TARİH GİRİŞ HEDEFLER: Öğrenci: Belirli tarih dönemi temel toplumsal süreç ve gelişmeleri ayırt edebilir, haftalık 2, yıllık toplam 74 ders saati

Transkript

1 TARİH haftalık 2, yıllık toplam 74 ders saati GİRİŞ Tarih dersi plan ve programı bütün olarak Kosova, Avrupa ve dünyanın tarihine ait bilgileri kapsamaktadır. Tarih dersi plan ve programında Kosova da yaşayan değişik toplulukların tarihine ve geleneklerine özel dikkat gösterilecektir. Öğrencilerin yerel, bölgesel, ulusal kimliği ve ayrıca günümüzün giderek birbirine bağlanan dünyasındaki geniş kimlik kavramı da Tarih dersi plan ve programı ile verilecektir. Tarih dersi plan ve programı geçmişle yapıcı bir şekilde hesaplaşmaya olan ihtiyacı uyandırmalıdır. Farklılıklara karşı hoşgörülü olmayı ve karşılıklı saygıyı aşılamalıdır. Öğrenme hedeflerinin bir parçası olarak demokratik toplumlarda ulusal kimliğin ve tarihi geleneklerin yerleştirilmesi, insanlar arasında barışçıl anlayışı geliştirme ve yapıcı bir şekilde beraber yaşayabilme düşüncesiyle bilgi, tutum ve becerilerin geliştirilmesiyle bağlantılı olmalıdır. VII. sınıfta Tarih dersinin öğrencilere XI. yüzyıldan XIX. yüzyılın başlangıcına kadar (1814) toplumun genel gelişme nedenlerini tanıtma amacı vardır. Tarih dersi aracılığıyla öğrencilere her yanlı gelişimi için yani ekonomik, sosyal, siyasal, kültürel, insanlık ve başka kişiliklerini geliştirmeleri için olanaklar yaratılmaktadır. VII. sınıfta Tarih dersinin öğrencilerde eleştirisel düşünceyi, araştırmayı ve tarih kaynaklarını kullanarak değerlerine göre sınıflandırma yeteneğini geliştirme hedefi vardır. HEDEFLER: Öğrenci: Belirli tarih dönemi temel toplumsal süreç ve gelişmeleri ayırt edebilir, 133

2 Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları kullanarak insanlar, nesneler,olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar, Temel tarih kaynaklarını tanır ve belirleyebilir. GENEL VE ÖZEL HEDEFLER: Öğrenci: Tanıyabilir Ortaçağ ve kapitalizme ait temel terminoloji bilgisini benimsemiş ve tanıyabilir. Anlayabilir Gelişmiş derebey (feodalite) ve kapitalizim düzenlerinin özellikleri anlayabilir Uygulayabilir Çeşitli toplumsal durumlarda edindiği yetenek ve tarih bilgileri uygulayabilir ve benzer (geçmiş) olaylarla kıyaslama yapabilir, Bu tarih sürecinde insan toplumunun elde ettiği gelişmeleri ayırt edebilir ve kıyaslama yapabilir Davranışlar ve Değerler Sözkonusu tarihi dönem sürecinde insanoğlunun elde ettiği medeni değerleri önemser, Kültürel, dinî, kavmî (etnik), cinsî farklılıklara nazaran hoşgörü ve saygıyla yaklaşır, Farklı tarihî dönemlerden miras kalan kültürel değerleri korur ( kitaplık, müze, arşiv ve benzer kurumlar). 134

3 TARİH VII. SINIF 2 35 = yılda 70 ders saati Kategoriler Program içerikleri Kazanımlar Dersler arası ilişkiler I. Gelişmiş Ortaçağ da Toplum ( 4 ) Gelişmiş Ortaçağ da toplum Şehirlerin belirmesi ve gelişimi Haçlı Seferleri Ortaçağ Avrupa sında Kültür ve Medeniyet - Gelişmiş Ortaçağ da Toplum ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - Ortaçağ şehirlerin meydana gelmesini ve gelişimini açıklama - Şehir ve köy yerleşim yerlerinde yaşamın organize edilişini ayırt etme - Haçlı Seferlerin nedenleri ve sonuçlarını değerlendirme - Avrupa kültür ve medeniyetin özelliklerin Eğitimi, Sanat, Edebiyat vb. II. XI XV. Yüzyıllarda Avrupa ( 4 ) III. Osmanlı Devleti nin Kuruluş Devri ( 6 ) Bu dönemde önemli Batı Avrupa Devletleri: Fransa, İngiltere, İspanya ve Portekiz, Almanya ve İtalya Osmanlı Devleti nin kuruluşu Balkan da ilk fetihler Bunalım devri Fatih Sultan II. Mehmet ve Balkan yarımadasınım fethi XIV. ve XV. yüzyılda Türk kültürü ve medeniyeti anahatlarını gösterme - Ortaçağ da Batı Avrupa Devletlerini harita üzerinde gösterme - Batı Avrupa Devletlerin gelişim özelliklerini açıklama - Ekonomi, bilim, kültür ve diğer alanlarda ad yapmış kişileri tanır - Osmanlı Devleti nin kuruluşu ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - Osmanlı Devleti nin fetihlerini harita üzerinde gösterme - Fatih Sultan II. Mehmet döneminin genel özelliklerini açıklama - Türk kültir ve medeniyeti özelliklerini açıklama Eğitimi, Edebiyat vb. Edebiyat, Sanat, Mimarlik, Edebiyat vb. 135

4 IV. XI XV. Yüzyıllarda Arnavutlar ( 4 ) V. XI XV. Yüzyıllarda Bizans ve Güney Slavlar ( 3 ) VI. Hümanizm ve Rönesans ( 2 ) VII. Büyük Coğrafi Keşifleri ( 2 ) VIII. Reform Hareketleri ve Moğol ve Çin Devleti Arbır devleti XII-XIV.yüzyıllarda Arnavut Prenslikleri Osmanlı devleti nin Arnavutluk ta fetihleri, Kosova savaşı (1389) İskender bey döneminde Osmanlı-Arnavut ilişkileri XI XV. yüzyıllarda Bizans İmparatorluğu XI XV. yüzyıllarda Sırp, Bosna Devleti ve Dubrovnik Cumhuriyeti Hümanizn ve Rönesans Avrupa ülkelerinde Rönesans hareketleri Büyük coğrafi keşifleri Coğrafi keşiflerin sonuçları Avrupa da reform hareketleri Katolik Klisesinin reform Moğol ve Çin Devleti gelişiminin anahatlarini gösterme - Arbır devletinin gelişimi, Arnavut Prenslikleri ve Raşka işgallerini söyleme/yazma - Osmanlı fetihlerin Balkan da yaptığı değişmeleri açıklama - İskender Bey devrinde Osmanlı-Arnavut ilişkilerine ait olguları değerlendirme yapma - XI-XV. yüzyıllarda Bizans İmparatorluğu nun gelişme özelliklerini belirtip ayırtetme - XI-XV. yüzyıllarda Sırp, Bosna devleti ve Dubrovnik Cumhuriyeti konularına ait olan tarihi olguları söyleme/yazma - Hümanizm ve Rönesansın belirme nedenlerinin altını çizme - Hümanizm ve Rönesansın en ünlü temsilcilerini söyleme/yazma - Büyük coğrafi keşiflerin nedenleri, sonuçları ve önemini açıklama - Büyük coğrafi keşifleri harita üzerinde gösterme - Coğrafi buluşların toplumun daha da gelişmesi için etkilerini açıklama - Reform hareketlerin belirme nedenlerini söyleme/yazma Edebiyat, Sanat, Eğitimi vb. Eğitimi, Sanat, Edebiyat, Mimarlik vb. Edebiyat, Sanat, Eğitimi vb. Teknik, Fizik, Matematik vb. Edebiyat, Sanat, 136

5 Katolik Klisesinin Reform Hareketlerine Karşı Mücadelesi ( 2 ) IX. Avrupa da Büyük Monarşi Devletleri ( 3 ) X. XV.Yüzyılın Sonlarında ve XVI. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ( 4 ) XI. Avrupa da Mutlak Monarşi Devletleri ( 3 ) hareketlerine karşı mücadelesi ve reform hareketinin sonuçları XV XVII.yüzyıllarda Avrupa ekonomisi XVI. ve XVII. Yüzyılda Fransa I. Elizabeta döneminde İngiltere XV.yüzyılın sonlarında ve XVI. yüzyılda Osmanlı devleti nin Batıda, Doğuda ve denizlerde gelişmeleri XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun devlet ve toplumsal yönetimi XV. ve XVI. Lui zamanında Fransa Oliver Kromvel zamanında İngiltere İngiltere de 1688 şanlı devrimi I.Petro devrinde Rusya - Reform hareketlerin ve Katolik tepkisinin temel özelliklerini yorumlama - Reform hareketlerin sonuçlarını değerlendirme - XV-XVII. Yüzyıllarda Avrupa devletlerinin ekonomi gelişmeleri tanır - XV ve XVII. Yüzyılda Fransa ve İngilte Devletler iyle ilgili olguları açıklama - Osmalı İmparatorluğu nun belli başlı siyasi olayları özetleyip söyleme/yazma - XV ve XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun yükselişinin gelişme özelliklerini ayırtetme - Osmanlı İmparatorluğun genişlemesini harita üzerinde gösterme - Osmanlı İmparatorluğun devlet ve toplumsal yönetimin genel özelliklerin anahatlarını gösterme - Mutlak Monarşilerin genel özelliklerini ayırt etme - Fransa ve İngiltere ve Rusya da mutlakiyetçi dönemde belli başlı siyasi gelişmeleri açıklama - İngiltere de 1688 Şanlı devrim in parlamenter sistemin gelişimi için önemini gösterme Eğitimi vb. Eğitimi vb. Eğitimi, Edebiyat, Sanat, Mimarlık vb. Eğitimi vb. 137

6 XII. Aydınlanma Çağı ( 2 ) XIII. XVII. ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu ( 4 ) XIV. XVI XVIII. Yüzyıllarda Arnavutlar ve Balkanlar ( 4 ) XV. Burjuvazi Devrimleri ( 5 ) Felsefe, Bilim, Edebiyatta gelişmeler Aydınlanma Çağın en önemli temsilcileri ve onların görüşleri XVII. ve XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğun duraklama nedenleri XVII. ve XVIII. yüzyılda siyasi olaylar XVII. ve XVIII. yüzyılda islahat hareketleri XVI-XVIII.yüzyıllarda Arnavutlar; İslamiyetin yayılışı İşkodra ve Yanya Paşalığı XVI XVIII. yüzyıllarda Balkanlar, Habsburg Devleti ve Venedik Kuzey Amerika Devrimi ve Bağımsızlık savaşı Büyük Faransız devrimi Yakobin Diktatörlüğü İmparatorluğun çöküşü Napoleon un çöküşü - Aydınlanma Çağı ile ilgili belli başlı kültür,bilim, sanat ve siyasi gelişmeleri açıklayabilme - Aydınlanma Çağı temsilcilerinin topluma ait görüşlerini analiz etme - Osmanlı İmparatorluğun duraklama nedenlerini ve belli başlı siyasi gelişmeleri açıklama - Osmanlı İmparatorluğun islahat hareketlerin mahiyetini anlama - XVI-XVIII. yüzyıllarda Arnavutlar tarihi ile ilgili olguları açıklama - İşkodra ve Yanya Paşalıkları ile ilgili gelişmeleri tanıma XVI-XVIII. yüzyıllarda Balkan da siyasi olayları ve gelişmeleri özetleme - Burjuvazi Devrimleri ünitesinde geçen kavramları söyleme/yazma - ABD nin bağımsızlık için savaşların önemini gösterme - Fransa Burjuvazi devrimi ni özetleyip açıklama Napoleon Bonaparta İmparatorluğu ile ilgili olguları değerlendirme - Napoleon İmparatorluğun un düşmesi nedenlerini, sonuçlarını ve olumlu taraflarını ayırt etme Edebiyat, Sanat, Felsefe, Bilim, Eğitimi, Mimarlık vb. Sanat, Bilim, Edebiyat, Eğitimi vb. Eğitimi vb. Eğitimi, vb. 138

7 METODOLOJİK TALİMATLAR Eğitim çalışmalarını, amaçlarına ulaştırmada kullanılacak metod ve teknikler çok önemlidir. Programda düzenlenen üniteler ve seçilen konular işlenirken izlenecek yollar, baş vurulacak etkinlikler, çocukta beklenen devranış değişikliğinin meydana gelip gelmiyeceğini ve dolayısıyla eğitim amaçlarının gerçekleştirilmesinde önemli rol oynar. Bu bakımdan, öğretmenin öğrencilerle birlikte sınıf içinde veya dışında amaçlara doğru yapacağı çalışmalar, eğitim oluşumuna etki yapan en önemli faktorlerdir. Bu sebeple öğretmen, eğitim, öğretim çalışmalarında; öğrencileri amaçlara ulaştıracak metodları ve etkinlikleri benimsemeli ve uygulamalıdır. Tarih öğretiminde temel hedef, olguları ezberlemekten çok, öğrencilerin yetenek ve becerilerini geliştirmektir. Öğrencilerin, tarih disiplini ana özelliklerinin farkına varmalarında sınıf ortamı, öğretmenin bilgiyi veren olarak gösterildiği ortamdan çok, öğrenciler için aktif öğrenme çevresi olmalıdır. Yaratıcı tarih öğretimi, sadece sebep ve sonucun analizini geliştiren becerilerin de ötesine gider. Burada önerilen, öğrencilere okulda alt seviye ortaöğretim seviyesinde bile - tarihsel kaynakların cerilmesi ve onların, olguları kendi başlarına inşa etmeleri ve keşfetmeleridir. Tarihsel kaynak olarak, biz genellikle dokumenter malzemenin fotokopisini kastetmekteyiz. Fakat, bunlar, kalıntı ya da otantik arşivsel filmler de olabilir. Kaynak malzemeleri kullanarak, gerçekten biz, konu alanının yapısını öğrencilere öğretebiliriz. Ünitelerin işlenişinde öğretmen ihtiyaca göre anlatma (takrir), sorucevap, gösterme, metin okuma, problem çözme, gözlem ve inceleme, grupla çalışma, tartışma vb. Metodlar ve teknikler kullanabilir. Ünitelerin işlenişi sırasında ferdi, küme, seviye grupları ve sınıf çalışmalar gibi çalışma şekillerine başvurmalıdır. Öğretmen, bu çalışma şekillerini öğrencilerin durumlarına, konu özelliğine, okulun imkanlarına ve ihtiyaca göre ayarlamalıdır. 1. ANLATIM METODU Öğretmenin herhangi bir konuyu, karşısında oturan öğrencilere iletmesi biçiminde uygulanmaktadır. Günümüzde ise, öğrencilerin pasif olarak oturmalarına neden olduğu, onlara düşüncelerini açıklama fırsatı vermediği için sıkıcı ve etkisiz bir metod olarak kabul edilmektedir. En büyük tehlike öğretmenin gereğinden çok konuşmasıdır. Dinleyiciler ne kadar küçük yaşta ise anlatma o ölçüde kısa ve dramatize edilmiş biçimde uygulanmalıdır. Açık bir ses tonu, ses tonundaki 139

8 değişiklikler, yerinde ve zamanında jest ve mimikler öğrencileri üzerinde unutulmıyacak etkiler bırakır. Bu metod mümkün olduğu kadar az kullanılmalı, mutlaka kullanılması gerekiyorsa öğretmen konuşmasını çok dikkatli ve ayrıntılı olarak hazırlamalı, anlatacaklarını nasıl anlatacağını da planlamalıdır. 2. SORU-CEVAP METODU Soru Cevap metodu, önceden hazırlık yapıldığı takdirde daha başarılı olur. Bunun için öğretmen önce konuyu ayrıntılı olarak ve planlı şekilde taramalı sorular hazırlamalıdır. Bu işlemin öğrenciler tarafından da yapılması istenmeli ve böylece konu ile ilgili cavaplandırılacak sorular dersten önce hazırlanmış olmalıdır. Bu metodun etkili bir şekilde uygulanması için öğretmenler, öğrencilere soru sorma fırsatı hazırlamalı, mümkün olduğu kadar öğretimin amacı ve yönü öğrencilerin sorularına dayandırılmalıdır. Böylece öğretmenin öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurarak öğretim yapması da sağlanmış olur. Öğretmen öğrenci sorularına yer ve önem verdikçe onların daha dikkatlı olmalarını ve konuyla daha çok ilgilenmelerini de teşvik etmiş olacaktır. 3. GÖSTERME METODU Öğretmen üniteleri açıklarken tarihi haritaları, şemaları, fotoğrafları, müze ve tarihi anıtları ziyaret etmek sırasında gösterme metodunu uygular. Bunun yanında Tarihsel mekanlara, Askeri bölgelere, kalelere, eski eğitim-öğretim kurumları, saraylara geziler düzenlenebilir. 4. METİN OKUMA METODU Tarih dersinde üniteler, konular açıklanırken öğretimde tarihsel kaynak, edebi ve bilimsel metinlerden de faydalanabilinir. Örneğin eski hükümdarlar arasındaki mektupları içeren metinler, eski yöneticilerin anıları, antlatma metinleri okuma parçalarının konularını oluşturabilir. Böyle metinlerle öğretmen konuyu açıklarken kanıtlardan örnekler verebilir. Öğretimde öğretmen metin metodunu kullanmakla öğrencilerin geçmiş hakkında bilgilerini genişletirler ve çeşitli tarihi kaynak, eser, ansiklopedi sözlük seçmesi için beceri ve yeteneğin gelişmesine yardım edilir. 140

9 5. PROBLEM ÇÖZME Okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayata başarıyla uyum sağlayacak şekilde yetişmelerini sağlamaktır. Bu nedenle problem çözme metoduna yer verilmesi, okulun bu görevini gerçekleştirmesi bakımından önemlidir. Ancak bu metod daha çok tabii bilimlerde uygulanacak bir yöntemdir. Tarih konuları problem çözmekten daha çok olayları sebep-sonuç ilişkisi içerisinde analiz etmekten ibaret, determinist yaklaşım kullanılabilir. Tümevarım metodu: Özel durumlardan veya örneklerden genel bir sonuca ulaşmaktır. Tümdengelim metodu: Genel ilkelerden özel durumlara giden bir akıl yürütme şeklidir. Çözümleme metodu : Bir bütünü elemanlarına ayırma, çözümleme ve tahlil etmedir. Bireşim metodu: Bir konuyu, tümevarım ve tümdengelim metodlarından giderek zihni gerekçeleri birleştirmek suretiyle açıklamak ve sonuca varmaktır. Çünkü düşünce eyleminin olması, incelemelerin bir sonuca yönelmesi ve bunları yeni alanlara uygulamak için sentez şarttır. Bireşim metodu bir anlamda, parçalardan yeni bir bütün veya bir sentez oluşturmaktır. 6. GRUPLA ÇALIŞMA METODU Grup; birbiriyle ilişkileri ve aralarında ortak değerleri olan, birbirlerine bağlı iki veya daha fazla kişiden oluşan toplumsal bir birimdir. Grupla çalışma, ferdin sosyal gelişimini ve değişimini sağlayan bir metottur. Bu metotla ferdin sorumluluk duygusu, başkaya veya gruba katkıda bulunmak zevki de artırılmış olur. Bu metod öğrencilerden oluşturulan gruplara birer konu verilmesi ve konunun öğrencilerce araştırılarak, sınıfta grup halinde anlatılması şeklinde olmaktadır. Grupların teşkili: 3 7 kişiden meydana gelen gruplar en iyi çalışma gruplarıdır. En ideali 5 kişilik çalışma gruplarıdır. Her grupta bir başkan, bir sözcü ve bir de sekreter bulunmalıdır. Grup teşkil edilirken; ilgi grupları, seviye grupları, aynı semte oturanların bir grup meydana getirmeleri, numara sırasına göre gruplama, sınıfta oturdukları yere göre gruplamaya başvurabilir. Çalışmaya başlayan grup içindeki her fert, öğretmenin rehberliği ile çalışmanın inceliklerini, herbirinin ne yapacağını, sorumluluğunu iyice öğrenmelidir. 141

10 7. TARTIŞMA METODU Tartışma, herhangi bir grubun, bir başkanın yönetimi altında, belirli bir düzen içinde hapsini ilgilendiren sorunlar üzerinde ve belli bir amaca dönük karşılıklı görüşmelerdir. Öğrenci sayısı az sınıflar için en uygun bir tekniktir. Tartışma metodunda hem öğretmenle öğrenci arasında hem de öğrenciler arasında dinamik bir etkileşim, alış veriş vardır. Tartışma metodu, öğrencilerin ilgisini uyandırır, anlayışlarını değerlendirme, gerçekleri kavrama, eleştirici düşünme kabiliyetlerini geliştirir. 8. GÖZLEM VE İNCELEME METODU Gözlem, bir olayı, bir nesneyi ya da bir gerçeği iyi anlamak için bu olay, nesne ya da gerçeğin türlü belirti ve koşullarını izleme ve inceleme işidir. İnceleme ise, ele alınan bir konu ya da olayın özelliklerini ve ayrıntılarını tam olarak anlamaya çalışmak için yapılan sistemli çalışmadır. Ancak tarihsel olayları gözlemlemek imkanımız yoktur. Belki herhangi bir tarihi olayla ilgili değişik rivayetlerde, doğru olanını belirlemek için yapacağımız bir dizi faaliyet burada gözlemin tesiri olur. Gözlem ve inceleme, birbirini tamamlayan iki uğraş gibidir. İyi bir gözlem de, iyi bir inceleme de, amaçlı ve planlı bir çalışmayı gerektirir. Gözlem ve inceleme, topluca yapabileceği gibi gruplar oluşturularak ya da bireysel olarak yapılabilir. Öğrencilerin, gözlem çalışmaları ve inceleme gezileri sırasında gördüklerini ve işittiklerini not etmeleri, belge toplayıp bunlar üzerinde inceleme yapmaları, bazı durumlarda gördüklerini yazılı olarak anlatma, tartışma, yürütme ve değerlendirme yapma imkanlarını da yaratır. Öğretmen tarih öğretiminde yukarda belirttiğimiz metot ve tekniklerle yetinmeyip, öğrencilerin seviyesine uygun çeşitli yazılı, görsel ve işitsel kaynaklardan, Tarihsel mekanlardan, antik şehirlerden, mimari kalıntılardan, müzelerden (harita, atlas, slayt, CD, VCD, internet, film vb.) yararlanabilir.tarih kaynakların öğretimde kullanılması öğrencilerin araştırma yapması ve bunu alışkanlık haline getirmesine teşvik edilir. Tarih öğretiminde öğrencilerin çalışma ortamı yalnız derslikler değil, okul, çevre, kitaplıklar, müzeler, sergiler vb. yerleri de kapsar. Öğrencilerin bu gibi yerlerde gezi, gözlem yapmaları ve kişilerle görüşmeleri teşvik edilmelidir. Konular işlenirken yakından uzağa, somuttan soyuta, basitten karmaşığa ilkesine uyulmakla birlikte öğrenciler önemli tarihi olayları birlikte tarih şiridine işlerken onlarda zaman kavramı geliştirilir. 142

11 DERSLER ARASI VE PROGRAMLAR ARASI İLİŞKİ Tarih öğretimi amaçlarına ulaşması için ona yakın olan derslerle ve programlarla ilişki kurması gerekir. Tarih dersi en çok ana dili, coğrafya, yurttaşlık eğitimi, güzel sanatlar, felsefe, sosyoloji dersleri ve okullarda uygulanacak olan nice ki: çatışma çözüm oyunları, insan hakları eğitimi, milli azınlıklar, kadınlar hakları gibi programlarıyla da işbirliği geliştirebilir.tarih dersini veren öğretmenler konuları işlerken ona yakın olan dersleri veren öğretmenlerle ilişki kurarak birlikteki çalışmalarda korelasyon yapabilirler. Öğretmenler aralarında birlikte öğrencilerle serbest etkinlikler, gezi ve ziyaretler esnasında konular bakımında işbirlik yapabilirler. Tarih dersinin okulların kendileri getirecek olan programlarıyla da işbirlik yapma imkanı vardır. Okulun getirmiş olduğu programlar tarih dersinin programları daha da genişletebilinir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilerin davranışlarında istendik yönde değişmelerin olup olmadığı, ölçme ve değerlendirme ile belirlenebilir. Bunun yanı sıra öğencilerin eğitim gereksinmelerinin saptanması ile öğretme-öğrenme sürecinin belirlenmesinde de ölçme ve değerlendirmeye gerek duyulur. Ölçme, belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığını gözlenerek sonuçların sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Değerlendirme ise, ölçme sonuçlarını bir ölçütle karşılaştırarak bir karara ulaşmaktır. Eğitimde farklı amaçlarla değerlendirmeye başvurulabilir. Tarih dersinde de bu bağlamda: ihtiyaç saptama, öğrencilerin hazıroluş durumlarını saptama, öğrenme eksiklerini belirleme ve düzey belirleme amacı ile değerledirmeler yapılabılır. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışlar; bilişsel, duyuşsal ve devinimsel davranışlar oluşturmaktadır. Bu bakımdan, öğretme-öğrenme sürecindeki ölçme ve değerlendirme etkinliklerinin bu üç davranış alanındaki öğrenmeleri de içermesi gerekir. Bilişsel, duyuşsal ve devinimsel alanlardaki davranışların, bu alanların her basamağındaki davranışları ölçebilmeye uygun test durumları hazırlamak ve her bir basamağa ilişkin yeterliklerin ayrı ayrı ölçmesine dikkat etmek gerekir. Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri bilişsel alanla sınırlı kalmamalı, bunun yanı sıra duyuşsal alanla ilgili ilgiler, tutumlar ve değerler gibi psikolojik özelliklerle; devinimsel hadeflerin ölçülmesine de önem verilmelidir. Ölçme ve değerlendirme sırasında şu unsurlar dikkate alınmalıdır: 143

12 1. Bilgiler alınan bilgileri anlatabilmek (sözlü, yazılı veya grafik şeklinde); mesajı anlamak (öğretmenin anlattığını veya bir metnin mesajını); bilgileri ayırt etmek yeteneğini geliştirmek (önemli-önemsiz bilgiler); temel tarih kavram ve terimleri doğru kullanmak, yazabilmek ve söylemek; geçmiş bir tarih olay hakkında farklı yer ve kaynaklardan toplamış bilgilerin çoğunu (anlatı, belge, resim, dergi vb.) uygun ve mantıksal bir biçimde sıralamak ve söyleyebilmek; tarihi (ve diğer) değerleri önemseme becerileri geliştirme. 2. Zaman ve mekan açısından tarihi olayları kavrama yeteneği zaman açısından belli tarihi olayları zaman şeridine yerleştirmek; tarihi olayları meydana geldiği yerleri haritada gösterebilmek; tarihi haritalarda yönelebilmek ve önemli bazı mekanları gösterebilmek; Avrupa, Balkan ve Türk topluluklarına ait belli tarihi devirlerle ilgili tarih ve sosyolojik kavram ve terimleri kavrayabilmek. 3. Tarihsel düşünme tarihi olayların nedenini ve sonuçlarını ayırt edebilmek ; benzeri belli olaylar ve olguların benzer ve özel taraflarını söyleme ve yazabilmek; edindikleri tarihi bilgilerden yararlanarak belli tarihi olay hakkında kişisel görüş oluşturabilmek; tarihi belgelere dayanan bilimselliği sağlamlaşmış bir tarihi olay hakkındaki bir sav ile kişisel düşünce ve pozisyonu ayırt edebilmek. ÖĞRETİM ARAÇLARI Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, öğrenmeyi büyük ölçüde kolaylaştıran araç-gereçlerin, özellikle ilköğretim okullarındaki öğrencilerimizin etkili ve kalıcı öğrenmelerinde önemli rolü vardır. Örneğin Tarih derslerinde birçok soyut konunun somut duruma getirilmesinde öğretim araç-gereçlerinden yararlanmak kaçınılmazdır. Tarih dersinde en sık kullanabilecek birkaç araç-gereç arasında resimler, haritalar ve lehvalar, zaman ve tarih şeritleri, video kasetler, 144

13 CD ler, film şeritleri, duvar resimleri, diyapozitifler, albümler, tepegöz, episkop, teyp ve ses bantları, televizyon ve video, bilgisayar sayılabilir. KAYNAKÇA 1. Akşin Sina, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Cem yaınevi, İstanbul, Albert Sorel, Avrupa ve Fransa İhtilali (Çeviren :Nahit Dirri Örik) 3. Araz Nezihe, Dünya Tarihi, Cilt 1,2,3, İstanbul Baykal, Bekir Sıtkı, Yeni Zamanda Avrupa Tarihi, Ankara, Bedrettin Koro, Türk Ulusal Tarihinden Ek Dersler, Belgrad, Bloch,Harc, Feodal Toplum,(Çeviren :Mehmet Ali Kılıçbay), Ankara, Cemil Öztürk-Dursun Dilek (Editörler), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem Yayınları, Ankara, Hıstorıja e Popullıt Shqıptar, I-II Cılt, Tiran İlköğretim Sosyal Bilgiler 4,5,6, MEB Yayını,İstanbuş İlustrovana Enciklopedija-Istorija,1,2, Vuk Karaciç, Belgrat Ilustrovana Istorıja Sveta I-IV, Belgrat Istorıja Naroda Jugoslavıje, I-II Cilt, Prosveta İspanya Tarihi, (Çeviren Galip Kemalş Söylemezoğlu-Kanaat Kütüphanesi yayınları). 14. Ivan Bojıç, Istorıja Jugoslavıje, Prosveta Mufassal Osmanlı Tarihi, 1-6 ciltler, İstanbul Noel Malcolm, Kosova Nje Hıstorı e Shkurter, Prıştine-Tiran Niyazi Akşit, Milli Tarih I.II. İstanbul Özcan Demirel, Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı, Pegem yayıncılık, Ankara, Osmanlı Tarihi, Liseler İçin, MEB Yayını,İstanbul, Paykoç Fersun, Tarih Öğretimi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Lisans Tamamlama Programı, Wells,H.G. Kısa Dünya Tarihi, İstanbul, Yılmaz Öztuna, Türkiye Tarihi, Ötüken yayınları, İstanbul, Sevim Alı, Yücel yaşar, Türkiye Tarihi, Cilt 1-4, Ankara, Sönmez Veysel, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Ankara: Pegem yayınları, Süzer Ersan, Kuramdan Uygulamaya Sosyal Bilimlerin Öğretimi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi yayını,

14 26. Şirin Veli, Ana Hatlarıyla Osmanlı Tarihi, Marıfet Yayınları, İstanbul Jacques Pırenne, Büyük Dünya Tarihi,Cilt I-IV,(Çevirenler:Nihal Önal-Beslen Çankat, Mweydan yayını). 28. Tarih, Lise 1,2, MEB Yayını, Ankara Uzunçarşili İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1-4, TTK, Yüksel Özden, Öğrenme ve Öğretme, Pegem Yayıncılık, Ankara 1998 ANSİKLOPEDİLER 1. Ana Britanica, Hüriyet Yayınları, İstanbul İslam Ansiklopedisi, MEB Basımevi, İstanbul Büyük Larausse Sözlük Asnıklopedisi,İstanbul Meydan Larousse Büyük Lugat ve Ansiklopedisi, Sabah Yayınları, İstanbul İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul Osmanlı Padişahları Ansiklopedisi,1-3 ciltler,yeni Asya yayınları, İstanbul Osmanlı Anskiklopedısı,Ağaç Yayınları.İstanbul, Ülkeler ve Dünya Atlası, İstanbul SÖZLÜKLER 1.Türkçe Sözlük, TDK, Cilt 1-2, Ankara l İmla Kılavuzu, TDK, Ankara İNTERNET KAYNAKÇA www. pegema.com.tr 146