı Elmalı Köy Hayrı, 11 Mayıs 2014 Pazar günü gerçekleşti... Elmalı Köyü Hayrına civar komşu Pomak köylerinin ilgisi oldukça yoğundu. Biga dan ve komşu köylerden gelen halk büyük bir kalabalık oluşturdu. Biga Pomaklar Derneği yöneticileri olarak bu köyü yalnız bırakmadık. Yönetim olarak köy hayrında yerimizi aldık. Köyde köy halkı ile söyleşilerde bulunduk. Pomak derneğimizi anlattık. Kısa zamanda tekrar Elmalı köyüne ziyarette bulunacağız. Hazırlayan: İrfan ÇINAR Çanakkale, Biga ya bağlı köyler, sırasıyla her yıl köy hayrını icra ederler. Bu köylere hayır günü katılım oldukça yüksektir. Civar köylerden ve Biga merkezden halk yoğun bir şekilde ilgi gösterir. Köyde toplanan halk köy meydanına sığmaz genelde. Hele ki dışarıdan gelen araçlara yer bulmak tam bir problem. Köy dışında, neredeyse kilometrelerce sıra halinde park ediliyorlar. Elmalı köyü hayırları bir başka oluyor. Yapısı itibarıyla köyün geniş ve büyük ve çok nüfuslu olması sebebiyle köy hayrı büyük bir şölen havasında gerçekleşiyor. Yemek çadırları köyün en tepe noktasında havadar bir yerde kurulduğu için herkes rahat bir şekilde yemeklerini yiyebiliyor. Önce kadınların yemek yemesi gerçekleştiriliyor. Daha sonra öğle namazını müteakip erkekler de yemeklerini rahat bir şekilde yiyor. Yemek sonrası meşe ağaçlarının gölgesinde ve esen hafif lodos rüzgârın güzelliğiyle, misafirler uzun uzun ağaçların gölgesinde sohbetlerini bitirmek istemeyip koyu bir muhabbete dalıyor. Bu meşe ağaçlarının gölgesinden insanın canı oradan ayrılmak hiç mi hiç istemiyor. Bu anı yaşamak için buyurun Köy kahvehaneleri dolup taşar böyle günlerde. Bu hayırların bir diğer özelliği de insanlar burada buluşup hasret giderirler. Birçoğu birbirlerini uzun zaman görmemişlerdir. Gerek kahvehanelerde gerekse köy meydanında görüşen insanlar, hasret giderip bol bol sohbet etme imkânı bulurlar. Hazırlayan: İrfan Çınar sizi Elmalı köyünde misafir edelim. Biga nın Pomak Köylerini Tanıtıyoruz Biga ya Bağlı Pomak köylerinden her ay bir köyü bu sayfada tanıtıyoruz Elmalı köyü Bu sayımızda Biga - Elmalı Köyü nü tanıtalım köylerinden göç ederek, bugünkü yerleşim birimini kurmuşlardır. Ancak bu yıllarda köyün yakınla- ken, köyün kurulduğu yerdeki orman ve çalılıkların temizlenmesi sırasında bir tek yabani elma gitmek çok zordur. Elmalı köyüne gidebilmek için Biga dan Aptiağa köyü istikametinden ve yine Osmanlı-Rus Savaşı sonrası bas- rındaki Fakara mevkiindeki Güve- görülünce, köye de ELMALI adı Biga dan Kırkgeçit-Yeşilköy isti- kılara dayanamayan Pomak göç- leroba denilen yer-de (şimdi verilmiştir. Elmalı köyü yerleşim menler, 1882 (Rumi 1298) Yenice ilçesine bağlı) bir Yörük olarak geniş bir alana yayılmıştır kametinden de gidebilir. (Alıntı- yılında, Bulgaristan ın Filibe ka- grubu yaşamaktadır. Çevre or- (7 adet mahallesi var). Köyün bir sabası Bukfu, Rakavitsa, Drenova manlık ve çalılıktır. Köy kurulur- ucundan bir ucuna yaya olarak Hazırlayan: İrfan ÇINAR

6 6 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 BİGPOD, EXPOTROİA 2014 E KATILDI BİGA POMAK KÜLTÜRÜNÜ TANITMA VE YAŞATMA DERNEĞİ, 14 MAYIS 2014 ÇARŞAMBA GÜNÜ ÇANAK- KALE Ç.T.S.O. ULUSLAR ARASI EXPOTROİA 2014 FUARI NDA POMAK KÜLTÜRÜNÜ TANITMAK ÜZERE STANDINI AÇTI Standta geleneksel Pomak kıyafeti giydirilen pomak elbiseli kızlarımız yanında 1980 yıllara kadar Pomakların kullanmış olduğu eşyalar da sergilendi. Bu eşyaların tamamı orijinal olup Pomak köylerinde nenelerimizin sandıklarından çıkarılıp bu sergiye getirildi. Bu sergide nişan torbası, mendil, çorap, heybe, namazla, kuşak, karpa (başörtü) masa örtüsü, yolluk gibi eşyalar sergilendi. POMAK KADIN ELBİSELİ KIZ- LAR fuarda ilgi odağı idiler. Gelen bütün misafirler bu kızlar ile fotoğraf çektirmeden ayrılmadılar. Fuarda Biga ya ayrılan standta Biga Pomaklar Derneği baş köşeye yerleştirildi. Her gelen misafir öncelikle Pomak derneğinin eşyalarını inceleme fırsatı buldu. Hazırlayan: İrfan ÇINAR Çanakkale EXPOTROİA 2014 Fuarı nda PODEF in faaliyetleri doğrultusunda yayın yapan Pomak- ların Sesi gazetesi büyük ilgi gördü. Standımızın en baş köşesine yerleştirdiğimiz gazeteye gelen misafirler göz atıp birer gazete aldılar. Gazetenin ilk Pomak gazetesi olması büyük ilgi çekti. Gazete yanında bir de PO- MAKLAR KİMDİR yazılı broşürümüz de büyük dikkat çekti. Her gelen ziyaretçi bu yazıdan da aldı. Yazıyı özellikle okuyacaklarını belirttiler. Bu yazıyı İZMİR Pomak Derneği Başkanı Sayın Ercan ÇONKBANKİR hazırlamıştır. Biga Belediye Başkanı İsmail IŞIK, Çanakkale EXPOT- ROİA 2014 Fuarı n- daki standımız ziyaret etti. IŞIK, standta bulunan Pomak eşyalarını ilgiyle inceledi. Her bir eşya için bilgi alan IŞIK a gerekli tüm bilgiler ayrıntılı olarak sunuldu. Pomak kızlarının giymiş olduğu elbiseleri de inceleyen başkan, beraber hatıra fotoğrafı da çektirmeyi ihmal etmedi. Pomak eşyalarının sergilendiği standını çok beğendiğini, bunların mutlaka yaşatılması gerektiğini ifade etti. Bunların yaşatılması için belediye olarak her türlü desteği verebileceklerini de belirten başkan bu standın dizaynını kimin hazırladığını sordu. Bu standın hazırlanmasında emeği geçen Bşk Yard. Hayati YEL e ve dernek üyemiz Folklor Eğitmeni Ayşe TURAL ın büyük katkılarının bulunduğunu Çanakkale Milletvekili Sayın Mehmet DANIŞ Biga Pomaklar Derneği mizin standını gezdi. Kendisine Pomak eşyaları hakkında geniş bilgiler verildi. Pomak eşyalarının hepsinin orijinal oduğu, üretimlerinin artık yapılamadığı bilgisini verdik. Bu eşyaların nenelerimizin sandıklardan çıkarılarak buraya getirilip sergilendiğini belirttik. Sayın Milletvekili Mehmet DANIŞ bu eşyaları tek tek inceleyerek, üretimlerinin yapılması için yardım edeceğini belirtti. Biga mızın önde gelen işa- kanı Şadan DOĞAN da derneğinin standını ziyaret etti. Sayın Milletvekili Mehmet DANIŞ ile birlikte fuarı gezen başkan kendisi de bir Pomak olduğunu, Pomak eşyalarının çok dikkat çekici bulduğunu ve bunların mutlaka yaşatılması için gerekli çalışmaların yapılmasını gerektiğini dernek başkanı İrfan ÇINAR a iletti. Standta bulunan Pomak bebekleri de ilgi çekti. Bunların yapımı için orijinal kumaşların bozularak yapıldığını duyduklarında Sayın Milletvekilimiz ve Sayın Biga TSO Başkanı üzüntülerini belirttiler. Hazırlayan: Fahrettin belirttik. Hazırlayan: Hayati YEL damlarından Biga T.S.O. Baş- ÇAKMAK Çanakkale EXPOTROİA 2014 Fuarı na Biga bölgesinden, dericilik ve ayakkabıcılık sektörü de standlarını açtılar. Biga Halk Eğitim Müdürlüğü organizatörlüğünde çeşitli dallarda stand açan sektörler şunlardır: Biga Baldo Pirinç Üreticileri, Biga Deri Sanayi, Biga Cevizi Lokumu Üreticileri, Biga Peynir Tatlısı Üreticileri, Biga Bal Üreticileri ve deri ürünlerinden artan parçaları değerlendirip çanta, cüzdan ve kilim gibi eşyaların üretimini yapan Berat Hanım da Biga bölgesi standında yerini aldı. PODEF tarafından çıkarılan Pomaklara ait gazeteyi ellerinden bırakmayan esnaf mensupları gazetemizi büyük bir ilgi ile incelediler. Hazırlayan: İrfan ÇINAR

7 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 7 POMAK DERNEKLERİ BİGA DA BULUŞTU Pomak dernekleri temsilcileri, Biga Belediye Başkanı İsmail IŞIK ı makamında ziyaret ettiler POMAK Dernekleri Federasyonu Mayıs ayı toplantısını, Biga Pomak Kültü- arasında PODEF tanıtım kitapçığı için her dernek kendi etkinliklerini ve gelecekte planlanan etkin- rünü Tanıtma ve Yaşatma Derne- likler konusunda çalışma yapıl- ği nde (BİGPOD) gerçekleştirdi. ması karara bağlandı. Derneği- 17 Mayıs 2014 Cumartesi günü mize ayrıca Edirne den de misa- Türkiye nin çeşitli il ve ilçelerin- firimiz vardı. Edirne Pomak den gelip Biga da buluşan Pomak Derneği Başkanı Yardımcısı dernekleri temsilcileri, dernekte bir araya geldikten sonra ilk iş olarak Biga da yeni seçilen Bele- Metin BARBAROS ve Denetleme Kurulu Başkanı Cemil BARBAROS, Bulgaristan Av- POMAK Dernekleri Federasyonu na bağlı Pomak dernek başkanları 17 kinlikler hakkında hoşça bir sohbet havasında geçti. Biga Pomaklar Derneği Başkanı diye Başkanı İsmail IŞIK ı maka- rupa Pomak Enstitüsü Başkanı Mayıs 2014 Cumartesi günü mında ziyaret ettiler. EFREM MOLLOV, GAZETECİ Türkiye nin çeşitli il ve ilçele- İrfan Çınar ve PODEF Başkanı Ziyaretten sonra PODEF toplan- YAZAR GEORGİ ZELEN- rinden gelip Biga da buluştu. Sayın Bayram ERAT, belediye tısı yapıldı. Toplantıda çeşitli ka- GORA da katıldı. Pomak dernekleri temsilcileri, başkanına Pomaklar hakkında rarlar alındı. Alınan kararlar Hazırlayan: İrfan ÇINAR dernekte bir araya geldikten geniş bilgiler verdi. Türkiye de sonra ilk iş olarak Biga da yeni 6 ilde Pomakların bulunduğunu, seçilen Belediye Başkanı İsmail daha birçok derneğin kurulma YEŞİLKÖY KÖYÜ GENÇLİĞİNİN DERNEĞİMİZE İLGİSİ YOĞUNDU IŞIK ı makamında ziyaret ettiler. Yeni Belediye Başkanımız Sayın İsmail IŞIK a tebriklerini sunduktan sonra bilgi alışverişinde bulunuldu. Sıcak bir ortamda gerçekleşen toplantı, ileride yapılması düşünülen et- aşamasında olduğunu belirten Başkan Erat, çok yakında PODEF çatısı altında 10 larca derneğin olacağı bilgisini de verdi. Hazırlayan: İrfan ÇINAR Yeşilköy gençleri, organize ettikleri piknik toplantısıyla bir ilki gerçekleştirdiler. Bütün gençlerin aileleriyle birlikte katıldıkları piknik toplantısına, Biga Pomak Kültürünü Tanıtma ve Yaşatma Derneği başkanı olarak davet edilmem beni son derece gururlandırdı. Yeşilköy gençleri, derneğimizle birlikte ileride müthiş bir etkinlik gerçekleştirmek için söz birliği aldılar. Köy gençliği ile birlikte harika dakikalar geçirdik. Gençlerin derneğimize ilgileri çok yoğundu. En kısa zamanda Pomak derneğimiz önderliğinde Yeşilköy olarak bir etkinliğe imza atmamız gerektiği konusunda anlaşarak yanlarından ayrıldım. Biga Pomak Kültürünü Tanıtma ve Yaşatma Derneği yönetimi adına köy gençliğine teşekkür ediyorum. Biga ya bağlı Yeşilköy (Eski adı Çilingir Mahallesi) Bulgaristan daki ilk adıdır bu köyün. Çilingir İsmi, 1882 yılında Bulgaristan-Filibe-Çilingir köyünden gelmedir. Hazırlayan: İrfan ÇİNAR Biga ya gelen konuklarımıza, Biga Pomaklar Derneği nce ilçemizin ve aynı zamanda Biga Pomaklar Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Hayri TULNAY ın lokantasında öğle yemeği verildi. Konuklarımıza Biga ya ve Pomaklara ait leziz yemeklerden ikram edildi. Biga nın yoğurdu ve peynir tatlısı da elbette unutulmadı. Yemekten sonra lokanta önünde toplu fotoğraf çekimi yapıldı.

8 8 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 Karacaova nın (Meglen) Bilinmeyen Tarihi Ahmet GÖKBAYRAK Karacaova, 1913 Balkan Savaşı öncesi Osmanlı egemenliğindeki Selanik vilayetinin, Vodina kazasına bağlı, 1924 nüfus mübadelesinden önce 26 tane Pomak, 16 tane Bulgar, 7 tane Yörük, 1 tane Müslüman Ulah ve 3 tane Hıristiyan Ulah olmak üzere 53 köyden oluşan bir nahiyeydi. Antik çağda Almopia olarak bilinen, Eski Makedonya krallığının 17 ilinden biridir. Bölgenin adı Yunan mitolojisine göre dev kavim Almopi lerden gelmektedir.(1) 6-7 yy lar arasında, bölgeye (Belarus ile Kuzey Ukrayna civarlarıdan) Slav kabilesi Sagudetler yerleşti ve Sagudet kabilesi Karacaova ya Мъглен-Mıglen adını verdi.(2) Zaman içinde Mıglen kelimesi Moglen/Meglen kelimelerine dönüşmüştür. Moglen kelime- Voden/Karacaova, YUNANİSTAN - Orta MAKEDONYA (Ege Makedonyası): Türkçe KARACAOVA, KA- RACAABAD ve ( voda/su dan) VODİNA, Bulgarca ve Slavik Makedonca da VODEN ve MEGLEN (Воден, Меглен), Eski Kilise Slavcasında VODENA ve MIGLEN (Водьнъ, Мъглен), Ulahça VODINA ve VUDENA, Yunanca EDESSA ve ALMOPİA (Έδεσσα, Αλμωπία ), Batı dillerinde ise KARADJOVA, KA- RATZOVA, MOGLENA ve MEGLEN. si Slav dillerindeki Mogla-Sis kelimesinden gelmektedir yılında Bulgar Çarı Kaloyan, Osmanlı fethine kadar Vodina, Çayhisar (Damasis) ve Yenişehir i Bölgenin içinde aynı adı taşıyan Karacaova Kalesi ni (Slatino köyünde) tekrar fethetti. Sırplar ın hâkimiyetinde kaldı. Karacaova Kalesi Osmanlı fethi (Larissa) aldığı yıl olan 1386 da bir kale ve piskoposluk da vardı. sırasında tamamen tahrip oldu. gerçekleştiğini öne sürer. Kuvvetli Bizans İmparatoru Yannis Çimis Mart ında Çar II. Ivan Asen in Epirus despotunu yen- Kalenin kalıntıları Slatino (şimdiki bir ihtimale göre, doğru olan bu kes tarafında Doğu Bulgaristan ın mesi üzerine Vodina ve Karacaova adı Hrisi) köyü yakınlarında yer son tarihin kışı olarak fethinden sonra, 971 yılında Bul- tekrar Bulgar İmparatorluğu na almaktadır. kabul edilmesidir(5). gar Patriği German (Germanos) katıldı ve Epirus despotu Michael Erken dönem Osmanlı tarihi Vodi- merkezini Karacaova içine taşıdı. Komnenos un 1246 da şehri geri na nın fethiyle ilgili oldukça karı de Bizans İmparatorluğu ile almasına kadar onların hâkimiye- şık bilgiler içerir. Neşrî, Vodina ve yapılan Belasitza Savaşı nda tinde kaldı. Çitroz un (Kitros) fethinden söz (Doyran Gölü yakınları) Bulgar Çarı Samuil in ölümünden sonra bölge, Bizans İmparatoru 2. Ba- İznik İmparatoru Ioannes Vatatzes de Vodina yı zaptetti. ederek bunun 1389 yılından hemen sonra gerçekleştiğini belir- sil in ordusu tarafından kuşatıldı. Şehir pek çok defa el değiştirdik- tir (Târîh-i Cihannümâ, I, 310- Karacaova da yaşayan Slavların ten sonra 1343 te Sırbistan kralı ve 311). Eserini XVI. yüzyılın başla- kabile reisi İlitsa liderliğindeki imparatoru Çar Duşan tarafından rında kaleme alan Kemalpaşazâde uzun bir direnişin ardından Kara- zaptedildi. şehrin, Üsküp ün fethinin ardından 1391 de ele geçirildiğini caova 1015 yılında Bizans ın 1350 de Bizans İmparatoru Ioan- yazar. Oruç Bey ise buranın fethini eline geçti. Bizans yetkilileri böl- nes Kantakuzenos şiddetli bir sal- Üsküp ve Vidin in zaptından son- geye Pavlikanları ve Peçenekleri dırı neticesinde buraya hâkim raki bir tarihe koyar. Ancak Vidin, yerleştirdi. Ohri Başpiskoposluğu olduysa da kısa bir süre sonra Niğbolu Savaşı nın hemen ardın- tarafından Karacaova ya atanan Sırplar a karşı başarısızlığa uğ- dan 1396 da zaptedilmiştir. Âşık- ve Karacaovalı İlaryon adıyla ta- radı. Sırplar henüz tamir edilme- paşazâde de Vodina nın Üsküp ten nınan piskopos İlaryon, Karacao- miş surları tamamen yıktılar, şehri sonra fethedildiğini kabul ederek 18. yy ortalarında Fener Rum Pat- va yı Pavlikanlardan ve Peçenek- yağmaladılar ve kalenin diğer kı- bu olayı Yıldırım Bayezid in Bur- rikliğinin aldığı kararlar sonucunda lerden temizledi.(3) sımlarını tahrip ettiler. sa da yaptırdığı imaret, medrese Karacaova nın Bulgar ve Ulah nü yılından sonra Karacaova, Çar Duşan, Vodina ve Vérroia yı ve cami inşasını başlatmasından fusunun çoğu, Metropolitlik (İlar- Ortodoks Metropolitliği Ohri baş- (Karaferye) 1356 da kızı Irene ile (1391) önce zikreder. Hoca Sâded- yon nun kurduğu kilise) liderliğinde İslam a geçmiştir. piskoposluğuna bağlandı(4). evlenen Radoslav Hlapen e verdi. din Efendi, fethin Evrenos Bey in

9 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 9 Bölge Osmanlılar tarafından Karacaabad/Karacaova adıyla anılmıştır. Yukarıda da değindiğimiz 1831 yılında Selanik te Fransız konsülü olan Espri Mari Kuzineri nin, Voyage dans la Macedoine gibi 6. yy da buraya gelen Slav par Cousinery (Cousinery nin kabileleri tarafından Moglena adı verilmiş olup, sisli/dumanlı yer anlamına gelmektedir. Osmanlı ise hem ovaya sık sık çöken sis nedeniyle hem de eski ismini çağrıştıracak şekilde bölgeyi Karacaova/Karacaabad olarak isimlendirmiştir. Birtakım zatlar Karacaova adının, burayı feth eden Karaca Paşa nın adından dolayı verildiğini iddia etmektedir. Bu iddianın sahipleri ortaya attıkları iddianın kaynağını belirtemiyorlar. Tarihçiler, Selanik in kuzey kısımlarının Kara Timurtaş Paşa tarafından fethedildiğini belirtmektedirler. Makedonya Seyahatleri) adlı eserinde ise yine Hıristiyanlığa ve Bulgarlara vurgu vardır. Karaca ovasını veya kara yeri Bulgar mürtedler (Hristiyanlıktan çıkıp İslama geçenler) dolduruyor. İngiliz yazar, öğretmen ve gezgin olan Henry Fanshawe Tozer 1865 yılında yayınladığı Researches in the Highlands of Turkey (Türkiye Topraklarında Araştırmalar) adlı eserinde Karacaova hakkında şöyle yazıyor: Vodina nın kuzeyindeki Pomakların yaşadığı, zamanında Müslü- 6-7 yy lar arasında, bölgeye (Belarus ile Kuzey Ukrayna civarlarıdan) Slav kabilesi Sagudetler yerleşti ve Sagudet kabilesi Karacaova ya Мъглен- Mıglen adını verdi. Zaman içinde Mıglen kelimesi Moglen/Meglen kelimelerine dönüşmüştür. Moglen kelimesi Slav dillerindeki Mogla-Sis kelimesinden gelmektedir. manlığa dönen binlerce Bulgarın 18. yy ortalarında ise Fener Rum kolonisi olmuş Moglena (Kara- va nın bir dağı olan Kaymakçalan köylü Ulah topluluğu ise Ro- Patrikliğinin aldığı kararlar sonu- caova) denilen bölgedir. dağlarından Bulgarlar ve Sırplar manya dili olan Romence ye ben- cunda yaşanan birtakım olaylar se- Kaymakçalan Dağı Savaşı adını zer Latin kökenli bir dil konuş- bebiyle Karacaova nın Bulgar ve Ulah nüfusunun çoğu, Metropolit- 19. yy sonları ve 20. yy başlarında yapılan nüfus sayımlarında böl- verdikleri bir savaş yaşanmıştır. maktadırlar. Bugün bu dili konu- lik (İlaryon nun kurduğu kilise) li- gede çoğunlukla Pomaklar, Bul te Türkiye ve Yunanistan şan sayılı kişi kalmıştır. Unutul- derliğinde İslam a geçmiştir.(6) gar Hıristiyanlar, Türkçe konuşan arasında imzalanan Lozan Antlaş- maya yüz tutmuş kayıp diller Metropolitlik kilisesi ise Müslü- Yörükler, Ulah Müslümanlar ması ile bölgenin Müslüman nü- arasındadır. manlaşmadan sonra Katranitsa ya (Nutyalı), Ulah Hıristiyanlar ve fusu Türkiye ye göç etmek Karacaova Yörükleri ise anadil (bugün Pyrgi) taşınmıştır. Çingenelerin yaşadığı bir yer ol- zorunda kaldı ve onların yerine olarak Türkçe konuşmaktadırlar. duğu bilgilerini ediniyoruz. Küçük Asya ve Doğu Trakya dan İngiliz bilim adamı ve diplomat gelen çok sayıda Yunan mülteci Türkçenin yanında geneli Po- William Leake 1806 yılında Tra- Vodina kazası, Yenice Vardar ve yerleştirildi. makça bilmekte ve anlamaktadır. vels in Northern Greece (Kuzey Gevgeli kazaları arasında bölün- Yunanistan Gezileri) adlı kita- müş fakat 1906 yılında Yenice Karacaova nüfusunun büyük ço- bında Karacaova için şunları ya- Vardar ve Vodina kazalarının bir- ğunluğunu oluşturan Pomaklar, Notlar: (1) William Smith. Dictionary of Greek and zıyor: leşmesiyle Sabotsko merkezli Ka- anadilleri olan Pomakçayı dışarı Roman Biography and Mythology, 1867 racaova nahiyesi kurulmuştur. ile iletişimin sınırlı olduğu, izole Bizanslı coğrafyacı Stefanus tan alıntı yap- Moglena adı Yunan Psikopos Moleşkadan veya bölgeye gelen Bölgede 20 Bulgar kilisesi ve 26 köylerdeki günlük hayatlarında mıştır. (2) Konstantin İreçek, Bulgarların tarihi Slav kabileleri tarafından verilmiş olabilir. Slavlar 9. yy da Makedonya ovalarına yerleştiler ve bu- Fener eksharhlığına bağlı kilise hizmet veriyordu.(7) 1913 Balkan Savaşlarında Vodina hâlâ kullanmaktadırlar. Pomakça veya Bulgarca diye tabir ettikleri dil, Güney Slav dillerine ve yine (3) Еvtimii Tırnovski, Prostranno jite na İlarion Meglenski (4) İvan Snegarov, İstoria na Ohridskata arhiepiskopia rada yaşayan yerli halkı, Halkidi Yarımadası na sürdüler. Türklerin Karacaovasında çoğunlukla İs- ve Karacaova, Yunanistan topraklarına katılmıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında bölge Güney bu aileden olan Makedonya Slavcasına benzemektedir (Voden- Solun Slavic Dialect). (5) Machiel Kiel, Vodina (6) Todor Smovski, Izlamizacijata vo Tikveshko i Meglensko [Tikveş ve Karacaova bölgelerinde İslamlaşma], Üsküp, 1984, lam a dönen Bulgarlar yaşıyor- Makedonya cephesinin içinde yer Karacaova nın diğer bir Müslü- sayfa. 104 (7) Илюстрация Илинден, година 9, книга lar. almaktadır yılında Karacao- man etnik unsuru olan Nutya 9 (89), ноември, 1937, стр. 2.

10 10 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 İzmir ili, Bayındır ilçesine bağlı, Çınardibi Köyü POMAK KÖYLERİNİ TANIYALIM Hazırlayan: Dr. Sabri YÜKSEL Orada bir köy var uzakta. Eğer o köye gidemiyorsak o köy bizim değildir. İşte o köy anamın ve benim köyümdür. İzmir ili, Bayındır ilçesine bağlı, bugünkü adı Çınardibi olan Rumeli Pomak Muhacirlerinin kurduğu (iskân edildiği) Osmaniye-Kavakalan köyüdür. Özbe öz Pomak köyüdür. Bayındır ilçesine 28 kilometre uzaklıkta, 710 metre rakım yükseklikte, etrafı ormanlarla kaplı bir dağ köyüdür. Köye 3 kafile halinde katılım olmuştur. İlk kafile halinde gelen aileler, anamın ailesi de dahil (Kayıt hane no: 36 Macuriski-Macıroğulları lakaplı, şu andaki soyadı ŞİRİ) 93 Harbi olarak bilinen Osmanlı-Rus Harbi nden sonra, Bulgaristan ın Filibe (bugünkü adı Plovdiv) ilinin Semine kasabasının Drenovo (Direnova) ve Dupnisa (Dupnitsa) köyündendir. Daha sonra gelen ikinci ve üçüncü kafile yine Filibe ilinin Lakavitsa ve Ustrisa köylerinden gelmiştir yılında yapılan ilk resmi nüfus sayımına göre, ilk gelen kafile 46 haneden oluşup 205 kişi Filibe doğumlu, kadın erkek ve çocuktan oluşmaktadır. İkinci kafile 7 haneden oluşmakta, 1916 yılında deftere kayıt olmuştur. Üçüncü kafile ise 1 haneden oluşup, 1926 yılında kayda geçmiştir. Yine 1927 yılında bir hane Filibe ilinden köye göç etmiştir. Bulgar ve Rus mezaliminden canını kurtarmak için yola çıkan ilk kafile (46 hane-205 kişi) Edirne-İstanbul üzerinden muhtemelen deniz yoluyla, İzmir-Foça ilçesine, bugün açık cezaevi olarak kullanılan bölgeye gelmişler. Burada 2-3 yıl kalmışlar, ancak burası deniz kenarı olduğu için düşman deniz yoluyla gelip, kendilerini rahatsız edeceğini düşünerek buradan ayrılmışlar. İzmir merkezi Hisar Camii nde 6 ay kadar misafir edilmişler. Buradan hareketle İzmir-Ayrancılar köyü Mersinli kahve mevkisine konuşlanmışlar. Ancak buranın toprağı kırmızı ve sivrisinek çok olduğu için, biz burada açlık yılında çekilen fotoğrafta, soldan sağa doğru ben Doktor Sabri Yüksel, anam Safiye Yüksel, babam ve kardeşim. tan ölürüz demişler ve burayı beğenmemişler. İlk defa zeytini burada görüp yemişler, adına acı erik demişler. Buradan Bayındır Havuzbaşı ve Yakapınar (eski adı Uladı) köyü mıntıkasında iskân edilmek istenmiş, ancak buraları da kabul etmemişler. (Burada şunu belirtmek istiyorum: Pomaklar dürüst, çalışkan, saf, temiz, cengâver fakat biraz da AK- Sİdir.) Gelenler katırlarını, koyunlarını ve keçilerini beraberinde getirdikleri için, yerleşecekleri yerin de anavatan toprakları gibi dağlık, ormanlık ve yayla olmasını istemişler. Bunun üzerine iskân memuru bizim atalarımızı almış, bugünkü adı Çınardibi olan (eski adı Kavakalan) köye getirmiştir. Burası Sarılar ve Kölemen Yörük aşiretlerinin yaylak yerleriymiş. Yörükler dillerini bilmedikleri Pomaklarla geçinememişler ve yaylalarını terk etmek zorunda kalmışlar. 5 Mayıs ve 30 Mayıs 1893 tarihinde devlet tarafından Aydın Vilayeti, Bayındır kazasının Kavakalan adlı yerde iskân olan Rumeli muhacirlerinin teşkil ettikleri karyenin (köy) Osmaniye adı ile isimlendirilmesi teklif edilmiştir. Bu resmi belgelere göre Kavakalan-Çınardibi köyünün kuruluşunu 1893 yılı olarak kabul edebiliriz. Devletçe her haneye 1 dekar (1000 metrekare) ev yeri, 8 dekar (8000 metrekare tarla) verilmiş. Gelenlerin bazı yakınları Filibe de köylerinde kalmışlar yılına kadar Filibe de kalan Tabak Kadir adında birisi Kavakalan köyü ile Filibe arasında mektuplaşmayı sağlamış. Tabak Kadir in kızı yıllar önce aynı iletişimi devam ettirmiştir. Kaynak: Yerel Tarihçi, Öğretmen Necat ÇETİN (Fikiryolu net) Çınardibi köyünde hâlâ sürdürülen bazı gelenekler şunlardır: SİMİDAL: Yeni doğan bebeğe, genellikle bir ay içinde yapılan hayır yemeğidir. Fırında pişirilen ekmekler bir tepsi içerisinde küçük küçük parçalara bölünür, bunun üzerine şeker veya pekmez veya kızgın tereyağı dökülür, karıştırılarak servis edilir. FIDULKA: Yeni yeni yürümeye başlayan erkek çocukların sırtına taşıyabilecekleri kadar çalı-çırpı ve odun gibi yakacak maddeleri yüklenir. Bu malzemeyle pişirilen ekmek misafirlere dağıtılır. Bu olaya PRESTEPKA denir. MARUNİKİ: Akıtma denilen yiyecek, odun ateşi üzerine kayrak taşı konur, un ve suyun karıştırılmasıyla elde edilen hamur bir kepçe ile kızgın kayrağın üzerine, orta kısmına dökülür pişince üzerine tereyağı veya pekmez dökülür, rulo yapılarak afiyetle yenir. KAÇAMAK: Mısır unu bir tencerede suyla karıştırılır, un hamur hale getirilir, hamur suyunu çekinceye kadar karıştırılır. Pişince üzerine tereyağı veya yoğurt dökülerek yenilir. FURNİT: Askere gidecek oğlanın sırtında ekmek 4 parçaya bölünür. Orada bulunanlara birer dilim dağıtılır.

11 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 11 Yarım Asırlık Pomak Sevgisi ve Göç Travması Nesrin Osmanova İSPOVA Nesrin Sipahi KIRATLI SES (değişim, soya dönüş olarak geçse de kelime, Rönesans anlamına da gelir) süreci, tarihte son zorunlu göç kaderi olarak kalacaktır. Kronolojik olarak sıralamam gerekirse; Pomaklara olan sevgimin temelini, çocukluk yıllarım oluşturmaktadır. Bu bitmek bilmeyen sevgimin mimarı ise Pomak olan annemin dedesi Ali Ceylan dır (Cavlan). Balkan tarihinde siyasi, ekonomik ve sosyal nedenlere bağlı göçler, aynı nedenlerle ülkelerin dengelerini de bozmuştur li yıllarda 5 er yıllık kalkınma planları hedefleyen Bulgaristan devletinde sanayileşme ilerledi ve insanların Ali dedem kendisini Hıristiyanlaştırmak isteyen dönemin papazı NOY dan kaçarak merdiven altına saklanır ve daha sonra iyi bir yaşam sürdürmek için Rodop Dağları nın Pomak köyü Çereşevo den doğduğum köy Ustina ya 5 km mesafede olan Kriçim kö- Köyümüzde, geçmişte ortaokul olan okul, bugün USTİNA MÜSLÜ- MAN OKULU olarak faaliyet göstermekte, Bulgaristan ın çeşitli bölgelerinden gelen gençlere mezun olduklarında İmam Hatip Sertifikası vermektedir. yaşam düzeyi büyük ölçüde yükseldi. Ancak göçler sayesinde Bulgaristan ekonomisi çöktü. Bugün Bulgar halkı da yaşam mücadelesi vermek için diğer yabancı ülkelere giderek kendi vatanlarından uzaklaşmışlardır. yüne yerleşir. TARİH TEKERRÜR ETTİ. Topkapı arşivinden aldığım 855 önünden başı açık geçmemeleri kaçarak çok zor şartlar altında senesine (yeni tarihe göre 1451 e) için uyarıları ise, İslam inancını yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Onlar için de üzgünüm. Etnik ait E:5488 sayılı hüccete (belge) taşıdığını kanıtlamaktadır. 2- İç göçlerden sonra ise 1934 yı- köken ne olursa olsun Bulgaristan bizim doğduğumuz memleketi- göre, bu köy, Fatih Sultan Meh- Evin kiler denen bölümünde üst lında gönüllü olarak kaçmayı met in emriyle, Çandarlızade üste konmuş sızdırma (kavurma) denedilerse de birçoğu sınırda mizdir. Olumsuzlukları yaşatan Halil Hayrettin Paşa nın torunu tepsileri sadece bize değil, dağ öldürülmüşlerdir. yanlış yönetimlerdir, halklar de- Vezir Halil Paşa ya verilmiş ve köylerinden gelen misafirlere de ğildir. Velikden/Paskalyada bo- böylece köyün hudutları tayin sunulmaktaydı. 3- Zorunlu olan göç olgusunun en yalı yumurtalar ikram edenlere, edilmiştir. Ustina ve Kriçim, nü- ağırını ise Osmanlı- bayramlarda baklava ile iade-i zi- fusunun çoğu Türk olan köylerdir. Pomak dedeme olan sevgim, top- Rus Savaşı nda vatanlarından yaret yapılmaktadır. luca sülalesini Türkiye ye göç et- sürgün edilerek yaşamışlardır. İki köyün iyi ilişkileri, daya- tirmesiyle devam ederken, 103 GÖÇ TRAVMASINI, GÖÇ PSİ- İlerleyen yıllarda da, Mosko- nışma, dostluk ve düğünleri ise yaşında vefat etmeden önce TO- KOLOJİSİNİ YAŞAYAN BİRİ va dan alınan direktifler doğrultu- Osmanlı tarihine geçmiştir. Os- RUNUNUN TORUNU olan biri- OLARAK, damdan düşenin ha- sunda, dönemin başbakanı Todor manlıdan günümüze her Türkün cik kızım Özlem in elinden su linden, damdan düşer anlarcasına; Jivkov un sosyalizmin zaferi ola- bir Bulgar ve her Bulgar ın bir içmesi ve 1988 yılında vefat eden POMAK HALKINA SEVGİ VE rak tanımladığı ve Pomakların Türk akrabası olabileceği gibi, bu annemin, dedemin mezarına def- SAYGILARIMLA. isimlerinin değiştirilmesiyle baş- köylerde doğan çocukların da - nedilmesiyle duygusal anlamda layan VIZRODİTELEN PRO- ben dahil- annesi Kriçim, babası da sevgimi bütünleştirmiştir. İtiraf Ustinalı veya annesi Ustinalı, ba- etmem gerekirse, Pomak kimliği, bası Kriçimlidir. kültür ve geleneğine dair iyi hatıralarımla birlikte, yarım asırlık 1972 yılında yapılan gönüllü göç Pomak sevgimin ikinci basama- nedeniyle Pomaklar Türklerin ev- ğını trajedi dolu tarihleri ve göç lerini satın aldıklarından bugün serüvenleri oluşturmaktadır. bu köylerde Pomak nüfusu oldukça fazladır. Dünya tarihi aslında aynı zamanda göçler tarihidir. Sosyal, si- 8 kardeş çocuğu olmamıza rağ- yasi ekonomik zorunlu, gönüllü men bize eşit ve sevecen davran- ve diğer nedenler sıralayabiliriz. ması, eğitmesi; Ali dedemle ilgili Balkanların incisi olan Pomaklar en güzel anılarımdır. ise, göçlerin her çeşidini yaşamış- Pomak halkı dağlarda çok zor lardır. Orta Asya dan başlayan ka- yaşam mücadelesi veren ve geçi- vimler göçü daha iyi yaşam mini hayvancılıkla sağlayan bir şartları aramak amacıyla diğer kı- halktır. Dedemizin de en büyük talara yayılmış ve göçler saye- uğraşısı hayvancılıktı. Bu nedenle sinde halklar birbirine karışmıştır. hayvan sevgisi günümüze dek sü- İnsanlar daha iyi yaşam koşulları lalemizde önem arz etmektedir. ararken; Annem ve teyzemlere, köy mey- 1- Pomaklar dinlerini korumak danında bulunan kahvelerin adına dağlara, en ücra yerlere Kriçim, annemin köyü.

12 12 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 ПОЛОВИН ВЕК ПОМАШКА ОБИЧ И МИГРАЦИЯ - ТРАВМА 3. Dünya Türk Forumunda Pomaklar da Anıldı Bizi Ayakta Tutan Dilimiz Несрин Османова ИСПОВА Ако бих направила хронология безкрайната ми обич за помаците е от детството ми. Причината за това е дядото на майка ми помак Али Джавлан от помашкото село Черешево Той се отказал на отец Ной който е искал да го християнизира и се е скрил под стълбите и след това за по добри условия за живот се изселва в село Кричим което е 5 км за родното ми село Устина. По заповед на Фатих Султан Мехмет владател на село Кричим е Везир Халил паша внук на Чандарлъзаде Халил Ибрахим паша. Документирано е очертанието на границите на селото за хубаввите отношения между двете села солидарността и сватбите им. (855 год нова 1451 номер 5488) в Османлийската архива.селата са с повече турско население но след бъдеш в рая. Майка ми е погребена в гроба на дядо и това означава че обичта ми е съединена и духовно и ще продължи докрай. Трябва да призная че наред с идентичността и традициите другата причина да обичам помаците е трагичната им история. Историята на света всъщност е миграция. Причините са социални политически, економически, доброволни, задължителни и други. От Азия започва масово изселване за по добри условия за живот и така народите се смесват. Помаците са перлите на Родопите, те са изживели всички от причините за изселване. 1- за да си защитят религията са избягали в планините. 2- през 1934 година доброволно се опитват да избягат и са разстреляни на границата. Müslüman Pomaklara kıyasla, Türkler dini konularda daha uzaklar ve isim değiştirme sürecinde Pomaklar, Türklere göre çok daha duyarlılar. доброволното изселване на тур- 3- най тежката миграция е през Nesrin Osmanova İSPOVA mayan Bulgaristan Türkleri, ците през 1972 година,домовете година когато са из- Nesrin Sipahi KIRATLI Milli Eğitim Bakanlığına öğren- им се продават на помаците. От гонени от родината си. cilerin Türkçe eğitim görmesi Османлийско време до днес тъй както българите може би имат турци роднини и турците може Както преди и следващите години директивите са от Москова. Въпреки че тогавашния партиен Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Edirne Valiliğince düzen- için dilekçe vermemektedirler. Bu konuda Türkleri temsil eden siyasi parti Hak ve Özgürlükler би имат българи роднини. Също и държавен ръководител Тодор lenen 3. Dünya Türk Forumu Hareketi nin desteği gerektiğini така всяко дете родено в тези Живков определя ВЪЗРОДИ- tarih ve kültür şehri olan Edir- ifade ettim. села възможно е да има баща от ТЕЛНИЯ ПРОЦЕС като победа ne de, Ekmekçizade Ahmetpaşa Устина и майка от Кричим на социализма той не е успешен Kervansaray da gerçekleştirildi. Dinimize gelince, din kişinin, bi- включително и аз, или майка от Устина- баща от Кричим. и ще остане в историята като последната принудена миграция. TASAM Başkanı Süleyman Şen- reyin özgür iradesince olmalıdır. Ancak Bulgaristan da yaşayan soy foruma 60 ülkeden 340 dele- Възпитаването и доброто отно- Причините за изселване поня- Müslüman Pomaklara kıyasla, genin katıldığını ve çeşitli шение на дядо към мен и братов- кога стават и причини за развала Türkler dini konularda daha sebeplerden 50 ye yakın delege- чедите ми са най хубавите ми на държавните баланси. uzaklar ve isim değiştirme süre- nin de gelemediğini ifade etti. спомени. Помаците живеят в Тъй както и на България. Стре- cinde Pomaklar, Türklere göre планините в доста тежки постоя- межите за петилетни планове Forumun ana temasını: çok daha duyarlılar. Direndiler, ния занимават се със скотовъ- през 1970 година увеличиха с го- 1) Türk Cumhuriyetleri, kültür hatta kayıp verdiler gönüllü дство обичта към добитъка в ляма степен стандарта на живота diplomasisi, turizm, göçünden sonra Türkiye tarafın- нашия род продължава и до днес. Дядо предупреждяваше майка ми и лелите ми да не минават през центъра на селото и индустрията напредна но след изселването лека полека всичко се унищожи. Днес и българите се отдалечават от родината си. 2) Türk-Ermeni ilişkileri, kamu diplomasisi, fırsatlar ve riskler oluşturdu. dan destek görmeyen Pomak halkının o dönemde çoğu Hıristiyan nüfusuna geçmiştir. където имаше кафенета ако не са Жално ми е и за тях Ние сме ет- Değerli hocam Sayın Prof. Dr. Bulgaristan da yaşayan Türklerin забулени. Това доказва ислямската му вяра. ности но сме родени в България тя ни е родната страна Лошите Nevzat Yalçıntaş ın BİZİ AYAKTA TUTAN DİLİMİZ VE ayakta kalabilmeleri için diline ve dinine sahip çıkmaları gerek- В избата имаше много създърма управления са причините а не mektedir. DİNİMİZDİR sözleri, BUL- не само за нас но и за гостите народностите. На Великден по- TÜRK Yönetim Kurulu Üyesi Aksi takdirde 1989 sürecini an- които винаги идваха от Родо- лучаваме боядисани яйца и козу- olarak Bulgaristan da yaşayan mamızın bir anlamı kalmayacak- пите. нак -на Байрам гостуваме с Обичта ми към дядо продължава с изселването. Той живя до 103 години и изпи вода от ръчичката БАКЛАВА Съжалявам ИСТО- РИЯТА СЕ ПОВТОРИ ТОВА Е МИГРАЦИЯ-ТРАВМА Този Türklerin sorunlarını yansıtmama ışık tutmuştur. Bulgaristan da Türkçe eğitim tır, zira yakın bir gelecekte, gönüllü asimilasyon gerçekleşmiş olacaktır. на моята единственна дъще- който е паднал от покрив само müfredatında seçmeli ders ola- Konuk katılımcılar, TC Başba- ричка Йозлем която му е пра той разбира положението на rak yer almasına rağmen, aileler kanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba внучка, а това е важно за мюсюл- същия-турска мъдрост tarafından talep olmadığından, Toplulukları Başkanı Sn. Gürsel манска вяря, понеже се вярва че С обич и уважение на всички okutulmamaktadır. Totaliter re- Dönmez tarafından ilgiyle karşı- този факт е доказателство че ще ПОМАЦИ. jim baskı hissinden hâlâ kurtula- landı.

13 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 13 TRAKYA DA KAPIDAKİ KURAKLIK TEHDİDİ Hasan UYGUN kötü sürprizler hazırlayabiliyor. Nitekim 1990 lı yıllarda da benzer bir olay yaşandığı için binlerce dekar çeltik tuzlu suyla kavruldu. Büyük yatırımlar bağlamış olan ve borç batağı altında Trakya, yeni bir yaza daha kuraklık tehdidi altında hazırlanıyor. ne yapacağını bilemez hale gelen bazı büyük çiftçilerin intihar bile ettiği bu yıllarda, Meriç Nehri nin Son yıllarda küresel ısınma ve suyunun değeri bir kez daha ya- diğer etkenlerle hava olaylarının kıcı bir biçimde ortaya çıktı. giderek düzensiz bir hal aldığı Bugün ise Trakya Ovası nın can Trakya da, görüştüğümüz bazı damarı Meriç Nehri nin suyunun çiftçiler de bu durumu kaygıyla bir kısmına Çorlu daki sanayi onaylıyor. bölgeleri göz dikmiş durumda. Edirne ili Meriç ilçesi Küplü Na- Yıldan yıla kuraklık tehdidinin hiyesi nden, telefonla ulaştığımız arttığı böyle bir dönemde, Trakya bazı çiftçiler, çeltik tarlalarının köylüsü yeraltı suları gibi Meriç mayıs ayında geç yağan yağmur- bir dekar çeltik için 3 bin metre- geriye 200 metrelik su kaldı; hâlâ Nehri nin sularını da kaybetmek lar nedeniyle ekime hazırlanması- küp su kullanıyoruz. Bu da çeltik da çekmeye devam ediyoruz. Su istemiyorsa, bu çözüme itiraz et- nın geciktiğini belirterek, Tüm bitkisinin ihtiyacı olan suyun iki kaynakları yağmalanıyor. Ergene meli, Meriç Nehri nin suyu kış boyunca neredeyse bir damla katını kullanmak anlamına geli- Nehri nde, bugün sanayi atıkları Trakya halkınındır diyerek bile yağmur yağmadı, kar yağışı yor. Böylece kuraklığın yaşandığı yüzünden zehir akıyor. Felaket karşı durmalıdır. önceki yılların çok altında kaldı. ülkemizde çeltik sulamasına yet- kapıda Uyarılarımızı kimsenin Sadece soğuk ve ayaz var. Meyve kililer tarafından önlem alınmalı- dikkate aldığı yok! 2 Türkiye nin en verimli tarım ara- ağaçları dondan kavruldu. Oysa dır 1 dedi. Doğrudur, uyarıları kimsenin dik- zilerinin kaderi, elbette bütün Türkiye yi de ilgilendirmelidir. Pirinç eskiden kış aylarında metrelerce Evet, yanlış tarım uygulamaları- kate aldığı yok. Ne bu tarımsal ve ayçiçeği deposu Trakya nın kar yağardı. dediler. nın yanı sıra, süregelen bilinçsiz alanlarda hayatta kalmaya çalışan önümüzdeki yıllarda kuraklığa Trakya, her yıl kuraklık tehdidini su tüketimi ve sanayi bölgelerinin çiftçiler ne bu tarımsal alanları sa- daha da teslim olmaması, tarımsal giderek hisseden bir bölge. Türki- baskısı, deyim yerindeyse Trak- nayi atıklarıyla kirleten fabrika sa- üretimin hem Trakya köylüsünü ye nin diğer bazı bölgeleri gibi, ya yı can çekişmenin eşiğine ge- hipleri ne de devlet yetkilileri. gelir anlamında tatmin etmesi bu yıl da çok kurak bir kış geçirdi. tirdi. Ergene havzasının can Herkes elbirliği etmişçesine, Trak- hem de buradan sofralarındaki pi- Ve ilkbaharda düşmesi gereken damarı Ergene Nehri nin sanayi ya nın en hızlı bir şekilde tüketil- rinci sağlayan tüketicinin sağlıklı yağmur çok geç düştü. atıklarına kurban edilmesi ise, mesi konusunda sözleşmiş gibi. bir ürün tüketebilmesi için, üreti- bölgede baraj suyuna talebi ar- Eh, yeraltı suları tükenince ne ola- ciyle tüketicinin elbirliği yapması Ergene Nehri sanayi atıkla- tırdı. Çiftçiler tarlalarının yanı başlarından akıp giden Ergene caktı? Elbette yine nehirlere göz dikilecekti. İşte bu çılgın proje- zaruridir. rına kurban edilmesin Nehri nden değil de binlerce kilo- lerden biri de Çorlu ya Meriç Kimyasal atıkların aleni bir şe- Bazı görüşlere göre Trakya daki metre uzaklıktan gelen suyla çel- Nehri den su götürme projesi. kilde akıtıldığı ve çevresine zehir kuraklık tehdidinin bir nedeni de tik ekiyorlar artık. Haliyle bu da saçan Ergene Nehri, artan su tale- bilinçsiz, yanlış sulama. büyük su kayıplarını doğuruyor. Sadece bu olsa iyi, barajlar öte Meriç Nehri nin suyu Trakya bine bağlı olarak kimi yerlerde mecburi olarak sulamada kulla- Geçtiğimiz günlerde, Uzunköprü yandan Trakya nın iklim denge- halkınındır nılıyor. İşte, bu kimyasal atıklarla Ticaret ve Sanayi Odası toplantı salonunda Tarım konulu bir panel gerçekleşti. Panelde konu- sini de değiştiriyorlar. Tabii bir de yeraltı suları var(dı) Nisan ayında yaptığı açıklamada, Meriç ten su getirme projesinin mecburi bir şekilde sulanan çeltik tarlalarında yetişen pirincin sofralarımızı daha fazla süsleme- şan Edirne Hamzadere Sulama Trakya nın metre aşağıya fikren kabul edildiğini belirten sini istemiyorsak, Trakya nın çöl- Birliği Başkanı Seçkin Şimşek, toprağın altına inmek yetiyordu Tekirdağ Valisi Ali Yerlikaya, leştirilmesi, Meriç Nehri nin çok kurak bir kışın geçtiğini be- birçok bölgede. Fakat şimdilerde Günlük saniyede 7.2 metreküp sularının bir kısmının Çorlu daki lirterek, kuraklığın tarım alanında metre aşağıya inmeyi ge- su gerekli. Bunu sağlarsak, tüm sanayi bölgelerine akıtılması ve gereğinden fazla yapılan sulama- rektiriyor suya ulaşmak için. yeraltı sularımızın havzalarını ka- Ergene nin geri dönülmez bir şe- nın neden olduğunu ifade etti. Özellikle tekstil sanayinde, yıka- patacağız dedi. 3 kilde çevresel tahribatlar yapma- Özellikle çeltik tarlalarında yapı- mada kullanılan yeraltı suları, Trakya da, özellikle Enez Havza- dan bir an önce temizlenmesi lan sulamaya dikkat çeken Şim- ciddi bir su sıkıntısı doğruyor. sı nda 1990 lı yılları yaşayan çift- konusunda duyarlı olmalıyız. şek, Türkiye genelinde olduğu Uyarılarını Hürriyet gazetesinden çiler o günleri hiç unutmadılar. Yoksa Trakya ölürken tüm Tür- gibi Edirne de de kuraklığın çok Yalçın Bayer in de köşesine taşı- Geçtiği bölgelerde barajlar yapıl- kiye de ölecek, bunun farkında fazla hissedildiği bir kış dönemi dığı, Trakya Üniversitesi Su Uz- ması suretiyle, Bulgaristan tara- değil miyiz? geçirdik. Eğer biz üreticiler olarak manı Prof. Halim Orta ise, fından da özgürlüğü elinden bu kuraklığın farkına varmazsak tehlikeye şu cümlelerle dikkat çe- alınan Meriç Nehri, özellikle yağ- 1 sonumuzun iyi olacağını düşün- kiyor: Trakya nın orta kesiminde murun yeteri kadar düşmediği yıl- ten-carpici-kuraklik-tanimi.html müyorum. Çeltik bitkisinde su ih- yeraltında, dünya kurulduğundan larda neredeyse tamamen 2 tiyacını ele aldığımızda bir dekar beri oluşan 600 metrelik su kat- kuruyor. Deniz seviyesiyle eşit _p.asp (3) çeltik için ortalama bin 500 met- manları vardır, bunun 400 metresi lendiği Enez Havzası nda ise, kirdag-osblere-meric-nehrinden-su-getirile- reküp su gerekmektedir. Ama biz içme, tarım ve sanayi için çekildi, deniz suyuyla dolarak çeltikçilere cek/248153

14 14 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 ЕЗИКА И РЕЛИГИЯТА НИ ДЪРЖИ ИЗПРАВЕНИ НА КРАК KARACAOVA MÜBADİLLERİ KAVUŞMASI İPTAL EDİLDİ Несрин Османова Испова Несрин Сипахи Къратлъ Турски Азиатски Център за Стратегически изследвания и управителството на културния и исторически град Одрин проведоха организация 3 и WORLD TUR- KIC FORUM в Екмекчизаде Керван Сарай. Президентът на ТАСАМ Турски Азиатски Център за Стратегически Изследвания Сюлейман Шенсой, заяви че присъстваха 340 делегати от 60 страни и около 50 делегати не са дошли по различни причини. Основната тема на форума е: 1- Тюрки Републики, (WORLD TURKIC) културна дипломация, туризм. 2-Турски-арменски отношения, публична дипломация, възможности, рискове. Думите на уважаеми господин Проф Др Невзат Йалчънташ ЕЗИКА И РЕЛИГИЯТА НИ ДЪРЖИ ИЗПРАВЕНИ НА КРАК осветлиха изразението ми като член на управителния съвет на БУЛТЮРК за проблемите на турското малцинство в България. В учебната програма въпреки че турския език е избираем семействата не подписват молбu до Министерството на Образованието понеже все още чувстват натиска на тоталитарния режим. Политическата партия ДПС преставляваща правата на турското малцинство трябва да ги подкрепи. А когато става въпрос за религията тя е по свободна воля. Живеещи мюсюлмани помаци в България са по религиозни от турците и именно по време на всички възродителни процеси те бяха още по чувствителни,противопоставиха се и дори дадоха жертви. След доброволната миграция през 1972 година, останалите турци в България и Република Турция не подкрепиха помаците и по вечето приеха християнска вяра. Турците живеещи в България да си съхранят езика и религията. В противен случай възпоменяването за Възродителния Процес няма да има никакъв смисъл. Защото в близко бъдеще те ще бъдат вече доброволно асимилирани. Темата беше посрещната с интерес от участниците на Форума и от Заместник председателя на Турците в чужбина и свързаната общност Др Гюрсел Дйонмез от Министерството в АНКАРА. HABER MERKEZİ Bu yıl Bilecik ili Vezirhan ilçesinde 5. yapılması planan Geleneksel Karacaova Mübadilleri kavuşması Soma da yaşanan maden katliamı nedeniyle iptal edildi. Facebook taki Karacaova Mübadilleri grubunun sözcülerinden Hüseyin Aynalı tarafından yapılan açıklamaya göre, 18 Mayıs Pazar günü planlanan buluşma, Vezirhan Belediyesi yle aldıkları ortak karar gereğince iptal edildi. Aynalı nın açıklaması şöyle: Değerli Karacaovalıların bilgilerine. Soma da hayatlarını kaybeden madenci kardeşlerimizin matemini tutuyoruz, bu nedenle 5. Karacaova Mübadilleri (Vezirhan) kavuşmamız iptal edilmiştir. Kavuşma için ise, şimdilik yeni bir tarih belirlenmedi. Yeni buluşmanın henüz netlik kazanmadığını belirten Aynalı, gelişmelerin Facebook taki grupların takip edilebileceğini belirtti. GAZETENE SAHİP ÇIK! ABONE OL! BAYİ OL! OKU, OKUT!* BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ? *İLETİŞİM Birleşmiş Milletler eğitim, bilim ve kültür örgütü UNESCO'nun hazırladığı dünya dil atlası, yok olmanın eşiğindeki dilleri açıkladı. Dil atlası, Türkiye'de konuşulan 15 dilin kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya olduğunu, 3 dilin ise çoktan yok olduğunu ortaya koydu. ( Peki, kaybolma tehlikesi içinde olan dillerden birinin de Pomakça olduğunu biliyor muydunuz? Anadiline sahip çık! Yaşa, yaşat! Çünkü anadili, insanın anavatanıdır! Mehmet Demir mehmetdemir39@gmail.com Hasan Uygun hasanuyg@gmail.com pomaklarinsesi@pomaklarinsesi.com

15 Haziran 2014 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ 15 Ahmet GÖKBAYRAK Çakır İmyan, Prebadişte den1 kırk tane Reşad altınıyla gelmişti Erdek e. Zamanında Bulgar komşusu Lençe den öğrendiği terzilikle, köylüsüne elbise dikmiş, hem de başkalarına yevmiyeci gidip biber, mısır kazarak kazanmıştı onları. Ne emekleri vardı... Gözü gibi saklıyordu. Oğlu Molla Hasan mübadele esnasında çetelere kaptırmamak için kendi altınlarını ahırdaki duvara saklamış, yanına almamıştı. Nasıl olsa bir gün savaş bitecek ve köyümüze geri döneceğiz düşüncesiyle. Ama Çakır İmyan kıyamadı, uçkurunda saklayarak getirmişti altınlarını. Sadece bir tane ağabeyi vardı Çakır İmyan ın. Olmaz olsun... İmyan ne kadar uysal ve merhametli bir insansa ağabeyi Salih o kadar hırslı, inatçı ve nemrut bir adamdı. Hatta denir ki mübadele esnasında mal beyanı yapılırken, memurlara rüşvet vermiş, sahip olduğundan daha fazla mal beyan ettirmiş. Selanik ten geldiklerinde ise köye yerleşip rençperlik yapacağına, aklınca kasabada kalmanın daha iyi olduğunu ve onun nimetlerinden faydalanmayı düşünerek Erdek e yerleşmişti. Mübadele nin sıkıntılı zamanını fırsat bilerek türlü dalaverelerle kendi memleketlisi bazı Pomakların ve Giritlilerin mallarını değerinden düşük fiyata satın almıştı. Ahalisi Pomaklar arasında da pek sevilmeyen bu adam, Sali Jilkuf 2 olarak anılırdı. Jilko Sali biliyordu kardeşinin elindeki altınları. Bu aralar sık sık Gonya 3 köyünde yaşayan kardeşi İmyan ı ziyaret ediyordu. Hayra alamet değildi bu sık ziyaretler, ama ne de olsa ağabeyiydi, aynı anadan düşmüşler!.. Her seferinde İmyan a Gonya dan iki bin ağaçlık bir zeytin merası almak istediğinden bahsediyor, fakat parasının yetmediğinden yakınıyordu. Her seferinde ona altınları vermesini, merayı aldığında hakkı neyse vereceğine Allah, Mushaf üstüne yemin ediyordu. Çakır İmyan ın torunu Süleyman, sık sık uğrayan yaşlı Sali dayısından rahatsız olmuştu. Bu lisitsa nın (tilki) ne işi var hep burada. Nanumun (ninemin) altınları için geliyor, biliyorum. Kandıracak kadını. dedi bir gün babası Molla Hasan a. Molla Hasan durumun farkındaydı, fakat dayısı olduğu için bir şey diyemiyordu. Ne var ki gel zaman git zaman Salih Aga İmyan ı ikna etmeyi başardı. Zavallı İmyan, ağabeyinin eline teker teker kırk tane altın lirayı saydı. Aslında altınları değil de, göz nurlarını, alın terlerini sayıyordu teker teker o kâfir ağabeyine. Aga Sali iki bin ağaçlık zeytinliği almasına almıştı fakat İmyan a hak ettiği sayıda zeytinliği vermedi. O zamanlarda kırk altınla beş yüz ağaç zeytinlik alınıyordu. İki bin ağaç zeytinlikten yüz elli ağaç sapa bir yer vermişti sadece. Çakır İmyan her hafta pazartesi günü kurulan pazar için Erdek e gelir ve ağabeyinin evine KIVANMAYASIN BRE AGO İbretlik, yaşanmış Pomak hikâyeleri... uğrar ve yine hakkı olan zeytinliği ister, bağrışırlar çağrışırlar, en sonunda biçare gözü yaşlı köye dönerdi. Hakkımı ver ago hakkımı. Bilirsin nasıl kazandım ben o altınları. Sana emeklerimi, göz nurlarımı verdim. Niye böyle yaparsın. Günah değil mi? Kul hakkı yiyorsun. Allah kabul etmez. Ateş mekânın olacak. Hayır görmezsin. Aga Sali her defasında, Siktar buok (Siktir bok)! Senin hakkın işte o kadar. O altınlarla sanarsın mera sahibi mi olcaktın stara Mitra (yaşlı gâvur kadını) diyerek kardeşini azarlıyor, ona hakaret ediyor, koca kadını ağlatıyordu. İmyan ise, Kıvanmayasın bre ago, kıvanmayasın. Bastığın toprak ateş olsun, ayağınla giresin başınla çıkasın, diyerek intizar ediyordu. Molla Hasan ın molla sabrı tükenmişti artık. Annesine, dayısıyla bir de kendisinin konuşmak istediğini söyledi. Çakır İmyan, Aman oğlum. Gitmeyesin sakın. Zare (zira) kavga edersiniz. O senin dayın. Biz kardeşiz elbet anlaşacağız, diyerek gitmesine izin vermedi. Fakat bir hafta sonra tekrar annesinin ağlayarak eve geldiğini gören Molla Hasan bu sefer küplere bindi. Oğlu Süleyman ı ve kardeşi Abdullah ı da yanına alıp dayısı Aga Sali yi bulmaya gittiler. Merada çalıştığını haber aldılar. Aga Sali o sırada tuttuğu işçilerle zeytinliği kazdırıyordu. Birinin ona seslendiğini işitti. Molla Hasan, Bre dayı anamın hakkını niçin vermezsin. Hep ağlayarak eve geliyor. Anam altınları böyle yapasın diye mi verdi. Kul hakkı yiyorsun. Ahirette hesabını verirsin. diye çıkıştı. Aga Sali; Hu bre kaureni (gâvurlar). Ne diklenirsiniz bana. Anana bütün zeytinliği mi vereydim. Sanki o altınlarla mera sahibi olacaktı? İşaret parmağıyla gösterdi; Na orda ananın hakkı. Bir tane dahi zeytin ağacı alamazsınız benden, diyerek yere tükürdü. Bu hareketine çok sinirlenen Abdullah, dayısının yakasına yapışıp tartaklamaya başladı. O arada sıyrılan Aga Sali işçilerin çalıştığı yere doğru koşarak, ıslık çaldı. İşçilere; Bre ben size boşuna mı para veririm. Atın bu Bulgar gâvurlarını buradan. diyerek emirler yağdırdı. İşçiler koşar adımlarla gelirken içlerinden bir tanesi bir arkadaşlarını durdurdu. Durun be yav. Bu bizim Molla Hasan dır. Katiyen dokunmayın. Molla Hasan da telaşlanan Süleyman a ve kardeşine dönerek, Korkmayın bunlar bizim Pomaklardandır. dedi. İşçilerden Yusuf, Aga Hasan, hiç bulaşmayın bu adama. Bütün millet biliyor bu herifi. diye uyardı. Molla Hasan itiraz etti. Ah bre Yusuf Paçenuf 4 aldattı dayım bizi. Anamın, gençliğinden beri çalışarak yaptığı altınları aldı. Anama hakkın neyse vereceğim dedi. Ama vermedi. O altınlarla ben beş yüz ağaç zeytinlik alırdım be yav. Yusuf Paçenuf, Hasan abi sen Molla adamsın. Daha iyi bilirsin dedi, onu sakinleştirmeye çalışarak. Kul hakkı bu çıkar. Ondan çıkmazsa çocuklarında torunlarından çıkar. Hadi şimdi gidin siz. Hiç uğraşmayın bu herifle. Olayın büyümesini istemeyen Molla Hasan oğlunu ve kardeşini alarak eve koyuldu. Eve geldiklerinde Çakır İmyan neler olduğunu sordu. Oğullarının ve torunun yüz ifadelerine bakılırsa durum hayra alamet değildi. Molla Hasan, Ana, dayım iflah olmaz. Hakkını katiyen helal etmeyesin. O bahçe ateş olsun içinde yansın star pop (o yaşlı papaz). dedi anasına. Hakkının yenmesini hazmedemeyen İmyan a bir vakit sonra üzüntüden inme indi ve kısa zaman sonra hayatını kaybetti. Hastalığı sırasında hemen hemen her gün kardeşinin yanına geliyor, ondan helâllik istiyordu Sali Aga. İmyan ise helâllik isteyen ağabeyinden ısrarla hakkını istiyordu. Ağabeyi, Senin hakkın o kadar be kardeşim. Yapma böyle, diyerek yumuşak tavırlarla İmyan ı helâllik vermesi için ikna etmeye çalışıyordu. Fakat Çakır İmyan hakkını helâl etmedi. Gel zaman git zaman bir dört sene sonra merasında çalıştıktan sonra öğlen güneşinden korunmak isteyen Aga Sali, biraz da kestirmek için atın bağlı olduğu at arabasının altına yattı. Atın ağaca bağlı olduğunu ve hareket edemeyeceğini düşünen Aga Sali, mışıl mışıl uyku çektiği anda atın hareket etmesi sonucu at arabası tekerlerinin altında kalarak can verdi. Ölüsünü bir gün sonra, kardeşini ağlatıp hakkını vermediği merasından kaldırdılar ve Erdek e defnettiler Notlar: Ago: Abim. İmyan: Ümmühan adının Pomakça söylenişi. (1) Prebadişte: Selanik-Karacaova nın bir köyü. Şimdiki adı Sosandra. (2) Sali Jilkuf: Pomakça ad ve sülale adı. (3) Gonya: Erdek-Ocaklar köyünün Rumca adı. (4) Yusuf Paçenuf: Pomakça ad ve sülale adı.

16 16 ГЛАСЪТ НА ПОМАЦИТЕ GLASIT NA POMATSİTE POMAKLARIN SESİ Haziran 2014 Karacaova Mutfağı Loznik - Asma Yaprağında Göçmen Pidesi pide ve bence mükemmel. limon ilave ediliyor. İçine Jülide BAŞKUR Eee... ne demişler ne varsa pırasa ve maydanoz, taze eskilerde var. Asma yapra- nane, taze soğan kullanabi- ğının ekşi tadıyla mısır lirsiniz. Bunlar da sizin ununun birlikteliği muhte- zevkinize kalmış. Ben taze Annemin bir zamanlar annesi tarafından yaptığını ve o tadı asla unutamadı- şem. Bu satırları yazarken bile mutfağı dolduran asma yaprağının kokusu eve ayrı nane, taze soğan ve pırasayı tercih ettim. Bazı tariflerde karbonat ve yumurta da var, ğını söylediği pide. Şimdi ben ona bir ruh veriyor. Çeşitli şe- ama bana yumurta ve kar- yapıp götüreceğim ve acaba sı- killerde tabii ki yapılıyor bu bonat sanki işin özü değil- navdan geçecek miyim, bilmiyo- pide, biraz yoğunluğunu rum. almak için beyaz un kulla- miş gibi geldi ve bunları da kullanmadım. Yani anlaya- Annem Dramalı olduğundan nıyorlar. Ben sadece mısır gelin geldiği Karacaovalıların unu kullandım. Genelde cağınız daha yalın halini yemek kültürüne pek yabancı ol- taze asma yaprağı ile yapı- yapmak istedim ve sonuç, masa gerek. Ancak farklılıklar da lıyor. Ekşi olanı makbul eşim ve kızım için mükem- yok değil. Mesela babaannemin oluyor, fakat ekşi ayranım mel oldu. Şimdi sıra an- bu yemeği yaptığını hatırlamıyo- olmadığı için yoğurt kul- nemde, bakalım bilirkişi ne rum. Bu aynı zamanda Pomak landım. Ve yoğurt da kulla- diyecek. Hepinize lezzet kültüründe de karşımıza çıkan bir nılabiliyor, o zaman biraz dolu günler dileğiyle. Malzemeler 2 Su Bardağı Mısır Unu 1 Su Bardağı Yoğurt Suyu 3-4 Adet Taze Soğan Taze Asma Yaprağı 1 Çay kaşığı Pul Biber 1 Adet Pırasa 2 Fincan Sıvı Yağ 1 Tatlı Kaşığı Toz Şeker 3 Dal Taze Nane 1 Su Bardağı Yoğurt 1 Tatlı Kaşığı Tuz Yapılışı: soğan ve pırasa ince ince doğranır. lır. Eskiden korda ve kuzinelerde dim. Güzel sonuç aldım, ama siz Yoğurt bir kasede iyice çırpılır ve Yoğurt ve un karışımına ilave edi- pişen bu pide ne yazık ki günü- isterseniz fırında da pişirebilirsi- mısır unu ilave edilir. Daha sonra lir, pul biber ve tuz, şeker de katı- müzde odun ateşinden mahrum niz. Bu güzel anılarda kalan ve yağ konur ve iyice yedirilir. larak son halini alan karışım bir şekilde evlerimizde aygaz üst- klasiklere karışmış pideyi hiç ol- Bu karışım koyu boza kıvamında hazırdır. lerinde pişmeye mahkûm. mazsa bir kere denemenizi ve ço- olacaktır. Ben bunun için ilaveten Yağladığınız teflon tavaya yıkan- Olsun, buna da şükür. Ben ocak cuklarınıza tattırmanızı tavsiye yoğurt suyu kullandım ve kıvamı mış asma yaprakları dizilir ve şe- üzerinde çevirerek ve kontrol ede- ediyorum. Babaannelerimizin, an- tutturdum. kildeki gibi karışım dökülür üzeri rek pişirdim, bir tarafı kızarınca neannelerimizin hatırına! Hepi- Bir başka yerde taze nane, taze tekrar asma yaprakları ile kapatı- ters yüz edip diğer tarafını pişir- nize lezzet dolu günler dileğiyle. Bir zamanlar... Pomak Diyarları Karacaova nın Trestenik köyü. Bugünkü adı Thiriopetra. Bir zamanlar bir Pomak diyarı olan bu köyde artık Türkiye den göç eden Rumlar yaşıyor. Türkiye ile Yunanistan arasında 1923 yılında imzalanan nüfus mübadalesi anlaşmasına göre, Trestanik köyünde yaşayan Pomaklar da Türkiye ye göç etti. Bir süre Tekirdağ a yerleştirilen Trestanik köyü sakinleri, daha sonra kalıcı olarak Edirne ili, Meriç ilçesi. Küplü Nahiyesi ne iskân edildi. Fotoğrafta da görülen köyün ortasındaki sarnıç, Trestenik köyünün çok eski bir yerleşim yeri olduğunu gösteriyor.