The Predictors of Depression in Eighth Grade Primary School Students

Transkript

1 Elementary Education Online, 8(2), , lkö retim Online, 8(2), , [Online]: The Predictors of Depression in Eighth Grade Primary School Students At)lgan ERÖZKAN 1 ABSTRACT: The aim of this study is to determine the factors -parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety- influencing depression level of eighth grade primary school students. Descriptive method was used in this study. Participants were 500 eighth grade primary school students in Mugla, Turkey. Data were analyzed using statistical techniques. The findings showed that the parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety important predictors of depression. The results are discussed in the light of previous findings and in the context of depression, parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety, providing a guide for future research and applications as well. Key Words: Depression, parenting styles, self-esteem, perfectionism, test anxiety SUMMARY Purpose and significance: This study investigated the important predictors of depression levels of eighth grade primary school students according to their sociodemographic characteristics, parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety level. Methods: This research is a descriptive and a correlational study. For this purpose 500 (250 girls; 250 boys) students are randomly recruited from five different primary schools in Mugla. Main instruments are Information Form, Children s Depression Inventory, Parents Attitude Scale, Rosenberg Self-Esteem Inventory, Multidimensional Perfectionism Scale, and Test Anxiety Inventory. SPSS for WINDOWS was used for data analysis. Multiple hierarchical regression analysis was used for explaining students depression level; correlational statistics was also employed to search for relationships among all variables. Results: Results showed that the gender, socioeconomic status, mother s education level, father s education level of eighth grade primary school students have not statistically significant effect on their depression levels. On the other hand, findings showed that the parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety important predictors of depression for eighth grade primary school students. Discussion and Conclusions: It can be concluded from the research findings that there are significant relationships among depression, parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety. More research is needed to generalize findings of this research. This research can be extended by including other levels of educational organizations. The relationship among depression, parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety is very important for adolescents. It can be useful to educate adolescents about their interpersonal relationship skills and academic achievements. Since depression, parenting styles, self-esteem, perfectionism, and test anxiety are universal concepts, cross-cultural studies may also be considered as future work. 1 Y.Doç.Dr. Mu la Üniversitesi, E itim Fakültesi E itim Bilimleri Bölümü, erzkan@yahoo.com

2 #lkö&retim Sekizinci S(n(f Ö&rencilerinde Depresyonun Yorday(c(lar( At)lgan ERÖZKAN 2 ÖZ: Bu arait)rman)n amac), ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencilerinin depresyon düzeylerini etkileyen faktörleri belirlemektir. Bu arait)rma, ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencilerinin depresyon düzeylerinin; ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s) ile olan iliikisini aç)klamaya dönük betimsel bir çal)imad)r. AraIt)rma, amac)na uygun olarak Mu la ilindeki bei farkl) ilkö retim okulunda tesadüfi küme örnekleme seçimi ile 500 kiii üzerinde (250 k)z; 250 erkek) gerçekleitirilmiitir. AraIt)rmada Bilgi Toplama Formu, Çocuklar çin Depresyon Envanteri, Ana-Baba Tutum Ölçe i, Rosenberg Benlik Sayg)s) Envanteri, Çok Boyutlu Mükemmeliyetçilik Ölçe i ve S)nav Tutum Envanteri kullan)lm)it)r. Veri analizleri için SPSS/WINDOWS program) kullan)lm)it)r. Veriler, çok yönlü hiyerariik regresyon analizi ve korelasyon kullan)larak SPSS/WINDOWS program) ile incelenmiitir. AraIt)rma bulgular), ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s)n)n depresyonun önemli yorday)c)lar) oldu unu göstermiitir. AraIt)rma sonuçlar), önceki bulgular )I) )nda depresyon, ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s) kapsam)nda baika arait)rma ve uygulamalara da yol gösterecek ba lamda tart)i)lm)it)r. Anahtar Kelimeler: Depresyon, ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik, s)nav kayg)s) GRM Ergenlik, fark edilebilir de iiikliklerle karakterize edilen, yaiam boyu sürecek kavray)ilar)n, inançlar)n, de erlerin ve al)ikanl)klar)n geliiimi için kritik bir dönemdir. Ergen ise bir kimlik bulman)n, de iien fizyolojik ve psikolojik özelliklere uyum sa laman)n, sa l)kl) bir yaiam tarz) için çeiitli beceriler kazanman)n, aileden ayr)lman)n, ahlaki kurallar ve de erler oluiturman)n, topluma katk)da bulunan bir birey olman)n ve bir meslek seçmenin geliiimsel sorumluluklar) ile mücadele eden bireydir. Bu mücadele ba lam)nda ergenlerin çeiitli incinebilirlikler ve buna ba l) depresyon yaiamalar) da söz konusudur (Anderson & Olnhausen, 1999). Ergenlik dönemi biyolojik, psikolojik ve sosyal de iiimin h)zland) ) ve birbirleri ile yo un etkileiim içine girdi i bir yaiam evresidir (Hamburg & Takanishi,1989). Bu dönemde, ergen hem sosyal dünyada kendine yer edinmeye çal)imakta hem de kendisiyle ilgili kiiisel plan ve hedeflerini oluiturmaya ve gerçekleitirmeye çal)imaktad)r. Çocuklu a k)yasla uyum sa lanmas) gereken de iiim alanlar) ve h)z) art)nca, ergenlikte ruh sa l) ) sorunlar) -özellikle depresif e ilimler içeren- olan kiii say)s) da artmaktad)r (Kim, 2003). Ayd)n a (2005) göre ergenlerin depresyona girmesine neden olan belli bail) olaylar; k)z-erkek arkadai) taraf)ndan reddedilme, aile içinde yaianan ciddi bir çat)ima durumu, ö retmenin olumsuz tutumu ya da s)n)f içinde aia )lanma, akran grubu d)i)nda tutulma ve yaln)zl)k olabilmektedir. Bazen de somut bir neden olmaks)z)n beni kimse sevmiyor, hiçbir zaman baiar)l) olamayaca )m, çok çirkin ve biçimsizim gibi düiünceler, ergenin depresyona girmesi için yeterli olabilmektedir. Ergenlik döneminde ergenin tamamlamas) gereken geliiimsel görevlerden birisi de aileden psikolojik ba )ms)zlaima sürecidir. Bu süreç ergenin aileden ayr)lmas)n) de il ancak ailesi ile ba lar)n) sürdürürken kendisine ait duygu ve düiünceleri ayr)it)rabilmesi, kendi de er yarg)lar)n), yaiam görüiünü, be enilerini oluiturabilme sürecidir. Bu ba lamda ebeveynleri taraf)ndan desteklenen ergenler kendilerine daha güvenli, kiiileraras) iletiiim becerili ve daha akademik baiar)l) olurken; aksi durumda ise incinebilirlik düzeyleri yüksek, düiük özsayg)l) ve depresif ergenler söz konusu olmaktad)r. Ebeveyn Tutumlar ve Depresyon Horney e (1945) göre ebeveyn tutumlar)n)n çocuklar üzerinde çok önemli etkileri vard)r. Örne in, çocukluklar)nda reddedici ana-baba taraf)ndan yetiitirilen bireyler, yaln)zl)k ve güvensizlik 2 Y.Doç.Dr. Mu la Üniversitesi, E itim Fakültesi E itim Bilimleri Bölümü, erzkan@yahoo.com 335

3 duygusu ile büyümektedirler. Çocuklar)n sevilmeye ihtiyac) vard)r ancak eleitirilmek ve reddedilmek korkusu onlarda al)nganl) a, umutsuzluk duygular)na ve depresyona yol açmaktad)r. Böylece yaiam)n ileriki dönemlerinde de kiiileraras) iliikilere dayal) olarak yaiad)klar) problemler ba lam)nda kolayl)kla incinen ve depresyon yaiayan bireyler olarak yaiamlar)n) sürdürmektedirler. Otoriter ana-baban)n oldu u ailede uygulanan s)k) disiplin kurallar) ve e itimde cezaya baivurulmas) çocukta düiük benlik sayg)s)na yol açmakta, çocu un kayg)l) ve nörotik bir kiiilik geliitirmesinde önemli etken olmaktad)r. Bunlar)n yan) s)ra ana-babalar) otoriter olan gençlerin çevrelerine körü körüne uyan, baiar)l) ancak sosyal konularda kendilerine daha az güvenli, depresyona, suçlulu a ve madde kullan)m)na daha yatk)n olduklar) belirtilmektedir (Kuzgun ve Eldeleklio lu, 2005). Önemli di erlerinden -özellikle ebeveynlerinden- kabul ve onay beklentisi içerisinde olan ergenler bu beklentileri kari)lanmad) )nda kiiileraras) iliikilerindeki problemleri nedeniyle depresif bir duygu durumu sergileyebilmektedirler. Buna paralel olarak, bu bireyler kiiileraras) problem çözme becerilerindeki yetersizlikler yönüyle de genellemeler yaparak ve olumsuz ç)kar)mlarda bulunarak depresif bir duygu durumu gösterebilmektedirler. Bu genellemeler ve ç)kar)mlar)n etkisiyle iilevsel olmayan otomatik düiünceler geliitirerek di er bireylere iliikin olumsuz yüklemelerde bulunabilmektedirler. DüIük benlik sayg)s) da depresyon için oldukça önemli bir incinebilirlik faktörüdür fakat benlik sayg)s) ebeveynler taraf)ndan -çocuklar)ndan ai)r) beklentili mükemmeliyetçi ebeveynler- kabul edilmeme durumlar)nda özellikle önemli bir rol oynamaktad)r. Benlik sayg)s) düiük ergenler, benlik sayg)s) yüksek olanlara göre daha yüksek düzeyde depresyon, çaresizlik ve kayg) yaiamaktad)rlar (Blackburn, 1987). Ebeveynlerin demokratik ve destekleyici tutumlar)n)n yetersizli i, hatal) aile tutumlar)na verilebilecek önemli bir örnektir. Bununla ilgili olarak yaianan aile içi çat)ima, baban)n kat) ve anneye yard)mc) olmayan davran)ilar) ergenlerde depresyon, düiük özgüven ve davran)i bozukluklar)na yol açmakta iken; ebeveynlerinin haks)zl)k yapt) )n), anlai)lmaz olduklar)n) ve hogörüsüz olduklar)n) düiünen -ebeveynlerin davran)ilar)yla bu durumlar) do rulamas) noktas)nda- ergenler de depresyon yaiayabilmektedirler. Mükemmeliyetçi ana-babalar ise çocuklar) için ulai)lmas) güç hedefler belirleme ve çocuklar)n)n hatalar)na kari) ai)r) duyarl) olmalar) ba lam)nda özellikle ergenlik döneminde davran)i bozukluklar)na ve depresyona neden olabilmektedirler. Benlik Saygs ve Depresyon Benlik sayg)s), kiiinin kendini de erlendirmesi sonucu ulait) ) benlik kavram)n) kabul etmesinden do an bir be eni durumudur. KiIi kendinde baz) eksiklikler bulmas) yönüyle kendini eleitirebildi i gibi kendini eksiksiz de görebilir. Benlik sayg)s) bireyin kendini oldu u gibi, ne çok aia ) ne de çok üstün görmeden de erlendirip, sonuçtan memnun olmas) durumudur. Benlik sayg)s)n)n düiük ve yüksek olmas)n)n özellikle ergenler ba lam)nda çok önemli anlamlar) vard)r (Yörüko lu, 2000). Ergenin baz) biliisel ve davran)isal özellikleri depresyon ile iliikilidir. Ergenlik depresyonuyla iliikili olan özelliklerden biri benlik sayg)s)d)r. Benlik sayg)s) yüksek ergenlerde depresyon olas)l) )n)n daha düiük oldu u belirtilmiitir (Burwell & Shirk 2006; Guillon, Crocq, & Bailey, 2003; Lewinsohn, Gotlib, & Seeley, 1997). Benlik sayg)s) yüksek olan ergenlerin benlik kavramlar)n)n en az de iikenlik gösterdi i ve benlik sayg)s) yükseldikçe kendine ve di er insanlara olan güvenin artt) ) görülmektedir. Yüksek benlik sayg)s) özellikle kronik ve kontrol edilemez durumlarda, olaylarla baia ç)kabilmede kiiiye destek olabilecek ve strese kari) direncini art)rabilecek önemli bir kaynakt)r. Benlik sayg)s) düiük olan ergenler ise depresyon belirtisi göstermekte ve buna paralel yaln)zl)k, içe dönüklük ve hayalcilik e ilimlerinin artt) ) görülmektedir. DüIük benlik sayg)s)yla depresyonun iliikili oldu u ve düiük benlik sayg)s)n)n depresyon için bir risk etkeni oldu u da ortaya konmuitur. Stres alt)ndaki kiiiler kendileriyle ai)r) meiguldürler, kendilerini, aia )lay)c) ve karmai)k düiünce ve duygular içinde hissederler. Bu durum da performans) düiürmekte, duygusal ve davran)isal aç)dan kiiiyi yetersiz k)lmaktad)r (Johnston, O'Malley, & Bachman, 2001). DüIük benlik sayg)s), depresyon, anksiyete ve çaresizlik duygular) ile birleimektedir. Benlik sayg)s) düiük olan ergenlerin özgüvenleri de düiüktür. Bireysel baiar)lar) ve geliiimleri hakk)nda kötümser düiüncelere sahiptirler ve içinde bulunduklar) durum onlar)n depresif e ilimler göstermelerine yol açabilmektedir. Benlik sayg)s) düiük olan ergenlerin, düiük benlik sayg)s)yla birlikte geliiebilen sosyal etkileiimlerde tehdit hissetme, sosyal iliikilerde bozulma, tart)imalara 336

4 kat)lmaktan kaç)nma ve psikolojik iyi olamama durumlar) söz konusudur. Tüm bunlar bir araya geldi inde bu bireylerin depresyon yaiama olas)l)klar)n)n yüksek oldu u da görülmektedir (O Connor, Berry, Weiss, & Gilbert, 2002). Mükemmeliyetçilik ve Depresyon Ergenler aras)nda yap)lan arait)rmalarda, bu grubu tehdit eden en önemli psikolojik problemlerden birinin mükemmeliyetçili e ba l) depresif e ilimler oldu u belirtilmektedir. Mükemmeliyetçilikte ai)r) derecede yüksek ve gerçekçi olmayan hedeflere ulaima üzerinde yo unlaima ile kendini yenilgiye u rat)c) (self-defeating) bir dizi düiünceler ve davran)ilara sevk eden bir durum söz konusudur (Frost, Marten, Lahart, & Rosenblate, 1990). Mükemmeliyetçi kiiilerin mükemmeliyetçiliklerini koruyan belli düiünce kal)plar) bulunmaktad)r. Mükemmeliyetçi insanlarda en çok görülen alg)lama bozukluklar)ndan birisi ya hep ya hiç tarz) düiünmedir. Bu düiünce tarz)nda kiii do ru ile yanl)i aras)nda pek çok derece bulunabilece ini düiünmeden, olaylar) sadece do ru ve yanl)i görme e ilimindedir. Bu da yüksek standartlara sahip olma anlam)na gelmektedir. Ya hep ya hiç düiünme e ilimi nedeniyle, düiüncelerin odak noktas)na ba l) olarak bireylerde genellikle depresyon, anksiyete ve öfke görülebilmektedir. BaIkalar)n)n davran)ilar)yla ilgili düiüncelerine genellikle öfke eilik ederken kiiinin kendisiyle ilgili bu tip düiüncelerine anksiyete, depresyon ve yetersizlik duygular) eilik etmektedir (Antony & Swinson, 2000). Mükemmeliyetçilik üzerinde yap)lan çal)imalar onun depresyonda oynad) ) rolü anlamada yararl)d)r. Hewitt ve Flett (1991) baiar)s)zl)k durumunda mükemmeliyetçilerin kendilerini de ersiz görerek, depresyon gibi semptomlardan s)k)nt) çekebileceklerini öngörmüilerdir. Mükemmeliyetçi insanlar kendilerini çok kat) bir Iekilde de erlendirirler. Yapt)klar) iilerin hep olumsuz taraflar)na bakarlar ve olumlu taraflar)n) göremezler. Bundan dolay) mükemmeliyetçiler az miktarda doyum yaiarlar. Ayr)ca kendilerini de erlendirme kriterleri çok kat) olmas) nedeniyle özsayg)lar) düiüktür. Bu özellik ayn) Iekilde depresyondaki bireylerde de görülmektedir (Oral, 1999). Slaney ve Ashby (1999) mükemmeliyetçili in DSM-IV'de yer alan birçok kiiilik bozuklu u -örne in depresyon, kayg) vb.- ile iliikili oldu unu vurgulam)ilar; davran)i ve performans için ai)r) derecede yüksek standartlara sahip olman)n mükemmeliyetçilik tan)m)n)n merkezinde yer ald) )n) belirlemiilerdir. Hewitt, Flett ve Ediger (1996), depresyonda bir incinebilirlik faktörü olarak mükemmeliyetçili in rolünü incelemiiler, kendine dönük mükemmeliyetçili in baiar) stresi ile etkileierek depresif semptomlar) yordamada etkili oldu unu; sosyal düzene dönük mükemmeliyetçili in ise ana etki olarak depresif semptomlar) yordad) )n) bulmuilard)r. Ayr)ca bu çal)imadan elde edilen di er bulgular mükemmeliyetçilik boyutlar)n)n, zaman içinde tek kutuplu depresyonun oluiumunda önemli faktörler olarak ortaya ç)kabildi ini göstermiitir (Akt: Erözkan, 2008). Antony ve Swinson (2000), ergenlerle yapt)klar) arait)rmada mükemmeliyetçilik tipleri ile depresyon semptomlar) aras)nda bir iliiki oldu u sonucuna varm)ilard)r. lk olarak kendine yönelik mükemmeliyetçili e sahip olan ergenler depresyona belli bir yatk)nl)k göstermektedirler. Bu bak)mdan bu tür bireyler kiiisel baiar) ile ilgili durumlarda s)kl)kla depresyona yakalanabilmektedirler. Buna ek olarak sosyal olarak belirlenen mükemmeliyetçili e sahip olan ergenler de yine kiiisel baiar) ile ilgili konularda s)k depresyona yakalanabilmektedirler. Buna göre bu tür bireyler okulda, akranlar aras)nda ya da evde stres alt)nda iseler depresyona girebilme olas)l)klar) yüksektir. Snav Kaygs ve Depresyon S)nav kayg)s), bir de erlendirilme durumunda yaianan stresin yaratt) ) fizyolojik, biliisel ve duygusal tepkiler olarak tan)mlanabilir (Spielberger, 1980). S)nav kayg)s), ö rencilerin derslere kari) tutumunu ve baiar)s)n) olumsuz yönde etkileyen bir duygudur. Hall Brown, Turner ve Beidel (2005) s)nav kayg)s)n), s)nav öncesinde ve s)nav s)ras)nda yaianan korku, endiie ve heyecan olarak tan)mlamaktad)rlar. Hembree (1988) ve Spielberger (1980), s)nav kayg)s)n)n kuruntu (worry) ve duyuisall)k (emotionality) olmak üzere iki temel boyutu oldu unu vurgulamaktad)rlar. Bireyin, kendisine ve baikalar)n)n kendisini nas)l gördü üne iliikin endiiesi s)navdaki durumunu etkilemektedir. Bireyin kendisine iliikin endiiesi, kiiinin s)nav baiar)s) ile kiiili inin de erini eide er görmesidir. Gelecekle ilgili endiieler, kiiinin gelecekteki mutlu u ve baiar)s)n) s)navlara ba lamas)d)r. Haz)rlanamamakla ilgili endiieler, kiiinin s)navlara yeterince haz)rlanamama 337

5 düiüncesine sahip olmas)d)r. Bedensel tepkiler, s)navlarda yaianan bedensel s)k)nt) ve rahats)zl)klard)r. Zihinsel tepkiler ise s)navlardaki zihinsel karmai)kl)k, dikkatsizlik, çevreye ai)r) duyarl)l)k, korku ve panik durumlar)d)r (BaltaI, 2002). S)navlar ergenlerin yaiam)nda önemli bir stres kayna )d)r (Peleg & Klingman, 2002). S)nav kayg)s)n)n ö rencinin duygusal ve akademik yaiant)lar)na olumsuz etki eden ve düzeyi artt)kça psikiyatrik sorunlara yol açan bir olgu oldu u bilinmektedir. Bireylerin kari)lait)klar) olumsuz yaiam olaylar) -örne in akademik baiar)s)zl)klara dönük yüksek s)nav kayg)s)- ile depresyon aras)nda güçlü bir iliiki oldu u bulunmuitur (Deffenbacher & Hazelius, 1985). S)nav kayg)s) yüksek olan bireyler s)nav veya de erlendirme durumunda öz varl) )n)n tehdit edildi i duygusuna kap)labilmektedir. Bu duygular) yaiayan bireyler yaln)zca s)nav an)nda de il bir grup içerisinde konuima yapaca ) zamanlarda sinirli ve endiieli bir yap)ya bürünürler. Bu bireylerin kendilerine yönelik olumsuz düiünceleri onlar)n dikkatlerinin kolayca da )lmas)na neden olabilir (Aysan, Thomson, & Hamarat, 2001). Spielberger ve Vagg (1995) a göre, s)nav kayg)l) ö renciler s)nav) oldukça tehdit edici, korkutucu olarak alg)larlar. Yüksek s)nav kayg)l) ö rencilerin, düiük s)nav kayg)l) ö rencilere göre, kendilerini küçülten kuruntu ve duyuisal reaksiyonlar Ieklindeki tepkileri daha yo undur. Yüksek s)nav kayg)l) bireylerin de erlendirilme ortamlar)nda düiük s)nav kayg)l) bireylere göre daha fazla olumsuz düiünceleri bulunmaktad)r. Bu düiünceler onlar)n incinebilirlik düzeylerini de art)rmaktad)r. Lufi ve Darliuk (2005), yüksek s)nav kayg)s) olan grubun depresyon ve di er baz) davran)i bozukluklar) boyutlar)nda s)nav kayg)s) olmayan gruptan daha fazla semptom gösterdiklerini saptam)ilard)r. Yukar)daki aç)klamalardan da anlai)laca ) gibi ergenlik döneminde oldukça önemli etkileri oldu u düiünülen ve ergenlerin psikolojik iyilik hallerine do rudan etkisi oldu u bilinen depresyon, ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s) aras)ndaki iliikilerin belirlenmesi ve bu bei önemli kavram)n ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri için anlamlar)n)n ortaya konmas) çal)iman)n amac)n) oluiturmaktad)r. Bu çal)iman)n, ergenlik döneminde depresyonun oluiumuna katk) sa layabilecek de iikenler hakk)nda önemli bilgiler verebilece i düiünülmektedir. YÖNTEM Bu arait)rma, ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencilerinin depresyon düzeylerinin ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s) ile olan iliikisini aç)klamaya dönük betimsel (survey tipi bir arait)rma modelinin kullan)ld) )) bir çal)imad)r. Örneklem: AraIt)rma, amac)na uygun olarak Mu la iline ba l) bei ilkö retim okulunun (Atatürk, Türdü 100. Y)l, Cumhuriyet, Sabri Acarsoy ve Mehbal Baydur lkö retim Okulu) 8. s)n)flar)nda ö renim gören farkl) kategorilerde tesadüfi küme örnekleme seçimi ile 500 kiii üzerinde (her okuldan 50 k)z; 50 erkek ö renci olmak üzere toplam 250 k)z; 250 erkek) gerçekleitirilmiitir. AraIt)rmaya kat)lan grubun say)sal da )l)m) aia )daki gibidir. Tablo 1. Aratrma grubunun sosyo-demografik özellikleri DEM. DEX. FAKTÖR N % Cinsiyet K)z Erkek Sos.Eko.Düz. DüIük Orta Yüksek Anne Ö r. Düz. Baba Ö r. Düz. lkokul Ortaokul Lise Üniversite lkokul Ortaokul Lise Üniversite

6 Veri Toplama Araçlar): Bilgi Toplama Formu: Bu formda örneklemi oluituran ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri hakk)nda cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, anne ve baban)n ö renim düzeyi gibi demografik özelliklere iliikin bilgiler yer alm)it)r. Çocuklar #çin Depresyon Ölçe&i: Çocuklar çin Depresyon Ölçe i (Children s Depression Inventory), çocuklardaki depresyon düzeyini belirlemek amac)yla Kovacks (1981) taraf)ndan geliitirilmiitir. Beck Depresyon Ölçe i temel al)narak haz)rlanm)i olan ölçekte, çocukluk depresyonuna özgü okul durumu ve arkadai iliikileri gibi alanlarla ilgili maddeler de yer almaktad)r. Ölçe in dili 6-17 yai aras) çocuk ve ergenlerin anlayabilece i düzeydedir. Ölçe in Türkçe ye uyarlanmas) Öy (1990) taraf)ndan yap)lm)it)r. Ölçek hem bireysel hem de grup olarak uygulanabilmekte ve 27 maddeden oluimaktad)r. Her maddede çocu un/ergenin son iki haftas)n) de erlendirerek, aralar)ndan seçim yapaca ) üç cümle bulunmaktad)r. Ölçe in iç tutarl)k katsay)s).86 olarak bulunmuitur. Ölçe in 4 hafta arayla yap)lan test-tekrar test güvenirli i.77 olarak bulunmuitur. Çocuklar için depresyon ölçe i puanlar)n)n çocukluk depresyonu derecelendirme ölçe i puanlar) ile korelasyonu.61 olarak bulunmui olup, bu de erin ölçe in geçerli say)labilmesi için yeterli oldu u düiünülmektedir. Ölçek depresif grupla depresif olmayan grubu ay)rt edebilmektedir. Anne-Baba Tutum Ölçe&i: Anne-Baba Tutum Ölçe i, Kuzgun (1972) taraf)ndan geliitirilmii, daha sonra Eldeleklio lu (1996) taraf)ndan revizyonu yap)lm)it)r. Demokratik ve koruyucu-istekçi alt ölçe i için faktör yükü en yüksek 15 er, Otoriter alt ölçe i için ise 10 madde seçilerek toplam 40 maddelik anne-baba tutum ölçe i oluiturulmuitur. Anne-baba tutum ölçe inin iç tutarl) ) Cronbach Alfa formülü ile hesaplanm)i ve bulunan alfa katsay)lar) demokratik tutum alt ölçe i için.89, otoriter tutum alt ölçe i için.78, koruyucu-istekçi tutum alt ölçe i için.82 bulunmuitur. Anne-baba tutum ölçe inin kararl)l)k düzeyini ölçmek için test tekrar test yöntemi kullan)lm)it)r. Korelasyon de erleri demokratik tutum alt ölçe i için.92; otoriter tutum alt ölçe i için.79; koruyucu-istekçi tutum alt ölçe i için.75 olarak bulunmuitur. Anne-baba tutum ölçe i maddelerine verilen cevaplar, bei basamakl) Likert tipi bir ölçekte derecelenecek Iekilde düzenlenmiitir. Her madde için cevaplar 1 den 5 e kadar derecelendirilmiitir. Hiç uygun de il (1), çok az uygun (2), k)smen uygun (3), oldukça uygun (4), tamamen uygun (5) gibi Likert tipi bei seçenekten anne ve babalar) için en uygun olan ifadenin seçilmesi ve iiaretlenmesi istenmektedir (Eldeleklio lu, 1996). Rosenberg Benlik Sayg(s( Envanteri: Rosenberg (1965) taraf)ndan geliitirilmii olan ölçe in Türkçe uyarlamas) Çuhadaro lu (1986) taraf)ndan yap)lm)it)r. 63 maddeden oluian ölçe in 12 alt ölçe i vard)r. Bu arait)rmada sadece benlik sayg)s) alt ölçe i kullan)lm)it)r. Guttman ölçüm Iekline göre düzenlenmii 6 madde ve 10 sorudan oluian testte olumlu ve olumsuz yüklü maddeler ard)i)k olarak s)ralanm)it)r. Ölçe in de erlendirme sistemine göre ölçekten 0-6 aras)nda puan al)nmaktad)r. Say)sal ölçümlerle yap)lan kari)lait)rmalarda benlik sayg)s) yüksek (0-l), orta (2-4) ve düiük (5-6) olarak de erlendirilmektedir. Ölçe in geçerlik çal)imas)nda benlik sayg)s) için psikiyatrik görüimeler yap)lm)it)r. Psikiyatrik görüimeler bei ayn) s)n)ftan rastgele örnekleme ile seçilmii beier ö renci al)narak yap)lm)it)r. Benlik sayg)s)n)n de erlendirilmesine yönelik olarak yap)lm)i psikiyatrik görüimelerle yap)lan de erlendirmede ö rencilerin benlik sayg)lar) kendilerine iliikin görüilerine göre yüksek, orta ve düiük olarak derecelendirilmiitir. Daha sonra ayn) ö rencilerin Rosenberg benlik sayg)s) ölçe inden ald)klar) puanlarda yüksek, orta ve düiük olarak grupland)r)lm)it)r. GörüImelerden ve benlik sayg)s) ölçe inden elde edilen sonuçlar aras)ndaki uygunluk Pearson Momentler çarp)m) korelasyon yöntemi ile hesaplanm)i, geçerlik katsay)s).71 olarak bulunmuitur. Güvenirlik çal)imas) için test-tekrar test 339

7 güvenirlik yöntemi kullan)lm)it)r. Testin ilk veriliiinden bir ay sonra ayn) deneklere test ikinci kez uygulanarak al)nan puanlar aras)ndaki korelasyon katsay)s).75 olarak bulunmuitur. Çok Boyutlu Mükemmeliyetçilik Ölçe&i: Frost, Marten, Lahart ve Rosenblate (1990) taraf)ndan ö rencilerin mükemmeliyetçilik e ilimlerini belirlemek amac)yla geliitirilmii olan ölçe in Türkçe uyarlama çal)imalar) M)s)rl)- TaIdemir (2004) taraf)ndan yap)lm)it)r. Ölçek, Likert tipinde 1-5 aras) derecelendirme ile (1) Kesinlikle kat)lm)yorum, (2) Kat)lm)yorum, (3) Karars)z)m, (4) Kat)l)yorum, (5) Kesinlikle kat)l)yorum cevaplar)na kari)l)k gelecek Iekilde düzenlenmiitir. Frost, Marten, Lahart ve Rosenblate (1990) e göre mükemmeliyetçilik alt) alt özellikten oluian çok boyutlu bir yap)d)r. M)s)rl)-TaIdemir (2004) taraf)ndan yap)lan Türkçe uyarlama çal)imas)nda da 35 madde 6 faktör alt)nda toplanm)it)r. Ölçek örneklem grubuna uyguland)ktan sonra geçerlik yöntemi olarak faktör analizine tabi tutulmuitur. Faktör analizi SPSS FACTOR (SPSS/WINDOWS) ile gerçekleitirilmiitir. Daha sonra örneklem uygunlu u (sampling adequacy) ve Sphericity testleri gerçekleitirilmiitir. KMO Örneklem Uygunluk katsay)s).84 olarak bulunmuitur. Barlett Sphericity ise ile 1 düzeyinde anlaml) bulunmuitur. Alt) faktör için faktör yükleri: "Düzen" ( ). "Hatalara AI)r) lgi" ( ). "Davran)Ilardan Müphe" ( ) "Aile Beklentileri" ( ). "Ailesel EleItiri" ( ). "KiIisel Standartlar" ( ). Genel ve alt ölçekler için belirlenen güvenirlik katsay)lar).63 ile.87 aras)nda ortaya ç)km)it)r. Testin genel güvenirlik katsay)s).83 olarak hesaplan)rken; Düzen için.87, Hatalara AI)r) ilgi için.77, Davran)Ilardan Müphe için.61, Aile Beklentileri için.71., Ailesel EleItiri için.65 ve KiIisel Standartlar için.63 olarak bulunmuitur. Testin yar)ya bölme güvenirlik katsay)s) ise.80 olarak hesaplanm)it)r. S(nav Tutum Envanteri: S)navlara iliikin kayg) düzeylerini ölçmek için geliitirilmii, bireylere kendilerini de erlendirme imkan) veren, 20 maddeden oluian ve 1-4 aras)nda puanlanan likert tipi bir kendini de erlendirme ölçe idir (Spielberger, 1980). Türkçe uyarlamas) Öner (1986) taraf)ndan yürütülen üç çal)ima ile yap)lm)it)r. Üç aiamada yap)lan ölçek uyarlamas)n)n ilk iki aiamas) Albayrak-Kaymak )n (1985) yüksek lisans tezi olan dil eide erlili i ve güvenirli inin arait)r)lmas)d)r; üçüncü aiamas) ise ölçe in geçerlik çal)imas)d)r. Envanter likert tipinde 1-4 aras)nda derecelendirmeyle, l-hiçbir zaman, 2-Bazen, 3-S)k s)k, 4-Her zaman cevaplar)na kari)l)k gelecek Iekilde düzenlenmiitir. Testin geçerli ini belirlemek amac)yla faktör analizi yap)lm)it)r. Faktör analizi sonucunda 20 madde 2 faktör -DuyuIsall)k ve Kuruntu- alt)nda toplanm)it)r, 12 maddeden oluian DuyuIsall)k boyutu varyans)n % 34.6 s)n) aç)klarken, 8 maddeden oluian Kuruntu boyutu ise varyans)n % 6.3'ünü aç)klam)it)r. Faktörlerin toplam varyans)n % 40.9 unu aç)klad) ) bulunmuitur. Veri Analizleri: Veriler, çok yönlü hiyerariik regresyon analizi ve korelasyon kullan)larak SPSS/WINDOWS program) ile incelenmiitir. Veriler =0.05 anlaml)l)k düzeyinde test edilmiitir. BULGULAR AraIt)rman)n bulgular bölümünde ö rencilere uygulanan bilgi toplama formu, ana-baba tutum ölçe i, Rosenberg benlik sayg)s) envanteri, çok boyutlu mükemmeliyetçilik ölçe i ve s)nav tutum envanteri nden elde edilen veriler ve bu verilerin istatistiksel teknikler sonucu ortaya ç)kan bulgular) ile bu bulgulara iliikin yorumlar sunulmaktad)r. lkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri için depresyonun önemli yorday)c)lar) Çok Yönlü Hiyerarik Regresyon Analizi ile incelenmiitir. BeI ad)mda gerçekleitirilen hiyerariik regresyon analizine birinci ad)mda cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, anne ö renim düzeyi ve baba ö renim düzeyi; ikinci ad)mda ebeveyn tutumlar); üçüncü ad)mda benlik sayg)s); dördüncü ad)mda mükemmeliyetçilik ve beiinci ve son ad)mda s)nav tutumlar) girilmiitir. Birinci ad)m)n özgün katk)s)n)n model içerisinde anlaml) olmad) ) belirlenmiitir, (R 2 =.09, F (4/495) =6.34, p>.05). 340

8 Tablo 2. Depresyon üzerinde çok yönlü hiyerarik regresyon analizi Mod Yord. R R 2 R 2 ch F Df Beta p 1 (Sabit) Cin Sed Aöd Böd / (Sabit) Demo. Kor. Otor. 3 (Sabit) Bsay. 4 Sabit) Düzen Hat..l. Dav.M. Ail.Be. Ail.ElI. KiI.St. 5 (Sabit) Kurn. DuyI / / / / Birinci ad)mda girilen demografik de iikenlerden cinsiyetin (=.09, p>.05), sosyo-ekonomik düzeyin (=.07, p>.05), anne ö renim düzeyinin (=.08, p>.05) ve baba ö renim düzeyinin (=.07, p>.05) modele özgün katk)lar)n)n olmad) ) belirlenmiitir. Modele ikinci ad)mda girilen ebeveyn tutumlar)n)n özgün katk)s)n)n model içerisinde anlaml) oldu u görülmektedir, (R 2 =.16, F (3/492) =10.93, p<.01). Ebeveyn tutumlar)n)n alt boyutlar)ndan demokratik (=-.14, p<.01), koruyucu (=.11, p<.05) ve otoriter tutumlar)n özgün katk)lar)n)n oldu u anlai)lm)it)r, (=.18, p<.01). Modele üçüncü ad)mda girilen benlik sayg)s)n)n özgün katk)s)n)n anlaml) oldu u görülmektedir, (R 2 =.16, F (1/491) =16.53, p<.01). Modele dördüncü ad)mda girilen mükemmeliyetçili in özgün katk)s)n)n model içerisinde anlaml) oldu u görülmektedir, (R 2 =.25, F (6/485) =14.40, p<.01). Mükemmeliyetçili in alt boyutlar)ndan düzen (=.12, p<.01), hatalara ai)r) ilgi (=.18, p<.01), davran)ilardan Iüphe (=.19, p<.01), aile beklentileri (=.19, p<.01), ailesel eleitiri (=.20, p<.01) ve kiiisel standartlar)n özgün katk)lar)n)n oldu u anlai)lm)it)r, (=.20, p<.01). Modele beiinci ve son ad)mda girilen s)nav tutumlar)n)n özgün katk)s)n)n model içerisinde anlaml) oldu u görülmektedir, (R 2 =.12, F (2/483) =12.01, p<.01). S)nav tutumlar)n)n alt boyutlar)ndan kuruntu (=.14, p<.01) ve duyuisall) )n özgün katk)lar)n)n oldu u anlai)lm)it)r, (=.13, p<.01). Tablo 3. Depresyon, ebeveyn tutumlar, benlik saygs, mükemmeliyetçilik ve snav kaygs arasndaki korelasyonlar DEX. Dem. Kor. Oto. B.say. Düzen Hat.l. Dav.M. AileB. AileEl KiI.st. Kurn. DuyI. Depr. -.39**.20*.48** -.38**.24**.45**.47**.47**.49**.50**.34**.31** **p<.01, *p<.05. Yap)lan korelasyon iileminde depresyon, ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav tutumu aras)ndaki iliikiler Pearson Momentler Çarp)m) korelasyonu ile incelenmiitir. Depresyon ile ebeveyn tutumlar)n)n alt boyutlar)ndan demokratik tutum (r=-0.39, p<0.01) aras)nda orta düzeyde ve negatif, koruyucu (r=0.20, p<0.05) ve otoriter tutumlar (r=0.48, p<0.01) aras)nda ise düiük ve orta düzeyde ve pozitif yönde anlaml) iliikilerin oldu u görülmektedir. Depresyon ile benlik sayg)s) (r=-0.38, p<0.01) aras)nda orta düzeyde ve negatif yönde anlaml) bir iliikinin oldu u görülmektedir. Depresyon ile mükemmeliyetçili in alt boyutlar)ndan düzen (r=0.24, p<0.01) aras)nda düiük düzeyde ve pozitif, hatalara ai)r) ilgi (r=0.45 p<0.01), davran)ilardan Iüphe 341

9 (r=0.47, p<0.01), aile beklentileri (r=0.47, p<0.01), ailesel eleitiri (r=0.49, p<0.01) ve kiiisel standartlar (r=0.50, p<0.01) aras)nda ise orta düzeyde ve pozitif yönde anlaml) iliikiler oldu u görülmektedir. Depresyon ile s)nav tutumlar)n)n alt boyutlar)ndan kuruntu (r=0.34, p<0.01) ve duyuisall)k (r=0.31, p<0.01) aras)nda orta düzeyde ve pozitif yönde anlaml) iliikilerin oldu u görülmektedir. TARTI6MA, SONUÇ VE ÖNER#LER AraIt)rmada, cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, anne ö renim düzeyi ve baba ö renim düzeyinin depresyon üzerinde yorday)c) özelliklere sahip olmad)klar) görülmektedir. Örneklem grubunu oluituran bireylerin ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri ve ergenler olmas) ba lam)nda, ergenlerin içinde bulunduklar) dönemin kendine özgü yap)s) gere i kari)lait)klar) çeiitli yaiam olaylar)na/çeiitli durumlara ve bireylere, benzer tepkiler verebildikleri ve bu yüzden cinsiyet, sosyoekonomik düzey, anne ö renim düzeyi ve baba ö renim düzeyinin depresyona iliikin bir farkl)laima oluiturmad) ) düiünülebilir. AraIt)rmada, ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik ve s)nav kayg)s)n)n ise depresyonun önemli yorday)c)lar) olduklar) görülmektedir. Ergenlik döneminin ilk evresi içinde yer alan ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri, baita ebeveynleri olmak üzere önemli di erlerinden anlay)i beklemekte ve ebeveynleri ile olan ve di er kiiiler aras) iliikilerinde kabul görme beklentileri ile iliikilerini önemsemektedirler. Ergenlik döneminin karmai)k yap)s) içerisinde ebeveynlerinden gerekli deste i göremeyen, otoriter -bask)c), reddedici vb.- ebeveyn tutumlar)na maruz kalan ve böylece incinebilirlik düzeyi artan ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencilerinin depresif e ilimler göstermeleri do ald)r. Ebeveyn tutumlar) ile depresyon aras)ndaki iliikiyi inceleyen çal)imalarda (Düzgün, 1995; Flett, Hewitt & Singer, 1995; Klohnen, 1996; Masten, 2001; Meadows, Brown, & Elder, 2006; Öztürk, 1990; Say)ner, Köknel ve Turanl), 2005) hatal) -otoriter, bask)c), reddedici- ebeveyn tutumlar) ile depresyon aras)nda anlaml) iliikiler bulunmuitur. Kabul görmeyen, anlai)lmad) )n) düiünen ve böylece kendini yenilgiye u rat)c) düiünceler geliitirebilen ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencilerinin kendilerine olan güven ve sayg) düzeyleri de düiebilecek, bu durum onlar)n keder ve karamsarl)k yaiama olas)l)klar)n) art)rarak depresif özellikler göstermelerine yol açabilecektir. DüIük benlik sayg)s)n)n depresyonun önemli yorday)c)lar)ndan oldu una dair arait)rma bulgular) (Burwell & Shirk, 2006; Eskin, Ertekin, Harlak ve Dereboy, 2008; Ferrari & Dovidio, 2001; Guillon, Crocq, & Bailey, 2003; Lewinsohn, Gotlib, & Seeley, 1997; Lucas & Epperson, 1988), düiük benlik sayg)s)n)n ergenlikte depresyon için bir önemli bir risk etkeni oldu unu ortaya koymuitur. Ergenlik döneminin önemli özelliklerinden biri de kusursuz olma ve mükemmeli yakalayabilme çabalar)d)r. Bu ba lamda ergen -ebeveynlerinin de olumsuz etkileri ile- kendisi için ulai)lmas) güç hedefler belirleme, yüksek düzeyde kiiisel standartlar oluiturma, hata yapmamaya özen gösterme -bu durum onun daha fazla hata yapmas)na yol açabilmekte- ve yanl)i yapma korkusuyla kendini sürekli kontrol alt)nda tutma ve davran)ilar)ndan kuiku duyma ile fizyolojik/psikolojik enerji kayb)na u rayabilecek ve böylece depresif bir duygudurum gösterebilecektir. Depresif e ilimlerin oluimas)nda mükemmeliyetçi e ilimlerin etkisinin arait)r)ld) ) çal)imalarda (Accordino, Accordino, & Slaney, 2000; Alden, Bieling, & Wallace, 1994; Alpert & Haber, 1990; Antony & Swinson, 2000; Blatt, 1995; Burns, 1980; Erözkan, 2008; Flett & Hewitt, 2002; Frost, Marten, Lahart, & Rosenblate, 1990; Hewitt & Dyck, 1986; Hewitt & Flett, 1991; Oral, 1999; Pacht, 1984; Rice, Ashby, & Slaney, 1998; Slaney & Ashby, 1999; Sumi & Kanda, 2002; Terry-Short, Owens, Slade, & Dewey, 1995), kendini yenilgiye u rat)c), kiiisel ve kiiiler aras) uyumu bozucu, kendine ve di erlerine yönelik olumsuz bir bak)i aç)s) ile mükemmeliyetçilik ve depresyon aras)nda anlaml) iliikiler bulunmuitur. Ergenlik döneminde di er ergenlerle uyum içinde olma -bir gruba ait olma ba lam)nda- çok önemli bir durum olsa da baz) zamanlar ergenler aras)nda özellikle akademik tabanl) bir yar)i oldu u da gözlemlenebilir. Bu durum ergenin s)nav kayg)s)n) art)rarak incinebilirlik düzeyinin yükselmesine yol açabilir. Özellikle akademik de erlendirilme için ergenin kendini haz)r hissetmedi i, yeteneklerinden emin olamad) ) ya da en iyi olmas) için performans)n)n yeterli olmad) )n) düiündü ü durumlar ergende gerginlik, s)nanmaya dönük kayg) ve üzüntü yaratabilir ya da depresyon duygular) yaiamas)na neden olabilir. S)nav kayg)s) ve depresyon aras)ndaki iliikilerin incelendi i çal)imalarda 342

10 da (Beer, 1991; Benjamin, McKeachie, & Lin, 1981; Culler & Holahan, 1980; Deffenbacher & Deitz, 1978; Ergene, 1994; Ergene ve Y)ld)r)m, 2004; Frydenberg & Lewis, 1991; Kalafat, 1996; Lee & Larson, 2000; Y)ld)r)m, 2004) s)nav kayg)s)n)n ergenlerde ve gençlerde anlaml) duygusal problemlere neden oldu una iliikin bulgular vard)r. Ergenler ve gençler için önemli olarak alg)lanan ve de erlendirilen s)navlar)n psikolojik ve somatik baz) belirtilere yol açt) )na; yüksek s)nav kayg)s)n)n depresyonun önemli bir yorday)c)s) oldu una vurgu yap)lmaktad)r. Yüksek s)nav kayg)s)n)n sadece akademik baiar)y) de il, ö renciyi bütün yönleriyle olumsuz etkileyebildi ine dikkat çekilmektedir. Akademik ve kiiiler aras) ilikilerde baiar)l) olmak -özellikle ergenlik dönemi içerisinde yer alan tüm ö renciler için- bireylerin iyilik hallerinden söz edebilmek ba lam)nda oldukça önemlidir. Akademik ve kiiileraras) iyilik halinin oluiturulmas) ise çok kolay olmayan, yaiam)n çeiitli evrelerinde -özellikle ergenlikte- bireyler için incinebilirlikler yaratan bir durumdur. Bu ba lamda temelinde kabul görmeye dayal) çeiitli davran)i biçimleri sergileyen ergenler için hatal) ebeveyn tutumlar), düiük benlik sayg)s), uyumu bozucu mükemmeliyetçilik ve yüksek s)nav kayg)s) ergenlerin incinebilirlik düzeylerini art)rabilmekte ve böylece depresyon yaiayabilmeleri söz konusu olabilmektedir. Bu çal)iman)n örneklemini oluituran ergenler için demokratik ebeveynlere sahip olamama ve hatal) ebeveyn tutumlar)na ba l) olarak kendine olan güven düzeyinde düiüklük, çeiitli problemlere iliikin uygun bai etme stratejilerine sahip olamama, gerçekçi olmayan amaçlar belirleme ve en önemlisi SBS olarak düiünülen çeiitli s)navlara dönük kayg) yaiaman)n, bu bireylerin depresif belirtiler geliitirmelerinde önemli nedenler olabilece i de düiünülebilir. Bu noktada ergenlerin psikolojik iyi olui düzeylerinin yükseltilebilmesi ve böylece psikolojik dayan)kl)l)klar)n)n art)r)labilmesi gerekmektedir. Bu ba lamda kari)lait)klar) ve yaiad)klar) olumsuz yaiam olaylar) yönüyle depresif özellikler gösterebilen ilkö retim sekizinci s)n)f ö rencileri için etkili kiiisel-kiiileraras) etkili sorun çözme ve s)nav kayg)s)yla baiaç)kma odakl) rehberlik ve psikolojik dan)ima yard)m programlar)n)n sunulmas)n)n yararl) olaca ) düiünülmektedir. Yard)m programlar) geliitirme ve uygulama ergenler için etkili iletiiim becerileri, etkili kiiisel-kiiiler aras) etkili sorun çözme becerileri ve s)nav kayg)s)yla baia ç)kma ba lam)nda depresif belirtilerin geliitirilmesinde önleyici bir etkiye sahip olabilir. Rehberlik ve psikolojik dan)ima alan) için katk) getirebilece i düiünülen de iikenlerin ele al)nd) ) bu çal)iman)n genellenebilirli i aç)s)ndan, -yaln)zca Mu la ilindeki baz) ilkö retim okullar)nda ö renim gören sekizinci s)n)f ö rencilerinden elde edilen verilerden oluitu u için- benzer arait)rmalar)n farkl) örneklemler üzerinde de yürütülmesi gerekmektedir. Bu tür çal)imalar)n, di er ö renim düzeylerindeki ö rencilerin kiii içi ve kiiileraras) iyi oluilar)nda önemli rol oynayabilece i düiünülen ebeveyn tutumlar), benlik sayg)s), mükemmeliyetçilik, s)nav kayg)s) ve buna ba l) depresyonu daha iyi aç)klama ba lam)nda yararl) olaca ) düiünülmektedir. KAYNAKÇA Accordino, D.B., Accordino, M.P., & Slaney, R.B., (2000). An investigation of perfectionism, mental health, achievement, and achievement motivation in adolescents. Psychology in the Schools, 37, Albayrak-Kaymak, D. (1985). The development of the Turkish form of the Spielberger test anxiety inventory: A study of transliteral equivalence and reliability. Unpublished Master s Thesis, Bo aziçi University, Istanbul, Turkey. Alden, L.E., Bieling, P.J., & Wallace, S.T. (1994). Perfectionism in an interpersonal context: A self-regulation analysis of dysphoria and social anxiety. Cognitive Therapy and Research, 18, Alpert, R. & Haber, N. (1990). Anxiety in academic situations. Journal of Abnormal and Social Psychology, 61, Anderson, J.A. & Olnhausen, K.S. (1999). Adolescent self-esteem: A foundational disposition. Nursing Science Quarterly, 12, Antony, M.M. & Swinson, R.P. (2000). Mükemmeliyetçilik: Dost sand) )m)z düiman. Kurald)I) Yay)nc)l)k, stanbul. Ayd)n, B. (2005). Çocuk ve ergen psikolojisi. (2. Bask)). Atlas Yay)nlar), stanbul. Aysan, F., Thomson, D. & Hamarat, E. (2001). Test anxiety, coping strategies and perceived health in a group of high school students: A Turkish sample. The Journal of Genetic Psychology; Child Behavior and Comparative Psychology, 162, BaltaI, A. (2002). Ö:renmede ve snavlarda üstün baar. Remzi Kitabevi, stanbul. Beer, J. (1991). Depression, general anxiety, test anxiety, and rigidity of gifted junior high and high school children. Psychological Report, 69,

11 Benjamin, M., McKeachie, W.J. & Lin, J.G. (1981). Test anxiety: Deficits in information processing. Journal of Educational Psychology, 73, Blackburn, I.M. (1987). Coping with depression, W.R. Chambers, Limited Edition, Edinburgh. Blatt, S. (1995). The destructiveness of perfectionism. American Psychologist, 50, Burns, D.D. (1980). The perfectionist script for self defeat. Psychology Today, 22, Burwell, R.A. & Shirk, S.R. (2006). Self processes in adolescent depression: The role of self-worth contingencies. Journal of Research Adolescence, 16, Culler, R.E. & Holahan, C.J. (1980). Test anxiety and academic performance: The affected study of related behaviors. Journal of Educational Psychology, 72, Çuhadaro lu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygs. Yay)nlanmam)I uzmanl)k tezi. Hacettepe Üniveristesi, T)p Fakültesi, Psikiyatri Bölümü, Ankara. Deffenbacher, J.L. & Deitz, S.R. (1978). Effects of test anxiety on performance, worry and emotionality in naturally occuring exams. Psychology in the School, 15, Deffenbacher, J.L. & Hazelius, S.L. (1985). Cognitive, emotional and psychological comparent of test anxiety. Cognitive Therapy and Research, 15, Düzgün, M. (1995). Lise ö:rencilerinin psikolojik belirtileri ile ana-baba tutumlar arasndaki ilikiler. Yay)nlanm)I Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. Eldeleklio lu, J. (1996). Karar stratejileri ile ana-baba tutumlar arasndaki iliki. Yay)nlanmam)I Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Ergene, T. (1994). S)nav kayg)s) ile baia ç)kma program)n)n etkilili i. Psikiyatri Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi, 2, Ergene, T. & Y)ld)r)m,. (2004). Üniversite adaylar)n)n depresyon düzeyleri. Psikiyatri Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi, 12, Erözkan, A. (2008). Üniversite ö rencilerinin mükemmeliyetçilik e ilimleri ve depresyon düzeyleri. Cypriot Journal of Educational Sciences, 6, Eskin, M., Ertekin, K., Harlak, H., & Dereboy, C. (2008). Lise ö rencisi ergenlerde depresyonun yayg)nl) ) ve iliikili oldu u etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 19, Ferrari, J.R. & Dovidio, J.F. (2001). Behavioral information search processes by indecisiveness. Personality and Individual Differences, 30, Flett, G. & Hewitt P.L. (2002). Perfectionism and maladjustment: An overview of theoretical, definitional and treatment issues. Perfectionism: Theory, research, and treatment, Editor: G. Flett & P.L. Hewitt, Washington DC: American Psychological Association. Frost, R.O., Marten, P., Lahart, C., & Rosenblate, R. (1990). The dimensions of perfectionism. Cognitive Therapy and Research, 14, Frydenberg, E. & Lewis, R. (1993). Boys play sport and girls turn to others: Age, gender, and ethnicity as determinants of coping. Journal of Adolescence, 16, Guillon, M.S., Crocq, M.A., & Bailey, P.E. (2003). The relationship between self-esteem and psychiatric disorders in adolescents. European Psychiatry, 18, Hall Brown, T.S., Turner, S.M., & Beidel, D.C. (2005). Is test anxiety a form of specific social phobia? Anxiety Disorders Association of American Annual Convention, Seattle, WA, March. Hamburg, B.A. & Takanishi, M. (1989). Preparing for life: The critical transition of adolescence. American Psychologist, 44, Hembree, R. (1988). Correlates, causes, and treatment of test anxiety. Review of Educational Research, 58, Hewitt, P.L. & Dyck, D.G. (1986). Perfectionism, stress, and vulnerability to depression. Cognitive Therapy and Research, 10, Hewitt, P.L., Flett, G.L., & Ediger, E. (1996). Perfectionism and depression: Longitudinal assesment of a spesific vulnerability hypothesis. Journal of Abnormal Psychology, 105, Hewitt, P.L. & Flett, G.L. (1991). Dimension of perfectionism in unipolar depression. Journal of Abnormal Psychology, 100, Horney, K. (1945). New ways in psychoanalysis. Norton Publishing, New York. Johnston, L.D., O Malley, P.M., & Bachman, J.G. (2001). Monitoring the future national survey restuls on drug use, Vol. I: Secondary school students (NIH Publication No ). Bethesda, MD: National Institute on Drug Abuse. Kalafat, S. (1996). Depresyon ve mutlulukta otomatik düüncelerin rolü. Yay)nlanmam)I Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz May)s Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. Kim, Y.H. (2003). Correlation of mental health problems with psychological constructs in adolescence: Final results from a 2-year study. The International Journal of Nursing Studies, 40, Kovacs, M. (1981). The children s depression inventory (CDI), Psychopharmacologica Bulletin, 21,

12 Kuzgun, Y. (1972). Ana baba tutumlarnn kendini gerçekletirme düzeyine etkisi. Yay)nlanmam)I Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi. Kuzgun, Y. & Eldeleklio lu, J. (2005). Rehberlik ve psikolojik danmada kullanlan ölçme araçlar ve programlar dizisi. Nobel Yay)n Da )t)m, Ankara. Lee, M. & Larson, R. (2000). The Korean examination hell: Long hours of studying, distress, and depression. Journal of Youth and Adolescence, 29, Lewinsohn, P.M., Gotlib, I.H., & Seeley, J.R. (1997). Depression-related psychosocial variables: Are they specific to depression in adolescents? Journal of Abnormal Psychology, 106, Lucas, M. & Epperson, D. (1988). Personality types in vocationally undecided students. Journal of College Student Development, 29, Lufi, D. & Darliuk, L. (2005). The interactive effect of test anxiety and learning disabilities among adolescents. International Journal of Educational Research, 43, Meadows, S.O., Brown, J.S., & Elder, G.H. (2006). Depressive symptoms, stress, and support: Gendered trajectories from adolescence to young adulthood. Journal of Youth and Adolescence, 35, M)s)rl)-TaIdemir, Ö. (2004). Üstün yetenekli çocuklarda mükemmeliyetçilik, snav kaygs, benlik saygs, kontrol oda:, öz-yeterlilik ve problem çözme becerileri arasndaki ilikinin incelenmesi. Yay)nlanmam)I Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon. O Connor, L.E., Berry, J.W., Weiss, J., & Gilbert, P. (2002). Guilt, fear, submission, and empathy in depression. Journal of Affective Disorders, 71, Oral, M. (1999). The relationship between dimensions of perfectionism, stressful life events and depressive symptoms in university students: A test of diathesis-stress model of depression. Unpublished Master s Thesis, Middle East Technical University, Ankara. Öy, B. (1990). Çocuklar için depresyon ölçe:i nin ö:renciler ve çocuk ruh sa:l: klini:ine bavuran çocuklara uygulanmas. Çocuk Psikiyatrisi Uzmanl)k Tezi, Hacettepe Üniversitesi T)p Fakültesi Psikiyatrisi Anabilim Dal), Ankara. Öztürk,. (1990). Ana-baba tutumlarnn üniversite ö:rencilerinin ba:mszlk duygularn anlama, yaknlk baatlk, kendini suçlama ve saldrganlk düzeyine etkisi. Yay)nlanmam)I Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Pacht, A.R. (1984). Reflections on perfection. American Psychologist, 39, Peleg, O. & Klingman, A. (2002). Family environment, discrepancies between perceived actual and desirable environment and children's test and trait anxiety. British Journal of Guidance and Counseling, 30, Rice, K.G., Ashby, J.S., & Slaney, R.B. (1998). Self-esteem as a mediator between perfectionism and depression: A structural equations analysis. Journal of Counseling Psychology, 45, Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton University Press: New Jersey. Say)ner, B., Köknel Ö., & Turanl), M. (2005). Lise ö rencilerinin ana-baba tutumlar)n)n çeiitli de iikenlere göre incelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danma ve Rehberlik Kongresi. Marmara Üniversitesi, stanbul. Slaney, R.B. & Ashby, J.S. (1999). Perfectionism: Study of a criterion group. Journal of Counseling and Development, 74, Spielberger, C.D. & Vagg, R.R. (1995). Test anxiety, theory, assessment and treatment. Taylor & Francis, Washington, DC. Spielberger, C.D. (1980). Test anxiety inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologist Press. Sumi, K. & Kanda, K. (2002). Relationship between neurotic perfectionism, depression, anxiety, and psychosomatic symptoms: A prospective study among Japanese men. Personality and Individual Differences, 32, Terry-Short, L.A., Owens, R.G., Slade, P.D., & Dewey, M.E. (1995). Positive and negative perfectionism. Personality and Individual Differences, 18, Y)ld)r)m,. (2004). Depresyonun önemli yorday)c)s) olarak s)nav kayg)s), gündelik s)k)nt)lar ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi E:itim Fakültesi Dergisi, 27, Yörüko lu, A. (2000). Çocuk ruh sa:l:. Özgür Yay)nlar), stanbul. 345