BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ

Transkript

1 BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ Avrupa B lg sayar Yetk nl k Sert f kası (ECDL) Programına Göre Ed tör Prof. Dr. Hüsey n UZUNBOYLU Türk ye B l ş m Derneğ Onaylı 3. Baskı

2 Prof. Dr. Hüseyin UZUNBOYLU BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ISBN Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarına aittir. 2013, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 3. Baskı: Ekim 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Selcan Arslan Dizgi-Grafik Tasarım: Cemal İnceoğlu Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Sti İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

3 iii

4 iv

5 3. BASKIYA ÖN SÖZ Günümüz bilgi toplumunda çeşitli alanlarda çok hızlı bir değişim ve gelişim yaşanmaktadır. Bu değişim ve gelişimin gerisinde kalmamak ise ancak bilişim teknolojilerinin etkin kullanımı ile mümkün olmaktadır. Bilişim teknolojileri, bilginin toplanmasında, depolanmasında ve işlenmesinde; bilginin bir yerden bir yere taşınmasında bireylere büyük fırsatlar sunan bilgisayar, cep telefonları gibi tüm teknolojileri kapsamaktadır. Literatürde, Bilişim Teknolojisi; kelime anlamıyla, bilgisayar tabanlı bilişim sistemlerinin, özellikle yazılım uygulamaları ve bilgisayar donanımının incelenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, yürütülmesi, yönetimi ve desteğine verilen isimdir. Bireylerin birçok iş yükünü azaltan Bilişim Teknolojileri, hayatımızın her alanında bize büyük kolaylıklar sağlamakta ve bilgiye kolayca erişim olanağı sunmakta, bireyler veya kurumlar arası iletişimi hızlı ve etkin kılmaktadır. Bugün, Avrupa Bilgisayar Yetkinlik Sertifikası (ECDL European Computer Driving Licence) dünyanın önde gelen bilgisayar kullanım yetkinliği sertifikasıdır. Dünya çapında 148 den fazla ülkede Kabul görmektedir. ECDL son kullanıcı bilgisayar yetkinlikleri için uluslararası alanda evrensel kriter olarak tanınmıştır. Hükümetler, kamu kurumları, uluslararası organizasyonlar ve benzer kuruluşlar tarafından önde gelen bir sertifikasyon olarak benimsenmiştir. Hatta birçok Üniversite ECDL Sertifikasını Bilişim Teknolojileri I ve Bilişim Teknolojileri II derslerine denk kabul etmektedir. ECDL Programı ECDL-F (ECDL Vakfı) tarafından geliştirilir ve dağıtılır. ECDL Vakıf ı ( Avrupa nın önde gelen bilgisayar derneklerinin desteği ile kurulmuş, kar amacı gütmeyen bir kuruluştur. ECDL in Türkiye temsilcisi Türkiye Bilişim Derneğidir (TBD). Bu kitap, ECDL programı temel alınarak hazırlanmıştır. Bu çerçevede, üniversite öğrencileri, ECDL sınavına girecek olanlar, bilişim teknolojileri öğretmenleri, ve tüm bilişim ofis kullanıcıları için önemli bir kaynak oluşturma amacıyla yazılmıştır. Kitap; bilgi teknolojisi kavramı, bilgisayarı kullanmak ve dosyaları yönetmek, kelime işlemci, hesap çizelgesi, veritabanları, sunum ve bilgi ve iletişim konularını içermektedir. Bu kitap TBD den izin alınarak hazırlanmış ve sonrasında ise TBD tarafından ECDL programına uygunluğu bakımından akredite edilmiştir. Bu süreç Türkiye de bir ilki oluşturmaktadır. Đlk olmaktan, ve sonrasında benzer çalışma yapacaklara örnek olma bakımından oldukça mutluyuz. Bir ekip çalışmasının ürünü olan bu kitapta, tüm yazarlar işbirliği içerisinde, birbirleri ile yardımlaşarak çalışmış ve bilgi paylaşımında bulunmuştur. Bu kitabın hazırlanmasında emeği geçenlere, ailelerimize, süreç içerisinde destek olan herkese ve özellikle YDÜ Kurucu Rektörü Sayın Dr. Suat Đ. Günsel e en derin sevgi ve saygılarımı sunarım. Prof. Dr. Hüseyin Uzunboylu Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Bölüm Başkanı huzunboylu@neu.edu.tr v

6 vi

7 Bölümler ve Yazarları 1. Bölüm: Bilgi Teknolojileri Kavramları Aykut YASAKCI Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi 2. Bölüm: Bilgisayar Kullanımı ve Dosya Yönetimi Tahir TAVUKCU, Vasfi TUĞUN Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi 3. Bölüm: Kelime Đşlemcisi Dr. Dilek KARAHOCA Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi 4. Bölüm: Hesap Çizelgesi 5. Bölüm: Veritabanı 6. Bölüm: Sunum Doğuş ERTAÇ, Emrah SOYKAN Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi Nilcan ÇĐFTÇĐ Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı Doktora Öğrencisi Dr. Dilek KARAHOCA Bahçeşehir Üniversitesi Öğretim Üyesi 7. Bölüm: Bilgi ve Đletişim Yrd. Doç. Dr. Hüseyin BĐCEN Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Öğretim Üyesi vii

8 viii

9 ĐÇĐNDEKĐLER Ön Söz...v Bölümler ve Yazarları... vıı 1. BÖLÜM BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ KAVRAMLARI Aykut YASAKCI 1.1. GENEL KAVRAMLAR Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi (BT) Bilgisayar Türleri PC (Kişisel Bilgisayarın) Temel Parçaları Bilgisayarın Verimi/Gücü HARDWARE (Donanım) CPU (Central Processing Unit- Merkezi Đşlem Birimi-MĐB) Memory (Bellek) Input Devices (Giriş Birimleri) Output Devices (Çıkış Birimleri) Input/Output Devices (Giriş/Çıkış Birimleri) Storage Devices (Saklama Birimleri) SOFTWARE(Yazılım) Software Types (Yazılım Türleri) Đşletim Sistemi Yazılımı (ĐSY) Application Software (Uygulama Yazılımı) GUI(Graphical User Interface-Grafiksel Kullanıcı Arayüzü) Sistem Geliştirme BĐLGĐ AĞLARI LAN & WAN Intranet (Đç-Ağ) ve Extranet (Dış-Ağ) Internet Telefon Şebekesi BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ NĐN YAŞAMIN HER EVRESĐNDE KULLANIMI Đş Yaşamında Bilgisayar ix

10 Elektronik Dünya SAĞLIK VE GÜVENLĐK, ÇEVRE Ergonomik Sağlık Açısından Önlemler Çevre GÜVENLĐK Bilgi Güvenliği Bilgisayar Virüsleri TELĐF ve YASA Telif Veri Koruma Yasası KAYNAKLAR: BÖLÜM BĐLGĐSAYAR KULLANIMI ve DOSYA YÖNETĐMĐ Tahir TAVUKCU, Vasfi TUĞUN 2.1. BĐLGĐSAYAR CĐHAZI Bilgisayara Đlk Adım Temel Bilgiler ve Đşlemler Metin Yazma MASAÜSTÜ Simgeler Start (Başlat) Çubuğu Arka Plan Masaüstü Sağ Tuş menüsü DOSYA YÖNETĐMĐ Kavramlar Alan/Sepet Kavramı Dosya ile Çalışmak Eşini Üretmek, Hareket Silme ve Geri Dönüşüm: Arama Dosya Sıkıştırma x

11 2.4 VĐRÜSLER Kavramlar Virüsleri Denetlemek YAZMA YÖNTEMĐ Yerleştirme Yazma Çıkışları KAYNAKLAR: BÖLÜM KELĐME ĐŞLEMCĐSĐ Dr. Dilek KARAHOCA 3.1 UYGULAMANIN KULLANIMI Kelime Đşlemci ile Đlk Adımlar Ayarların Yerleştirilmesi TEMEL ĐŞLEMLER Veri Eklemek Veri Seçmek Veri Düzenlemek Benzerini oluşturmak, Taşımak veya Silmek Arama ve Değiştirme BĐÇĐMLENDĐRME Metin Biçimlendirme Paragraf Biçimlendirme Belge Biçimlendirme NESNELER Tablolar Resim, Görüntü ve Grafik POSTA BĐRLEŞTĐRME Kavramlar ve Alıştırma YAZDIRMAYA HAZIRLANMA Yazdırmaya Hazırlık Yazdırma xi

12 4. BÖLÜM HESAP ÇĐZELGESĐ Doğuş ERTAÇ, Emrah SOYKAN 4.1 UYGULAMANIN KULLANIMI Hesap Çizelgesi Uygulaması ile Đlk Adımlar Ayarların Yerleştirilmesi HÜCRELER Hücrelere Veri Girişi Hücreleri seçmek Satırlar ve Sütunlar Veri Değişikliği Benzerini oluşturmak, Taşımak veya Silmek Arama ve Değiştirme Veri Sıralama ÇALIŞMA SAYFALARI Çalışma Sayfalarını Kullanma FORMÜLLER VE ĐŞLEVLER Aritmetik Formüller Hücre Referansı Verme Đşlevlerle Çalışma BĐÇĐMLENDĐRME Sayılar ve Günler Hücre Đçeriği Hizalama ve Kenarlıklar GRAFĐKLER Grafikleri Kullanma ÇIKTILARI HAZIRLAMAK Çalışma Sayfası Yapısı Hazırlık Yazdırma KAYNAKLAR: xii

13 5. BÖLÜM VERĐ TABANLARI Nilcan ÇĐFTÇĐ 5.1 UYGULAMAYI KAVRAMAK Veritabanı Kavramı Veritabanıyla ilk işlemler Temel Ayarların Yapılması TABLOLAR Temel Đşlemler Anahtarları Tanımlamak Tablo Tasarımı Görünüm Tablo Đlişkilendirme FORMLAR Formlarla Çalışmak BĐLGĐYE ERĐŞĐM Temel işlemler Sorgular Kayıtları Sıralamak RAPORLAR Raporlarla Çalışmak ÇIKTI HAZIRLAMA Yazdırmaya Hazırlık Yazdırma Seçenekleri xiii

14 6. BÖLÜM SUNUM Dr. Dilek KARAHOCA 6.1 BAŞLANGIÇ Sunum uygulaması ile ilk adımlar Temel Ayarların Yapılması BĐR SUNUM OLUŞTURMA Sunum görünümleri Slaytlar (Saydamlar) Tasarım şablonlarını kullanmak Asıl saydam METĐN VE GÖRÜNTÜLER Metin Giriş Biçimlendirmeleri Resimler ve Görüntüler Eşinin oluşturulması (kopyala ve yapıştır komutları ile), yer değiştirmek ve silmek GRAFĐK ve ÇĐZĐM NESNELERĐ (OTOMATĐK ŞEKĐL) Şema / Grafik kullanma Kuruluş şemaları Çizim nesneleri (Otomatik Şekil) Bir Eşini Oluşturmak, Taşımak, Silmek EKRAN GÖSTERĐSĐ EFEKTLERĐ Önceden Belirlenmiş Canlandırmalar (Animasyon) Geçişler ÇIKTI HAZIRLAMA Hazırlık Yazdırma Bir sunum gerçekleştirmek xiv

15 7. BÖLÜM BĐLGĐ ve ĐLETĐŞĐM Yrd. Doç. Dr. Hüseyin BĐCEN 7.1 INTERNET Kavramlar/Terimler Güvenlik Web Tarayıcı ile ilk Adım Yerleştirimleri Ayarlamak WEB GEZĐNTĐSĐ Web Sayfalarına Erişmek Bookmark Bookmark ı düzenlemek WEB DE ARAMA Arama Makinesını Kullanmak ve Seçmek Hazırlık Yazdırma ELEKTRONĐK POSTA Kavramlar/ Terimler Güvenlik Nedenleri E-posta için ilk adımlar Ayarları Yerleştirmek HABERLEŞME Bir Đletiyi Okuma Đletiye Cevap Vermek Đleti Göndermek Metin, Taşıma ve Silme POSTA YÖNETĐMĐ Adres Defterini Açmak Đletilerin Düzenlenmesi Postayı Yazmaya Hazırlık KAYNAKLAR: xv

16 xvi

17 1. Bölüm BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ KAVRAMLARI Aykut Yasakcı * Konu Başlıkları GENEL KAVRAMLAR HARDWARE (Donanım) SOFTWARE (Yazılım) BĐLGĐ AĞLARI BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ NĐN YAŞAMIN HER EVRESĐNDE KULLANIMI SAĞLIK VE GÜVENLĐK, ÇEVRE GÜVENLĐK TELĐF ve YASA * Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı Doktora Öğrencisi ayasakci@neu.edu.tr

18 2 Bilişim Teknolojileri 1.1. GENEL KAVRAMLAR Kitabın birinci modülünde, Bilgi Teknolojileri (BT) kavramlarının ne olduğu ve bu kavramlar içerisinde, bilgisayar, yapısı ve çevresel etmenleri üzerinde durulacaktır Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi (BT) Bu bölümde, Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi (BT) konuları işlenecektir Donanım, Yazılım ve Bilgi Teknolojisi Kavramlarını Anlamak Bilgi Teknolojisi (BT): Bilişim Teknolojisi veya Bilgi Teknolojisi kelime anlamıyla, bilgisayar tabanlı bilişim sistemlerinin, özellikle yazılım uygulamaları ve bilgisayar donanımının incelenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, yürütülmesi, yönetimi ve desteğine verilen isimdir ( wikipedia. org / wiki / Bilisim_teknolojisi). Günümüzde, Bilgi Teknolojisi kavramı, hem teknolojideki, hem de iletişim alanındaki ilerlemeler doğrultusunda kapsamı genişleterek, yerini Bilgi ve Đletişim Teknolojisi kavramına bırakmıştır. Hardware (Donanım): Bilgisayarın, elle tutulan somut parçalarını ifade etmektedir. Bilgisayar kasası içerisinde bulunan tüm parçalar (Çip, Ekran Kartı vb.), donanım olarak nitelendirilmektedir. Kasa dışında bulunan Klavye, Fare, Hoparlör, Monitör ve Yazıcı da bilgisayarın temel donanımı içerisine girmektedir. Bahsi geçen parçalar, aynı zamanda bilgisayarı kullanmak için en gerekli donanım üniteleridir. Software (Yazılım): Bilgisayarın çalışması için, gerekli olan tüm programları ifade etmektedir. Yazılım, soyut bir kavramdır. Bu programlar, özel bir kodlama sistemine göre bir programlama dili kullanılarak yazılmaktadır. Bilgisayarın, hangi işlemi, hangi sıraya göre yapacağını, kullanıcının isteklerini nasıl gerçekleştireceğini bu programlar belirlemektedir Bilgisayar Türleri Bilgisayar türleri, hem günlük ihtiyaçlar, hem de çeşitli iş alanlarının ihtiyaçları karşısında şekillenmiştir. Günümüzde hızla gelişmekte olan teknoloji ile gelinen nokta, aşağıdaki bilgisayar türlerinin doğmasına neden olmuştur.

19 Bilgi Teknolojileri Kavramları 3 Ana Bilgisayarlar Ağ Bilgisayarları Kişisel Bilgisayarlar Dizüstü Bilgisayarlar P.D.A. lar Ana Bilgisayar, Ağ Bilgisayarı, Kişisel Bilgisayar (PC), Dizüstü Bilgisayar ve PDA Arasındaki Farkı Yetenek, Hız ve Maliyet Açısından Anlamak Mainframe (Ana Bilgisayarlar): Ana Bilgisayarlar, çok hızlı işlem yapma kapasitesine sahiptir. Ancak, oldukça büyük ve pahalıdırlar (bk. Şekil 1.1). Ana Bilgisayarlar, daha çok bankalar, hastahaneler, üniversiteler vb. kurum ve kuruluşlarda tercih edilip kullanılmaktadır. Đşlem kapasitelerindeki yüksek hız nedeni ile yüzlerce kullanıcı aynı anda işlem yapabilmektedir. Şekil 1.1. Mainframe (Ana Bilgisayar) Kaynak: content/uploads/2010/07/mainframe.gif

20 4 Bilişim Teknolojileri Ana Bilgisayar a bağlı olarak çalışan kullanıcı, Terminal adı verilen bilgisayar kullanmaktadır. Dumb Terminal (Aptal Terminal) ve Intelligent Terminal (Akıllı Terminal) olmak üzere iki çeşit terminal bulunmaktadır. Dumb Terminal: Tümüyle Ana Bilgisayar a bağımlı bilgisayardır. Sadece monitör ve klavyeden oluşmaktadır. Depolama ünitesi olmadığı için, herhangi bir dosyayı üzerine kaydetmek mümkün olmamaktadır. Intelligent Terminal(Akıllı Terminal): Ana Bilgisayar a, oluşturulan Network (Yerel Ağ) ile bağlı bilgisayardır. Kullanıcılar, Ana Bilgisayar dan bağımsız olarak çalışma imkanına ve bir Kişisel Bilgisayar in sahip olduğu, tüm işlem kapasitesine sahiptir. Network Computers (Ağ Bilgisayarları): Çok sayıda kişisel bilgisayarın, bir Yerel Ağ ile birbirine bağlı olması ve Yerel Ağ ın bir Server (Yönetici Bilgisayar) tarafından kontrol edilmesi, olarak tanımlanabilir (bk. Şekil 1.2). Yerel Ağ da mevcut tüm kişisel bilgisayarlarda bulunan bilgiler, Yerel Ağ ı yöneten Server (Yönetici Bilgisayar) da saklanabilmektedir. Server (Yönetici Bilgisayar) ayrıca, Yerel Ağ a bağlı bilgisayarlara birbirleri ile dosya paylaşımı sunmanın yanısıra, Internet hizmeti de sağlamaktadır. Şekil 1.2. Network Computers (Ağ Bilgisayarları) Kaynak: