KRİMİNOLOJİ -I- 18 Aralık 2014 Suçun Ölçümü 3. Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

Transkript

1 KRİMİNOLOJİ -I- Yar.Doç.Dr. Tuba TOPÇUOĞLU 18 Aralık 2014 Suçun Ölçümü 3 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

2 SUÇUN ÖLÇÜMÜNDE KAYNAKLAR Resmi suç istatistikleri: Polis istatistikleri Adli istatistikler Cezaevi istatistikleri Uluslararası resmi istatistikler Resmi olmayan kaynaklar Suç mağduriyeti anketleri (victimisation study) Kendiliğinden bildirim veya fail itiraf anketleri (selfreport study) Suç korkusu anketleri (fear of crime study) Uluslararası resmi olmayan kaynaklar

3 Polis istatistikleri ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırılması

4 Avrupa da Suç Trendleri 1990 öncesinde II.Dünya savaşı sonrasında Batı Avrupa'da resmi suç istatistikleri çok hızlı yükseliş göstermekte; fakat 20.yy sonuna doğru da daha bir stabilize olmuştur. Ancak resmi istatistiklere göre şiddet suçlarında benzer bir azalma görülmemiştir. Resmi istatistiklerdeki bu artışın gerçek bir artışı mı yoksa insanların şiddete olan duyarlılığındaki artışı mı gösterdiği tartışmalıdır (Pfeiffer, 1998; Westfelt ve Estrada, 2005).

5 Suç trendlerini analiz ederken yaşanan sorunlar (1) Suç davranışı derken genelliyoruz; oysa suç çok farklı türde davranışları içerebilir ve bu davranışlar zaman içerisinde farklı trendler gösterebilir. Ayrıca kişilerin suçları polise bildirme ve de polisin suçları kayıt etme rutini farklı suç tiplerinde de farklılık gösterebilir.

6 Suç trendlerini analiz ederken yaşanan sorunlar (2) Suç trendi farklı coğrafi bölgelerde ve farklı alt sosyal gruplarında eşit dağılmamıştır. Yani suç davranışına etki edebilecek etkenler özellikle bazı bölgelerde bazı kişileri daha çok risk altında bırakabilir. Fakat biz genel olarak ülke bazında baktığımızda bu farklılıkları göremeyebiliriz.

7 Suç trendlerini incelerken bakılması gereken kaynaklar Farklı suç kategorilerine ilişkin trendler Mevcut olan bütün istatistikler (resmi kayıtlar, suç mağduriyet anketleri, kişisel itiraf anketleri) Suç anına daha yakın olan istatistikler (yani mahkumiyetlerden ziyade polise bildirilen suçlar)

8 Suç mağduriyet çalışmaları Uluslararası Suç Mağduriyeti Çalışması ve European Sourcebook bize karşılaştırma yapma imkanı vermektedir. Buradaki grafikler 1988, 1991, 1995, 1999 ve 2004 yıllarında yapılan ulusal suç mağduriyet çalışmalarından veri içermektedir. Bir ülkenin analizlere dahil edilebilmesi için en az iki yıl boyunca bu verilere sahip olması gerekiyor (trend hesaplamak için).

9 Suç mağduriyet çalışmaları Çalışmaya dahil olan ülkeler: Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, İtalya, Hollanda, Polonya, Portekiz, İspanya, İsveç ve İngiltere. Mağduriyet yaygınlık oranları her bir suç tipinde mağduriyet yaşayanların oranı.

10 Resmi polis istatistikleri European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics kitapları Avrupa Konseyi tarafından 1999, 2003 ve 2006'da yayımlandı. Bu kitaplar sırasıyla , ve de arasındaki yıllara ilişkin resmi istatistik veriler sunmaktadır. Veriler her 100,000 kişiye düşen oranlar şeklinde sunulmaktadır.

11 Resmi polis istatistikleri Ele alınan veriler farklı suç tiplerine ilişkin polis tarafından kayıtlı suçlara ilişkin veriler. İncelenen suçlar: Hırsızlık (hem araç hırsızlığını hem de evden hırsızlığı içermekte), öldürme, fiziksel saldırı, tecavüz ve gasp suçları.

12 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması 1 Elbette polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin doğrudan karşılaştırılması problemlidir. (1) Ele alınan suç tanımları farklıdır. (2) İki veri tarafından ele alınıp incelenen nüfus da farklılık göstermektedir. Polis kayıtları daha ziyade yoksul insanları ve mahkumları olduğundan daha fazla temsil ederken bu kişiler mağduriyet anketlerinde ise gerçekte olduklarından daha az temsil edilirler. (3) Bu anketler işyerlerine ve çocuklara karşı işlenen suçları da kapsamamaktadırlar. Fakat yine de doğrudan suç oranlarını karşılaştırmasak da suç oranlarının zaman içerisindeki seyrinin incelenmesi

13 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması 2 Bu analizler sadece mağduriyet anketlerinin yapıldığı Avrupa ülkelerini içermektedir. Yukarıda belirtilen 12 ülke için beş suç tipinde polise kayıtlı suç oranları karşılaştırılmaktadır. (Elbette suç kategorileri tam karşılaştırılabilir değil. European sourcebook'ta hırsızlık suçu evden hırsızlık suçunu da kapsamaktadır; oysa mağduriyet çalışmasında bu iki suç tipi ayrı ayrı ele alınmaktadır.) Bu analizlerde 1991 taban yılı olarak ele alınmaktadır çünkü en erken bu yılda her iki kaynaktan da aynı anda veri elde edilmiştir.

14 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması: Hırsızlık

15 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması: Gasp

16 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması: Tecavüz

17 Polis kayıtları ile mağduriyet anketlerinin karşılaştırması: Fiziksel saldırı

18 Sonuç 1 Hırsızlık ve evden hırsızlık gibi mala karşı suçlarda polis kayıtları ile mağduriyet anketleri biraz örtüşmektedir; fakat şiddet suçlarında ve özellikle de 1990'ların ortalarından itibaren önemli farklılıklar göze çarpmaktadır. Polis kayıtlarına göre şiddet suçları çok dik bir şekilde yükselirken şiddet suçundan dolayı yaşanan mağduriyetler azalmıştır. Bu da bize şunu önermektedir ki resmi polise kayıtlı suçlar aslında insanlar tarafından deneyimlenen suç gerçeğini tam olarak yansıtmamaktadır.

19 Sonuç 2 Bu görüş öldürme suçlarındaki azalma bulgusu ile de desteklenmektedir. Elbette ki öldürme suçunu mağduriyet anketleri ile ölçemeyiz fakat öldürme suçu resmi kayıtlarda en güvenilir kaydedilen suç tipidir. Öldürme suçunun diğer şiddet suçlarının düzeyinden etkilenmesini beklemek çok makul. Dolayısıyla Avrupa'da 1990'dan itibaren öldürme suçunda görülen düşüş her ne kadar resmi istatistikler aksini söylese de şiddet suçlarının düzeyinde gerçek bir düşüş olduğu fikrini desteklemektedir.

20 Kendiliğinden Bildirim Anketleri TCK madde 37 ye göre fail, suçun kanuni tarifindeki fiili gerçekleştiren kişi dir. Suç işleyenlerin çoğu ilgili birimlerce tespit edilememektedir. Kendiliğinden bildirim (fail itiraf) anketleri, suça ilişkin var olan karanlık sayıları, failin cephesinden aydınlatmaya çalışır. Kişilerin geçmişte belirli bir zaman diliminde işlediği suçları öğrenmeyi amaçlar. Bu anketlerde suç kavramı geniş olarak kullanılır ve kanunlar tarafından suç olarak tanımlanmayan antisosyal ve sapma davranışlarını da içerir.

21 Kendiliğinden Bildirim Anketleri Geçmişte işlenen suçları ortaya çıkarmanın yanında suçun dinamiklerinin araştırılmasına imkan verecek bireysel ve çevresel faktörlere ilişkin bilgiler de elde edilir (örn., suçluların aile, okul, arkadaşlar, mahalle içindeki sosyalleşme süreçleri, yaşam biçimleri). Örneklem ağırlıklı olarak okul öğrencilerini içerir. Çok çeşitli tekniklerle uygulanabilir: el yazısı ile doldurulan formların kullanılması, yüz yüze mülakat, bilgisayar destekli kişisel mülakat gibi Suçluluğa ilişkin etiyolojik teorilerin test edilmesine ve geliştirilmesine imkan sağlar.

22 Fail İtiraf Anketleri Sınırlılıklar 1 Katılımcıların, geçmişte suç teşkil eden davranışlarda bulunduklarını açıklamaları için gizliliğin sağlandığından emin olmaları gerekir. Örneklemin büyüklüğünün belirlenmesi Yüksek suç işleme riski taşıyanların anketlere dahil edilmesindeki zorluklardan dolayı örneklemin yeterince temsili olamaması Ankete katılan kişilerin sübjektifliği Suç bildiriminde yaşanan sorunlar: Soruların yanlış anlaşılması, abartılı, yanlış, eksik ifade verme gibi

23 Fail İtiraf Anketleri Sınırlılıklar 2 Bu anketlerde genel suçluluğu temsil edecek sayı ve çeşitlilikte suç tanımı bulunmadığından dolayı elde edilen veriler genel suçluluğu kapsamaz. Anket verilerinin güvenirlilik ve geçerliliğinin araştırılması gerekir : Güvenirlilik: Farklı araştırmacılar tarafından, farklı zamanlarda ve farklı durumlarda tekrar ölçüm yapıldığında aynı istikrarlı sonuçlara ulaşmak ile ilgilidir (rastlantısal hata ve şans faktörünün en az olması) Geçerlilik: Bir ölçeğin ölçmek istediği kavramı ölçmesi ile ilgilidir.

24 Türkiye de Fail İtiraf Anketleri Türkiye de suç istatistiklerine alternatif teşkil edebilecek ulusal düzeyde gerçekleştirilen fail itiraf anketi bulunmamaktadır. Daha küçük düzeyde gerçekleştirilen çalışmalar mevcuttur. Ünal, Çukur ve Özbayrak (2010). Aile, Arkadaş Grupları ve Okulun Gençlerin Şiddet Davranışlarına Etkisinin Boylamsal Olarak Çalışılması. TÜBİTAK Proje Raporu. Özbay, Ö. (2006). Class and Self-Reported Delinquency Evidence from Turkey. Journal of Criminal Justice 34:

25 Uluslararası Fail İtiraf Anketleri Uluslararası Fail Öz-Bildirim Anketi (The International Self-Reported Delinquency Study ISRD). Hollanda Adalet Bakanlığı nın koordinatörlüğünde gerçekleştirilen proje ilk olarak 1990 yılında başladı. Birinci çalışmaya 12 ülke katıldı ve anket soruları sosyal bağ teorisi çerçevesinde hazırlandı. Hedef kitlenin yaş grubu arası. İkinci aşama 2006 yılında 24 ü Avrupa ülkesi olmak üzere toplam 30 ülkede gerçekleştirildi. Katılanlar, her ülkede 7-9. sınıflar arasında okuyan yaklaşık 2,000 öğrenci.