TARİH. II. GENEL AMAÇLAR 1. Öğrencilerin kendilerini kuşatan kültür dünyaları hakkında meraklarını

Transkript

1 TARİH I. GİRİŞ I.1. Tarih dersi plan ve programı bütün olarak Kosova, Avrupa ve dünyanın tarihine ait bilgileri kapsamaktadır. Tarih dersi plan ve programında Kosova da yaşayan değişik toplulukların tarihine ve geleneklerine özel dikkat gösterilecektir. Öğrencilerin yerel, bölgesel, ulusal kimliği ve ayrıca günümüzün giderek birbirine bağlanan dünyasındaki geniş kimlik kavramı da Tarih dersi plan ve programı ile verilecektir. Tarih dersi plan ve programı geçmişle yapıcı bir şekilde hesaplaşmaya olan ihtiyacı uyandırmalıdır. Farklılıklara karşı hoşgörülü olmayı ve karşılıklı saygıyı aşılamalıdır. Öğrenme hedeflerinin bir parçası olarak demokratik toplumlarda ulusal kimliğin ve tarihi geleneklerin yerleştirilmesi, insanlar arasında barışçıl anlayışı geliştirme ve yapıcı bir şekilde beraber yaşayabilme düşüncesiyle bilgi, tutum ve becerilerin geliştirilmesiyle bağlantılı olmalıdır. I.2. Tarih dersi tüm lise alanlarında (Genel, Sosyal, Fen, Dil, Matematik-Bilişim) farklı ders çizelgesine göre okutulmaktadır. Tarih bir sosyal bilimi olarak insan toplumunun geçmişini, en eski çağlardan bugüne kadar araştıran bir bilimdir. Tarih bilimi toplumun sosyal, siyasal, ekonomi, kültür gibi alanları incelemektedir. Tarih dersinin temel amacı öğrencilerin bir biçimde tarihi bilgileri, becerileri ve yetenekler edinmesini saplamak ve geliştirmektir. II. GENEL AMAÇLAR 1. Öğrencilerin kendilerini kuşatan kültür dünyaları hakkında meraklarını gidermek. 2. Öğrencilere, yukarıda belirtildiği anlamları içinde tabiatın ve tarihin meydan okuyuşlarına insan tarafından verilmiş cevapların çok çeşitli olduğunu böylece de kültür farklılıkların oluştuğunu kavratmak: bu sayede milletler arasında sağlıklı ve erimli bir anlaşma ortamının şartlarını hazırlamak. 299

2 3. Öğrencılere kültür ortamlarının ve medeniyetlerinin farklılığı şuurunu kazandırmak suretiyle, onların öğrenilen fikirleri sorgulama, görelilik mefhumunu kavrama, tenkit zihniyetini kazanma ve farklı kültürler bünyesinde evrenseli yakalama meleklerini geliştirmek. 4. Öğrencilerde, kendilerine geçmiş nesillere ve çağdaşlarıyla irtibatlarında bir ortaklık duygusunu uyandırmak. 5. Belli bir bilgi birikimi ve yeni araştırma metodları kazandırmak suretiyle öğrencilere dünyayı daha iyi tanıma ve toplumda sorumlu bir rol oynama imkanı sağlamak. 6. İçinde yaşadığı zamanın arka planını açıklığa kavuşturmak suretiyle öğrencinin onu daha iyi anlamasına yardımcı olmak ve böylece onun asliyi arıziden, sürekliyi geçiciden arıyabilme yeteneklerini geliştirmek. 7. Üzerinde dikkat çekici hadiselerin ve medeniyetlerin gösterildiği kronoloji cetvelleri yardımıyla öğrencilere zaman şuuru kazandırmak: hadiselerin ve nesillerin damgasını taşıyan kısa süreli, iktisadi ve sosyal değişmelerin vuku bulduğu orta süreli ve medeniyetlerin oluştuğu uzun süreli zaman anlayışlarını kavratmak. 8. Büyük medeniyetler arasındaki münasebetler ağı içerisinde milli tarihin yerini belirlemek suretiyle, milli kimliğin nasıl oluştuğunu kavratmak: onlara millet varlığının ancak bu kimliğin korunarak sürdürebileceği, değişme veya çağdaşlaşmanın, bu düzlemde gerçekleştirilmesi zorunluğunu bellietmek. 300 III. GENEL ÖDEVLER 1. Tarih dersinde geçen kavramların anlamlarını söyleme, örnek verebilme. 2. Tarih konusu, insan topluluklarının gelişimleri, yaptıkları etkinlikler hakkında yorum yapabilme, günümüzle kıyaslama yaparak akıl yürütebilme. 3. İnsan toplumunun geçmişinin çağlara ayrımını 4. İlk çağda zamanı ölçme (takvim) çeşitlerini tanıyabilme. 5. İlk insan topluluklarının ortaya çıkışları, gelişme dönemlerini, bu dönemlerin özelliklerini tanıyabilme, bu günün toplumlarıyla karşılaştırma yapabilme. 6. İlk insan topluluklarının, ilk çağ ve orta çağ dönemi topluluklarının özelliklerini tanıyabilme, günümüz toplumlarıyla bağlantı kurabilme. 7. Tarih öncesi dönemden Gelişmiş Orta Çağa kadar olan süreçte insan toplumlarının gösterdiği gelişim özelliklerini

3 8. Tarih öncesi dönemden Gelişmiş Orta Çağa kadar insane topluluklarının etnik yapıları sosyal yaşayışları, kültür ve uygarlık düzeylerini kavrayabilme günümüz kültür ve uygarlıklarına etkilerini açıklayabilme. 9. Türklerin ilk yurdu, göçleri ve Orta Asya ve Yakın Doğu da kurdukları devletler hakında bilgi sahibi olma, geçmiş tarihleri hakkında yorum yapabilme. 10. Kayıların Anadolu ya gelişleri, yerleşmeleri, devlet durumuna gelmeleri, Anadolu ve Balkanlardaki ilerlemeleriyle ilgili olay ve olguları açıklayabilme. 11. Osmanlı devletinin kuruluş ve yükselme dönemine geçişlerini, bu dönemdeki devlet sınırlarını ve Türk kültürünü açıklayabilme. 12. İlk çağ ve Orta Çağ da kurulan devlet ve halklara ait tarihi haritalardan yararlanma becerisini geliştirme. 13. Tarih öncesi, İlk Çağ ve Orta Çağ dan kalan kültür-tarih anıtlarını koruma becerisini geliştirebilme ve değerlerini 301

4 TARİH (Haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 74 ders saati) Genel Lise ve Sosyal Bilimler Lisesi IV. PROGRAM İÇERİKLERİ Altkategoriler 1. Giriş 2. Tarihöncesi devri Öğretim içerikleri- Konular - Bilim ve ders olarak Tarih - Taş devri ve İlk insan toplulukları - Maden devri ve İlk Amaçlar Davranışlar Derslerarası İlişki - Tarih dersine giriş ünitesinde - Tartih dersine giriş ünitesinde ge- Arkeolojı, geçen temel çen temel kavramların ne anlama sanat, kavramların anlam bilgisi. geldiğini söyleme/yazma matematik, - Tarihin konusu, tarih çağları - Tarihin konusunun, insan topluluk- coğrafya ve ile ilgili temel larının geçmişi ve tüm etkinlikleri başka. sınıflamalar bilgisi. olduğunu - Tarih öğrenmenin - Tarihöncesi devirlerini Yontma gerekliliğini Taş, Cilali Taş, Maden devri olarak Tarih devirlerini ise İlk, Orta, Yeni ve Yakın Çağ olarak sınıflayıp - Tarih öğrenmenin gerekliliğini - İlk insan toplulukların çıkışını kavratma. - İnsan topluluklarının ilk açıklama. - İlk insan topluluklarının ortaya çıkışını - İnsan topluluklarının ilk gelişme Arkeoloji, sanat, biyoloji, coğrafya ve başka. 302

5 3. Eski Doğu 4. Eski Yunanistan 5. Eski Makedonya insan toplulukları düşmesi - Eski Mısır - Mezopotamya, Babil ve Asur Krallıkları - Eski Doğuda diğer büyük devletler - Eski Doğu halkların kültürü - II. Binyıl ve Homer devri döneminde Yunanistan - Atina ve İsparta - Akdenizde Yunan kolonileri - Yunan-Pers ve Peloponez savaşları - Yunan kültürü ve uygarlığı - II. Filip ve Büyük İskender döneminde Makedonya ve gelişme dönemlerini - İnsan topluluklarının ilk gelişme dönemlerinin özellikleri bilgisi. - Eski Doğu devletlerinin durumlarını - Eski Doğu devletlerinin yönetim özelliklerini kavrayabilme - Eski Doğu devletlerindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi - Ege havzasında yaşamış eski uygarlıklar bilgisi. - Atina ve İsparta devletleri arasındaki farkları - Eski Yunan kültür ve uygarlıklarını tanıyabilme. - Makedonya devletinin kuruluşunu kavrayabilme - Makedonya devletinin dönemlerini söyleme/ yazma. - İnsan topluluklarının ilk gelişme dönemlerinin özelliklerini ayırt edebilme. - Eski Doğu devletlerinin durumlarını - Eski Doğu devletlerinde devlet yönetim özelliklerini - Eski Doğu devletlerini harita üzerinde gösterebilme. - Eski Doğu devletlerinin kültür ve uygarlık özelliklerini açıklayabilme. Ege havzasında yaşamış eski uygarlıkların neler olduğunu - Atina ve İsparta devletleri arasındaki farkları ayırt edebilme. - Atina ve İsparta devletlerinin devlet yönetim yapılarını açıklayabilme. - Eski Yunan kültür ve uygarlıklarının genel özelliklerini - Makedonya devletinin kuruluş ve gelişme dönemi özelliklerini Arkeoloji, mitaolji, coğrafya, sanat, matematik, edebiyat ve başka. Felsefe, sanat, edebiyat, Mimarlık, matematik, coğrafya ve başka. Arkeoloji, coğrafya, Sanat, 303

6 6. Eski Roma 7. İlirler Helen kültürü - Roma tarihinin en eski dönemi - Roma nın yarımadada ve Akdenizde genişlemesi - Köle ayaklanmaları - Prenipat ve Dominat döneminde Roma İmparatorluğu - Hristiyanlığın belirmesi ve genişlemesi - Roma İmparatorluğunun bunalımı ve düşmesi - Roma kültürü - Balkanların en eski halkları - Enkelej, Taulantë, Epir ve Ardiyeylerin Kırallıkları - Dardanë Kırallığı - İlirlerin inanış ve kültürü gelişim özelliklerini kavrayabilme - Helen kültürünün temel özelliklerini kavrayabilme - Eski Roma devletinin kuruluşunu - Eski Roma devletinin gelişim özelliklerini - Eski Roma devletinin sosyal yapısını - Eski Roma devletinin devlet yönetimi bilgisi -Eski Roma devletinin kültür ve uygarlık özelliklerini - İlirlerin etnik yapısını - İlir boyları ve devletlerinin kurulduğu yerleri tanıyabilme. - İlirlerin sosyal yaşayışını ve kültür özelliklerini - Helen kültürünün temel özelliklerini söyleme/yazma Eski Roma devletinin kuruluş ve gelişim dönemi özelliklerini - Eski Roma devletinin gelişimini harita üzerinde gösterme. - Eski Roma devletinin sosyal yapı özelliklerini - Eski Roma devletinin devlet yönetiminin belirgin özelliklerini - Eski Roma devletinin kültür ve uygarlığının temel özelliklerini - İlirlerin etnik yapı özelliklerini - İlir boyları ve devletlerinin kurulduğu yerleri harita üzerinde gösterme. - İlirlerin sosyal yaşayış ve kültür özelliklerini mimarlık, edebiyat, felsefe ve başka. Sanat, coğrafya, felsefe, edebiyat, hukuk ve başka. sanat, arkeoloji ve başka 304

7 8. Türklerin ilk yurdu ve onların göçleri 9. Büyük Kavimler Göçü ve Avrupa ve Balkanlarda değişmeler 10. Erken Ortaçağda Avrupa ve Bizans - Türklerin ilk yurdu ve onların göçleri - Orta Asya ve Avrupada Hun devleti - Göktürkler ve Uygurlar - Orta Asya da Türklerin kültür ve uygarlığı - Avrupa ve Balkanlarda büyük göçler - Eski İslavlar ve onların göçleri - Frank devleti - V. yy dan XI.yy ya kadar Bizans İmparatorluğu - Ortaçağda Sırp devletinin kuruluşu ve gelişimi, -Türklerin ilk yurdu ve göçlerle ilgili olgular bilgisi - İlk yurtta kurulan Türk devletlerini tanıyabilme - İlk yurtta kurulan Türk devletlerindeki uygarlığın özellikleri bilgisi - Kavimler göçünün nedenlerini kavrayabilme - Kavimler göçü sonucunda Avrupa da kurulan Orta Çağ devletleri bilgisi - Bizans İmparatorluğunnun kuruluşunu - Bizans İmparatorluğunun yükselme dönemlerini - Frank devletinin kuruluşunu - Frank devletinin orta çağ özelliklerini tanıyabilme. -Türklerin ilk yurdunun neresi olduğunu söyleme ve harita üzerinde gösterme. -Türklerin ilk yurtlarından göçlerinin nedenlerini - İlk yurtta kurulan Türk devletlerini açıklama ve harita üzerinde gösterme. - İlk yurtta kurulan Türk devletlerinin kültür özelliklerini söyleme/yazma - Kavimler göçünün nedenlerini - Kavimler göçü sonucunda Avrupa da kurulan Orta Çağ devletlerini harita üzerinde gösterme. - Bizans İmpartorluğunun kuruluş ve yükselme dönemi özelliklerini - Güney İslavların göç yollarını harita üzeründe gösterme. - Frank devletinin kuruluş dönemi özelliklerini - Frank devletinin ortaçağ özelliklerini söyleme yazma. sanat, edebiyat, arkeoloji ve başka. sanat, edebiyat, Avrupa dilleri ve başka. sanat, mimarlık, edebiyat ve başka. 305

8 11. Erken Ortaçağda Araplar 12. Avrupada Derebeylik 13. Geçorta Çağda Avrupa - Araplar İslamın doğuşu ve gelişmesi, - Arap Halifeliği ve Kültürü - XI.yy dan XIII yy a kadar Avrupada ekonomik gelişmeler, - Ortaçağ kentlerin meydana gelmesi, gelişimi ve kültürü - Haçlı savaşları - XIV. Ve XV yy da Fransa Krallığı, - XIV. Ve XV yy da İngiltere, - XII. yy dan XV. yy a kadar İtalya - Orta çağ Sırp devletinin özellikleri bigisi. - Arap devleti ve İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili temel olgular bilgisi. - İslam-Arap kültür özelliklerini kavrayabilme - Gelişmiş Ortaçağ döneminde Avrupa daki ekonomik gelişmeyi - Gelişmş Ortaçağ döneminde kentlerin yapılanmasını - Gelişmiş Ortaçağ döneminde kentlerin ekonomik ve kültürel gelişiminin ivme kazanmasını - Geç ortaçağda kurulan Avrupa devletlerinin tarihiyle ilgili temel kavramlar bilgisi. - Geç ortaçağda bulunan Fransa, İngiltere ve İtalya devletleriyle ilgili temel olgular bilgisi. - Geçorta çağda bulunan - Ortaçağ Sırp devleti özelliklerini açıklayabilme. - Arap devletinin ve İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili temel olguları açıklayabilme. - İslam-Arap kültür özelliklerini açıklayabilme. - Gelişmiş Ortaçağ döneminde Avrupa daki ekonomik gelişmenin nedenlerini açıklama. - Gelişmiş Ortaçağ döneminde kentlerin yapılanma biçimlerini - Gelişmişl Ortaçağ döneminde kentlerin ekonomik ve kültürel gelişim özelliklerini açıklayabilme. - Geç ortaçağ Avrupa devletleri tarihiyle ilgili temel kavramları - Geç ortaçağda bulunan Fransa, İngiltere ve İtalya devletleriyle ilgili önemli tarihi olayları - Geç ortaçağda bulunan Avrupa devletlerinin kültür özelliklerini tanıma. sanat, mimarlık, edebiyat, Felsefe, matematik vb. ekonomi, sanat, edebiyat vb. sanat, edebiyat, mimarlık vb. 306

9 14. Orta Asya ve Yakın Doğu da Türk devletleri 15. XI. yy dan XV. yy. a kadar Arbıriya - Erken Ortaçağda Türk boyları ve devletleri - Türklerin İslamiyeti kabul etmesi ve ilk müslüman Türk devletleri - Büyük Selçuklu devleti - Anadolu Selçukluları ve Türk Beylikleri - Anadolu da Selçuklu kültür ve uygarlığı - Moğollar ve Orta Asya ve Yakın Doğuda Türk devletleri - Arbër Devleti - XIII ve XIV y.y Arnavut Prenslikleri - İskender Bey Kastriot döneminde Arnavut-Osmanlı ilişkileri Avrupa devletlerinin kültür özelliklerini - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerini tanıyabilme. - Türklerin İslamiyeti kabulünü açıklayabilme. - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi. -Arberıa devletiyle ilgili olaylar bilgisi. - İskender Bey döneminde Osmanlı-Arnavut ilişkili ile ilgili tarihi olgular bilgisi. - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerinin genel özelliklerini - Orta Asya ve yakın Doğu da kurulan Türk devletlerini harita üzerinde gösterme. - Türklerin İslamiyeti kabulünü açıklayabilme. - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerindeki kültür ve uygarlığın temel özelliklerini söyleme / yazma. - Arberiya devletiyle ilgili olayları açıklayabilme. - İskender Bey döneminde Osmanlı- Arnavut ilişkileri ile ilgili tarihi olguları sanat, edebiyat, mimarlık vb. sanat, edebiyat vb. 307

10 16. XIII. yy dan XV. yy a kadar Osmanlı İmparatorluğu 17. Hümanizm ve Avrupa Rönesansı - Osmanlı devletinin kuruluşu, - Osmanlıların Balkan Yarımadasına geçişi ve ilk fetihler, - XV. yy ın ilk yarısında Osmanlı devleti, - Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı devleti, - XIII. yy dan XV. yy a kadar Türk kültürü - Hümanizm ve Avrupa Rönesansı - XIII.-XV. yy. Osmanlı devleti ümitesinde geçen kavramların anlam bilgisi. - Kayıların Anadolu ya gelişiyle ilgili olgular bilgisi. - Anadolu ve Balkanlarda ilerlemeler ile ilgili olgular bilgisi. - Osmanl-Türk kültürünu - Fatih Sultan Mehmet döneminin genel özelliklerini - Avrupa da Hümanizm ve Rönesans ünitesinde geçen kavramların anlam bilgisi. - Hümanizm ve Rönesans hareketlerinin özelliklerini ve Avrupa ve dünyadaki etki ve sonuçlarını - Osmanlı devleti ünitesinde geçen kavramların ne anlama geldiğini - Kayıların Anadolu ya gelişini, yerleşmesini ve çevreleriyle olan ilişkilerini - Osmanlı devletinin Anadolu ve Balkanlardaki ilerlemeleriyle ilgili olguları açıklayabilme ve harita üzerinde gösterme. - Osmanlı-Türk kültür özelliklerini örneklerle açıklayabilme. - Fatih Sultan Mehmet`in Osmanlı devletini kuruluş döneminden yükseliş dönemine geçirdiğini - Avrupa da Hümanizm ve Rönesans ünitesinde geçen kavramların ne anlama geldiğini - Hümanizm ve Rönesans hareketlerinin özelliklerini Avrupa ve dünyadaki etki ve sonuçlarını sanat, mimarlık, edebiyat vbç Sanat, mimarlik, bilim, felsefe vb. Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir yada arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir. 308

11 TARİH (Haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 74 ders saati) Dil ağirlikli liseler Altkategoriler I. Tarihe giriş Öğretim içerikleri- Konular - Bilim ve ders olarak tarih Amaçlar Davranışlar Derslerarası İlişki - Tarih bilimi ve dersine giriş ünitesinde geçen temel kavramların anlam bilgisi. - Tarihin konusu, tarih çağları ile ilgili temel sınıflamalar bilgisi. - Tarih öğrenmenin gerekliliğini -Tarih bilimi ve dersine giriş ünitesınde geçen temel kavramların ne anlama geldiğini - Tarihin konusunu insan topluluklarının geçmişi ve tüm etkinlikleri olduğunu - Tarih öğrenmenin gerekliliğini açıklama. Arkeoloji, sanat, matematik, coğrafya ve başka. II. Tarihöncesi devri - İlk insan toplulukların genel özellikleri - İlk insan toplulukların çıkışını kavratma. - İnsan toplulukların ilk gelişme dönemlerini - İnsan topluluklarının ilk gelişme - İlk insan topluluklarının ortaya çıkışını - İnsan topluluklarının ilk gelişme dönemlerini - İnsan topluluklarının ilk Arkeoloji, sanat, Biyoloji, coğrafya ve başka. 309

12 III. Eski Doğu IV. Eski Yunanistan - Mısır ve Mezopotamya -Eski Yunanistan tarihi - Atina ve İsparta devletleri - Yunan kültür ve uygarlığı - Büyük İskender ve Helen kültürü dönemlerinin özellikleri bilgisi. - Mısır ve Mezopotamya devletlerinin durumlarını - Mısır ve Mezopotamya devletlerin yönetim özelliklerini - Eski Doğu devletlerindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi - Ege havzasında yaşanmış eski uygarlıklar bilgisi. - Atina ve İsparta devletleri arsında farkları - Eski Yunan kültür ve uygarlıklarını tanıyabilme. - Mekedonya devletinin kuruluşu ve gelişim özelliklerini - Helen kültürünün gelişme dönemlerinin özelliklerini ayırt edebilme. - Mısır ve Mezopotamya devletlerinin durumlarını söyleme/yazma - Mısır ve Mezopotamya devletlerinin durumlarını - Eski Doğu devletlerini hartita üzerinde gösterebilme. - Eski Doğu devletlerinin kültür ve uygarlık özelliklerini açıklayabilme. Ege havzasında yaşamış eski uygarlıkların neler olduğunu - Atina ve İsparta devletlerin devlet yönetim yapılarını açıklayabilme. - Eski Yunan kültür ve uygarlıklarının genel özelliklerini - Makedonya devletinin kuruluş ve gelişme dönemi özelliklerini - Helen kültürünün temel özelliklerini söyleme-yazma. Arkeoloji, mitoloji coğrafya, sanat, matematik, edebiyat ve başka. Felsaefe,sanat,edebiyat, mimarlık, matematik, coğrafya vb. 310

13 V. Eski Roma VI. İlirler VII. Türklerin ilk yurdu ve devletleri - Roma devletinin kuruluşu - Roma İmparatorluğu - Roma kültür ve uygarlığı - İlir boyları ve onların yerleştikleri yerler - Enkelej, Taulantë ve Epir Kırallıkları - Dardanë ve Ardiyey Kırallıkları - İlirlerin inanışları ve kültürü - Türklerin ilk yurdu ve göçleri - Orta Asya ve Avrupa da Türk temel özelliklerini kavrayabilme - Eski Roma devletinin kuruluş nu - Eski Roma devletinin gelişim özelliklerini - Eski Roma devletinin devlet yönetimi bilgisi. - Eski Roma devletinin kültür ve uygarlık özelliklerini - İlirlerin etnik yapısını kavrayabilme - İlir boyları ve devletlerinin kurulduğu yerleri tanıyabilme. - İlirlerin sosyal yaşayışını ve kültür özelliklerini kavrayabilme - Türkler ilk yurdu ve göçlerle ilgili olgular bilgisi. - İlk yurtta kurulan Türk - Eski Roma devletinin kuruluş ve gelişim dönemi özelliklerini - Eski Roma devletinin gelişimini harita üzerinde gösterme. - Eski Roma devletinin devlet yönetiminin belirgin özelliklerini - Eski Roma devletinin kültür ve uygarlığının temel özelliklerini - İlirlerin etnik yapı özelliklerini söyleme/yazma - İlir boyları ve devletlerinin kurulduğu yerleri harita üzerinde gösterme. - İlirlerin sosyal yaşayış ve kültür özelliklerini - Türklerin ilk yurdunun neresi olduğunu söyleme ve harita üzerinde gösterme. Sanat, coğrafya, felsefe, edebiyat, hukuk, vb. sanat, arkeoloji, vb. Coğtafya, sanat, edebiyat, arkeoloji vb. 311

14 VIII. Ortaçağda Avrupa IX. Araplar ve İslamiyet devletleri - Türklerin kültür ve uygarlıkları - Büyük kavimler göçü ve Frank devleti - Bizans İmparatorluğu - Ortaçağ şehirlerin meydana gelmesi - Avrupada ortaçağ kültürü - Araplar ve İslamiyetin doğuşu ve yayılışı - Arap-İslam kültür ve uygarlığı devletlerini tanıyabilme. - İlk yurtta kurulan Türk devletlerindeki uygarlığın özelliklerini tanıyabilme. - Kavimler göçünün nedenlerini - Kavimler göçü sonucunda Avrupa da kurulan Ortaçağ devletler bilgisi. - Bizans İmparatorluğunun kuruluş ve yükselme dönemi özelliklerini - Ortaçağ Avrupa kültürü bilgisi - İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili temel olgular bilgisi. - Arap-İslam kültür özelliklerini - Türklerin ilk yurtlarından göçlerinin nedenlerini - İlk yurtta kurulan Türk devletlerini açıklama ve harita üzerinde gösterme. - İlk yurtta kurulan Türk devletlerinin kültür özelliklerini - Kavimler göçünün nedenlerini - Kavimler göçü sonucunda Avrupa da kurulan Ortaçağ devletlini harita üzerinde gösterme. - Bizans İmparatorluğunun kuruluş ve yükselme özelliklerini - Ortaçağ Avrupa kültürü özelliklerini belirtme. - İslamiyetin doğuşu ve yayılışıyla ilgili temel olguları açıklayabilme. - Arap-İslam kültür özelliklerini açıklayabilme. sanat, edebiyat, Avrupa dilleri vb. edebiyat, Matematik, tıp, felsefe, vb. X. - Ortaçağda Türk - Orta Asya ve Yakın - Orta Asya ve Yakın sanat, 312

15 Orta Asya ve Yakın Doğuda Türk devletleri XI. Ortaçağda Balkan yarımadası XII. Osmanlı devleti boyları ve devletleri - Türklerin İslamiyeti Kabul etmeleri - İlk Müslüman Türk devletleri - Selçuklular - Anadolu Selçukluları ve Türk beylikleri - Anadolu da Türk kültür ve uygarlığı - İslavlarin anayurdu ve göçleri - Ortaçağda İslavların devletleri - Arbër Devleti - XIII ve XIV y.y Arnavut Prenslikleri - Osmanlı devletinin kuruluşu - Osmanlılar Balkan Doğu da kurulan Türk devletlerini tanıyabilme. - Türklerin İslamiyeti kabülünü açıklayabilme. - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerindeki kültür ve uygarlığın özellikleri bilgisi. - Arbır devletinin gelişme dönemlerini - Güney İslavlar, göçlerini ve ilk kurmuş oldukları devletleri açıklayabilme. - Güney İslavların kültür özelliklerini - Osmanlı devleti ünitesinde geçen kavramların anlam Doğu da kurulan Türk devletlerinin genel özelliklerini - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerini harita üzerinde gösterme. - Türklerin İslamiyeti kabülünü açıklayabilme. - Orta Asya ve Yakın Doğu da kurulan Türk devletlerindeki kültür ve uygarlığın temel özelliklerini söyleme/yazma - Arbır devletinin gelişme dönemi özelliklerini - Güney İslavların. göç yollarını ve devletlerini harita üzerinde gösterme. - Güney İslavların Erken ortaçağ kültür özelliklerini belirme. - Osmanlı devleti ünitesinde geçen kavramların ne anlama geldiğini mimarlık, edebiyat vb. sanat, mimarlık, vb. sanat, mimarlık, edebiyat vb. 313

16 XIII. XVI. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar Avrupa yarımadasında - XV y.y ortalarında Arnavutların Osmanlılara Karşı tepkileri - XV y.y ikinci yarısında İskender Bey yönetiminde Arnavutlar - Osmanlı İmparatorluğun yükseliş devri - Osmanlı-Türk kültür ve uygarlığı - Büyük cografya keşifleri - Hümanizm ve Rönesans - Reformasyon bilgisi. - Kayıların Anadolu ya gelişiyle ilgili olgular bilgisi. - Anadolu ve Balkanlarda ilerlemeler ile ilgili olgular bilgisi. - İskender bey döneminde Osmanlı - Arnavut ilişkileri ile ilgili tarihi olgular bilgisi. - Osmanlı -Türk kültürünü - Fatih sultan Mehmet döneminin genel özelliklerini - XVI-XVIII. Yüzyıllar arası Avrupa tarihi ile ilgili temel kavramlar bilgisi. - Avrupa ülkelerinin - Kayıların Anadolu ya gelişini,yerleşmesini ve çevreleriyle olan ilişkilerini söyleme/yazma - Osmanlı devletinin Anadolu ve Balkanlardaki ilerlemeleriyle ilgili olguları açıklayabilme ve harita üzerinde gösterme. - İskender bey döneminde Osmanlı-Arnavut ilişkileri ile ilgili tarihi olguları - Osmanlı-Türk kültür özelliklerini örneklerle açıklayabilme. - Fatih sultan Mehmet`in Osmanlı devletini kuruluş döneminden yükseliş dönemine geçirdiğini - XVI-XVIII. Yüzyıllar arası Avrupa tarihi ile ilgili temel kavramları söyleme/yazma - Avrupa ülkelerinin dünyaya yayılmasını açıklayabilme. bilim, sanat vb. 314

17 XIV. Yüzyıl Ulusal devletlerin meydana gelmesi XV. Yüzyıl Aydınlanma çağı - XVIII. yüzyıldan XIX.yüzyılın ortalarına kadar Avrupa da iktisadi ve toplumsal gelişmeler (Liberal kapitalizmi) - Hollanda ve İngiltere de burjuvazi devrimleri - Fransa burjuvazi devrimleri - ABD nin kuruluşu - Avrupa da aydınlanma çağı -Fransa İmparatorluğu dünyaya yayılmasını - Hümanizm, Rönesans ve Reformasyon hareketlerini - Bilim ve teknolojik gelişmeleri hazırlıyan ortamı - Ulusal devletlerin meydana gelmesi ünitesinde geçen kavramlar bilgisi. - Avrupa da mutlakiyetten parlamenter düzene geçişle ilgili gelişmeleri kavrayabilme - Avrupa da Aydınlanma Çağı ile ilgili belli başli gelişmeleri - Fransa İmparatorluğunun - Hümanizm,Rönesans ve Reformasyon harektelerini açıklayabilme. - Bilim ve teknolojik gelişmelerin nedenlerini açıklama. - Apsolutizma (mutlakiyet), parlamento, demokrasi, ihtilal, inkilap, hüriyet, eşitlik, bağımsızlık vb. kavramların tanımını - Holanda ve İngiltere de demokrasi hareketlerini açıklama. - Fransız ihtilalinin sonuçlarını ve önemini açıklama. - A.B.D. nin kurulması ile ilgili olayları açıklama - Aydınlanma çağının ortaya çıkış nedenlerini açıklama - Doğa ve sosyal bilimlerdeki gelişmerleri açıklama. - Fransa İmparatorluğunun Avrupa ülkelerindekı yankıları ve değişmeleri açıklama. felsefe, bilim, edebiyat vb. doğa, sosyal bilimler, edebiyat, sanat vb. 315

18 XVI-XIX. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu nda islahat hareketleri XVII-XIX. Yüzyıllarda Balkan yarımadasında ulusal hareketler - XVII.yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu - XVIII.yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu - XIX.yüzyılın ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğunda reformlar - Balkan ulusların ulusal hareketleri - XVI.yüzyıldanXVIII. yüzyıla kadar Arnavutlar. - Arnavut Paşalıkların Kuruluşu - İşkodra ve Yanya Paşalıkları - Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleri Avrupa ülkelerüne etkisini kavrayabilme - XVII. Yüzyıldan XIX.yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı tarihinin belli başlı siyasi olaylarını -XVII. yüzyıldan XIX. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı İmparatorluğunda yapılan islahat ahreketleri XIX.yüzyılda Balkan uluslarının ulusal hareketleri Bilgisi. - Arnavutların siyasi tarihi ve ulusal uyanma hareketleri bilgisi - XVII.yüzyıldan XIX.yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı tarihinin siyasi olaylarını açıklayabilme. - XVII.yüzyıldan XIX.yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı İmparatorluğunda yapılan islahat hareketerinin mahiyetini açıklayıp yorumlama. XIX.yüzyılda Balkan ulusları ulusal hareketlerinin nedenlerini ve gelişmeleri açıklama. bilim vb. Coğrafya vb. Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir yada arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir. 316

19 TARİH (haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 70 ders saati) Fen Lisesi ve Matematik - Bilişim liseleri Altkategoriler I. Viyana Kongresi ve Kutsal İttifak II yılları döneminde Avrupa Öğretim içerikleri- Konular - Viyana Kongresi ve Kutsal İttifak yılları döneminde Fransa yılları döneminde İngiltere yılları döneminde Almanya yılları döneminde İtalya ve Avusturya - Macaristan Amaçlar Davranışlar Derslerarası İlişki - Napoleon nun yenilgisinden sonra Avrupa daki sosyoloji değişmeleri açıklayabilme. vb. - Viyana Kongresinden sonra mutlak monarşileri yeniden kurma çabalarını yorumlayabilme. - Napoleon nun yenilgisinden sonra Avrupa daki değişmelere ilişkin bilgi. - Viyana Kongresinden sonra mutlaki monarşileri yeniden kurma gayretlerini kavrayabilmesi yılları döneminde Avrupa ülkelerinin ekonomi, toplumsal, sıyasal gelişmeleri kavrayabilmesi yılları döneminde Avrupa ülkelerinin toplumsal, sıyasi ve ekonomik gelişmeleri ekonomi, sosyoloji vb. 317

20 III. XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Avrupa ve ABD IV. IX.yy.ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğu - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında İngiltere - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Fransa - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Rusya XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Almanya - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında İtralya ve Avusturya - Macaristan - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında ABD - XIX.yy ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğunda ekonomi, toplumsal ve siyasi gelişmeler - Osmanlı İmparatorluğunda milliyetçilik - XIX.yy.sonlarında ve XX.yy.başlangıcında gelişmiş Avrupa ve BAD nde toplumsalekonomik gelişmeleri kavrayabilme, - Büyük göçler arasındaki karşıtlıkları, sömürgeler için savaşları - Siyasi blokların kurulma ve savaş için hazırlıklara ilgili belli başlı tarihi olaylar bilgisi. - XIX.yy ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğunda gelişmeleri - Osmanlı İmparatorluğunda islahat hareketlerı ile ilgili gelişmeler bilgisi - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında gelişmiş Avrupa ülkelerinde ve ABD nde gelişmeleri, karşıtlıkları, sömergeler için savaşları - Siyasi blokların kurulmasını ve savaş için hazırlıkları açıklamak - XIX. Yy Ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğunda gelişmeleri söyleme/yazma - Osmanlı İmparatorluğunda islahat hareketlerin mahiyetini açıklama. sosyoloji, ekonomi vb. bilim vb. 318

21 V. XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu VI. XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında hareketleri (Yunan,Sırp,Romen) - III.Selım ve II Mahmut un ısalahat hareketleri -Tanzimat ve 1856 islahatı - Yeni Osmanlılar ve I. Meşrutiyet yılları dönemi siyasal olaylar - Jöntürkler ve II.Meşrutiyet - Osmanlı devletinin teşkilatı, yönetimi ve toplumsal yapısı - Osmanlılarda ekonomik hayat, eğitim-öğretim ve kültür-sanat - Berlin Kongresi ve Balkan ülkelerinin bağımsızlığı - Arnavutlarda ulusal uyanma hareketleri XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu ünitesinde geçen kavramlar bilgisi. - XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Osmanlı devletinin belli başli siyasi olayları kavrayabilme - Osmanlılarda ekonomi, eğitim, kültür gelişmeleri kavrayabilme Balkan uluslarının ulusal hareketlerinin nedenlerini, gelişmelerini kavrayabilme XIX.yy sonlarında ve XX.yy başlangıcında Osmanlı İmparatorluğu ünitesinde geçen kavramları - Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğun belli başlı siyasi olayları açıklayabilme - Osmanlılarda ekonomi, kültür, sanat, eğitim gelişmeleri yorumlayabilme. Balkan ulusların ulusal hareketlerinin nedenlerini, gelişmelerini açıklayabilme. - Arnavutların ulusal hareketlerinin nedenlerini, ekonomi, bilim, edebniyat vb. sosyolojı, edebiyat vb. 319

22 Balkan yarımadası VII. Birinci Dünya savaşı ve Ekim devrimi VIII. İki Dünya savaşı arasında Dünya - Prizren Birliği - XIX.yy sonlarında ve XX. yy başlangıcında Arnavutlarda eğitim ve kültür -XX.yy başlangıcında Arnavutların ulusal hareketleri ve 1912 yılında bağımsızlığı ilan etmeleri - I.Dünya savaşın nedenleri ve belirmesi - Savaşta önemli cephelerde gelişmeler ve savaşın sonu ve karakteri - Birinci Dünya Savaşında Kosova - I.Dünya Savaşında Osmanlı İmparatorluğu - Rusya da Ekim devrimi - Versay barışı ve Avrupa da değişmeler yılları dönemimde Fransa - Arnavutların ulusal hareketlerinin nedenlerini gelişmeleri ve sonuçları kavrayabilme I.Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili belli başlı tarihi olayları - Birinci Dünya Savaşı esnasında Kosova - Ekim devrimi ile ilgili gelişmeleri kavrayabilme - İki Dünya Savaşı arasında Dünyadaki gelişmelerle ilgili tarihi olayları gelişmeleri ve sonuçları açıklayabilme. I.Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili belli başlı tarihi olayları açıklama. - Ekim devrimi ile ilgili gelişmeleri açıklama. - Batı demokrasi ve diktatörlük rejimleri arasında fark ve özellikleri açıklayabilme. Coğrafya vb. sosyoloji, felsefe, edebiyat vb. 320

23 IX. Türkiye Kurtuluş savaşı X. İki Dünya Savaşı arasında Yugoslavya ve Arnavutluk ve İngiltere yılları döneminde ABD yılları döneminde SSCB yılları döneminde Almanya yılları döneminde İtalya - I.Dünya savaşından sonra Türkiye nin durumu - Kurtuluş Savaşı için siyasi hazırlıklar - Kurtuluş savaşı - Türk İnkilabı ve onun önemi - İki Dünya savaşı arasında Türkiye nin gelişimi ve Atatürlçülük esasları yılları döneminde Yugoslavya yılları döneminde Arnavutluk Komünizm, faşizm, nasizmin temel özelliklerini kavrayabilme - I.Dünya savaşından sonra Türkiye nin durumu,savaş için hazırlıklar,cephelerde savaşlar ile ilgili tarihi olayları kavrayabilme - Türk inkilabı ve Atatürkçülük esaslarını kavrayabilme - İki Dünya savaşı arasında Yugoslavya ve Arnavutluk tarihi ile ilgili belli başli tarihi olaylar bilgisi - Eski Yugoslavya da Avrupa da faşist işgallerini harita üzerinde gösterme Birinci Dünya savaşından sonra Türkiye nin durumu,savaş için hazırlıkları,cephelerde savaşlar ile ilgili tarihi olayları açıklayabilme - Çağdaş Türkiye için Türk inkilapların önemini gösterme. - Atatürkçülüğün esaslarını açıklama - İki Dünya savaşın arasında Yugoslavya ve Arnavutluk tarihi ile ılgili belli başli tarihi olayları açıklayabilme - Eski Yugoslavya da ulusal sorunları yorumlayabilme hukuk, edebiyat, felsefe vb. sosyoloji vb. 321

24 XI. II. Dünya Savaşı XII. II. Dünya savaşında Yugoslavya ve Arnavutluk XIII. II. Dünya Savaşından sonra Dünya XIV. II. Dünya savaşından sonra Türkiye - II. Dünya savaşı öncesinde Dünya ve savaşın belirmesı - II. Dünya savaşında önemli cephelerde gelişmeler - II. Dünya savaşının sonu ve karakteri - II. Dünya Savaşında Yugoslavya - II. Dünya savaşında Kosova - II. Dünya savaşında Arnavutluk - Savaştan sonra Dünyada ki değişmeler - BM örgütü - Savaştan sonra Bilim, teknik ve sanatın gelişimi - II. Dünya savaından sonra Türkiye nin gelişimi - Savaştan sonra Türk Dünyası ulusal sorunları kavrayabilme II. Dünya savaşının nedenleri, önemli cephelerde savaşları, neticeleri ve karakterini - II. Dünya savaşında Yugoslavya, Kosova ve Arnavutlukta savaş gelişmeleriyle ilgili belli başli tarihi olayları kavrayabilme II. Dünya savaşından sonra Dünyadaki gelişmeleri kavrayabilme - II. Dünya Savaşından sonra Türkiye de ve Türk Dünyasında değişmeleri kavrayabilme - İkinci Dünya savaşının nedenleri, önemli cephelerde savaşları, savaşın neticeleri ve karakterini açıklayabilme. - II. Dünya Savaşıında Yugoslavya, Kosova ve Arnavutlukta savaş gelişmeleriyle ilgili belli başli tarihi olayları açıklayabilme - II. Dünya savaşından sonra Dünyadaki gelişmeler i açıklama - II. Dünya Savaşından sonra Türkiye de ve Türk Dünyasında değişmeleri açıklayıp yorumlayabilme diplomasi, teknoloji vb. diplomasi vb. diplomasi, sosyoloji vb. diplomasi vb. 322

25 XV. II. Dünya savaşından sonra Yugoslavya ve Arnavutluk - Savaştan sonra Yugıoslavya da gelişmeler yılları döneminde Kosova da eğitim. Bilim ve kültür ( ) yıllarında Kosova - Kosova Türk halkı - Savaştan sonra Arnavutlukta gelişmeler - Savaştan sonra Yugoslavya ve Arnavutluk ile ilgili belli başlı tarihi olayları kavrayabilme Kosova da belli başlı tarihi olayları - Savaştan sonra Yugoslavya ve Arnavutluk ile ilgili belli başlı tarihi olayları açıklayabilme diplomasi vb. Not: Öğretmen ve öğrencilerin seçimine 4 ders saati bırakılmıştır. Bu ders saatlerinde öğretmen yöre tarihi içeriklerini açıklayabilir yada arşiv, müze, kütüphane, tarih anıtlarını öğrencilerle ziyaret edebilir. 323

26 324 V. DAVRANIŞLAR Tarih öğretim programının Genel ödevler bölümünde Genel Lise Tarih dersinde önemli olan bilgi, beceri ve davranışları kazanmaları gerekli olduğu belirtilmiştir. Belirtilen bilglere sahip olma, beceri ve davranışları geliştirme X. Sınıf öğrencilerinden beklenen öğrenim standardını teşkil etmektedir. Bundan dolayı her tarih dersi öğretmeni X.sınıf öğrenim standarları istemlerini memnun etmesi için Genel ödevler bölümünde belirtilen eğitim-öğretim neticelerini göz önünde bulundurmalıdır. Üst orta okulun X. Sınıfını bitiren öğrencilerden şu neticeler beklenmektedir: Tarih dersi öğretimin kavrayabilmesi ve ayırt etmeleri, Toplulukların ve devletlerin belirme, gelişme nedenlerini ve örgütlenmelerini kavrayabilmeleri, Eski halkların zamanı nasıl hesapladıkları ne gibi takvimler kulandiklarini kavrayabilmeleri. Tarih öncesi ve İlk Çağda olay ve olgularla ilgili öğrencilerde gelişen farklı görüşlerin bilimsel kanıtlar sergileyerek tartışma becerilerini gelştirilmeleri, Öğrencilerde mit ve destanlar hakkında bilgi edinmeleri ve eleştiri yönüyle mit ve destanlarin İlk çağda belli olaylara nasıl etki ettiğini değerlendirmelerini, Kölelikten derebeylik toplumsal düzene geçilmesiyle toplumsalekonomik değişmelerini kavrayabilmelerini, Büyük kavimler göçlerinin nedenleri ve sonuçlarını kavrayabilmeleri, Ulusunun kökeni ve toplumsal, devlet, ekonomik ve kültürel gelişimiyle ilgili yeterli seviyede bilgi edinmeleri, Orta Çağın temel özellikleri ve toplumsal, devlet, ekonomik kültürel ve dini gelişmeleri kavrayabilmeleri, Kentlerin belirmesi ve gelişiminin toplumun daha da gelişimine nasil etki ettiğini kanitlamalari ve açıklayabilmeleri, Orta çağda dinin rolü ve Hümanizm ve Rönesansın bilim ve sanatin gelişimi yle ilgili yorumlamalarını, Fotograf, harita, yazılı tarihi kaynakları, belgesel filimleri, tarihsel içerikli filmleri ve başka gereçleri kulanma ve yararlanma beceri ve alışkanlıklarını geliştirme.

27 VI. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Çalışmaları eğitim amaçlarına ulaştırmada, kullanılacak metod ve teknikler çok önemlidir. Programda düzenlenen üniteler ve seçilen konular işlenirken izlenecek yollar, baş vurulacak etkinlikler, çocukta beklenen devranış değişikliğinin meydana gelip gelmiyeceğini ve dolayısıyla eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesinde önemli rol oynar. Bu bakımdan, öğretmenin öğrencilerle birlikte sınıf içinde veya dışında amaçlara doğru yapacağı çalışmalar, eğitim oluşumuna etki yapan en önemli faktorlerdir. Bu sebeple öğretmen, eğitim öğretim çalışmalarında; öğrencileri amaçlara ulaştıracak metodları ve etkinlikleri benimsemeli ve uygulamalıdır. Tarih öğretiminde temel hedef, olguları ezberlemekten çok, öğrencilerin yetenek ve becerilerini geliştirmektir. Öğrencilerin, tarih disiplini ana özelliklerinin farkına varmalarında sınıf ortamı, öğretmenin bilgiyi veren olarak gösterildiği ortamdan çok, öğrenciler için aktif öğrenme çevresi olmalıdır. Yaratıcı tarih öğretimi, sadece sebep ve sonucun analizini geliştiren becerilerin de ötesine gider. Burada önerilen, öğrencilere okulda alt orta öğretim düzeyinde bile- tarihsel kaynakların verilmesi ve onların, olguları kendi başlarına inşa etmeleri ve keşfetmeleridir. Tarihsel kaynak olarak, biz genellikle documenter malzemenin fotokopisini kastetmekteyiz. Fakat, bunlar, kalıntı ya da otantik arşivsel filmler de olabilir. Kaynak malzemeleri kulanarak, gerçekten biz, konu alanının yapısını öğrencilere öğretebiliriz. Ünitelerin işlenişinde öğretmen ihtiyaca göre anlatma (takrir), sorucevap, gösterme, metin okuma, problem çözme, gözlem ve inceleme, gurupla çalışma, tartışma vb. Metodlar ve teknikler kulanabilir. Ünitelerin işlenişi sırasında ferdi, küme, seviye grupları ve sınıf çalışmaları gibi çalışma şekillerine başvurmalıdır. Öğretmen, bu çalışma şekillerini öğrencilerin durumlarına, konun özelliğine, okulun imkanlarına ve ihtiyaca gore ayarlamalıdır. 1. ANLATIM YÖNTEMİ Öğretmenin herhangi bir konuyu, karşısında oturan öğrencilere iletmesi biçiminde uygulanmaktadır. Günümüzde ise, öğrencilerin pasif olarak oturmalarına neden olduğu, onlara düşüncelerini açıklama fırsatı vermediği için sıkıcı ve etkisiz bir metot olarak kabul edilmektedir. En büyük tehlike öğretmenin gereğinden çok konuşmasıdır. Dinleyiciler ne kadar küçük yaşta ise anlatma o ölçüde kısa ve dramatize 325

28 edilmiş biçimde uygulanmalıdır. Açık bir ses tonu, ses tonundaki değişiklikler, yerinde ve zamanında jest ve mimikler öğrencileri üzerinde unutulmıyacak etkiler birakir. Bu metod mümkün olduğu kadar az kullanılmalı, mutlaka kulanılması geekiyorsa öğretmen konuşmasını çok dikkatli ve ayrıntılı olarak hazırlamalı, anlatacaklarını nasıl anlatacağını da planlamalıdır. 2. SORU-CEVAP YÖNTEMİ Soru Cevap metodu, önceden hazırlık yapıldığı takdirde daha başarılı olur. Bunun için öğretmen önce konuyu ayrıntılı olarak ve planlı şekilde taramalı sorular hazırlamalıdır. Bu işlemin öğrenciler tarafından da yapılması istenmeli ve böylece konu ile ilgili cavaplandırılacak sorular dersten önce hazırlanmış olmalıdır. Bu metodun etkili bir şekilde uygulanması için öğretmenler, öğrencilere soru sorma fırsatı hazırlamalı, mümkün olduğu kadar öğretimin amacı ve yönü öğrencilerin sorularıına dayandırılmalıdır. Böylece öğretmenin öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak öğretim yapması sa sağlanmış olur. Öğretmen öğrenci sorularına yer ve önem verdikçe onların daha dıkkatlı olmalarını ve konuyla daha çok ilgilenmelerini de teşvik etmiş olacaktır. 3. GÖSTERME YÖNTEMİ Öğretmen üniteleri açıklarken tarih haritaları, şemaları, fotografları, müze ve tarihi anıtları ziyaret ederken gösterme metodunu uygular. 4. METİN OKUMA YÖNTEMİ Tarih dersinde üniteler, konular açıklanırken öğretimde tarihsel kaynak, edebi ve bilimsel metinlerden de faydalanabilinir. Böyle metinlerle öğretmen konuyu açıklarken kanıtlar örnekler verebilir. Öğretimde öğretmen metin metodunu kullanmakla öğrencilerin geçmiş hakkında bilgilerini genişletirler ve çeşitli tarihi kaynak, eser, ansiklopedi sözlük seçmesi için beceri ve yeteneğin gelişmesine yardım edilir PROBLEM ÇÖZME Okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayata başarıyla uyum sağlayacak şekilde yetişmelerini sağlamaktır. Bu nedenle problem çözme

29 metoduna yer verilmesi, okulun bu görevini gerçekleştirmesi bakımından önemlidir. Problem çözme metodunda, bir problemin ele alınışı ve çözümlenmesi esnasında dört metod dikkate alınır. Tümevarım metodu: Özel durumlardan veya örneklerden genel bir sonuca ulaşmaktır. Tümdengelim metodu: Genel ilkelerden özel durumlara giden bir akıl yürütme şeklidir. Çözümleme metodu: Bir bütünü elemanlarına ayırma, çözümleme ve tahlil etmedir. Bireşim metodu: Bir konuyu, tümevarım ve tümdengelim metodlarından giderek zihni gerekçeleri birleştirmek suretiyle açıklamak ve sonuca varmaktır. Çünkü düşünce eyleminin olması, incelemelerin bir sonuca yönelmesi ve bunları yeni alanlara uygulamak için sentez şarttır. Bireşim metodu bir anlamda, parçalardan yeni bir bütün veya bir sentez oluşturmaktır. 6. GRUPLA ÇALIŞMA YÖNTEMİ Gurup; birbiriyle ilişkileri ve aralarında ortak değerleri olan, birbirlerine bağlı iki veya daha fazla kişiden oluşan toplumsal bir birimdir. Grupla çalışma, ferdin sosyal gelişimini ve değişimini sağlayan bir metottur. Bu metotla ferdin sorumluluk duygusu, başkaya veya gruba katkıda bulunmak zevki de artırılmış olur.bu metod öğrencilerden oluşturulan gruplara birer konu verilmesi ve konunun öğrencilerce araştırılarak, sınıfta grup halinde anlatılması şeklinde olmaktadırç Grupların teşkili: 3 7 kişiden meydana gelen gruplar en iyi çalışma gruplarıdır. En ideali 5 kişilik çalışma gruplarıdır. Her grupta bir başkan, bir sözcü ve bir de sekreter bulunmalıdır. Grup teşkil edilirken; ilgi grupları, seviye grupları, aynı semtte outranların bir grup meydana getirmeleri, numara sırasına göre gruplama, sınıfta oturdukları yere göre gruplamaya başvurabilir. Çalışmaya başlayan grup içindeki her fert, öğretmenin rehberliği ile çalışmanın inceliklerini, her birinin ne yapacağını, sorumluluğunu iyice öğrenmelidir. 7. TARTIŞMA YÖNTEMİ Tartışma, herhangi bir grubun, bir başkanın yönetimi altında, belirli bir düzen içinde hepsini ilgilendiren sorunlar üzerinde ve belli bir amaca dönük karşılıklı görüşmeleridir. 327

30 Öğrenci sayısı az sınıflar için en uygun bir tekniktir. Tartışma metodunda hem öğretmenle öğrenci arasında hem de öğrenciler arasında dinamik bir etkileşim, alış veriş vardır. Tartışma metodu, öğrencilerin ilgisini uyandırır, anlayışlarını değerlendirme, gerçekleri kavrama, eleştirici düşünme kabiliyetlerini geliştirir. 8. GÖZLEM VE İNCELEME YÖNTEMİ Gözlem, bir olayı, bir nesneyi ya da bir gerçeği iyi anlamak için bu olay, nesne ya da gerçeğin türlü belirti ve koşullarını izleme ve inceleme işidir. İnceleme ise, ele alınan bir konu ya da olayın özelliklerini ve ayrıntılarını tam olarak anlamaya çalışmak için yaoılan yöntemli çalışmadır. Gözlem ve inceleme, birbirini tamamlayan iki uğraş gibidir. İyi bir gözlem de, iyi bir inceleme de, amaçlı ve planlı bir çalışmayı gerektirir. Gözlem ve inceleme, topluca yapabileceği gibi gruplar oluşturularak ya da bireysel olarak yapılabilir. Öğrencilerin, gözlem çalışmaları ve inceleme gezileri sırasında gördüklerini ve işittiklerini not etmeleri, belge toplayıp bunlar üzerinde inceleme yapmaları, bazı durumlarda gördüklerini yazılı olarak anlatmak tartışma yürütme ve değerlendirme yapma imkanlarını da yaratır. Öğretmen tarih öğretiminde yukarda belirttiğimiz metot ve teknıklerle yetinmeyip, öğrencilerin seviyesine uygun çeşitli yazılı, görsel ve işitsel kaynaklardan (harita, atlas, slayt, CD, VCD, internet, filim vb.) yararlanabilir. Tarihi kaynakların öğretimde kullanılması öğrencilerin araştırma yapması ve bunu alışkanlık haline getirmesine teşvik edilir. Tarih öğretiminde öğrencilerin çalışma ortamı yalnız derslikler değil, oku, çevre, kitaplıklar, müzeler, sergiler vb. yerleri de kapsar. Öğrencilerin bu gibi yerlerde gezi, gözlem yapmaları ve kişilerle görüşmeleri teşvik edilmelidir. Konular işlenirken yakından uzağa, somuttan soyuta, basitten karmaşığa1 ilkesine uyulmakla birlikte öğrenciler önemli tarihi olayları birlikte tarih şeridine işlerken onlarda zaman kavramı geliştirilir. 328 VII. DERSLER ARASI VE PROGRAMLAR ARASI İLİŞKİ Tarih öğretiminin amaçlarına ulaşması için ona yakın olan derslerle ve programlarla ilişki kurması gerekir. Tarih dersi en çok ana dili, coğrafya, yurttaşlık eğitimi, güzel sanatlar, felsefe, sosyoloji, dersleri ve okullarda uygulanacak olan nice kı: çatışma çözüm oyunları, insan hakları eğitimi, azınlıklar, kadın hakları gibi programlarıyla da işbirliği

31 geliştirebilir.tarih dersini veren öğretmenler konuları işlerken ona yakın olan dersleri veren öğretmenlerle ilişki kurarak birlikteki çalışmalarda korelasyon yapabilirler. Öğretmenler aralarında birlikte öğrenciği serbest etkinlikler, gezi ve ziyaretler esnasında konular bakımında işbirliği yapabilirler. Tarih dersinin okulların kendileri getirecekleri programlarıyla da işbirliği yapma imkanı vardır. Okulun getirmiş olduğu programla tarih dersinin programları daha da genişletebilinir. VIII. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerin davranışlarında olumlu değişmelerin olup olmadığı, ölçme ve değerlendirme ile belirlenebilir. Bunun yanı sıra öğencilerin eğitim gereksinmelerinin saptanması ile öğretme-öğrenme sürecinin belirlenmesinde de ölçme ve değerlendirmeye gerek duyulur. Ölçme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığını gözlenerek sonuçların sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırarak bir karara ulaşmaktır. Eğitimde farklı amaçlarla değerlendirmeye başvurulabilir. Tarih dersinde de bu bağlamda: ihtiyaç saptama, öğrencilerin hazıroluş durumlarını saptama, öğrenme eksiklerini belirleme ve düzey belirleme amacı ile değerledirmeler yapılabılır. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışları; bilişsel, duyuşsal ve devinimsel davranışlar oluşturmaktadır. Bu bakımdan, öğretme-öğrenme sürecindeki öşçme vedeğerlendirme etkiniklerinin bu üç davranış alanındaki öğrenmeleri de içermesi gerekir. Bilişsel, duyuşsal ve devinimsel alanlardaki davranışların, bu alanların her basamağındaki davranışları ölçebilmeye uygun test durumları hazırlamak ve her bir basamağa ilişkin yeterliklerin ayrı ayrı ölçmesine dikkat etmek gerekir. Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri bilişsel alanla sınırlı kalmamalı, bunun yanı sıra duyuşsal alanla ilgili ilgiler, tutumlar ve değerler gibi psikolojik özelliklerle; devinimsel hadeflerin ölçülmesine de önem verilmelidir. Ölçme ve değerlendirme sırasında şu unsurlar dikkate alınmalıdır: 1. Bilgiler alınan bilgileri anlatabilmek (sözlü,yazılı veya grafik şeklinde); mesajı anlamak (öğretmenin anlattığını veya bir metnin mesajını); 329

32 bilgileri ayırt etmek yeteneşini geliştirmek (önemli-önemsiz bilgiler); temel tarih kavram ve terimleri doğru kulanmak, yazabilmek ve söylemek; geçmiş bir tarih olay hakkında farklı yer ve kaynaklardan toplamış bilgilerin çoğunu (anlatı, belge, resim, dergi vb.) uygun ve mantıksal bir biçimde sıralamak ve söyleyebilmek; tarihi (ve diğer) değerleri önemseme becerileri geliştirme. 2. Zaman ve mekan açısından tarihi olayları kavrama yeteneği zaman açısından belli tarihi olayları zaman şeridine yerleştirmek; tarihi olayları meydana geldiği yerleri haritada gösterebilmek; tarihi haritalara yönelebilmek ve önemli bazı mekanları gösterebilmek; Avrupa, Balkan ve Türk topluluklarına ait belli tarihi devirlerle ilgili tarih ve sosyolojik kavram ve terimleri kavrayabilmek. 3. Tarihsel düşünme tarihi olayların nedenini ve sonuçlarını ayırt edebilmek; benzeri belli olaylar ve olguların benzer ve özel taraflarını söyleme ve yazabilmek; edindikleri tarihi bilgilerden yararlanarak belli tarihi olay hakkında kişisel görüş oluşturabilmek; tarihi belgelere dayanan bilimselliği sağlamlaşmış bir tarihi olay hakkındaki bir sav ile kişisel düşünce ve pozisyonu ayırt edebilmek. 330 IX. KAYNAKÇA 1. Akşin Sina, Türkiye Tarihi, 1-4 ciltler, Cem yayınevi, İstanbul Algül Hüseyin, İslam Tarihi, cilt 2, Ankara Araz Nezihe, Dünya Tarihi, cilt 1-2-3, İstanbul Atatürk`ün Söylev ve demeçleri (Derleyen: TİTE),V cilt.istanbul Armaoğlu Fahır, Siyasi Tarih, , Ankara, Barthold W, Köprülü M.Fuad, İslam Medeniyeti Tarihi, Ankara 1963.

33 4. Baykal Bekir Sıtkı,Yeni Zamanda Avrupa tarihi, Ankara, Bayur Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi, 2 Cilt, Ankara Bosch M.E., Helenizim Tarihinin Ana Hatları, Çeviren: Neşet Çağatay, Ankara Berkes Niyazi, Türkiye İktisat Tarihi, 1-2 ciltler,istanbul Bedrettin Koro, Türk Ulusal tarihinden Ek Dersler, Belgrad Bloch.Harc, Feodal Toplum.Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara, Demircioğlu Halil, Roma Tarihi, Ankara Fehmi Rexhepi, Hüsni Muzuri, Historia e Popullit Shqiptar, Priştine Genç Reşat, Karahanlı Devlet Teşkilatı, İstanbul Hamza Eroğlu, Atatürkçülük, Ankara, Historia e Popullit Shqiptar, I-II Cilt, Tiran İlköğretim Sosyal Bilgiler 4, 5, 6, MEB Yayını, İstanbul İlustrovana Encıklopedıja-Istorıja, 1, 2, Vuk Karacıç, Belgrat Ilustrovana Istorıja Sveta I-IV, Belgrat İnan Afet, Eski Mısır Tarihi Medeniyeti, Ankara İsmail Hakk Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara Istorija Naroda Jugoslavıje, I-II Cilt, Prosveta Ivan Bojıç, Istorıja Jugoslavıje, Prosveta Kafesoğlu İbrahim, Selçuklu Tarihi, İstanbul Karal Enver Zıya,Osmanlı tarihi,v-viii ciltler. Ankara, Kınal Firuzan, Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara Kopraman Kazım Yaşar, Mısır Memlükleri Tarihi, Ankara Köymen Mehmet Altay, Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara Köymen Mehmet Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, I ve II Ciltler Ankara 1979, Kurat Akdes Nimet, IV-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyinde Türk Kavimleri Devletleri, Ankara Kurat Akdeş Nimet, Peçenek Tarihi, İstanbul Mansel Arif Müfit, Ege ve Yunan Tarihi, Ankara Merçil Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, Ankara Merçil Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Ankara Mükerrem Kamış Su,Türkiye Cumhuriyeti Tarihi,İstanbul Mufassal Osmanlı Tarihi, 1-6 ciltler, İstanbul Noel Malcolm, Kosova Nje Histori e Shkurtër, Prıştine-Tiran